Độ nửa thế-kỷ nay thì cái tình-thế ra sao?
Và cái tình-thế ngày nay ra sao? Trong sự biến-đổi này thì công-việc nước Pháp ở đây thế nào?
Ta hãy xét một vài việc, các bạn đọc-giả thanh-niên nên suy-nghĩ và nên tự hỏi rằng: nếu người Pháp không sang đây thì xứ này ra thế nào? Ta lại chẳng sung-sướng hơn ông cha ta khi xưa hay sao? Nếu xứ này bỗng dưng để cho nhân-dân tự-trị[1] lấy một mình thì sẽ ra làm sao?
Mơ-màng những giấc mộng đẹp-đẽ và giải bày những giấc-mộng ấy trong văn-chương cẩm-tú[2] thì thật là dễ, nhưng mà chỉ là những giấc mộng mà thôi. Muốn tiên-kiến[3] cái tương-lai thì phải lấy những việc hành-vi làm gốc. Ấy là cái việc mà chúng tôi định thử làm, nhưng mà sự mà chúng tôi có thể nói ngay là Tạo-Vật không nhảy bao giờ, mà sự tiến-bộ của Tạo-Vật thường chậm-chạp. Nếu có thực-hành sự tiến-bộ một cách thong thả, tuần-tự và khó-khăn thì mới có thể thu-thập được hẳn sự tiến-bộ ấy trong một thời-kỳ lâu dài vậy.[đính chính 1]
LỜI TIỂU-CHÚ CỦA DỊCH-GIẢ
Bản dịch này không những chỉ để cho người có học-thức xem, nhưng lại để cho người học-thức tầm-thường xem cũng hiểu. Vì vậy chúng tôi chỉ dùng những câu văn ngăn ngắn, rất dản-dị.
Những chữ khó thì dưới trang có cắt nghĩa rõ ràng cẩn-thận.
Còn như tên người và tên xứ, nếu chúng tôi phải tự đặt ra thì chúng tôi để tên tây bên cạnh.
