Rồi sau người An-Nam lại tràn quá xuống phía Nam, ở đây gặp người Ca-me. Giống người này, trước kia cũng văn-minh lắm, về sau mất cả nghị-lực. Ở phía Bắc, thì người Ca-me bị người Xiêm xâm-chiếm, ở phía Nam thì bị người An-nam tràn-lấn. Nếu không có người Pháp can-thiệp vào, thì người Ca-me cũng phải chịu cái số-phận như người Chàm vậy.
Trong sách này, chúng tôi không nói đến nhiều việc còn dư lại ở Đông-Dương, như là sự quyết-đấu của người Diến-Điện với người Xiêm-la, sự quyết-đấu của những dân-tộc ở Diến-Điện với nhau, và như việc rất mới là sự sinh-sản của dân-cư Mã-lai ở bán-đảo Mã-lai-di (Malaisie). Người Tầu thì vượt bể đến, họ vẫn giữ được cái giây liên-lạc với tổ-quốc họ. Đã bao nhiêu thế-kỷ nay, một số rất nhiều người Tàu sinh-cơ lập-nghiệp trên những hải-cảng về phía Nam, nhất là ở Rang-guông (Rangoun), ở Bàn-cổ (Bangkok), ở Sanh-ga-bô (Singapour), ở Chợ-Lớn, ở Nam-Vang (Pnom-Penh), ở Bê-nang (Pénang), ở Hà-nội, ở Sài-gòn, ở Hải-phòng[1].
Cũng phải nên nói đến những sơn-nhân ở bên Trung-quốc tràn sang xứ này sau những cuộc tràn-lấn to lớn kia, như là người Mán người Mèo, vân vân.
Những nòi-giống chính ở cái bán-đảo[2] này ngày nay có đến ước chừng 45 triệu người. Người An-nam nhiều hơn cả, có đến ước chừng 15 triệu, người Thái, nếu kể cả người ở nước Tầu, thì cũng gần nhiều bằng người An-nam. Ở cái bán đảo này có 12 triệu người Thái, mà một triệu thì ở Đông-Pháp. Người ta tính ước chừng có tám triệu người Diến-Điện, ba triệu người Cao-Miên, mà ở nước Xiêm có đến 300.000 người, một triệu người Mã-lai ở Mã-lai-di, một triệu người « Ấn-độ ở đảo », gần một triệu người Tàu.
Những nòi-giống khác như: Mường, Mán, Mèo, Lo-lo, Chàm, Ca-rin (Karines), vân vân, thì không được nhiều cho lắm.
Tất cả những nòi-giống ấy ăn ở với nhau rất là hòa-bình như chúng tôi đã nói. Vì có nước Pháp và nước Anh nên trong những nòi-giống này, giống khỏe không tàn hại hay cướp bóc giống yếu nữa.
Những nòi-giống này nay không tàn-hại lẫn nhau, phải nên hòa lẫn giống nọ với giống kia, như là khi xưa ở bên Pháp cũng thế. Như vậy thì cái thế-lực sẽ về tay giống nào cần-mẫn hơn và tài khéo hơn.
Người phương Tây sang sinh-cơ lập-nghiệp ở Nam-kỳ đã được 400 năm nay. Những người đến trước nhất là người Bô-tuy-gan (Portugais)
