Rinne-magrite
Li rinne-magrite[1], u grande magrite des tchamps[2] u magrite Sint-Djan[3] cåye di Sint-Djhan[4][5], c’ est ene grande blanke fleur des tchamps, foirt corante e l’ Walonreye.
Sincieus no d' l' indje : Leucanthemum vulgare (Chrysanthemum leucanthemum)
Li grande magrite des cortis (Leucanthemum maximum), c' est l' minme fleur a pus grand.
Crexhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]C' est ene plante ki rvént tos ls ans dins les hourleas, les tchamps, les trîxhes, les waides.
Ele florit do moes d' may å moes d' awousse, al Sint-Djhan e l' Hôte Årdene (did la ses nos «fleur di Sint-Djhan», «cåye (mousseure) di sint Djhan» u tot biesmint, «Sint-Djhan»).
Discrijhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Elle est 20 a 80 cm hôte.
Si bodje å cotoû poligonike est plin.
Les foyes sont ôturnêyes, longowes, avou des dints di diferinnès longueurs et èn arondi coron.
Les fleurs vinèt a tcheslete, li cour est djaene et les florifoyes sont blankes.
Uzaedjes
[candjî | candjî l’ côde wiki]po djouwer
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les djonnès djins råynut les florifoyes po-z adviner leu-z avni. I deynut :
- paradis / purgatwere / infier (po sawè la k' il iront après leu moirt)
- ritche / pôve / xhalé / bossou (les crapådes, po sawè kî çki les va vni hanter)
- tchestea / måjhone / barake (po sawè la k' i dmeurront pus tård). [6]
po magnî
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les raecinêyes sont bounes estant parbolowes. Les foyes sont-st ene miete soucrêyes; ele polnut esse radjoutêye a del salåde.
Les fleurs eto sont magnåves. On les pout ossu mete po gåyoter ene salåde.[6]
Sourdants et pî-note
[candjî | candjî l’ côde wiki]
- ↑ reine-Marguerite E34, rinne-margurite S117, rin.ne marguèrite FG101
- ↑ E 20inme sieke, on prononcive purade margurite u margarite, mins li lomaedje «magrite» esteut co vicant e Coûtchant Walon (O105)
- ↑ O85
- ↑ can.ye dè Sint-Tchan E165 p. 230.
- ↑ Po tos les nos e walon, loukîz G100 a «Leucanthème vulgaire» et FG101 a «marguerite commune»
- ↑ 6,0 et 6,1 Fleurs del såvadje Årdene p. 58.