rafûler

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « fibula », avou l’ betchete « ra- » des viebes, avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʀa.fyː.ˈle/ /ʀa.fyː.ˈlɛ/ (fok deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀa.fyː.ˈle/
Ricepeures : ra·fû·ler

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	rafûle
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	rafûlez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	rafûlans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	rafûlnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	rafûlrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	rafûléve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	rafûle
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	rafûlé
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

rafûler (viebe å coplemint)

covri comifåt avou ene loke, on mousmint.
- Pocwè aveoz vs discoviert l' efant? Rafûlez-l' — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Li mame rafûle li ptit gnognot dins ene grosse coviete peu do froed. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
- Po ls edjaleures, fåt rafûler ses pîs avou des foyes di tchinne.
- Vos ctapez l’ bedreye al dibande
  Si vite k’ on vs a bén rafûlé
  Dizo l’ bea bleu duvet do lét— Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.141, « Tot hossant » (fråze rifondowe).
(imådjreçmint) covri tocosté avou tolminme cwè.
- Dj' a stî rafûlé d' on lavasse — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Torade, dji vs va rafûler d' on saeyea d' aiwe ! — Motî Haust (fråze rifondowe).
- E s’ five, ele les speye, les rafûle,
  D’ on djaene sankisse vinou d’ å lon— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.11, “Li Bonne Chance fait tot” (fråze rifondowe).
- Ene esblawtante blankixheur, ki les åbes si mostrèt foncés dssus, rafûle tot l’ payis — Henri Simon, "Mès cwate moumints" (1907) (fråze rifondowe).
- Di wice vént ele ? El sårîz vs dire ? Elle est rafûlêye di banires. — Joseph Mignolet, Fleurs d'esté (fråze rifondowe).
- Come po vey di pus près li cene k' ele rafûlreut,
  K' ele rafûlreut må pô tot l' fjhant cwite des mizeres
  — Louis Lagauche, "Li ptit hierdî" (1926), p. 46 (fråze rifondowe).
- Mi fré, dji sohaite ki l’ tere walone vos rafûle et k’ ele vos soeye doûce (Paul Lefin).
- L’ Andje do Signeur vina djondant d’ zels, et l’ glwere do Signeur les rafûla di s’ loumire. — Jean-Marie Lecomte, Evandjîle sint Luk (ratournaedje) (fråze rifondowe).
(radoûcixhanmint) cougnî.
- I djåzît pår tot ndè riyant, tot s’ tapant so les gros d’ djambes, d’ ene hertcheuse k’ s’ aveut leyî rafûler troes côps d’ e-n erote el viye voenne padrî l’ rezieve d’ avoenne po les tchvås. Et k’ on l’ oyeut braire troes voyes pus lon et deus astaedjes pus hôt et pus bas. — Richard Joelants (fråze rifondowe).
(mot d’ houyeu) si trover dzo on raboula.
- I s' a fwait rafûler — Motî Haust (fråze rifondowe).
(mot d’ militaire) astoker des sôdårs innmis totåtoû.
- Les Almands s'ont fwait rafûler ene dîvizion. — Motî Haust (fråze rifondowe).
(viebe å prono) : Loukîz a : « si rafûler ».