Η νεράιδα του Πάγου

3o

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ ΧΑΤΖΗΑΡΑΠΗ

ΔΙΔAKTOPOΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

Η ΝΕΡΑΪΔΑ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ

(TOY ANDERSEN — ΕΚ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ)

μετά Προλόγου της μεταφρασάσης

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

TΥΠΟΙΣ Δ. Γ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ

1 — Οδός Μιλτιάδου — 1 1914

       Εις τα αγαπητά μου αδέλφια

       ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΝ, καθηγητήν

       ΙΩΑΝΝΗΝ, νομικόν

       ΜΑΤΘΙΛΔΗΝ

                    Αφιερώ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΑΣΗΣ

Η ΖΩΗ ΕΝ ΤΗ ΚΙΝΗΣΕΙ

Εκάστη εποχή έχει τα ιδιάζοντα εις αυτήν Πρόσωπα και πας σταθμός του εις το Άπειρον αεί κυλιομένου χρόνου, είναι πίναξ Κέβητος παρουσιάζων εις το περιεχόμενόν του το μυστικόν άφωνον πρόβλημα, το συγκεντρωτικόν σημείον του εξελισσομένου πολιτισμού, την χαρακτηριστικήν μορφήν του, τους ανθρώπους του, οίτινες εκυλίσθησαν εις την κονίστραν των αγώνων του. Έχει η εποχή τους ανθρώπους της· αλλά μεταξύ αυτών υπάρχει η γενικωτέρα Μορφή, ο γενικώτερος παρατηρητής, ο διερμηνεύς και της εποχής του και της ανθρωπίνης φύσεως, ο κληροδότης της προόδου του Παρελθόντος εις το Μέλλον. Ποιηταί, φιλόσοφοι, ιστορικοί, φυσιοδίφαι, οι των μεγάλων ανακαλύψεων εργάται είναι οι σκαπανείς της Προόδου, οι φωστήρες της ανθρωπότητος, τα Lumina Mundi, τα καταυγάζοντα και κληροδοτούντα τον Πολιτισμόν εις τας γενεάς. Παρά την έρευναν της Επιστήμης της Τέχνης, της Φύσεως βαδίζει ο Υμνωδός των φαινομένων αυτών. Οι σταδιοδρόμοι των Επιστημών ευρύνουσι τας ατραπούς αυτών και οι χείμαρροι της Χρησιμότητος και του φωτός της Αληθείας καθοδηγούσι τον άνθρωπον εις το ωφέλιμον και το καλόν· η καλλιέργεια των τεχνών προάγει τον άνθρωπον εις την ευημερίαν του, αι ανακαλύψεις αποκαλύπτουσι προς ωφέλειαν και τέρψιν του τα τας δυνάμεις της Φύσεως ερμηνεύοντα μυστήρια· και παρά ταύτα συμβαδίζει ο Υμνωδός ο αποθανατίζων την πρόοδον και την δράσιν.

Εν τη ποικιλία των διαθέσεων εν τη ρεούση και μεταβαλλομένη της Ανθρωπότητος Μορφή, ήτις εν τω κατόπτρω του σταθμεύοντος βίου της παρουσιάζεται με το εκάστοτε νεώτερον πνεύμα, υπάρχει πάντοτε η διαδοχή των ομοίων Μορφών η μυστικώς συνεχιζομένη δι' εσωτερικής κληρονομίας της ανθρωπίνης φύσεως.

Ίσως τοιαύτη ομοιότης γεννά τον πόθον να ερμηνεύσωμεν προγενεστέρας μεγάλας Μορφάς και διαρκώς ο Ωκεανός του χρόνου φαίνεται, ότι φιλοτιμείται διά των ανθρωπίνων κυμάτων να φέρη εκ των σπλάγχνων του εις την επιφάνειαν και να επιδεικνύη εκάστοτε φιλοδόξως, τι έχει κατοποντίσει, τας μεγάλας αυτάς Μορφάς, αι οποίαι επιφαίνονται ωσεί να κατοπτεύσουν υπερήφανοι το πνεύμα της νέας εποχής, ης προϋπήρξαν οι Πρόδρομοι.

Παρουσιάζοντες ταύτας παρουσιάζομεν ασυναισθήτως εν ταυτώ ενίοτε τας κλίσεις, τα αισθήματα τον ατομικόν χαρακτήρα, τα οποία μυστικά μας συνδέουν με ό,τι θέλομεν να παρουσιάσωμεν και η διάνοιά μας εντεινομένη προς τα εκεί, ρίπτει το ακτινοβλόιον της διά να προσλάβη έντονον φως εκ της φαεινής θαυμαζομένης εικόνος και ό,τι εκείνη είπε, είναι το με ημάς στενώς συνδεδεμένον εν εκείνω Τέλειον.

Μεταφράζομεν εκ των ξένων γλωσσών και μεταφέρομεν εκ των αρχαίων κλασσικών εις τας νέας «Μετάφρασις! . . .». Αλλ' η μετάφρασις ούτε εύκολος ούτε δυνατή είναι πάντοτε. Έχει ο μεταφράζων να παλαίση προς τόσα! Έχει να άρη την γριφώδη σκηνήν την περικαλύπτουσαν τα κρυσταλλοπαγή ανάκτορα της αρχαίας γλώσσης, και μάτην πολλάκις κρούομεν τας Χαλκάς της Αρχαιότητος Πύλας! Δεν δυνάμεθα να θερμάνωμεν την παγωμένην Μορφήν της διά να προβάλη σαφές το Παρελθόν εις το Παρόν και το Μέλλον!

Μένει απαθής· όπως ο μαρμάρινος των Μουσείων και Μνημείων κόσμος με τας διαφόρους φυσιογνωμίας και καλλιτεχνικάς μορφάς του παρουσιάζει εις ημάς την ιστορίαν παρελθούσης εποχής, αλλά μένει πολλάκις απαθής θεατής της ερεύνης ημών με τας μαρμαρωμένας εκφράσεις και συγκινήσεις, ζηλοτύπως πολλάκις υπό το άφωνον μειδίαμα των Μορφών εγκλείων εντός του αρχαιοπινούς λίθου το μυστήριον του Παρελθόντος! ο οποίος εντούτοις και πόσα δεν λέγει εις την νέαν εποχήν και την έρευναν.

Έχει ο μεταφράζων να παλαίση με το γλωσσικόν της ξένης γλώσσης αίσθημα, με τας μεστάς και βαθείας του συγγραφέως εννοίας, με ποικίλας εκ των πραγμάτων δυσκολίας, όπερ απαιτεί άλλας ιδιαιτέρας μελέτας και με την ατομικήν δύναμιν και ικανότητα, διά των οποίων θ' αποτυπώση το κάλλος του πρωτοτύπου εις την ψυχήν του, θα το αισθανθή και θα το αναπαραστήση ως να εξεπήγασεν εκ της ιδίας ψυχής. Τιθέμενος υπό την σκιάν της δόξης, δια να μεταχειρισθώ φράσιν του Edmond Rostan, μεγάλου ονόματος οιουδήποτε είδους, πρέπει να πληρωθή εκ του αυτού μεγαλείου και της αυτής δυνάμεως της παραστάσεως των πραγμάτων· και επειδή ο μεταφράζων συλλαβίζει σχεδόν ειπείν τας εννοίας και ιδέας του πρωτοτύπου, συναισθάνεται διαρκέστερον και βαθύτερον το κάλλος των, ταυτίζει εν τη ψυχή του με ό,τι αυτός όμοιον αισθάνεται και προσπαθεί, ως όντως να εκπηγάζη εκ της ιδίας ψυχής, να το αποδώση με την αυτήν γοητείαν και μαγικήν αφέλειαν, προσπαθεί να εμπλέξη με τα αυτά μαγικά της διηγήσεως δίκτυα διά να σαγηνεύση όχι μόνον ευσυνειδήτως παρουσιάζων το προτιθέμενον, αλλά και ως καλλιτέχνης αποδίδων την χάριν και το κάλλος του πρωτοτύπου, ώστε να αισθάνηται ο αναγινώσκων ό,τι εκ του πρωτοτύπου θα ησθάνετο.

Και τι δεν έχει να αποδώση ο ποιητήν μεταφράζων;

Ο ποιητής διά των ασμάτων του, της διηγήσεώς του, παρουσιάζει εις την ορχήστραν του κοινού, τα αισθήματα, τας κλίσεις του, τον εσωτερικόν της διανοίας και της καρδίας του κόσμον. Εις την ορχήστραν και την συγχορδίαν! χορδαί θα κινηθώσι, ορχήσεις θα εξεγερθώσι· χορδαί τόσων και ποικίλων αισθημάτων, ορχήσεις τόσων και ποικίλων συγκινήσεων. Ό,τι αυτός ησθάνθη, δεν έχει τον εγωισμόν να το κρατήση διά τον εαυτόν του· αλλά θα έλεγε κανείς εγωϊσμόν το να θέλη τα αυτά αισθήματα να αισθανθή και ο άλλος ; Ό,τι αυτός ησθάνθη του παρέσχε τέρψιν εν τη εξεγέρσει του αναλόγου αισθήματος είτε τούτο είνε χαρά, είτε λύπη, είτε μελαγχολία, είτε σκληρότης και απογοήτευσις, είτε και αυτή η φρίκη και αποτροπίασις. Η κάθε εντύπωσίς του τον πολιορκεί στενώς και τον ωθεί εις εκδήλωσιν. Η Φύσις με τας ποικίλας εικόνας της, ο βίος με όλας τας λεπτομερείας του, ο εαυτός του με τα αισθήματά του και τας περιπετείας του, οι άλλοι με τα αισθήματά των και τας ποικίλας σχέσεις των, αι μελέται του με τας εντυπώσεις των. Και τι δεν είναι δι' αυτόν ασυναίσθητος πηγή μελέτης, παρατήρησις, κινητήριος εκδηλωτική δύναμις; Το βλέμμα του, η ψυχή του έχει ερωτηματικόν, το οποίον προσπαθεί να ικανοποιήση, το παν έχει δι' αυτόν ερωτηματικόν, το οποίον προσπαθεί να λύση.

Η προθυμία της εκφράσεως και εκδηλώσεώς του φύσει τέρπει τον άνθρωπον· μετά χαράς τον ακούει και αναγινώσκει την αυθόρμητον των αισθημάτων και εντυπώσεων του μαγικήν ευγλωττίαν. Μήπως αυτό το ερωτηματικόν το μέγα και το εν τη φύσει και βίω, και το εν τη καρδία δεν υπάρχει εις όλους, δεν το αισθάνονται όλοι ; Ο διηγηματογράφος, ο ποιητής ερμηνεύει και ικανοποιεί το εν μικρά και ασαφεί δόσει ερωτηματικόν της ανθρωπίνης περιεργείας και ερμηνείας της, η οποία πολλάκις εις πολλούς φθάνει μέχρι της εκφράσεως ενός θαυμασμού και ο θαυμασμός είναι ο πρώτος βαθμός και η εισαγωγή του πόθου της εκφράσεως. Ο ποιητής, ο διηγηματογράφος, ο μυθιστοριογράφος τέρπει, διότι αυθορμήτως εξεγείρει αισθήματα, που ποθεί ο άνθρωπος να εξεγερθώσιν εν αυτώ μετά περιεργείας, να αισθανθή τα διά τα αλλότρια έστω πάθη αισθήματα της χαράς, της λύπης, της μελαγχολίας, του ενθουσιασμού, του θαυμασμού· ποθεί να του ερμηνευθή το κεκινημένον και αχαλίνωτον, το θερμόν και περιπαθές, το αλλόκοτον και μυστηριώδες, ως και το χρήσιμον και τερπνόν, το αστείον και κωμικόν.

Ζωή είναι η κίνησις και εις αυτά όλα γίνεται κίνησις εν τη ψυχή εν κεκινημένη ορμή. Ο εργάτης εργάζεται το μονότονον τεχνικόν έργον του, του επιστήμονος η διάνοια ευρίσκεται εις αδιαλείπτως εναλλασσομένας παραστάσεις, ο έμπορος και ο βιομήχανος απασχολείται με τους αριθμούς του κέρδους, η γυνή εις τον κύκλον της· αλλά εις τον διάφορον ορίζοντα, εν τω οποίω έκαστος ζη και κινείται έχει τα όμοια και συγγενή αισθήματα, τα οποία το αυτό περιβάλλον και η ανθρωπίνη φύσις γεννά ευθύς ως οι οφθαλμοί εξέλθουν του ορίζοντος της εργασίας. Τότε αρχίζει η της αφέτου διανοίας και της απολύτου καρδίας εργασία, ο πόθος της γνώσεως και ο πόθος του αισθήματος. Ο ποιητής, ο διηγηματογράφος εξεγείρει και ικανοποιεί αμφότερα, γίνεται ο προσφιλής και τερπνός σύντροφος εκφραζόμενος, ερμηνεύων.

Οι ραψωδοί ήσαν οι τας πανηγύρεις της αρχαιότητος κοσμούντες, τα δράματα και αι κωμωδίαι ήσαν και είναι των κυριωτέρων του άνθρωπου διασκεδάσεων και κατά τας των μεγάρων διασκεδάσεις παρά τω &ρέοντι εις τους κρατήρας οίνω&, έρρεε και των αοιδών το άσμα συνοδευόμενον από την φόρμιγγα, και έρρεεν εις τας καρδίας των συμποσιάζοντων η συγκίνησις.

Ωδαί είναι των ποιητών αι συνθέσεις, και των μυθιστοριογράφων αι έντονοι διηγήσεις. Ωδαί τονισμέναι εις την λύραν της ψυχής των, την οποίαν ηρμόνισαν ή προς το ουρανίου κάλλους επτάχορδον της Φύσεως ή εις των ανθρωπίνων παθών τον κεκινημένον πόνον, ή εις της ηρέμου ευτυχίας την απαλήν και γαληναίαν αρμονίαν.

Όλοι βλέπομεν ό,τι ο ποιητής βλέπει αλλά δεν βλέπομεν ούτε τας λεπτομερείας, τας οποίας αυτός βλέπει, ούτε κάτι ιδιαίτερον, που αυτός μυστικά με το μαγικόν μικροσκοπικόν του βλέπει. Τα ποικιλόσχημα σύννεφα, τα πένθιμα