01

Download as txt, pdf, or txt
Download as txt, pdf, or txt
You are on page 1of 323
At a glance
Powered by AI
The passage discusses Mandapaala's conversation with his sons about his wife Jarita and his duties. It also talks about Arjuna asking Shakra for all weapons and going to the river banks with Vasudeva and the fire god after their conversation.

Mandapaala's sons question him about his duties towards Jarita and each of his sons. Mandapaala explains that he has no choice or control in the situation with Jarita.

Arjuna asked Shakra for all weapons belonging to the Pandavas.

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % machine-readable Text of the mahaabhaarata % based on the poona critical edition % produced by muneo tokunaga % kyoto, japan

% completed on november 14, 1991 % the first revised version(v1): september 16, 1994 % %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % ITRANS conversion questions to: Avinash Chopde <[email protected]> %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% nArAyaNaM namaskR^itya nara.n chaiva narottamam . devI.n sarasvatI.n chaiva tato jayamudIrayet .. ..\\ \noindent lomaharShaNaputra ugrashravAH sUtaH paurANiko naimiShAraNye shaunakasya kulapate rdvAdashavArShike satre 1 .. 1..\\ samAsInAnabhyagachchhadbrahmarShInsaMshitavratAn . vinayAvanato bhUtvA kadA chitsUtanandanaH .. 2..\\ tamAshramamanuprAptaM naimiShAraNyavAsinaH . chitrAH shrotu.n kathAstatra parivavrustapasvinaH .. 3..\\ abhivAdya munI.nstA.nstu sarvAneva kR^itA~njaliH . apR^ichchhatsa tapovR^iddhi.n sadbhishchaivAbhinanditaH .. 4..\\ atha teShUpaviShTeShu sarveShveva tapasviShu . nirdiShTamAsanaM bheje vinayAllomaharShaNiH .. 5..\\ sukhAsIna.n tatastaM tu vishrAntamupalakShya cha . athApR^ichchhadR^iShistatra kashchitprastAvayankathAH .. 6..\\ kR^ita Agamyate saute kva chAya.n vihR^itastvayA . kAlaH kamalapatrAkSha sha.nsaitatpR^ichchhato mama .. 7..\\ suuta janamejayasya rAjarSheH sarpasatre mahAtmanaH . samIpe pArthivendrasya samyakpArikShitasya cha .. 8..\\ kR^iShNadvaipAyana proktAH supuNyA vividhAH kathAH . kathitAshchApi vidhivadyA vaishampAyanena vai .. 9..\\ shrutvAha.n tA vichitrArthA mahAbhArata saMshritAH . bahUni samparikramya tIrthAnyAyatanAni cha .. 10..\\ samantapa~nchakaM nAma puNya.n dvijaniShevitam . gatavAnasmi ta.n desha.n yuddhaM yatrAbhavatpurA . pANDavAnA.n kurUNAM cha sarveShAM cha mahIkShitAm .. 11..\\ didR^ikShurAgatastasmAtsamIpaM bhavatAm iha . AyuShmantaH sarva eva brahmabhUtA hi me matAH .. 12..\\ asminyaGYe mahAbhAgAH sUryapAvaka varchasaH . kR^itAbhiShekAH shuchayaH kR^itajapyA hutAgnayaH . bhavanta Asate svasthA bravImi kimaha.n dvijAH .. 13..\\ purANasaMshritAH puNyAH kathA vA dharmasaMshritAH . itivR^ittaM narendrANAmR^iShINA.n cha mahAtmanAm .. 14..\\ rsayah dvaipAyanena yatproktaM purANaM paramarShiNA . surairbrahmarShibhishchaiva shrutvA yadabhipUjitam .. 15..\\ tasyAkhyAna variShThasya vichitrapadaparvaNaH . sUkShmArtha nyAyayuktasya vedArthairbhUShitasya cha .. 16..\\

bhAratasyetihAsasya puNyA.n granthArtha sa.nyutAm . sa.nskAropagatAM brAhmIM nAnAshAstropabR^i.nhitAm .. 17..\\ janamejayasya yA.n rAGYo vaishampAyana uktavAn . yathAvatsa R^iShistuShTyA satre dvaipAyanAGYayA .. 18..\\ vedaishchaturbhiH samitA.n vyAsasyAdbhuta karmaNaH . sa.nhitA.n shrotumichchhAmo dharmyAM pApabhayApahAm .. 19..\\ suuta AdyaM puruShamIshAnaM puruhUtaM puru ShTutam . R^itamekAkSharaM brahma vyaktAvyakta.n sanAtanam .. 20..\\ asachcha sachchaiva cha yadvishva.n sadasataH param . parAvarANA.n sraShTAraM purANaM paramavyayam .. 21..\\ ma~NgalyaM ma~Ngala.n viShNuM vareNyamanaghaM shuchim . namaskR^itya hR^iShIkesha.n charAcharaguru.n harim .. 22..\\ maharSheH pUjitasyeha sarvaloke mahAtmanaH . pravakShyAmi mata.n kR^itsna.n vyAsasyAmita tejasaH .. 23..\\ AchakhyuH kavayaH ke chitsampratyAchakShate pare . AkhyAsyanti tathaivAnye itihAsamimaM bhuvi .. 24..\\ ida.n tu triShu lokeShu mahajGYAnaM pratiShThitam . vistaraishcha samAsaishcha dhAryate yaddvijAtibhiH .. 25..\\ ala~NkR^ita.n shubhaiH shabdaiH samayairdivyamAnuShaiH . chhando vR^ittaishcha vividhairanvita.n viduShAM priyam .. 26..\\ niShprabhe.asminnirAloke sarvatastamasAvR^ite . bR^ihadaNDamabhUdekaM prajAnAM bIjamakShayam .. 27..\\ yugasyAdau nimitta.n tanmahaddivyaM prachakShate . yasmi.nstachchhrUyate satya.n jyotirbrahma sanAtanam .. 28..\\ adbhuta.n chApyachintyaM cha sarvatra samatAM gatam . avyakta.n kAraNa.n sUkShmaM yattatsadasadAtmakam .. 29..\\ yasmAtpitAmaho jaGYe prabhurekaH prajApatiH . brahmA suraguruH sthANurmanuH kaH parameShThyatha .. 30..\\ prAchetasastathA dakSho daShka putrAsh cha sapta ye . tataH prajAnAM patayaH prAbhavannekaviMshatiH .. 31..\\ puruShashchAprameyAtmA ya.n sarvamR^iShayo viduH . vishve devAstathAdityA vasavo.athAshvinAvapi .. 32..\\ yakShAH sAdhyAH pishAchAshcha guhyakAH pitarastathA . tataH prasUtA vidvA.nsaH shiShTA brahmarShayo.amalAH .. 33..\\ rAjarShayashcha bahavaH sarvaiH samuditA guNaiH . Apo dyauH pR^ithivI vAyurantarikSha.n dishastathA .. 34..\\ sa.nvatsarartavo mAsAH pakShAho rAtrayaH kramAt . yachchAnyadapi tatsarva.n sambhUtaM lokasAkShikam .. 35..\\ yadida.n dR^ishyate kiM chidbhUta.n sthAvaraja~Ngamam . punaH sa~NkShipyate sarva.n jagatprApte yugakShaye .. 36..\\ yathartAvR^ituli~NgAni nAnArUpANi paryaye . dR^ishyante tAni tAnyeva tathA bhAvA yugAdiShu .. 37..\\ evametadanAdyantaM bhUtasa.nhAra kArakam . anAdi nidhana.n loke chakraM samparivartate .. 38..\\ trayastriMshatsahasrANi trayastriMshachchhatAni cha . trayastriMshachcha devAnA.n sR^iShTiH sa~NkShepa lakShaNA .. 39..\\ divaH putro bR^ihadbhAnushchakShurAtmA vibhAvasuH . savitA cha R^ichIko.arko bhAnurAshA vaho raviH .. 40..\\ putrA vivasvataH sarve mahyasteShA.n tathAvaraH . deva bhrATtanayastasya tasmAtsubhrADiti smR^itaH .. 41..\\ subhrAjastu trayaH putrAH prajAvanto bahushrutAH . dasha jyotiH shatajyotiH sahasrajyotirAtmavAn .. 42..\\ dasha putrasahasrANi dasha jyotermahAtmanaH . tato dashaguNAshchAnye shatajyoterihAtmajAH .. 43..\\ bhUyastato dashaguNAH sahasrajyotiShaH sutAH . tebhyo.aya.n kuruvaMshashcha yadUnAM bharatasya cha .. 44..\\ yayAtIkShvAku vaMshashcha rAjarShINA.n cha sarvashaH .

sambhUtA bahavo vaMshA bhUtasargAH savistarAH .. 45..\\ bhUtasthAnAni sarvANi rahasya.n vividha.n cha yat . veda yoga.n saviGYAna.n dharmo.arthaH kAma eva cha .. 46..\\ dharmakAmArtha shAstrANi shAstrANi vividhAni cha . lokayAtrA vidhAna.n cha sambhUtaM dR^iShTavAnR^iShiH .. 47..\\ itihAsAH savaiyAkhyA vividhAH shrutayo.api cha . iha sarvamanukrAntamukta.n granthasya lakShaNam .. 48..\\ vistIryaitanmahajGYAnamR^iShiH sa~NkShepamabravIt . iShTa.n hi viduShAM loke samAsa vyAsa dhAraNam .. 49..\\ manvAdi bhArata.n ke chidAstIkAdi tathApare . tathoparicharAdyanye viprAH samyagadhIyate .. 50..\\ vividha.n sa.nhitA GYAna.n dIpayanti manIShiNaH . vyAkhyAtu.n kushalAH ke chidgranthaM dhArayituM pare .. 51..\\ tapasA brahmacharyeNa vyasya veda.n sanAtanam . itihAsamima.n chakre puNya.n satyavatI sutaH .. 52..\\ parAsharAtmajo vidvAnbrahmarShiH saMshitavrataH . mAturniyogAddharmAtmA gA~Ngeyasya cha dhImataH .. 53..\\ kShetre vichitravIryasya kR^iShNadvaipAyanaH purA . trInagnIniva kauravyA~njanayAmAsa vIryavAn .. 54..\\ utpAdya dhR^itarAShTra.n cha pANDu.n vidurameva cha . jagAma tapase dhImAnpunarevAshramaM prati .. 55..\\ teShu jAteShu vR^iddheShu gateShu paramA.n gatim . abravIdbhArata.n loke mAnuShe.asminmahAnR^iShiH .. 56..\\ janamejayena pR^iShTaH sanbrAhmaNaishcha sahasrashaH . shashAsa shiShyamAsIna.n vaishampAyanamantike .. 57..\\ sa sadasyaiH sahAsInaH shrAvayAmAsa bhAratam . karmAntareShu yaGYasya chodyamAnaH punaH punaH .. 58..\\ vistara.n kuruvaMshasya gAndhAryA dharmashIlatAm . kShattuH praGYA.n dhR^itiM kuntyAH samyagdvaipAyano.abravIt .. 59..\\ vAsudevasya mAhAtmyaM pANDavAnA.n cha satyatAm . durvR^itta.n dhArtarAShTrANAmuktavAnbhagavAnR^iShiH .. 60..\\ chaturviMshatisAhasrI.n chakre bhArata sa.nhitAm . upAkhyAnairvinA tAvadbhArataM prochyate budhaiH .. 61..\\ tato.adhyardhashataM bhUyaH sa~NkShepa.n kR^itavAnR^iShiH . anukramaNimadhyAya.n vR^ittAntAnAM saparvaNAm .. 62..\\ ida.n dvaipAyanaH pUrvaM putramadhyApayachchhukam . tato.anyebhyo.anurUpebhyaH shiShyebhyaH pradadau prabhuH .. 63..\\ nArado.ashrAvayaddevAnasito devalaH pitR^In . gandharvayakSharakShA.nsi shrAvayAmAsa vai shukaH .. 64..\\ duryodhano manyumayo mahAdrumaH skandhaH karNaH shakunistasya shAkhAH . duHshAsanaH puShpaphale samR^iddhe mUla.n rAjA dhR^itarAShTro.amanIShI .. 65..\\ yudhiShThiro dharmamayo mahAdrumaH skandho.arjuno bhImaseno.asya shAkhAH . mAdrI sutau puShpaphale samR^iddhe mUla.n kR^iShNo brahma cha brAhmaNAsh cha .. 66..\\ pANDurjitvA bahUndeshAnyudhA vikramaNena cha . araNye mR^igayA shIlo nyavasatsajanastadA .. 67..\\ mR^igavyavAya nidhane kR^ichchhrAM prApa sa Apadam . janmaprabhR^iti pArthAnA.n tatrAchAra vidhikramaH .. 68..\\ mAtrorabhyupapattishcha dharmopaniShadaM prati . dharmasya vAyoH shakrasya devayoshcha tathAshvinoH .. 69..\\ tApasaiH saha sa.nvR^iddhA mAtR^ibhyAM parirakShitAH . medhyAraNyeShu puNyeShu mahatAmAshrameShu cha .. 70..\\ R^iShibhishcha tadAnItA dhArtarAShTrAnprati svayam . shishavashchAbhirUpAshcha jaTilA brahmachAriNaH .. 71..\\ putrAshcha bhrAtarashcheme shiShyAshcha suhR^idashcha vaH . pANDavA eta ityuktvA munayo.antarhitAstataH .. 72..\\ tA.nstairniveditAndR^iShTvA pANDavAnkauravAstadA .

shiShTAshcha varNAH paurA ye te harShAchchukrushurbhR^isham .. 73..\\ AhuH ke chinna tasyaite tasyaita iti chApare . yadA chiramR^itaH pANDuH katha.n tasyeti chApare .. 74..\\ svAgata.n sarvathA diShTyA pANDoH pashyAma santatim . uchyatA.n svAgatamiti vAcho.ashrUyanta sarvashaH .. 75..\\ tasminnuparate shabde dishaH sarvA vinAdayan . antarhitAnAM bhUtAnAM nisvanastumulo.abhavat .. 76..\\ puShpavR^iShTi.n shubhA gandhAH sha~NkhadundubhinisvanAH . Asanpraveshe pArthAnA.n tadadbhutamivAbhavat .. 77..\\ tatprItyA chaiva sarveShAM paurANA.n harShasambhavaH . shabda AsInmahA.nstatra divaspR^ikkIrtivardhanaH .. 78..\\ te.apyadhItyAkhilAnvedA~nshAstrANi vividhAni cha . nyavasanpANDavAstatra pUjitA akutobhayAH .. 79..\\ yudhiShThirasya shauchena prItAH prakR^itayo.abhavan . dhR^ityA cha bhImasenasya vikrameNArjunasya cha .. 80..\\ gurushushrUShayA kuntyA yamayorvinayena cha . tutoSha lokaH sakalasteShA.n shauryaguNena cha .. 81..\\ samavAye tato rAGYA.n kanyAM bhartR^isvaya.nvarAm . prAptavAnarjunaH kR^iShNA.n kR^itvA karma suduShkaram .. 82..\\ tataH prabhR^iti loke.asminpUjyaH sarvadhanuShmatAm . Aditya iva duShprekShyaH samareShvapi chAbhavat .. 83..\\ sa sarvAnpArthivA~njitvA sarvAMshcha mahato gaNAn . AjahArArjuno rAGYe rAjasUyaM mahAkratum .. 84..\\ annavAndakShiNAvAMshcha sarvaiH samudito guNaiH . yudhiShThireNa samprApto rAjasUyo mahAkratuH .. 85..\\ sunayAdvAsudevasya bhImArjunabalena cha . ghAtayitvA jarAsandha.n chaidyaM cha balagarvitam .. 86..\\ duryodhanamupAgachchhannarhaNAni tatastataH . maNikA~nchanaratnAni gohastyashvadhanAni cha .. 87..\\ samR^iddhA.n tAM tathA dR^iShTvA pANDavAnAM tadA shriyam . IrShyA samutthaH sumahA.nstasya manyurajAyata .. 88..\\ vimAnapratimA.n chApi mayena sukR^itA.n sabhAm . pANDavAnAmupahR^itA.n sa dR^iShTvA paryatapyata .. 89..\\ yatrAvahasitashchAsItpraskandanniva sambhramAt . pratyakSha.n vAsudevasya bhImenAnabhijAtavat .. 90..\\ sa bhogAnvividhAnbhu~njanratnAni vividhAni cha . kathito dhR^itarAShTrasya vivarNo hariNaH kR^ishaH .. 91..\\ anvajAnAdato dyUta.n dhR^itarAShTraH sutapriyaH . tachchhrutvA vAsudevasya kopaH samabhavanmahAn .. 92..\\ nAtiprIti manAshchAsIdvivAdAMshchAnvamodata . dyUtAdInanayAnghorAnpravR^iddhAMshchApyupaikShata .. 93..\\ nirasya vidura.n droNaM bhIShma.n shAradvataM kR^ipam . vigrahe tumule tasminnahankShatraM parasparam .. 94..\\ jayatsu pANDuputreShu shrutvA sumahadapriyam . duryodhana mata.n GYAtvA karNasya shakunestathA . dhR^itarAShTrashchira.n dhyAtvA sa~njaya.n vAkyamabravIt .. 95..\\ shR^iNu sa~njaya me sarvaM na me.asUyitumarhasi . shrutavAnasi medhAvI buddhimAnprAGYasaMmataH .. 96..\\ na vigrahe mama matirna cha prIye kuru kShaye . na me visheShaH putreShu sveShu pANDusuteShu cha .. 97..\\ vR^iddhaM mAmabhyasUyanti putrA manyuparAyaNAH . aha.n tvachakShuH kArpaNyAtputra prItyA sahAmi tat . muhyanta.n chAnumuhyAmi duryodhanamachetanam .. 98..\\ rAjasUye shriya.n dR^iShTvA pANDavasya mahaujasaH . tachchAvahasanaM prApya sabhArohaNa darshane .. 99..\\ amarShitaH svaya.n jetumashaktaH pANDavAnraNe . nirutsAhashcha samprAptu.n shriyamakShatriyo yathA . gAndhArarAjasahitashchhadma dyUtamamantrayat .. 100..\\ tatra yadyadyathA GYAtaM mayA sa~njaya tachchhR^iNu . shrutvA hi mama vAkyAni buddhyA yuktAni tattvataH .

tato GYAsyasi mA.n saute praGYA chakShuShamityuta .. 101..\\ yadAshrauSha.n dhanurAyamya chitraM viddha.n lakShyaM pAtitaM vai pR^ithivyAm . kR^iShNA.n hR^itAM pashyatAM sarvarAGYAM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 102..\\ yadAshrauSha.n dvArakAyA.n subhadrAM prasahyoDhAM mAdhavIm arjunena . indraprastha.n vR^iShNivIrau cha yAtau tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 103..\\ yadAshrauSha.n devarAjaM pravR^iShTaM sharairdivyairvArita.n chArjunena . agni.n tathA tarpitaM khANDave cha tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 104..\\ yadAshrauSha.n hR^itarAjyaM yudhiShThiraM parAjita.n saubalenAkShavatyAm . anvAgataM bhrAtR^ibhiraprameyais tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 105..\\ yadAshrauSha.n draupadImashrukaNThIM sabhAM nItA.n duHkhitAmekavastrAm . rajasvalAM nAthavatImanAthavat tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 106..\\ yadAshrauSha.n vividhAstAta cheShTA dharmAtmanAM prasthitAnA.n vanAya . jyeShThaprItyA klishyatAM pANDavAnAM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 107..\\ yadAshrauSha.n snAtakAnAM sahasrair anvAgata.n dharmarAja.n vanastham . bhikShAbhujAM brAhmaNAnAM mahAtmanAM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 108..\\ yadAshrauShamarjuno devadevaM kirAta rUpa.n tryambakaM toShya yuddhe . avApa tatpAshupataM mahAstraM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 109..\\ yadAshrauSha.n tridivasthaM dhana~njayaM shakrAtsAkShAddivyamastra.n yathAvat . adhIyAna.n sha.nsitaM satyasandhaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 110..\\ yadAshrauSha.n vaishravaNena sArdhaM samAgataM bhImamanyAMshcha pArthAn . tasmindeshe mAnuShANAm agamye tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 111..\\ yadAshrauSha.n ghoShayAtrA gatAnAM bandha.n gandharvairmokShaNaM chArjunena . sveShA.n sutAnA.n karNa buddhau ratAnAM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 112..\\ yadAshrauSha.n yakSharUpeNa dharmaM samAgata.n dharmarAjena sUta . prashnAnuktAnvibruvanta.n cha samyak tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 113..\\ yadAshrauShaM mAmakAnA.n variShThAn dhana~njayenaika rathena bhagnAn . virATa rAShTre vasatA mahAtmanA tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 114..\\ yadAshrauSha.n satkR^itAM matsyarAGYA sutA.n dattAmuttarAmarjunAya . tA.n chArjunaH pratyagR^ihNAtsutArthe tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 115..\\ yadAshrauShaM nirjitasyAdhanasya pravrAjitasya svajanAtprachyutasya . akShauhiNIH sapta yudhiShThirasya

tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 116..\\ yadAshrauShaM naranArAyaNau tau kR^iShNArjunau vadato nAradasya . aha.n draShTA brahmaloke sadeti tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 117..\\ yadAshrauShaM mAdhava.n vAsudevaM sarvAtmanA pANDavArthe niviShTam . yasyemA.n gA.n vikramamekamAhus tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 118..\\ yadAshrauSha.n karNaduryodhanAbhyAM buddhi.n kR^itAM nigrahe keshavasya . ta.n chAtmAnaM bahudhA darshayAnaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 119..\\ yadAshrauSha.n vAsudeve prayAte rathasyaikAmagratastiShThamAnAm . ArtAM pR^ithA.n sAntvitA.n keshavena tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 120..\\ yadAshrauShaM mantriNa.n vAsudevaM tathA bhIShma.n shAntanava.n cha teShAm . bhAradvAja.n chAshiSho.anubruvANaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 121..\\ yadAshrauSha.n karNa uvAcha bhIShmaM nAha.n yotsye yudhyamAne tvayIti . hitvA senAmapachakrAma chaiva tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 122..\\ yadAshrauSha.n vAsudevArjunau tau tathA dhanurgANDivamaprameyam . trINyugravIryANi samAgatAni tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 123..\\ yadAshrauSha.n kashmalenAbhipanne rathopasthe sIdamAne.arjune vai . kR^iShNa.n lokAndarshayAnaM sharIre tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 124..\\ yadAshrauShaM bhIShmamamitrakarshanaM nighnantamAjAvayuta.n rathAnAm . naiShA.n kashchidvadhyate dR^ishyarUpas tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 125..\\ yadAshrauShaM bhIShmamatyantashUraM hataM pArthenAhaveShvapradhR^iShyam . shikhaNDinaM purataH sthApayitvA tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 126..\\ yadAshrauSha.n sharatalpe shayAnaM vR^iddha.n vIraM sAdita.n chitrapu~NkhaiH . bhIShma.n kR^itvA somakAnalpasheShA.ns tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 127..\\ yadAshrauSha.n shAntanave shayAne pAnIyArthe choditenArjunena . bhUmiM bhittvA tarpita.n tatra bhIShmaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 128..\\ yadAshrauSha.n shukrasUryau cha yuktau kaunteyAnAmanulomau jayAya . nitya.n chAsmA~nshvApadA vyAbhaShantas tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 129..\\ yadA droNo vividhAnastramArgAn vidarshayansamare chitrayodhI . na pANDavA~nshreShThatamAnnihanti tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 130..\\ yadAshrauSha.n chAsmadIyAnmahArathAn vyavasthitAnarjunasyAntakAya . sa.nsaptakAnnihatAnarjunena

tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 131..\\ yadAshrauSha.n vyUhamabhedyamanyair bhAradvAjenAtta shastreNa guptam . bhittvA saubhadra.n vIramekaM praviShTaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 132..\\ yadAbhimanyuM parivArya bAlaM sarve hatvA hR^iShTarUpA babhUvuH . mahArathAH pArthamashaknuvantas tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 133..\\ yadAshrauShamabhimanyuM nihatya harShAnmUDhAnkroshato dhArtarAShTrAn . krodhaM mukta.n saindhave chArjunena tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 134..\\ yadAshrauSha.n saindhavArthe pratiGYAM pratiGYAtA.n tadvadhAyArjunena . satyAM nistIrNA.n shatrumadhye cha tena tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 135..\\ yadAshrauSha.n shrAntahaye dhana~njaye muktvA hayAnpAyayitvopavR^ittAn . punaryuktvA vAsudevaM prayAtaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 136..\\ yadAshrauSha.n vAhaneShvAshvasatsu rathopasthe tiShThatA gANDivena . sarvAnyodhAnvAritAnarjunena tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 137..\\ yadAshrauShaM nAgabalairdurutsahaM droNAnIka.n yuyudhAnaM pramathya . yAta.n vArShNeyaM yatra tau kR^iShNa pArthau tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 138..\\ yadAshrauSha.n karNamAsAdya muktaM vadhAdbhIma.n kutsayitvA vachobhiH . dhanuShkoTyA tudya karNena vIraM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 139..\\ yadA droNaH kR^itavarmA kR^ipash cha karNo drauNirmadrarAjashcha shUraH . amarShayansaindhava.n vadhyamAnaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 140..\\ yadAshrauSha.n devarAjena dattAM divyA.n shaktiM vya.nsitAM mAdhavena . ghaTotkache rAkShase ghorarUpe tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 141..\\ yadAshrauSha.n karNa ghaTotkachAbhyAM yuddhe muktA.n sUtaputreNa shaktim . yayA vadhyaH samare savyasAchI tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 142..\\ yadAshrauSha.n droNamAchAryamekaM dhR^iShTadyumnenAbhyatikramya dharmam . rathopasthe prAyagata.n vishastaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 143..\\ yadAshrauSha.n drauNinA dvairathasthaM mAdrIputraM nakula.n lokamadhye . sama.n yuddhe pANDavaM yudhyamAnaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 144..\\ yadA droNe nihate droNaputro nArAyaNa.n divyamastra.n vikurvan . naiShAmanta.n gatavAnpANDavAnAM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 145..\\ yadAshrauSha.n karNamatyantashUraM hataM pArthenAhaveShvapradhR^iShyam . tasminbhrAtR^INA.n vigrahe deva guhye

tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 146..\\ yadAshrauSha.n droNaputraM kR^ipaM cha duHshAsana.n kR^itavarmANamugram . yudhiShThira.n shUnyamadharShayantaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 147..\\ yadAshrauShaM nihataM madrarAjaM raNe shUra.n dharmarAjena sUta . sadA sa~NgrAme spardhate yaH sa kR^iShNaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 148..\\ yadAshrauSha.n kalahadyUtamUlaM mAyAbala.n saubalaM pANDavena . hata.n sa~NgrAme sahadevena pApaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 149..\\ yadAshrauSha.n shrAntamekaM shayAnaM hrada.n gatvA stambhayitvA tadambhaH . duryodhana.n virathaM bhagnadarpaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 150..\\ yadAshrauShaM pANDavA.nstiShThamAnAn ga~NgA hrade vAsudevena sArdham . amarShaNa.n dharShayataH sutaM me tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 151..\\ yadAshrauSha.n vividhA.nstAta mArgAn gadAyuddhe maNDala.n sa~ncarantam . mithyA hata.n vAsudevasya buddhyA tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 152..\\ yadAshrauSha.n droNaputrAdibhistair hatAnpA~nchAlAndraupadeyAMshcha suptAn . kR^itaM bIbhatsamaya shasya.n cha karma tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 153..\\ yadAshrauShaM bhImasenAnuyAtena ashvatthAmnA paramAstraM prayuktam . kruddhenaiShIkamavadhIdyena garbhaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 154..\\ yadAshrauShaM brahmashiro.arjunena muktaM svastItyastramastreNa shAntam . ashvatthAmnA maNiratna.n cha dattaM tadA nAsha.nse vijayAya sa~njaya .. 155..\\ yadAshrauSha.n droNaputreNa garbhe vairATyA vai pAtyamAne mahAstre . dvaipAyanaH keshavo droNaputraM paraspareNAbhishApaiH shashApa .. 156..\\ shochyA gAndhArI putrapautrairvihInA tathA vadhvaH pitR^ibhirbhrAtR^ibhish cha . kR^ita.n kAryaM duShkaraM pANDaveyaiH prApta.n rAjyamasapatnaM punastaiH .. 157..\\ kaShTa.n yuddhe dasha sheShAH shrutA me trayo.asmAkaM pANDavAnA.n cha sapta . dvyUnA viMshatirAhatAkShauhiNInAM tasminsa~NgrAme vigrahe kShatriyANAm .. 158..\\ tamasA tvabhyavastIrNo moha AvishatIva mAm . sa~nj~nAM nopalabhe sUta mano vihvalatIva me .. 159..\\ ityuktvA dhR^itarAShTro.atha vilapya bahuduHkhitaH . mUrchchhitaH punarAshvastaH sa~njaya.n vAkyamabravIt .. 160..\\ sa~njayaiva.n gate prANA.nstyaktumichchhAmi mAchiram . stoka.n hyapi na pashyAmi phala.n jIvitadhAraNe .. 161..\\ ta.n tathA vAdinaM dIna.n vilapantaM mahIpatim . gAvalgaNirida.n dhImAnmahArtha.n vAkyamabravIt .. 162..\\ shrutavAnasi vai rAGYo mahotsAhAnmahAbalAn . dvaipAyanasya vadato nAradasya cha dhImataH .. 163..\\ mahatsu rAjavaMsheShu guNaiH samuditeShu cha .

jAtAndivyAstraviduShaH shakra pratimatejasaH .. 164..\\ dharmeNa pR^ithivI.n jitvA yaGYairiShTvApta dakShiNaiH . asmi.Nlloke yashaH prApya tataH kAlavasha.n gatAH .. 165..\\ vainyaM mahAratha.n vIraM sR^i~njaya.n jayatAM varam . suhotra.n ranti deva.n cha kakShIvantaM tathaushijam .. 166..\\ bAhlIka.n damana.n shaibyaM sharyAtimajitaM jitam . vishvAmitramamitraghnamambarIShaM mahAbalam .. 167..\\ maruttaM manumikShvAku.n gayaM bharatameva cha . rAma.n dAsharathiM chaiva shashabinduM bhagIratham .. 168..\\ yayAti.n shubhakarmANa.n devairyo yAjitaH svayam . chaityayUpA~NkitA bhUmiryasyeya.n savanAkarA .. 169..\\ iti rAGYA.n chaturviMshannAradena surarShiNA . putrashokAbhitaptAya purA shaibyAya kIrtitAH .. 170..\\ tebhyashchAnye gatAH pUrva.n rAjAno balavattarAH . mahArathA mahAtmAnaH sarvaiH samuditA guNaiH .. 171..\\ pUruH kururyaduH shUro viShvagashvo mahAdhR^itiH . anenA yuvanAshvashcha kakutstho vikramI raghuH .. 172..\\ vijitI vIti hotrashcha bhavaH shveto bR^ihadguruH . ushInaraH shatarathaH ka~Nko duliduho drumaH .. 173..\\ dambhodbhavaH paro venaH sagaraH sa~NkR^itirnimiH . ajeyaH parashuH puNDraH shambhurdevAvR^idho.anaghaH .. 174..\\ devAhvayaH supratimaH supratIko bR^ihadrathaH . mahotsAho vinItAtmA sukraturnaiShadho nalaH .. 175..\\ satyavrataH shAntabhayaH sumitraH subalaH prabhuH . jAnu ja~Ngho.anaraNyo.arkaH priya bhR^ityaH shubhavrataH .. 176..\\ balabandhurnirAmardaH ketushR^i~Ngo bR^ihadbalaH . dhR^iShTaketurbR^ihatketurdIptaketurnirAmayaH .. 177..\\ avikShitprabalo dhUrtaH kR^itabandhurdR^iDheShudhiH . mahApurANaH sambhAvyaH pratya~NgaH parahA shrutiH .. 178..\\ ete chAnye cha bahavaH shatasho.atha sahasrashaH . shrUyante.ayutashashchAnye sa~NkhyAtAshchApi padmashaH .. 179..\\ hitvA suvipulAnbhogAnbuddhimanto mahAbalAH . rAjAno nidhanaM prAptAstava putrairmahattamAH .. 180..\\ yeShA.n divyAni karmANi vikramastyAga eva cha . mAhAtmyamapi chAstikya.n satyatA shauchamArjavam .. 181..\\ vidvadbhiH kathyate loke purANaiH kavi sattamaiH . sarvarddhi guNasampannAste chApi nidhana.n gatAH .. 182..\\ tava putrA durAtmAnaH prataptAshchaiva manyunA . lubdhA durvR^itta bhUyiShThA na tA~nshochitumarhasi .. 183..\\ shrutavAnasi medhAvI buddhimAnprAGYasaMmataH . yeShA.n shAstrAnugA buddhirna te muhyanti bhArata .. 184..\\ nigrahAnugrahau chApi viditau te narAdhipa . nAtyantamevAnuvR^ittiH shrUyate putra rakShaNe .. 185..\\ bhavitavya.n tathA tachcha nAtaH shochitumarhasi . daivaM praGYA visheSheNa ko nivartitumarhati .. 186..\\ vidhAtR^ivihitaM mArgaM na kash chidativartate . kAlamUlamida.n sarvaM bhAvAbhAvau sukhAsukhe .. 187..\\ kAlaH pachati bhUtAni kAlaH sa.nharati prajAH . nirdahantaM prajAH kAla.n kAlaH shamayate punaH .. 188..\\ kAlo vikurute bhAvAnsarvA.Nlloke shubhAshubhAn . kAlaH sa~NkShipate sarvAH prajA visR^ijate punaH . kAlaH sarveShu bhUteShu charatyavidhR^itaH samaH .. 189..\\ atItAnAgatA bhAvA ye cha vartanti sAmpratam . tAnkAlanirmitAnbuddhvA na sa~nj~nA.n hAtumarhasi .. 190..\\ s atropaniShadaM puNyA.n kR^iShNadvaipAyano.abravIt . bhAratAdhyayanAtpuNyAdapi pAdamadhIyataH . shraddadhAnasya pUyante sarvapApAnyasheShataH .. 191..\\

devarShayo hyatra puNyA brahma rAjarShayastathA . kIrtyante shubhakarmANastathA yakShamahoragAH .. 192..\\ bhagavAnvAsudevashcha kIrtyate.atra sanAtanaH . sa hi satyamR^ita.n chaiva pavitraM puNyameva cha .. 193..\\ shAshvataM brahma parama.n dhruvaM jyotiH sanAtanam . yasya divyAni karmANi kathayanti manIShiNaH .. 194..\\ asatsatsadasachchaiva yasmAddevAtpravartate . santatishcha pravR^ittishcha janmamR^ityuH punarbhavaH .. 195..\\ adhyAtma.n shrUyate yachcha pa~ncha bhUtaguNAtmakam . avyaktAdi para.n yachcha sa eva parigIyate .. 196..\\ yattadyati varA yuktA dhyAnayogabalAnvitAH . pratibimbamivAdarshe pashyantyAtmanyavasthitam .. 197..\\ shraddadhAnaH sadodyuktaH satyadharmaparAyaNaH . AsevannimamadhyAyaM naraH pApAtpramuchyate .. 198..\\ anukramaNimadhyAyaM bhAratasyemamAditaH . AstikaH satata.n shR^iNvanna kR^ichchhreShvavasIdati .. 199..\\ ubhe sandhye japanki.n chitsadyo muchyeta kilbiShAt . anukramaNyA yAvatsyAdahnA rAtryA cha sa~ncitam .. 200..\\ bhAratasya vapurhyetatsatya.n chAmR^itameva cha . nava nIta.n yathA dadhno dvipadAM brAhmaNo yathA .. 201..\\ hradAnAmudadhiH shreShTho gaurvariShThA chatuShpadAm . yathaitAni variShThAni tathA bharatamuchyate .. 202..\\ yashchaina.n shrAvayechchhrAddhe brAhmaNAnpAdamantataH . akShayyamannapAna.n tatpitR^I.nstasyopatiShThati .. 203..\\ itihAsa purANAbhyA.n vedaM samupabR^i.nhayet . bibhetyalpashrutAdvedo mAmayaM pratariShyati .. 204..\\ kArShNa.n vedamimaM vidvA~nshrAvayitvArthamashnute . bhrUNa hatyA kR^ita.n chApi pApaM jahyAnna saMshayaH .. 205..\\ ya ima.n shuchiradhyAyaM paThetparvaNi parvaNi . adhItaM bhArata.n tena kR^itsna.n syAditi me matiH .. 206..\\ yashchema.n shR^iNuyAnnityamArShaM shraddhAsamanvitaH . sa dIrghamAyuH kIrti.n cha svargatiM chApnuyAnnaraH .. 207..\\ chatvAra ekato vedA bhArata.n chaikamekataH . samAgataiH surarShibhistulAmAropitaM purA . mahattve cha gurutve cha dhriyamANa.n tato.adhikam .. 208..\\ mahattvAdbhAravattvAchcha mahAbhAratamuchyate . niruktamasya yo veda sarvapApaiH pramuchyate .. 209..\\ tapo na kalko.adhyayanaM na kalkaH svAbhAviko veda vidhirna kalkaH . prasahya vittAharaNaM na kalkas tAnyeva bhAvopahatAni kalkaH .. 210..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 2} rsayag samantapa~nchakamiti yadukta.n sUtanandana . etatsarva.n yathAnyAyaM shrotumichchhAmahe vayam .. 1..\\ s shushrUShA yadi vo viprA bruvatashcha kathAH shubhAH . samantapa~nchakAkhya.n cha shrotumarhatha sattamAH .. 2..\\ tretA dvAparayoH sandhau rAmaH shastrabhR^itA.n varaH . asakR^itpArthiva.n kShatraM jaghAnAmarSha choditaH .. 3..\\ sa sarva.n kShatramutsAdya svavIryeNAnala dyutiH . samantapa~nchake pa~ncha chakAra rudhirahradAn .. 4..\\ sa teShu rudhirAmbhaHsu hradeShu krodhamUrchchhitaH . pitR^InsantarpayAmAsa rudhireNeti naH shrutam .. 5..\\ atharchIkAdayo.abhyetya pitaro brAhmaNarShabham . ta.n kShamasveti siShidhustataH sa virarAma ha .. 6..\\ teShA.n samIpe yo desho hradAnAM rudhirAmbhasAm .

samantapa~nchakamiti puNya.n tatparikIrtitam .. 7..\\ yena li~Ngena yo desho yuktaH samupalakShyate . tenaiva nAmnA ta.n desha.n vAchyamAhurmanIShiNaH .. 8..\\ antare chaiva samprApte kalidvAparayorabhUt . samantapa~nchake yuddha.n kurupANDavasenayoH .. 9..\\ tasminparamadharmiShThe deshe bhUdoShavarjite . aShTAdasha samAjagmurakShauhiNyo yuyutsayA .. 10..\\ evaM nAmAbhinirvR^itta.n tasya deshasya vai dvijAH . puNyashcha ramaNIyashcha sa desho vaH prakIrtitaH .. 11..\\ tadetatkathita.n sarvaM mayA vo munisattamAH . yathA deshaH sa vikhyAtastriShu lokeShu vishrutaH .. 12..\\ rsayag akShauhiNya iti prokta.n yattvayA sUtanandana . etadichchhAmahe shrotu.n sarvameva yathAtatham .. 13..\\ akShauhiNyAH parImANa.n rathAshvanaradantinAm . yathAvachchaiva no brUhi sarva.n hi vidita.n tava .. 14..\\ s eko ratho jagashchaiko narAH pa~ncha padAtayaH . trayashcha turagAstajGYaiH pattirityabhidhIyate .. 15..\\ patti.n tu triguNAmetAmAhuH senAmukhaM budhAH . trINi senAmukhAnyeko gulma ityabhidhIyate .. 16..\\ trayo gulmA gaNo nAma vAhinI tu gaNAstrayaH . smR^itAstisrastu vAhinyaH pR^itaneti vichakShaNaiH .. 17..\\ chamUstu pR^itanAstisrastisrashchamvastvanIkinI . anIkinI.n dashaguNAM prAhurakShauhiNIM budhAH .. 18..\\ akShauhiNyAH prasa~NkhyAna.n rathAnA.n dvijasattamAH . sa~NkhyA gaNita tattvaGYaiH sahasrANyekaviMshatiH .. 19..\\ shatAnyupari chaivAShTau tathA bhUyashcha saptatiH . gajAnA.n tu parImANametadevAtra nirdishet .. 20..\\ GYeya.n shatasahasra.n tu sahasrANi tathA nava . narANAmapi pa~nchAshachchhatAni trINi chAnaghAH .. 21..\\ pa~ncha ShaShTisahasrANi tathAshvAnA.n shatAni cha . dashottarANi ShaTprAhuryathAvadiha sa~NkhyayA .. 22..\\ etAmakShauhiNIM prAhuH sa~NkhyA tattvavido janAH . yA.n vaH kathitavAnasmi vistareNa dvijottamAH .. 23..\\ etayA sa~NkhyayA hyAsankurupANDavasenayoH . akShauhiNyo dvijashreShThAH piNDenAShTAdashaiva tAH .. 24..\\ sametAstatra vai deshe tatraiva nidhana.n gatAH . kauravAnkAraNa.n kR^itvA kAlenAdbhuta karmaNA .. 25..\\ ahAni yuyudhe bhIShmo dashaiva paramAstravit . ahAni pa~ncha droNastu rarakSha kuru vAhinIm .. 26..\\ ahanI yuyudhe dve tu karNaH parabalArdanaH . shalyo.ardhadivasa.n tvAsIdgadAyuddhamataH param .. 27..\\ tasyaiva tu dinasyAnte hArdikya drauNigautamAH . prasuptaM nishi vishvasta.n jaghnuryaudhiShThiraM balam .. 28..\\ yattu shaunaka satre tu bhAratAkhyAna vistaram . AkhyAsye tatra paulomamAkhyAna.n chAditaH param .. 29..\\ vichitrArthapadAkhyAnamanekasamayAnvitam . abhipannaM naraiH prAGYairvairAgyamiva mokShibhiH .. 30..\\ Atmeva veditavyeShu priyeShviva cha jIvitam . itihAsaH pradhAnArthaH shreShThaH sarvAgameShvayam .. 31..\\ itihAsottame hyasminnarpitA buddhiruttamA . kharavya~njanayoH kR^itsnA lokavedAshrayeva vAk .. 32..\\ asya praGYAbhipannasya vichitrapadaparvaNaH . bhAratasyetihAsasya shrUyatAM parva sa~NgrahaH .. 33..\\ parvAnukramaNI pUrva.n dvitIyaM parva sa~NgrahaH .

pauShyaM paulomamAstIkamAdivaMshAvatAraNam .. 34..\\ tataH sambhava parvoktamadbhuta.n devanirmitam . dAho jatu gR^ihasyAtra haiDimbaM parva chochyate .. 35..\\ tato bakavadhaH parva parva chaitraratha.n tataH . tataH svaya.nvara.n devyAH pA~nchAlyAH parva chochyate .. 36..\\ kShatradharmeNa nirmitya tato vaivAhika.n smR^itam . vidurAgamanaM parva rAjyalambhastathaiva cha .. 37..\\ arjunasya vanevAsaH subhadrAharaNa.n tataH . subhadrAharaNAdUrdhva.n GYeyaM haraNahArikam .. 38..\\ tataH khANDava dAhAkhya.n tatraiva maya darshanam . sabhA parva tataH proktaM mantraparva tataH param .. 39..\\ jarAsandha vadhaH parva parva digvijayastathA . parva digvijayAdUrdhva.n rAjasUyikamuchyate .. 40..\\ tatashchArghAbhiharaNa.n shishupAla vadhastataH . dyUtaparva tataH proktamanudyUtamataH param .. 41..\\ tata AraNyakaM parva kirmIravadha eva cha . IshvarArjunayoryuddhaM parva kairAta sa~nj~nitam .. 42..\\ indralokAbhigamanaM parva GYeyamataH param . tIrthayAtrA tataH parva kururAjasya dhImataH .. 43..\\ jaTAsuravadhaH parva yakShayuddhamataH param . tathaivAjagaraM parva viGYeya.n tadanantaram .. 44..\\ mArkaNDeya samasyA cha parvokta.n tadanantaram . sa.nvAdashcha tataH parva draupadI satyabhAmayoH .. 45..\\ ghoShayAtrA tataH parva mR^igasvapnabhaya.n tataH . vrIhi drauNikamAkhyAna.n tato.anantaramuchyate .. 46..\\ draupadI haraNaM parva saindhavena vanAttataH . kuNDalAharaNaM parva tataH paramihochyate .. 47..\\ AraNeya.n tataH parva vairATaM tadanantaram . kIchakAnA.n vadhaH parva parva gograhaNa.n tataH .. 48..\\ abhimanyunA cha vairATyAH parva vaivAhika.n smR^itam . udyogaparva viGYeyamata UrdhvaM mahAdbhutam .. 49..\\ tataH sa~njaya yAnAkhyaM parva GYeyamataH param . prajAgara.n tataH parva dhR^itarAShTrasya chintayA .. 50..\\ parva sAnatsujAta.n cha guhyamadhyAtmadarshanam . yAnasandhistataH parva bhagavadyAnameva cha .. 51..\\ GYeya.n vivAda parvAtra karNasyApi mahAtmanaH . niryANaM parva cha tataH kurupANDavasenayoH .. 52..\\ rathAtiratha sa~NkhyA cha parvokta.n tadanantaram . ulUka dUtAgamanaM parvAmarSha vivardhanam .. 53..\\ ambopAkhyAnamapi cha parva GYeyamataH param . bhIShmAbhiShechanaM parva GYeyamadbhutakAraNam .. 54..\\ jambU khaNDa vinirmANaM parvokta.n tadanantaram . bhUmiparva tato GYeya.n dvIpavistara kIrtanam .. 55..\\ parvoktaM bhagavadgItA parva bhIsma vadhastataH . droNAbhiShekaH parvokta.n saMshaptaka vadhastataH .. 56..\\ abhimanyuvadhaH parva pratiGYA parva chochyate . jayadrathavadhaH parva ghaTotkacha vadhastataH .. 57..\\ tato droNa vadhaH parva viGYeya.n lomaharShaNam . mokSho nArAyaNAstrasya parvAnantaramuchyate .. 58..\\ karNa parva tato GYeya.n shalya parva tataH param . hrada praveshanaM parva gadAyuddhamataH param .. 59..\\ sArasvata.n tataH parva tIrthavaMshaguNAnvitam . ata Urdhva.n tu bIbhatsaM parva sauptikamuchyate .. 60..\\ aiShIkaM parva nirdiShTamata Urdhva.n sudAruNam . jalapradAnikaM parva strI parva cha tataH param .. 61..\\ shrAddhaparva tato GYeya.n kurUNAm aurdhvadehikam . AbhiShechanikaM parva dharmarAjasya dhImataH .. 62..\\ chArvAka nigrahaH parva rakShaso brahmarUpiNaH . pravibhAgo gR^ihANA.n cha parvoktaM tadanantaram .. 63..\\ shAnti parva tato yatra rAjadharmAnukIrtanam .

Apaddharmashcha parvoktaM mokShadharmastataH param .. 64..\\ tataH parva pariGYeyamAnushAsanikaM param . svargArohaNikaM parva tato bhIShmasya dhImataH .. 65..\\ tata AshvamedhikaM parva sarvapApapraNAshanam . anugItA tataH parva GYeyamadhyAtmavAchakam .. 66..\\ parva chAshramavAsAkhyaM putradarshanameva cha . nAradAgamanaM parva tataH paramihochyate .. 67..\\ mausalaM parva cha tato ghora.n samanuvarNyate . mahAprasthAnikaM parva svargArohaNika.n tataH .. 68..\\ hari vaMshastataH parva purANa.n khila sa~nj~nitam . bhaviShyatparva chApyukta.n khileShvevAdbhutaM mahat .. 69..\\ etatparva shataM pUrNa.n vyAsenoktaM mahAtmanA . yathAvatsUtaputreNa lomaharShaNinA punaH .. 70..\\ kathitaM naimiShAraNye parvANyaShTAdashaiva tu . samAso bhAratasyAya.n tatroktaH parva sa~NgrahaH .. 71..\\ pauShye parvaNi mAhAtmyamutta~NkasyopavarNitam . paulome bhR^iguvaMshasya vistAraH parikIrtitaH .. 72..\\ AstIke sarvanAgAnA.n garuDasya cha sambhavaH . kShIrodamathana.n chaiva janmochchhaiH shravasastathA .. 73..\\ yajataH sarpasatreNa rAGYaH pArikShitasya cha . katheyamabhinirvR^ittA bhAratAnAM mahAtmanAm .. 74..\\ vividhAH sambhavA rAGYAmuktAH sambhava parvaNi . anyeShA.n chaiva viprANAmR^iSherdvaipAyanasya cha .. 75..\\ aMshAvataraNa.n chAtra devAnAM parikIrtitam . daityAnA.n dAnavAnAM cha yakShANAM cha mahaujasAm .. 76..\\ nAgAnAmatha sarpANA.n gandharvANAM patatriNAm . anyeShA.n chaiva bhUtAnA.n vividhAnAM samudbhavaH .. 77..\\ vasUnAM punarutpattirbhAgIrathyAM mahAtmanAm . shantanorveshmani punasteShA.n chArohaNaM divi .. 78..\\ tejo.aMshAnA.n cha sa~NghAtAdbhIShmasyApyatra sambhavaH . rAjyAnnivartana.n chaiva brahmacharya vrate sthitiH .. 79..\\ pratiGYA pAlana.n chaiva rakShA chitrA~Ngadasya cha . hate chitrA~Ngade chaiva rakShA bhrAturyavIyasaH .. 80..\\ vichitravIryasya tathA rAjye sampratipAdanam . dharmasya nR^iShu sambhUtiraNI mANDavya shApajA .. 81..\\ kR^iShNadvaipAyanAchchaiva prasUtirvaradAnajA . dhR^itarAShTrasya pANDoshcha pANDavAnA.n cha sambhavaH .. 82..\\ vAraNAvata yAtrA cha mantro duryodhanasya cha . vidurasya cha vAkyena suru~Ngopakrama kriyA .. 83..\\ pANDavAnA.n vane ghore hiDimbAyAshcha darshanam . ghaTotkachasya chotpattiratraiva parikIrtitA .. 84..\\ aGYAtacharyA pANDUnA.n vAso brAhmaNa veshmani . bakasya nidhana.n chaiva nAgarANAM cha vismayaH .. 85..\\ a~NgAraparNaM nirjitya ga~NgAkUle.arjunastadA . bhrAtR^ibhiH sahitaH sarvaiH pA~nchAlAnabhito yayau .. 86..\\ tApatyamatha vAsiShThamaurva.n chAkhyAnamuttamam . pa~nchendrANAmupAkhyAnamatraivAdbhutamuchyate .. 87..\\ pa~nchAnAmekapatnItve vimarsho drupadasya cha . draupadyA deva vihito vivAhashchApyamAnuShaH .. 88..\\ vidurasya cha samprAptirdarshana.n keshavasya cha . khANDava prasthavAsashcha tathA rAjyArdha shAsanam .. 89..\\ nAradasyAGYayA chaiva draupadyAH samayakriyA . sundopasundayostatra upAkhyAnaM prakIrtitam .. 90..\\ pArthasya vanavAsashcha ulUpyA pathi sa~NgamaH . puNyatIrthAnusa.nyAnaM babhru vAhana janma cha .. 91..\\ dvArakAyA.n subhadrA cha kAmayAnena kAminI . vAsudevasyAnumate prAptA chaiva kirITinA .. 92..\\ haraNa.n gR^ihya samprApte kR^iShNe devakinandane . samprAptishchakradhanuShoH khANDavasya cha dAhanam .. 93..\\ abhimanyoH subhadrAyA.n janma chottamatejasaH .

mayasya mokSho jvalanAdbhuja~Ngasya cha mokShaNam . maharShermandapAlasya shAr~Ngya.n tanayasambhavaH .. 94..\\ ityetadAdhi parvoktaM prathamaM bahuvistaram . adhyAyAnA.n shate dve tu sa~NkhAte paramarShiNA . aShTAdashaiva chAdhyAyA vyAsenottama tejasA .. 95..\\ sapta shlokasahasrANi tathA nava shatAni cha . shlokAshcha chaturAshItirdR^iShTo grantho mahAtmanA .. 96..\\ dvitIya.n tu sabhA parva bahu vR^ittAntamuchyate . sabhA kriyA pANDavAnA.n ki~NkarANAM cha darshanam .. 97..\\ lokapAla sabhAkhyAnaM nAradAddeva darshanAt . rAjasUyasya chArambho jarAsandha vadhastathA .. 98..\\ girivraje niruddhAnA.n rAGYA.n kR^iShNena mokShaNam . rAjasUye.argha sa.nvAde shishupAla vadhastathA .. 99..\\ yaGYe vibhUti.n tAM dR^iShTvA duHkhAmarShAnvitasya cha . duryodhanasyAvahAso bhImena cha sabhA tale .. 100..\\ yatrAsya manyurudbhUto yena dyUtamakArayat . yatra dharmasuta.n dyUte shakuniH kitavo.ajayat .. 101..\\ yatra dyUtArNave magnAndraupadI naurivArNavAt . tArayAmAsa tA.nstIrNA~nGYAtvA duryodhano nR^ipaH . punareva tato dyUte samAhvayata pANDavAn .. 102..\\ etatsarva.n sabhA parva samAkhyAtaM mahAtmanA . adhyAyAH saptatirGYeyAstathA dvau chAtra sa~NkhyayA .. 103..\\ shlokAnA.n dve sahasre tu pa~ncha shlokashatAni cha . shlokAshchaikAdasha GYeyAH parvaNyasminprakIrtitAH .. 104..\\ ataH para.n tR^itIyaM tu GYeyamAraNyakaM mahat . paurAnugamana.n chaiva dharmaputrasya dhImataH .. 105..\\ vR^iShNInAmAgamo yatra pA~nchAlAnA.n cha sarvashaH . yatra saubhavadhAkhyAna.n kirmIravadha eva cha . astrahetorvivAsashcha pArthasyAmita tejasaH .. 106..\\ mahAdevena yuddha.n cha kirAta vapuShA saha . darshana.n lokapAlAnAM svargArohaNameva cha .. 107..\\ darshanaM bR^ihadashvasya maharSherbhAvitAtmanaH . yudhiShThirasya chArtasya vyasane paridevanam .. 108..\\ nalopAkhyAnamatraiva dharmiShTha.n karuNodayam . damayantyAH sthitiryatra nalasya vyasanAgame .. 109..\\ vanavAsa gatAnA.n cha pANDavAnAM mahAtmanAm . svarge pravR^ittirAkhyAtA lomashenArjunasya vai .. 110..\\ tIrthayAtrA tathaivAtra pANDavAnAM mahAtmanAm . jaTAsurasya tatraiva vadhaH samupavarNyate .. 111..\\ niyukto bhImasenashcha draupadyA gandhamAdane . yatra mandArapuShpArthaM nalinI.n tAmadharShayat .. 112..\\ yatrAsya sumahadyuddhamabhavatsaha rAkShasaiH . yakShaishchApi mahAvIryairmaNimatpramukhaistathA .. 113..\\ Agastyamapi chAkhyAna.n yatra vAtApi bhakShaNam . lopAmudrAbhigamanamapatyArthamR^iSherapi .. 114..\\ tataH shyenakapotIyamupAkhyAnamanantaram . indro.agniryatra dharmashcha ajiGYAsa~nshibiM nR^ipam .. 115..\\ R^ishya shR^i~Ngasya charita.n kaumAra brahmachAriNaH . jAmadagnyasya rAmasya charitaM bhUri tejasaH .. 116..\\ kArtavIrya vadho yatra haihayAnA.n cha varNyate . saukanyamapi chAkhyAna.n chyavano yatra bhArgavaH .. 117..\\ sharyAti yaGYe nAsatyau kR^itavAnsomapIthinau . tAbhyA.n cha yatra sa muniryauvanaM pratipAditaH .. 118..\\ jantUpAkhyAnamatraiva yatra putreNa somakaH . putrArthamayajadrAjA lebhe putrashata.n cha saH .. 119..\\ aShTAvakrIyamatraiva vivAde yatra bandinam . vijitya sAgaraM prAptaM pitara.n labdhavAnR^iShiH .. 120..\\ avApya divyAnyastrANi gurvarthe savyasAchinA . nivAtakavachairyuddha.n hiraNyapuravAsibhiH .. 121..\\ samAgamashcha pArthasya bhrAtR^ibhirgandhamAdane .

ghoShayAtrA cha gandharvairyatra yuddha.n kirITinaH .. 122..\\ punarAgamana.n chaiva teShAM dvaitavana.n saraH . jayadrathenApahAro draupadyAshchAshramAntarAt .. 123..\\ yatrainamanvayAdbhImo vAyuvegasamo jave . mArkaNDeya samasyAyAmupAkhyAnAni bhAgashaH .. 124..\\ sandarshana.n cha kR^iShNasya sa.nvAdashchaiva satyayA . vrIhi drauNikamAkhyAnamaindradyumna.n tathaiva cha .. 125..\\ sAvitryauddAlakIya.n cha vainyopAkhyAnameva cha . rAmAyaNamupAkhyAnamatraiva bahuvistaram .. 126..\\ karNasya parimoSho.atra kuNDalAbhyAM purandarAt . AraNeyamupAkhyAna.n yatra dharmo.anvashAtsutam . jagmurlabdhavarA yatra pANDavAH pashchimA.n disham .. 127..\\ etadAraNyakaM parva tR^itIyaM parikIrtitam . atrAdhyAya shate dve tu sa~NkhyAte paramarShiNA . ekona saptatishchaiva tathAdhyAyAH prakIrtitAH .. 128..\\ ekAdasha sahasrANi shlokAnA.n ShaTshatAni cha . chatuHShaShTistathA shlokAH parvaitatparikIrtitam .. 129..\\ ataH paraM nibodheda.n vairATaM parva vistaram . virATanagara.n gatvA shmashAne vipulA.n shamIm . dR^iShTvA saMnidadhustatra pANDavA AyudhAnyuta .. 130..\\ yatra pravishya nagara.n chhadmabhirnyavasanta te . durAtmano vadho yatra kIchakasya vR^ikodarAt .. 131..\\ gograhe yatra pArthena nirjitAH kuravo yudhi . godhana.n cha virATasya mokShita.n yatra pANDavaiH .. 132..\\ virATenottarA dattA snuShA yatra kirITinaH . abhimanyu.n samuddishya saubhadramarighAtinam .. 133..\\ chaturthametadvipula.n vairATaM parva varNitam . atrApi parisa~NkhyAtamadhyAyAnAM mahAtmanA .. 134..\\ saptaShaShTiratho pUrNA shlokAgramapi me shR^iNu . shlokAnA.n dve sahasre tu shlokAH pa~nchAshadeva tu . parvaNyasminsamAkhyAtAH sa~NkhyayA paramarShiNA .. 135..\\ udyogaparva viGYeyaM pa~nchama.n shR^iNvataH param . upaplavye niviShTeShu pANDaveShu jigIShayA . duryodhano.arjunashchaiva vAsudevamupasthitau .. 136..\\ sAhAyyamasminsamare bhavAnnau kartumarhati . ityukte vachane kR^iShNo yatrovAcha mahAmatiH .. 137..\\ ayudhyamAnamAtmAnaM mantriNaM puruSharShabhau . akShauhiNI.n vA sainyasya kasya vA ki.n dadAmyaham .. 138..\\ vavre duryodhanaH sainyaM mandAtmA yatra durmatiH . ayudhyamAna.n sachivaM vavre kR^iShNa.n dhana~njayaH .. 139..\\ sa~njayaM preShayAmAsa shamArthaM pANDavAnprati . yatra dUtaM mahArAjo dhR^itarAShTraH pratApavAn .. 140..\\ shrutvA cha pANDavAnyatra vAsudeva purogamAn . prajAgaraH samprajaGYe dhR^itarAShTrasya chintayA .. 141..\\ viduro yatra vAkyAni vichitrANi hitAni cha . shrAvayAmAsa rAjAna.n dhR^itarAShTraM manIShiNam .. 142..\\ tathA sanatsujAtena yatrAdhyAtmamanuttamam . manastApAnvito rAjA shrAvitaH shokalAlasaH .. 143..\\ prabhAte rAjasamitau sa~njayo yatra chAbhibhoH . aikAtmya.n vAsudevasya proktavAnarjunasya cha .. 144..\\ yatra kR^iShNo dayApannaH sandhimichchhanmahAyashAH . svayamAgAchchhama.n kartuM nagaraM nAgasAhvayam .. 145..\\ pratyAkhyAna.n cha kR^iShNasya rAGYA duryodhanena vai . shamArtha.n yAchamAnasya pakShayorubhayorhitam .. 146..\\ karNaduryodhanAdInA.n duShTa.n viGYAya mantritam . yogeshvaratva.n kR^iShNena yatra rAjasu darshitam .. 147..\\ rathamAropya kR^iShNena yatra karNo.anumantritaH . upAyapUrva.n shauNDIryAtpratyAkhyAtashcha tena saH .. 148..\\ tatashchApyabhiniryAtrA rathAshvanaradantinAm . nagarAddhAstina purAdbalasa~NkhyAnameva cha .. 149..\\

yatra rAGYA ulUkasya preShaNaM pANDavAnprati . shvo bhAvini mahAyuddhe dUtyena krUra vAdinA . rathAtiratha sa~NkhyAnamambopAkhyAnameva cha .. 150..\\ etatsubahu vR^ittAntaM pa~nchamaM parva bhArate . udyogaparva nirdiShTa.n sandhivigrahasaMshritam .. 151..\\ adhyAyAH sa~NkhyayA tvatra ShaDashIti shata.n smR^itam . shlokAnA.n ShaTsahasrANi tAvantyeva shatAni cha .. 152..\\ shlokAshcha navatiH proktAstathaivAShTau mahAtmanA . vyAsenodAra matinA parvaNyasmi.nstapodhanAH .. 153..\\ ata Urdhva.n vichitrArthaM bhIShma parva prachakShate . jambU khaNDa vinirmANa.n yatroktaM sa~njayena ha .. 154..\\ yatra yuddhamabhUdghora.n dashAhAnyatidAruNam . yatra yaudhiShThira.n sainyaM viShAdamagamatparam .. 155..\\ kashmala.n yatra pArthasya vAsudevo mahAmatiH . mohajaM nAshayAmAsa hetubhirmokShadarshanaiH .. 156..\\ shikhaNDinaM puraskR^itya yatra pArtho mahAdhanuH . vinighnannishitairbANai rathAdbhIShmamapAtayat .. 157..\\ ShaShThametanmahAparva bhArate parikIrtitam . adhyAyAnA.n shataM proktaM sapta dasha tathApare .. 158..\\ pa~ncha shlokasahasrANi sa~NkhyayAShTau shatAni cha . shlokAshcha chaturAshItiH parvaNyasminprakIrtitAH . vyAsena vedaviduShA sa~NkhyAtA bhIShma parvaNi .. 159..\\ droNa parva tatashchitraM bahu vR^ittAntamuchyate . yatra saMshaptakAH pArthamapaninyU raNAjirAt .. 160..\\ bhagadatto mahArAjo yatra shakrasamo yudhi . supratIkena nAgena saha shastaH kirITinA .. 161..\\ yatrAbhimanyuM bahavo jaghnurlokamahArathAH . jayadrathamukhA bAla.n shUramaprAptayauvanam .. 162..\\ hate.abhimanyau kruddhena yatra pArthena sa.nyuge . akShauhiNIH sapta hatvA hato rAjA jayadrathaH . saMshaptakAvasheSha.n cha kR^itaM niHsheShamAhave .. 163..\\ alambusaH shrutAyushcha jalasandhashcha vIryavAn . saumadattirvirATashcha drupadashcha mahArathaH . ghaTotkachAdayashchAnye nihatA droNa parvaNi .. 164..\\ ashvatthAmApi chAtraiva droNe yudhi nipAtite . astraM prAdushchakArograM nArAyaNamamarShitaH .. 165..\\ saptamaM bhArate parva mahadetadudAhR^itam . atra te pR^ithivIpAlAH prAyasho nidhana.n gatAH . droNa parvaNi ye shUrA nirdiShTAH puruSharShabhAH .. 166..\\ adhyAyAnA.n shataM proktamadhyAyAH saptatistathA . aShTau shlokasahasrANi tathA nava shatAni cha .. 167..\\ shlokA nava tathaivAtra sa~NkhyAtAstattvadarshinA . pArAsharyeNa muninA sa~ncintya droNa parvaNi .. 168..\\ ataH para.n karNa parva prochyate paramAdbhutam . sArathye viniyogashcha madrarAjasya dhImataH . AkhyAta.n yatra paurANa.n tripurasya nipAtanam .. 169..\\ prayANe paruShashchAtra sa.nvAdaH karNa shalyayoH . ha.nsakAkIyamAkhyAnamatraivAkShepa sa.nhitam .. 170..\\ anyonyaM prati cha krodho yudhiShThira kirITinoH . dvairathe yatra pArthena hataH karNo mahArathaH .. 171..\\ aShTamaM parva nirdiShTametadbhArata chintakaiH . ekona saptatiH proktA adhyAyAH karNa parvaNi . chatvAryeva sahasrANi nava shlokashatAni cha .. 172..\\ ataH para.n vichitrArthaM shakya parva prakIrtitam . hatapravIre sainye tu netA madreshvaro.abhavat .. 173..\\ vR^ittAni rathayuddhAni kIrtyante yatra bhAgashaH . vinAshaH kurumukhyAnA.n shalya parvaNi kIrtyate .. 174..\\ shalyasya nidhana.n chAtra dharmarAjAnmahArathAt . gadAyuddha.n tu tumulamatraiva parikIrtitam . sarasvatyAshcha tIrthAnAM puNyatA parikIrtitA .. 175..\\

navamaM parva nirdiShTametadadbhutamarthavat . ekona ShaShTiradhyAyAstatra sa~NkhyA vishAradaiH .. 176..\\ sa~NkhyAtA bahu vR^ittAntAH shlokAgra.n chAtra shasyate . trINi shlokasahasrANi dve shate viMshatistathA . muninA sampraNItAni kauravANA.n yasho bhR^itAm .. 177..\\ ataH paraM pravakShyAmi sauptikaM parva dAruNam . bhagnoru.n yatra rAjAna.n duryodhanamamarShaNam .. 178..\\ vyapayAteShu pArtheShu trayaste.abhyAyayU rathAH . kR^itavarmA kR^ipo drauNiH sAyAhne rudhirokShitAH .. 179..\\ pratijaGYe dR^iDhakrodho drauNiryatra mahArathaH . ahatvA sarvapA~nchAlAndhR^iShTadyumnapurogamAn . pANDavAMshcha sahAmAtyAnna vimokShyAmi daMshanam .. 180..\\ prasuptAnnishi vishvastAnyatra te puruSharShabhAH . pA~nchAlAnsaparIvArA~njaghnurdrauNipurogamAH .. 181..\\ yatrAmuchyanta pArthAste pa~ncha kR^iShNa balAshrayAt . sAtyakishcha maheShvAsaH sheShAshcha nidhana.n gatAH .. 182..\\ draupadI putrashokArtA pitR^ibhrAtR^ivadhArditA . kR^itAnashana sa~NkalpA yatra bhartR^InupAvishat .. 183..\\ draupadI vachanAdyatra bhImo bhImaparAkramaH . anvadhAvata sa~Nkruddho bharadvAja.n guroH sutam .. 184..\\ bhImasena bhayAdyatra daivenAbhiprachoditaH . apANDavAyeti ruShA drauNirastramavAsR^ijat .. 185..\\ maivamityabravItkR^iShNaH shamaya.nstasya tadvachaH . yatrAstramastreNa cha tachchhamayAmAsa phAlgunaH .. 186..\\ drauNidvaipAyanAdInA.n shApAshchAnyonya kAritAH . toyakarmaNi sarveShA.n rAGYAmudakadAnike .. 187..\\ gUDhotpannasya chAkhyAna.n karNasya pR^ithayAtmanaH . sutasyaitadiha prokta.n dashamaM parva sauptikam .. 188..\\ aShTAdashAsminnadhyAyAH parvaNyuktA mahAtmanA . shlokAgramatra kathita.n shatAnyaShTau tathaiva cha .. 189..\\ shlokAshcha saptatiH proktA yathAvadabhisa~NkhyayA . sauptikaiShIka sambandhe parvaNyamitabuddhinA .. 190..\\ ata UrdhvamidaM prAhuH strI parva karuNodayam . vilApo vIra patnInA.n yatrAtikaruNaH smR^itaH . krodhAveshaH prasAdashcha gAndhArI dhR^itarAShTrayoH .. 191..\\ yatra tAnkShatriyA~nshUrAndiShTAntAnanivartinaH . putrAnbhrAtR^InpitR^IMshchaiva dadR^ishurnihatAnraNe .. 192..\\ yatra rAjA mahAprAGYaH sarvadharmabhR^itA.n varaH . rAGYA.n tAni sharIrANi dAhayAmAsa shAstrataH .. 193..\\ etadekAdashaM proktaM parvAtikaruNaM mahat . sapta viMshatiradhyAyAH parvaNyasminnudAhR^itAH .. 194..\\ shlokAH saptashata.n chAtra pa~ncha saptatiruchyate . sa~NkhayA bhAratAkhyAna.n kartrA hyatra mahAtmanA . praNIta.n sajjana mano vaiklavyAshru pravartakam .. 195..\\ ataH para.n shAnti parva dvAdashaM buddhivardhanam . yatra nirvedamApanno dharmarAjo yudhiShThiraH . ghAtayitvA pitR^InbhrAtR^InputrAnsambandhibAndhavAn .. 196..\\ shAnti parvaNi dharmAshcha vyAkhyAtAH sharatalpikAH . rAjabhirveditavyA ye samya~NnayabubhutsubhiH .. 197..\\ ApaddharmAshcha tatraiva kAlahetu pradarshakAH . yAnbuddhvA puruShaH samyaksarvaGYatvamavApnuyAt . mokShadharmAshcha kathitA vichitrA bahuvistarAH .. 198..\\ dvAdashaM parva nirdiShTametatprAGYajanapriyam . parvaNyatra pariGYeyamadhyAyAnA.n shatatrayam . triMshachchaiva tathAdhyAyA nava chaiva tapodhanAH .. 199..\\ shlokAnA.n tu sahasrANi kIrtitAni chaturdasha . pa~ncha chaiva shatAnyAhuH pa~nchaviMshatisa~NkhyayA .. 200..\\ ata Urdhva.n tu viGYeyamAnushAsanamuttamam . yatra prakR^itimApannaH shrutvA dharmavinishchayam . bhIShmAdbhAgIrathI putrAtkururAjo yudhiShThiraH .. 201..\\

vyavahAro.atra kArtsnyena dharmArthIyo nidarshitaH . vividhAnA.n cha dAnAnAM phalayogAH pR^ithagvidhAH .. 202..\\ tathA pAtravisheShAshcha dAnAnA.n cha paro vidhiH . AchAra vidhiyogashcha satyasya cha parA gatiH .. 203..\\ etatsubahu vR^ittAntamuttama.n chAnushAsanam . bhIShmasyAtraiva samprAptiH svargasya parikIrtitA .. 204..\\ etattrayodashaM parva dharmanishchaya kArakam . adhyAyAnA.n shata.n chAtra ShaTchatvAriMshadeva cha . shlokAnA.n tu sahasrANi ShaTsaptaiva shatAni cha .. 205..\\ tata AshvamedhikaM nAma parva prokta.n chaturdasham . tatsa.nvartamaruttIya.n yatrAkhyAnamanuttamam .. 206..\\ suvarNakoshasamprAptirjanma choktaM parikShitaH . dagdhasyAstrAgninA pUrva.n kR^iShNAtsa~njIvanaM punaH .. 207..\\ charyAyA.n hayamutsR^iShTaM pANDavasyAnugachchhataH . tatra tatra cha yuddhAni rAjaputrairamarShaNaiH .. 208..\\ chitrA~NgadAyAH putreNa putrikAyA dhana~njayaH . sa~NgrAme babhru vAhena saMshaya.n chAtra darshitaH . ashvamedhe mahAyaGYe nakulAkhyAnameva cha .. 209..\\ ityAshvamedhikaM parva proktametanmahAdbhutam . atrAdhyAya shata.n triMshattrayo.adhyAyAshcha shabditAH .. 210..\\ trINi shlokasahasrANi tAvantyeva shatAni cha . viMshatishcha tathA shlokAH sa~NkhyAtAstattvadarshinA .. 211..\\ tata AshramavAsAkyaM parva pa~nchadasha.n smR^itam . yatra rAjyaM parityajya gAndhArI sahito nR^ipaH . dhR^itarAShTrAshramapada.n vidurashcha jagAma ha .. 212..\\ ya.n dR^iShTvA prasthita.n sAdhvI pR^ithApyanuyayau tadA . putrarAjyaM parityajya gurushushrUShaNe ratA .. 213..\\ yatra rAjA hatAnputrAnpautrAnanyAMshcha pArthivAn . lokAntara gatAnvIrAnapashyatpunarAgatAn .. 214..\\ R^iSheH prasAdAtkR^iShNasya dR^iShTvAshcharyamanuttamam . tyaktvA shoka.n sadArashcha siddhiM paramikA.n gataH .. 215..\\ yatra dharma.n samAshritya viduraH sugati.n gataH . sa~njayashcha mahAmAtro vidvAngAvalgaNirvashI .. 216..\\ dadarsha nArada.n yatra dharmarAjo yudhiShThiraH . nAradAchchaiva shushrAva vR^iShNInA.n kadanaM mahat .. 217..\\ etadAshramavAsAkhyaM pUrvokta.n sumahAdbhutam . dvichatvAriMshadadhyAyAH parvaitadabhisa~NkhyayA .. 218..\\ sahasrameka.n shlokAnAM pa~ncha shlokashatAni cha . ShaDeva cha tathA shlokAH sa~NkhyAtAstattvadarshinA .. 219..\\ ataH paraM nibodhedaM mausalaM parva dAruNam . yatra te puruShavyAghrAH shastrasparsha sahA yudhi . brahmadaNDaviniShpiShTAH samIpe lavaNAmbhasaH .. 220..\\ ApAne pAnagalitA daivenAbhiprachoditAH . erakA rUpibhirvajrairnijaghnuritaretaram .. 221..\\ yatra sarvakShaya.n kR^itvA tAvubhau rAma keshavau . nAtichakramatuH kAlaM prApta.n sarvaharaM samam .. 222..\\ yatrArjuno dvAravatImetya vR^iShNivinAkR^itAm . dR^iShTvA viShAdamagamatparA.n chArtiM nararShabhaH .. 223..\\ sa satkR^itya yadushreShThaM mAtula.n shaurimAtmanaH . dadarsha yaduvIrANAmApane vaishasaM mahat .. 224..\\ sharIra.n vAsudevasya rAmasya cha mahAtmanaH . sa.nskAra.n lambhayAmAsa vR^iShNInA.n cha pradhAnataH .. 225..\\ sa vR^iddhabAlamAdAya dvAravatyAstato janam . dadarshApadi kaShTAyA.n gANDIvasya parAbhavam .. 226..\\ sarveShA.n chaiva divyAnAmastrANAmaprasannatAm . nAsha.n vR^iShNikalatrANAM prabhAvAnAmanityatAm .. 227..\\ dR^iShTvA nivedamApanno vyAsa vAkyaprachoditaH . dharmarAja.n samAsAdya saMnyAsaM samarochayat .. 228..\\ ityetanmausalaM parva ShoDashaM parikIrtitam . adhyAyAShTau samAkhyAtAH shlokAnA.n cha shatatrayam .. 229..\\

mahAprasthAnika.n tasmAdUrdhva.n sapta dashaM smR^itam . yatra rAjyaM parityajya pANDavAH puruSharShabhAH . draupadyA sahitA devyA siddhiM paramikA.n gatAH .. 230..\\ atrAdhyAyAstrayaH proktAH shlokAnA.n cha shataM tathA . viMshatishcha tathA shlokAH sa~NkhyAtAstattvadarshinA .. 231..\\ svargaparva tato GYeya.n divya.n yattadamAnuSham . adhyAyAH pa~ncha sa~NkhyAtA parvaitadabhisa~NkhyayA . shlokAnA.n dve shate chaiva prasa~NkhyAte tapodhanAH .. 232..\\ aShTAdashaivametAni parvANyuktAnyasheShataH . khileShu harivaMshashcha bhaviShyachcha prakIrtitam .. 233..\\ etadakhilamAkhyAtaM bhArataM parva sa~NgrahAt . aShTAdasha samAjagmurakShauhiNyo yuyutsayA . tanmahaddAruNa.n yuddhamahAnyaShTAdashAbhavat .. 234..\\ yo vidyAchchaturo vedAnsA~NgopaniShadAndvijaH . na chAkhyAnamida.n vidyAnnaiva sa syAdvichakShaNaH .. 235..\\ shrutvA tvidamupAkhyAna.n shrAvyamanyanna rochate . puMH kokilaruta.n shrutvA rUkShA dhvA~NkShasya vAgiva .. 236..\\ itihAsottamAdasmAjjAyante kavi buddhayaH . pa~nchabhya iva bhUtebhyo lokasa.nvidhayastrayaH .. 237..\\ asyAkhyAnasya viShaye purANa.n vartate dvijAH . antarikShasya viShaye prajA iva chaturvidhAH .. 238..\\ kriyA guNAnA.n sarveShAmidamAkhyAnamAshrayaH . indriyANA.n samastAnA.n chitrA iva manaH kriyAH .. 239..\\ anAshrityaitadAkhyAna.n kathA bhuvi na vidyate . AhAramanapAshritya sharIrasyeva dhAraNam .. 240..\\ ida.n sarvaiH kavi varairAkhyAnamupajIvyate . udayaprepsubhirbhR^ityairabhijAta iveshvaraH .. 241..\\ dvaipAyanauShTha puTaniHsR^itamaprameyaM puNyaM pavitramatha pApahara.n shiva.n cha . yo bhArata.n samadhigachchhati vAchyamAnaM ki.n tasya puShkara jalairabhiShechanena .. 242..\\ AkhyAna.n tadidamanuttamaM mahArthaM vinyastaM mahadiha parva sa~NgraheNa . shrutvAdau bhavati nR^iNA.n sukhAvagAhaM vistIrNa.n lavaNajalaM yathA plavena .. 243..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 3} suuta \noindent janamejayaH pArikShitaH saha bhrAtR^ibhiH kurukShetre dIrghasattramupAste 1 tasya bhrAtarastrayaH shrutasenograseno bhImasena iti 2 .. 1.. teShu tatsatramupAsIneShu tatra shvAbhyAgachchhatsArameyaH 1 sajanamejayasya bhrAtR^ibhirabhihato rorUyamANo mAtuH samIpamupAgachchhat 2 .. 2.. taM mAtA rorUyamANamuvAcha 1 ki.n rodiShi 2 kenAsyabhihata iti 3 .. 3.. sa evamukto mAtaraM pratyuvAcha 1 janamejayasya bhrAtR^ibhirabhihato.asmIti 2

.. 4.. taM mAtA pratyuvAcha 1 vyakta.n tvayA tatrAparAddha.n yenAsyabhihata iti 2 .. 5.. sa tAM punaruvAcha 1 nAparAdhyAmi ki.n chit 2 nAvekShe havIMShi nAvaliha iti 3 .. 6.. tachchhrutvA tasya mAtA saramA putrashokArtA tatsatramupAgachchhadyatra sajaname jayaH saha bhrAtR^ibhirdIrghasatramupAste 1 .. 7.. sa tayA kruddhayA tatroktaH 1 ayaM me putro na ki.n chidaparAdhyati 2 kimarthamabhihata iti 3 yasmAchchAyamabhihato.anapakArI tasmAdadR^iShTa.n tvAM bhayamAgamiShyatIti 4 .. 8.. sajanamejaya evamukto deva shunyA saramayA dR^iDha.n sambhrAnto viShaNNashchAsIt 1 .. 9.. sa tasminsatre samApte hAstinapuraM pratyetya purohitamanurUpamanvichchhamAnaH p ara.n yatnamakarodyo me pApakR^ityAM shamayediti 1 .. 10.. sa kadA chinmR^igayA.n yAtaH pArikShito janamejayaH kasmiMshchitsvaviShayoddeshe Ashramamapashyat 1 .. 11.. tatra kashchidR^iShirAsA.n chakre shrutashravA nAma 1 tasyAbhimataH putra Aste somashravA nAma 2 .. 12.. tasya taM putramabhigamya janamejayaH pArikShitaH paurohityAya vavre 1 .. 13.. sa namaskR^itya tamR^iShimuvAcha 1 bhagavannaya.n tava putro mama purohito.astviti 2 .. 14.. sa evamuktaH pratyuvAcha 1 bho janamejaya putro.ayaM mama sarpyA.n jAtaH 2 mahAtapasvI svAdhyAyasampanno mattapo vIryasambhR^ito machchhukraM pItavatyAstas yAH kukShau sa.nvR^iddhaH 3 samartho.ayaM bhavataH sarvAH pApakR^ityAH shamayitumantareNa mahAdeva kR^ityAm 4 asya tvekamupAMshu vratam

5 yadena.n kashchidbrAhmaNaH kaM chidarthamabhiyAchettaM tasmai dadyAdayam 6 yadyetadutsahase tato nayasvainamiti 7 .. 15.. tenaivamutko janamejayastaM pratyuvAcha 1 bhagava.nstathA bhaviShyatIti 2 .. 16.. sa taM purohitamupAdAyopAvR^itto bhrAtR^InuvAcha 1 mayAya.n vR^ita upAdhyAyaH 2 yadayaM brUyAttatkAryamavichArayadbhiriti 3 .. 17.. tenaivamuktA bhrAtarastasya tathA chakruH 1 sa tathA bhrAtR^Insandishya takShashilAM pratyabhipratasthe 2 ta.n cha desha.n vashe sthApayAmAsa 3 .. 18.. etasminnantare kashchidR^iShirdhaumyo nAmAyodaH 1 .. 19.. sa eka.n shiShyamAruNiM pA~nchAlyaM preShayAmAsa 1 gachchha kedArakhaNDaM badhAneti 2 .. 20.. sa upAdhyAyena sandiShTa AruNiH pA~nchAlyastatra gatvA tatkedArakhaNDaM baddhuM nAshaknot 1 .. 21.. sa klishyamAno.apashyadupAyam 1 bhavatveva.n kariShyAmIti 2 .. 22.. sa tatra sa.nvivesha kedArakhaNDe 1 shayAne tasmi.nstadudaka.n tasthau 2 .. 23.. tataH kadA chidupAdhyAya Ayodo dhaumyaH shiShyAnapR^ichchhat 1 kva AruNiH pA~nchAlyo gata iti 2 .. 24.. te pratyUchuH 1 bhagavataiva preShito gachchha kedArakhaNDaM badhAneti 2 .. 25.. sa evamuktastA~nshiShyAnpratyuvAcha 1 tasmAtsarve tatra gachchhAmo yatra sa iti

2 .. 26.. sa tatra gatvA tasyAhvAnAya shabda.n chakAra 1 bho AruNe pA~nchAlya kvAsi 2 vatsaihIti 3 .. 27.. sa tachchhrutvA AruNirupAdhyAya vAkya.n tasmAtkedArakhaNDAtsahasotthAya tamupAdh yAyamupatasthe 1 provAcha chainam 2 ayamasmyatra kedArakhaNDe niHsaramANamudakamavAraNIya.n sa.nroddhuM sa.nviShTo b hagavachchhabdaM shrutvaiva sahasA vidArya kedArakhaNDaM bhagavantamupasthitaH 3 tadabhivAdaye bhagavantam 4 AGYApayatu bhavAn 5 ki.n karavANIti 6 .. 28.. tamupAdhyAyo.abravIt 1 yasmAdbhavAnkedArakhaNDamavadAryotthitastasmAdbhavAnuddAlaka eva nAmnA bhaviShya tIti 2 .. 29.. sa upAdhyAyenAnugR^ihItaH 1 yasmAttvayA madvacho.anuShThita.n tasmAchchhreyo.avApsyasIti 2 sarve cha te vedAH pratibhAsyanti sarvANi cha dharmashAstrANIti 3 .. 30.. sa evamukta upAdhyAyeneShTa.n deshaM jagAma 1 .. 31.. athAparaH shiShyastasyaivAyodasya daumyasyopamanyurnAma 1 .. 32.. tamupAdhyAyaH preShayAmAsa 1 vatsopamanyo gA rakShasveti 2 .. 33.. sa upAdhyAya vachanAdarakShadgAH 1 sa chAhani gA rakShitvA divasakShaye.abhyAgamyopAdhyAyasyAgrataH sthitvA namash chakre 2 .. 34.. tamupAdhyAyaH pIvAnamapashyat 1 uvAcha chainam 2 vatsopamanyo kena vR^itti.n kalpayasi 3

pIvAnasi dR^iDhamiti 4 .. 35.. sa upAdhyAyaM pratyuvAcha 1 bhaikSheNa vR^itti.n kalpayAmIti 2 .. 36.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 mamAnivedya bhaikShaM nopayoktavyamiti 2 .. 37.. sa tathetyuktvA punararakShadgAH 1 rakShitvA chAgamya tathaivopAdhyAyasyAgrataH sthitvA namash chakre 2 .. 38.. tamupAdhyAyastathApi pIvAnameva dR^iShTvovAcha 1 vatsopamanyo sarvamasheShataste bhaikSha.n gR^ihNAmi 2 kenedAnI.n vR^itti.n kalpayasIti 3 .. 39.. sa evamukta upAdhyAyena pratyuvAcha 1 bhagavate nivedya pUrvamapara.n charAmi 2 tena vR^itti.n kalpayAmIti 3 .. 40.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 naiShA nyAyyA guruvR^ittiH 2 anyeShAmapi vR^ittyuparodha.n karoShyeva.n vartamAnaH 3 lubdho.asIti 4 .. 41.. sa tathetyuktvA gA arakShat 1 rakShitvA cha punarupAdhyAya gR^ihamAgamyopAdhyAyasyAgrataH sthitvA namash chakr e 2 .. 42.. tamupAdhyAyastathApi pIvAnameva dR^iShTvA punaruvAcha 1 aha.n te sarvaM bhaikShaM gR^ihNAmi na chAnyachcharasi 2 pIvAnasi 3 kena vR^itti.n kalpayasIti 4 .. 43.. sa upAdhyAyaM pratyuvAcha 1 bho etAsA.n gavAM payasA vR^ittiM kalpayAmIti 2

.. 44.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 naitannyAyyaM paya upayoktuM bhavato mayAnanuGYAtamiti 2 .. 45.. sa tatheti pratiGYAya gA rakShitvA punarupAdhyAya gR^ihAnetya puroragrataH sthit vA namash chakre 1 .. 46.. tamupAdhyAyaH pIvAnamevApashyat 1 uvAcha chainam 2 bhaikShaM nAshnAsi na chAnyachcharasi 3 payo na pibasi 4 pIvAnasi 5 kena vR^itti.n kalpayasIti 6 .. 47.. sa evamukta upAdhyAyaM pratyuvAcha 1 bhoH phenaM pibAmi yamime vatsA mAtR^INA.n stanaM pibanta udgirantIti 2 .. 48.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 ete tvadanukampayA guNavanto vatsAH prabhUtataraM phenamudgiranti 2 tadevamapi vatsAnA.n vR^ittyuparodha.n karoShyevaM vartamAnaH 3 phenamapi bhavAnna pAtumarhatIti 4 .. 49.. sa tatheti pratiGYAya nirAhArastA gA arakShat 1 tathA pratiShiddho bhaikShaM nAshnAti na chAnyachcharati 2 payo na pibati 3 phenaM nopayu~Nkte 4 .. 50.. sa kadA chidaraNye kShudhArto.arkapatrANyabhakShayat 1 .. 51.. sa tairarkapatrairbhakShitaiH kShAra kaTUShNa vipAkibhishchakShuShyupahato.andho .abhavat 1 so.andho.api cha~NkramyamANaH kUpe.apatat 2 .. 52.. atha tasminnanAgachchhatyupAdhyAyaH shiShyAnavochat 1 mayopamanyuH sarvataH pratiShiddhaH 2 sa niyata.n kupitaH

3 tato nAgachchhati chiragatash cheti 4 .. 53.. sa evamuktvA gatvAraNyamupamanyorAhvAna.n chakre 1 bho upamanyo kvAsi 2 vatsaihIti 3 .. 54.. sa tadAhvAnamupAdhyAyAchchhrutvA pratyuvAchochchaiH 1 ayamasmi bho upAdhyAya kUpe patita iti 2 .. 55.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 kathamasi kUpe patita iti 2 .. 56.. sa taM pratyuvAcha 1 arkapatrANi bhakShayitvAndhI bhUto.asmi 2 ataH kUpe patita iti 3 .. 57.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 ashvinau stuhi 2 tau tvA.n chakShuShmantaM kariShyato deva bhiShajAviti 3 .. 58.. sa evamukta upAdhyAyena stotuM prachakrame devAvashvinau vAgbhirR^igbhiH 1 .. 59..\\ prapUrvagau pUrvajau chitrabhAnU girA vA sha.nsAmi tapanAvanantau . divyau suparNau virajau vimAnAv adhikShiyantau bhuvanAni vishvA .. 60..\\ hiraNmayau shakunI sAmparAyau nAsatya dasrau sunasau vaijayantau . shukra.n vayantau tarasA suvemAv abhi vyayantAvasita.n vivasvat .. 61..\\ grastA.n suparNasya balena vartikAm amu~nchatAmashvinau saubhagAya . tAvatsuvR^ittAvanamanta mAyayA sattamA gA aruNA udAvahan .. 62..\\ ShaShTishcha gAvastrishatAsh cha dhenava eka.n vatsaM suvate ta.n duhanti . nAnA goShThA vihitA ekadohanAs tAvashvinau duhato gharmamukthyam .. 63..\\ ekAM nAbhi.n saptashatA arAH shritAH pradhiShvanyA viMshatirarpitA arAH . anemi chakraM parivartate.ajaraM mAyAshvinau samanakti charShaNI .. 64..\\ eka.n chakra.n vartate dvAdashAraM pradhi ShaNNAbhimekAkShamamR^itasya dhAraNam .

yasmindevA adhi vishve viShaktAs tAvashvinau mu~nchato mA viShIdatam .. 65..\\ ashvinAvindramamR^ita.n vR^ittabhUyau tirodhattAmashvinau dAsapatnI . bhittvA girimashvinau gAmudAcharantau tadvR^iShTamahnA prathitA valasya .. 66..\\ yuvA.n disho janayatho dashAgre samAnaM mUrdhni rathayA viyanti . tAsA.n yAtamR^iShayo.anuprayAnti devA manuShyAH kShitimAcharanti .. 67..\\ yuvA.n varNAnvikurutho vishvarUpA.ns te.adhikShiyanti bhuvanAni vishvA . te bhAnavo.apyanusR^itAsh charanti devA manuShyAH kShitimAcharanti .. 68..\\ tau nAsatyAvashvinAvAmahe vAM sraja.n cha yAM bibhR^ithaH puShkarasya . tau nAsatyAvamR^itAvR^itAvR^idhAv R^ite devAstatprapadena sUte .. 69..\\ mukhena garbha.n labhatAM yuvAnau gatAsuretatprapadena sUte . sadyo jAto mAtaramatti garbhastAv ashvinau mu~nchatho jIvase gAH .. 70..\\ \noindent eva.n tenAbhiShTutAvashvinAvAjagmatuH 1 Ahatush chainam 2 prItau svaH 3 eSha te.apUpaH 4 ashAnainamiti 5 .. 71.. sa evamutaH pratyuvAcha 1 nAnR^itamUchaturbhavantau 2 na tvahametamapUpamupayoktumutsahe anivedya gurava iti 3 .. 72.. tatastamashvinAvUchatuH 1 AvAbhyAM purastAdbhavata upAdhyAyenaivamevAbhiShTutAbhyAmapUpaH prItAbhyA.n datt aH 2 upayuktashcha sa tenAnivedya gurave 3 tvamapi tathaiva kuruShva yathA kR^itamupAdhyAyeneti 4 .. 73.. sa evamuktaH punareva pratyuvAchaitau 1 pratyanunaye bhavantAvashvinau 2 notsahe.ahamanivedyopAdhyAyAyopayoktumiti 3 .. 74.. tamashvinAvAhatuH 1

prItau svastavAnayA guruvR^ittyA 2 upAdhyAyasya te kArShNAyasA dantAH 3 bhavato hiraNmayA bhaviShyanti 4 chakShuShmAMshcha bhaviShyasi 5 shreyashchAvApsyasIti 6 .. 75.. sa evamukto.ashvibhyA.n labdhachakShurupAdhyAya sakAshamAgamyopAdhyAyamabhivAdyA chachakShe 1 sa chAsya prItimAnabhUt 2 .. 76.. Aha chainam 1 yathAshvinAvAhatustathA tva.n shreyo.avApsyasIti 2 sarve cha te vedAH pratibhAsyantIti 3 .. 77.. eShA tasyApi parIkShopamanyoH 1 .. 78.. athAparaH shiShyastasyaivAyodasya dhaumyasya vedo nAma 1 .. 79.. tamupAdhyAyaH sandidesha 1 vatsa veda ihAsyatAm 2 bhavatA madgR^ihe ka.n chitkAla.n shushrUShamANena bhavitavyam 3 shreyaste bhaviShyatIti 4 .. 80.. sa tathetyuktvA guru kule dIrghakAla.n gurushushrUShaNaparo.avasat 1 gauriva nitya.n guruShu dhUrShu niyujyamAnaH shItoShNakShuttR^iShNA duHkhasahaH sarvatrApratikUlaH 2 .. 81.. tasya mahatA kAlena guruH paritoSha.n jagAma 1 tatparitoShAchcha shreyaH sarvaGYatA.n chAvApa 2 eShA tasyApi parIkShA vedasya 3 .. 82.. sa upAdhyAyenAnuGYAtaH samAvR^ittastasmAdguru kulavAsAdgR^ihAshramaM pratyapadya ta 1 tasyApi svagR^ihe vasatastrayaH shiShyA babhUvuH 2 .. 83.. sa shiShyAnna ki.n chiduvAcha 1

karma vA kriyatA.n gurushushrUShA veti 2 duHkhAbhiGYo hi guru kulavAsasya shiShyAnparikleshena yojayituM neyeSha 3 .. 84.. atha kasya chitkAlasya vedaM brAhmaNa.n janamejayaH pauShyashcha kShatriyAvupety opAdhyAya.n varayAM chakratuH 1 .. 85.. sa kadA chidyAjya kAryeNAbhiprasthita utta~NkaM nAma shiShyaM niyojayAmAsa 1 bho utta~Nka yatki.n chidasmadgR^ihe parihIyate yadichchhAmyahamaparihINaM bhava tA kriyamANamiti 2 .. 86.. sa evaM pratisamAdishyotta~Nka.n vedaH pravAsa.n jagAma 1 .. 87.. athotta~Nko gurushushrUShurguru niyogamanutiShThamAnastatra guru kule vasati sma 1 .. 88.. sa vasa.nstatropAdhyAya strIbhiH sahitAbhirAhUyoktaH 1 upAdhyAyinI te R^itumatI 2 upAdhyAyashcha proShitaH 3 asyA yathAyamR^iturvandhyo na bhavati tathA kriyatAm 4 etadviShIdatIti 5 .. 89.. sa evamuktastAH striyaH pratyuvAcha 1 na mayA strINA.n vachanAdidamakArya.n kAryam 2 na hyahamupAdhyAyena sandiShTaH 3 akAryamapi tvayA kAryamiti 4 .. 90.. tasya punarupAdhyAyaH kAlAntareNa gR^ihAnupajagAma tasmAtpravAsAt 1 sa tadvR^itta.n tasyAsheShamupalabhya prItimAnabhUt 2 .. 91.. uvAcha chainam 1 vatsotta~Nka ki.n te priyaM karavANIti 2 dharmato hi shushrUShito.asmi bhavatA 3 tena prItiH paraspareNa nau sa.nvR^iddhA 4 tadanujAne bhavantam 5 sarvAmeva siddhiM prApsyasi 6 gamyatAm iti 7

.. 92.. sa evamuktaH pratyuvAcha 1 ki.n te priyaM karavANIti 2 eva.n hyAhuH 3 .. 93.. yashchAdharmeNa vibrUyAdyashchAdharmeNa pR^ichchhati 1 .. 94.. tayoranyataraH praiti vidveSha.n chAdhigachchhati 1 so.ahamanuGYAto bhavatA ichchhAmIShTa.n te gurvarthamupahartumiti 2 .. 95.. tenaivamukta upAdhyAyaH pratyuvAcha 1 vatsotta~Nka uShyatA.n tAvaditi 2 .. 96.. sa kadA chittamupAdhyAyamAhotta~NkaH 1 AGYApayatu bhavAn 2 ki.n te priyamupaharAmi gurvarthamiti 3 .. 97.. tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 1 vatsotta~Nka bahusho mA.n chodayasi gurvarthamupahareyamiti 2 tadgachchha 3 enAM pravishyopAdhyAyanIM pR^ichchha kimupaharAmIti 4 eShA yadbravIti tadupaharasveti 5 .. 98.. sa evamuktopAdhyAyenopAdhyAyinImapR^ichchhat 1 bhavatyupAdhyAyenAsmyanuGYAto gR^iha.n gantum 2 tadichchhAmIShTa.n te gurvarthamupahR^ityAnR^iNo gantum 3 tadAGYApayatu bhavatI 4 kimupaharAmi gurvarthamiti 5 .. 99.. saivamuktopAdhyAyinyutta~NkaM pratyuvAcha 1 gachchha pauShya.n rAjAnam 2 bhikShasva tasya kShatriyayA pinaddhe kuNDale 3 te Anayasva 4 itashchaturthe.ahani puNyakaM bhavitA 5

tAbhyAmAbaddhAbhyAM brAhmaNAnpariveShTumichchhAmi 6 shobhamAnA yathA tAbhyA.n kuNDalAbhyAM tasminnahani sampAdayasva 7 shreyo hi te syAtkShaNa.n kurvata iti 8 .. 100.. sa evamukta upAdhyAyinyA prAtiShThatotta~NkaH 1 sa pathi gachchhannapashyadR^iShabhamatipramANa.n tamadhirUDhaM cha puruShamatip ramANameva 2 .. 101.. sa puruSha utta~NkamabhyabhAShata 1 utta~NkaitatpurIShamasya R^iShabhasya bhakShasveti 2 .. 102.. sa evamukto naichchhati 1 .. 103.. tamAha puruSho bhUyaH 1 bhakShayasvotta~Nka 2 mA vichAraya 3 upAdhyAyenApi te bhakShitaM pUrvamiti 4 .. 104.. sa evamukto bADhamityuktvA tadA tadR^iShabhasya purIShaM mUtra.n cha bhakShayitv otta~NkaH pratasthe yatra sa kShatriyaH pauShyaH 1 .. 105.. tamupetyApashyadutta~Nka AsInam 1 sa tamupetyAshIrbhirabhinandyovAcha 2 arthI bhavantamupagato.asmIti 3 .. 106.. sa enamabhivAdyovAcha 1 bhagavanpauShyaH khalvaham 2 ki.n karavANIti 3 .. 107.. tamuvAchotta~NkaH 1 gurvarthe kuNDalAbhyAmarthyAgato.asmIti ye te kShatriyayA pinaddhe kuNDale te bh avAndAtumarhatIti 2 .. 108.. taM pauShyaH pratyuvAcha 1 pravishyAntaHpura.n kShatriyA yAchyatAm iti 2 .. 109.. sa tenaivamuktaH pravishyAntaHpura.n kShatriyAM nApashyat

1 .. 110.. sa pauShyaM punaruvAcha 1 na yuktaM bhavatA vayamanR^itenopacharitum 2 na hi te kShatriyAntaHpure saMnihitA 3 nainAM pashyAmIti 4 .. 111.. sa evamuktaH pauShyastaM pratyuvAcha 1 samprati bhavAnuchchhiShTaH 2 smara tAvat 3 na hi sA kShatriyA uchchhiShTenAshuchinA vA shakyA draShTum 4 pativratAtvAdeShA nAshucherdarshanamupaitIti 5 .. 112.. athaivamukta utta~NkaH smR^itvovAcha 1 asti khalu mayochchhiShTenopaspR^iShTa.n shIghra.n gachchhatA cheti 2 .. 113.. taM pauShyaH pratyuvAcha 1 etattadeva.n hi 2 na gachchhatopaspR^iShTaM bhavati na sthiteneti 3 .. 114.. athotta~NkastathetyuktvA prA~Nmukha upavishya suprakShAlita pANipAdavadano.ashab dAbhirhR^idaya~NgamAbhiradbhirupaspR^ishya triH pItvA dviH pramR^ijya khAnyadbhi rupaspR^ishyAntaHpuraM pravishya tA.n kShatriyAmapashyat 1 .. 115.. sA cha dR^iShTvaivotta~NkamabhyutthAyAbhivAdyovAcha 1 svAgata.n te bhagavan 2 AGYApaya ki.n karavANIti 3 .. 116.. sa tAmuvAcha 1 ete kuNDale gurvarthaM me bhikShite dAtumarhasIti 2 .. 117.. sA prItA tena tasya sadbhAvena pAtramayamanatikramaNIyashcheti matvA te kuNDale avamuchyAsmai prAyachchhat 1 .. 118.. Aha chainam 1 ete kuNDale takShako nAgarAjaH prArthayati 2 apramatto netumarhasIti

3 .. 119.. sa evamuktastA.n kShatriyAM pratyuvAcha 1 bhavati sunirvR^ittA bhava 2 na mA.n shaktastakShako nAgarAjo dharShayitumiti 3 .. 120.. sa evamuktvA tA.n kShatriyAmAmantrya pauShya sakAshamAgachchhat 1 .. 121.. sa ta.n dR^iShTvovAcha 1 bhoH pauShya prIto.asmIti 2 .. 122.. taM pauShyaH pratyuvAcha 1 bhagavaMshchirasya pAtramAsAdyate 2 bhavAMshcha guNavAnatithiH 3 tatkariye shrAddham 4 kShaNaH kriyatAm iti 5 .. 123.. tamutta~NkaH pratyuvAcha 1 kR^itakShaNa evAsmi 2 shIghramichchhAmi yathopapannamannamupahR^itaM bhavateti 3 .. 124.. sa tathetyuktvA yathopapannenAnnenainaM bhojayAmAsa 1 .. 125.. athotta~NkaH shItamanna.n sakesha.n dR^iShTvAshuchyetaditi matvA pauShyamuvAcha 1 yasmAnme ashuchyanna.n dadAsi tasmadandho bhaviShyasIti 2 .. 126.. taM pauShyaH pratyuvAcha 1 yasmAttvamapyaduShTamanna.n dUShayasi tasmAdanapatyo bhaviShyasIti 2 .. 127.. so.atha pauShyastasyAshuchi bhAvamannasyAgamayAmAsa 1 .. 128.. atha tadannaM muktakeshyA striyopahR^ita.n sakeshamashuchi matvotta~NkaM prasAda yAmAsa 1 bhagavannaGYAnAdetadanna.n sakeshamupahR^itaM shIta.n cha 2 tatkShAmaye bhavantam 3 na bhaveyamandha iti 4

.. 129.. tamutta~NkaH pratyuvAcha 1 na mR^iShA bravImi 2 bhUtvA tvamandho nachirAdanandho bhaviShyasIti 3 mamApi shApo na bhavedbhavatA datta iti 4 .. 130.. taM pauShyaH pratyuvAcha 1 nAha.n shaktaH shApaM pratyAdAtum 2 na hi me manyuradyApyupashama.n gachchhati 3 ki.n chaitadbhavatA na GYAyate yathA 4 .. 131..\\ nAvanIta.n hR^idayaM brAhmaNasya vAchi kShuro nihitastIkShNadhAraH . viparItametadubhaya.n kShatriyasya vAnnAvanItI hR^idaya.n tIkShNadhAram .. 132..\\ \noindent iti 1 tadeva~Ngate na shakto.aha.n tIkShNahR^idayatvAtta.n shApamanyathA kartum 2 gamyatAm iti 3 .. 133.. tamutta~NkaH pratyuvAcha 1 bhavatAhamannasyAshuchi bhAvamAgamayya pratyanunItaH 2 prAkcha te.abhihitam 3 yasmAdaduShTamanna.n dUShayasi tasmAdanapatyo bhaviShyasIti 4 duShTe chAnne naiSha mama shApo bhaviShyatIti 5 .. 134.. sAdhayAmastAvadityuktvA prAtiShThatotta~Nkaste kuNDale gR^ihItvA 1 .. 135.. so.apashyatpathi nagna.n shramaNamAgachchhantaM muhurmuhurdR^ishyamAnamadR^ishya mAna.n cha 1 athotta~Nkaste kuNDale bhUmau nikShipyodakArthaM prachakrame 2 .. 136.. etasminnantare sa shramaNastvaramANa upasR^itya te kuNDale gR^ihItvA prAdravat 1 tamutta~Nko.abhisR^itya jagrAha 2 sa tadrUpa.n vihAya takShaka rUpa.n kR^itvA sahasA dharaNyAM vivR^itaM mahAbilaM vivesha 3 .. 137.. pravishya cha nAgaloka.n svabhavanamagachchhat

1 tamutta~Nko.anvAvivesha tenaiva bilena 2 pravishya cha nAgAnastuvadebhiH shlokaiH 3 .. 138..\\ ya airAvata rAjAnaH sarpAH samitishobhanAH . varShanta iva jImUtAH savidyutpavaneritAH .. 139..\\ surUpAshcha virUpAshcha tathA kalmAShakuNDalAH . AdityavannAkapR^iShThe rejurairAvatodbhavAH .. 140..\\ bahUni nAgavartmAni ga~NgAyAstIra uttare . ichchhetko.arkAMshu senAyA.n chartumairAvata.n vinA .. 141..\\ shatAnyashItiraShTau cha sahasrANi cha viMshatiH . sarpANAM pragrahA yAnti dhR^itarAShTro yadejati .. 142..\\ ye chainamupasarpanti ye cha dUraM para.n gatAH . ahamairAvata jyeShThabhrAtR^ibhyo.akaravaM namaH .. 143..\\ yasya vAsaH kurukShetre khANDave chAbhavatsadA . ta.n kAdraveyamastauShaM kuNDalArthAya takShakam .. 144..\\ takShakashchAshvasenashcha nitya.n sahacharAvubhau . kurukShetre nivasatAM nadImikShumatIm anu .. 145..\\ jaghanyajastakShakasya shrutaseneti yaH shrutaH . avasadyo mahaddyumni prArthayannAgamukhyatAm . karavANi sadA chAhaM namastasmai mahAtmane .. 146..\\ \noindent eva.n stuvannapi nAgAnyadA te kuNDale nAlabhadathApashyatstriyau tantre adhiropy a paTaM vayantyau 1 .. 147.. tasmiMshcha tantre kR^iShNAH sitAshcha tantavaH 1 chakra.n chApashyatShaDbhiH kumAraiH parivartyamAnam 2 puruSha.n chApashyaddarshanIyam 3 .. 148.. sa tAnsarvAstuShTAvaibhirmantravAdashlokaiH 1 .. 149..\\ trINyarpitAnyatra shatAni madhye ShaShTishcha nitya.n charati dhruve.asmin . chakre chaturviMshatiparva yoge ShaD yatkumArAH parivartayanti .. 150..\\ tantra.n cheda.n vishvarUpaM yuvatyau vayatastantUnsatata.n vartayantyau . kR^iShNAnsitAMsh chaiva vivartayantyau bhUtAnyajasraM bhuvanAni chaiva .. 151..\\ vajrasya bhartA bhuvanasya goptA vR^itrasya hantA namuchernihantA . kR^iShNe vasAno vasane mahAtmA satyAnR^ite yo vivinakti loke .. 152..\\ yo vAjina.n garbhamapAM purANaM vaishvAnara.n vAhanamabhyupetaH . namaH sadAsmai jagadIshvarAya lokatrayeshAya purandarAya .. 153..\\ \noindent tataH sa enaM puruShaH prAha 1 prIto.asmi te.ahamanena stotreNa 2 ki.n te priyaM karavANIti

3 .. 154.. sa tamuvAcha 1 nAgA me vashamIyuriti 2 .. 155.. sa enaM puruShaH punaruvAcha 1 etamashvamapAne dhamasveti 2 .. 156.. sa tamashvamapAne.adhamat 1 athAshvAddhamyamAnAtsarvasrotobhyaH sadhUmA archiSho.agnerniShpetuH 2 .. 157.. tAbhirnAgaloko dhUpitaH 1 .. 158.. atha sasambhramastakShako.agnitejo bhayaviShaNNaste kuNDale gR^ihItvA sahasA sva bhavanAnniShkramyotta~NkamuvAcha 1 ete kuNDale pratigR^ihNAtu bhavAniti 2 .. 159.. sa te pratijagrAhotta~NkaH 1 kuNDale pratigR^ihyAchintayat 2 adya tatpuNyakamupAdhyAyinyAH 3 dUra.n chAhamabhyAgataH 4 kathaM nu khalu sambhAvayeyamiti 5 .. 160.. tata ena.n chintayAnameva sa puruSha uvAcha 1 utta~Nka enamashvamadhiroha 2 eSha tvA.n kShaNAdevopAdhyAya kulaM prApayiShyatIti 3 .. 161.. sa tathetyuktvA tamashvamadhiruhya pratyAjagAmopAdhyAya kulam 1 upAdhyAyinI cha snAtA keshAnAvapayantyupaviShTotta~Nko nAgachchhatIti shApAyAsya mano dadhe 2 .. 162.. athotta~NkaH pravishyopAdhyAyinImabhyavAdayat 1 te chAsyai kuNDale prAyachchhat 2 .. 163.. sA chainaM pratyuvAcha 1 utta~Nka deshe kAle.abhyAgataH 2 svAgata.n te vatsa

3 manAgasi mayA na shaptaH 4 shreyastavopasthitam 5 siddhamApnuhIti 6 .. 164.. athotta~Nka upAdhyAyamabhyavAdayat 1 tamupAdhyAyaH pratyuvAcha 2 vatsotta~Nka svAgata.n te 3 ki.n chiraM kR^itamiti 4 .. 165.. tamutta~Nka upAdhyAyaM pratyuvAcha 1 bhostakShakeNa nAgarAjena vighnaH kR^ito.asminkarmaNi 2 tenAsmi nAgalokaM nItaH 3 .. 166.. tatra cha mayA dR^iShTe striyau tantre.adhiropya paTa.n vayantyau 1 tasmiMshcha tantre kR^iShNAH sitAshcha tantavaH 2 ki.n tat 3 .. 167.. tatra cha mayA chakra.n dR^iShTaM dvAdashAram 1 ShaTchaina.n kumArAH parivartayanti 2 tadapi kim 3 .. 168.. puruShashchApi mayA dR^iShTaH 1 sa punaH kaH 2 .. 169.. ashvashchAtipramANa yuktaH 1 sa chApi kaH 2 .. 170.. pathi gachchhatA mayarShabho dR^iShTaH 1 ta.n cha puruSho.adhirUDhaH 2 tenAsmi sopachAramuktaH 3 utta~NkAsyarShabhasya purIShaM bhakShaya 4 upAdhyAyenApi te bhakShitamiti 5 tatastadvachanAnmayA tadR^iShabhasya purIShamupayuktam 6

tadichchhAmi bhavatopadiShTa.n kiM taditi 7 .. 171.. tenaivamukta upAdhyAyaH pratyuvAcha 1 ye te striyau dhAtA vidhAtA cha 2 ye cha te kR^iShNAH sitAshcha tantavaste rAtryahanI 3 .. 172.. yadapi tachchakra.n dvAdashAra.n ShaTkumArAH parivartayanti te R^itavaH ShaTsa.n vatsarash chakram 1 yaH puruShaH sa parjanyaH 2 yo.ashvaH so.agniH 3 .. 173.. ya R^iShabhastvayA pathi gachchhatA dR^iShTaH sa airAvato nAgarAjaH 1 yashchainamadhirUDhaH sendraH 2 yadapi te purIShaM bhakShita.n tasya R^iShabhasya tadamR^itam 3 .. 174.. tena khalvasi na vyApannastasminnAgabhavane 1 sa chApi mama sakhA indraH 2 .. 175.. tadanugrahAtkuNDale gR^ihItvA punarabhyAgato.asi 1 tatsaumya gamyatAm 2 anujAne bhavantam 3 shreyo.avApsyasIti 4 .. 176.. sa upAdhyAyenAnuGYAta utta~NkaH kruddhastakShakasya pratichikIrShamANo hAstinapu raM pratasthe 1 .. 177..\\ sa hAstinapuraM prApya nachirAddvijasattamaH . samAgachchhata rAjAnamutta~Nko janamejayam .. 178..\\ purA takShashilAtastaM nivR^ittamaparAjitam . samyagvijayina.n dR^iShTvA samantAnmantribhirvR^itam .. 179..\\ tasmai jayAshiShaH pUrva.n yathAnyAyaM prayujya saH . uvAchaina.n vachaH kAle shabdasampannayA girA .. 180..\\ anyasminkaraNIye tva.n kArye pArthiva sattama . bAlyAdivAnyadeva tva.n kuruShe nR^ipasattama .. 181..\\ evamuktastu vipreNa sa rAjA pratyuvAcha ha . janamejayaH prasannAtmA samyaksampUjya taM munim .. 182..\\ AsAM prajAnAM paripAlanena sva.n kShatradharmaM paripAlayAmi . prabrUhi vA ki.n kriyatAM dvijendra shushrUShurasmyadya vachastvadIyam .. 183..\\ sa evamuktastu nR^ipottamena dvijottamaH puNyakR^itA.n variShThaH . uvAcha rAjAnamadInasattvaM

svameva kAryaM nR^ipatesh cha yattat .. 184..\\ takShakeNa narendrendra yena te hi.nsitaH pitA . tasmai pratikuruShva tvaM pannagAya durAtmane .. 185..\\ kAryakAla.n cha manye.aha.n vidhidR^iShTasya karmaNaH . tadgachchhApachiti.n rAjanpitustasya mahAtmanaH .. 186..\\ tena hyanaparAdhI sa daShTo duShTAntarAtmanA . pa~nchatvamagamadrAjA varjAhata iva drumaH .. 187..\\ baladarpa samutsiktastakShakaH pannagAdhamaH . akArya.n kR^itavAnpApo yo.adashatpitaraM tava .. 188..\\ rAjarShirvaMshagoptAramamara pratimaM nR^ipam . jaghAna kAshyapa.n chaiva nyavartayata pApakR^it .. 189..\\ dagdhumarhasi taM pApa.n jvalite havyavAhane . sarvasatre mahArAja tvayi taddhi vidhIyate .. 190..\\ evaM pitushchApachiti.n gatavA.nstvaM bhaviShyasi . mama priya.n cha sumahatkR^ita.n rAjanbhaviShyati .. 191..\\ karmaNaH pR^ithivIpAla mama yena durAtmanA . vighnaH kR^ito mahArAja gurvartha.n charato.anagha .. 192..\\ etachchhrutvA tu nR^ipatistakShakasya chukopa ha . utta~Nka vAkyahaviShA dIpto.agnirhaviShA yathA .. 193..\\ apR^ichchhachcha tadA rAjA mantriNaH svAnsuduHkhitaH . utta~Nkasyaiva sAMnidhye pituH svargagatiM prati .. 194..\\ tadaiva hi sa rAjendro duHkhashokApluto.abhavat . yadaiva pitara.n vR^ittamutta~NkAdashR^iNottadA .. 195..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 4} \noindent lomaharShaNa putra ugrashravAH sUtaH paurANiko naimiShAraNye shaunakasya kulapat erdvAdasha vArShike satre R^iShInabhyAgatAnupatasthe 1 .. 1.. paurANikaH purANe kR^itashramaH sa tAnkR^itA~njaliruvAcha 1 kiM bhavantaH shrotumichchhanti 2 kimahaM bruvANIti 3 .. 2.. tamR^iShaya UchuH 1 parama.n lomaharShaNe prakShyAmastvAM vakShyasi cha naH shushrUShatA.n kathA yog am 2 tadbhagavA.nstu tAvachchhaunako.agnisharaNamadhyAste 3 .. 3..\\ yo.asau divyAH kathA veda devatAsurasa~NkathAH . manuShyoragagandharvakathA veda sa sarvashaH .. 4..\\ sa chApyasminmakhe saute vidvAnkulapatirdvijaH . dakSho dhR^itavrato dhImA~nshAstre chAraNyake guruH .. 5..\\ satyavAdI shama parastapasvI niyatavrataH . sarveShAmeva no mAnyaH sa tAvatpratipAlyatAm .. 6..\\ tasminnadhyAsati gurAvAsanaM paramArchitam . tato vakShyasi yattvA.n sa prakShyati dvijasattamaH .. 7..\\ suuta evamastu gurau tasminnupaviShTe mahAtmani . tena pR^iShTaH kathAH puNyA vakShyAmi vividhAshrayAH .. 8..\\ so.atha viprarShabhaH kArya.n kR^itvA sarva.n yathAkramam . devAnvAgbhiH pitR^InadbhistarpayitvAjagAma ha .. 9..\\ yatra brahmarShayaH siddhAsta AsInA yatavratAH .

yaGYAyatanamAshritya sUtaputra puraHsarAH .. 10..\\ R^itvikShvatha sadasyeShu sa vai gR^ihapatistataH . upaviShTeShUpaviShTaH shaunako.athAbravIdidam .. 11..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 5} zaunaka purANamakhila.n tAta pitA te.adhItavAnpurA . kachchittvamapi tatsarvamadhIShe lomaharShaNe .. 1..\\ purANe hi kathA divyA AdivaMshAshcha dhImatAm . kathyante tAH purAsmAbhiH shrutAH pUrvaM pitustava .. 2..\\ tatra vaMshamahaM pUrva.n shrotumichchhAmi bhArgavam . kathayasva kathAmetA.n kalyAH sma shravaNe tava .. 3..\\ s yadadhItaM purA samyagdvijashreShTha mahAtmabhiH . vaishampAyana viprAdyaistaishchApi kathitaM purA .. 4..\\ yadadhIta.n cha pitrA me samyakchaiva tato mayA . tattAvachchhR^iNu yo devaiH sendraiH sAgnimarudgaNaiH . pUjitaH pravaro vaMsho bhR^igUNAM bhR^igunandana .. 5..\\ ima.n vaMshamahaM brahmanbhArgava.n te mahAmune . nigadAmi kathA yuktaM purANAshraya sa.nyutam .. 6..\\ bhR^igoH sudayitaH putrashchyavano nAma bhArgavaH . chyavanasyApi dAyAdaH pramatirnAma dhArmikaH . pramaterapyabhUtputro ghR^itAchyA.n rururityuta .. 7..\\ rurorapi suto jaGYe shunako vedapAragaH . pramadvarAyA.n dharmAtmA tava pUrvapitAmahAt .. 8..\\ tapasvI cha yashasvI cha shrutavAnbrahmavittamaH . dharmiShThaH satyavAdI cha niyato niyatendriyaH .. 9..\\ z sUtaputra yathA tasya bhArgavasya mahAtmanaH . chyavanatvaM parikhyAta.n tanmamAchakShva pR^ichchhataH .. 10..\\ s bhR^igoH sudayitA bhAryA pulometyabhivishrutA . tasyA.n garbhaH samabhavadbhR^igorvIryasamudbhavaH .. 11..\\ tasmingarbhe sambhR^ite.atha pulomAyAM bhR^igUdvaha . samaye samashIlinyA.n dharmapatnyA.n yashasvinaH .. 12..\\ abhiShekAya niShkrAnte bhR^igau dharmabhR^itA.n vare . Ashrama.n tasya rakSho.atha pulomAbhyAjagAma ha .. 13..\\ taM pravishyAshrama.n dR^iShTvA bhR^igorbhAryAmaninditAm . hR^ichchhayena samAviShTo vichetAH samapadyata .. 14..\\ abhyAgata.n tu tadrakShaH pulomA chArudarshanA . nyamantrayata vanyena phalamUlAdinA tadA .. 15..\\ tA.n tu rakShastato brahmanhR^ichchhayenAbhipIDitam . dR^iShTvA hR^iShTamabhUttatra jihIrShustAmaninditAm .. 16..\\ athAgnisharaNe.apashyajjvalita.n jAtavedasam . tamapR^ichchhattato rakShaH pAvaka.n jvalitaM tadA .. 17..\\ sha.nsa me kasya bhAryeyamagne pR^iShTa R^itena vai . satyastvamasi satyaM me vada pAvakapR^ichchhate .. 18..\\ mayA hIyaM pUrvavR^itA bhAryArthe varavarNinI . pashchAttvimAM pitA prAdAdbhR^igave.anR^itakAriNe .. 19..\\ seya.n yadi varArohA bhR^igorbhAryA rahogatA . tathA satya.n samAkhyAhi jihIrShAmyAshramAdimAm .. 20..\\ manyurhi hR^idayaM me.adya pradahanniva tiShThati . matpurva bhAryA.n yadimAM bhR^iguH prApa sumadhyamAm .. 21..\\ tadrakSha evamAmantrya jvalita.n jAtavedasam .

sha~NkamAno bhR^igorbhAryAM punaH punarapR^ichchhata .. 22..\\ tvamagne sarvabhUtAnAmantashcharasi nityadA . sAkShivatpuNyapApeShu satyaM brUhi kave vachaH .. 23..\\ matpUrvabhAryApahR^itA bhR^iguNAnR^ita kAriNA . seya.n yadi tathA me tvaM satyamAkhyAtumarhasi .. 24..\\ shrutvA tvatto bhR^igorbhAryA.n hariShyAmyahamAshramAt . jAtavedaH pashyataste vada satyA.n giraM mama .. 25..\\ tasya tadvachana.n shrutvA saptArchirduHkhito bhR^isham . bhIto.anR^itAchcha shApAchcha bhR^igorityabravIchchhanaiH .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 6} s agneratha vachaH shrutvA tadrakShaH prajahAra tAm . brahmanvarAharUpeNa manomArutara.nhasA .. 1..\\ tataH sa garbho nivasankukShau bhR^igukulodvaha . roShAnmAtushchyutaH kukShesh chyavanastena so.abhavat .. 2..\\ ta.n dR^iShTvA mAturudarAchchyutamAdityavarchasam . tadrakSho bhasmasAdbhUtaM papAta parimuchya tAm .. 3..\\ sA tamAdAya sushroNI sasAra bhR^igunandanam . chyavanaM bhArgavaM brahmanpulomA duHkhamUrchchhitA .. 4..\\ tA.n dadarsha svayaM brahmA sarvalokapitAmahaH . rudatIM bAShpapUrNAkShIM bhR^igorbhAryAmaninditAm . sAntvayAmAsa bhagavAnvadhUM brahmA pitAmahaH .. 5..\\ ashrubindUdbhavA tasyAH prAvartata mahAnadI . anuvartatI sR^iti.n tasyA bhR^igoH patnyA yashasvinaH .. 6..\\ tasyA mArga.n sR^itavatI.n dR^iShTvA tu saritaM tadA . nAma tasyAstadA nadyAshchakre lokapitAmahaH . vadhU sareti bhagavAMshchyavanasyAshramaM prati .. 7..\\ sa eva.n chyavano jaGYe bhR^igoH putraH pratApavAn . ta.n dadarsha pitA tatra chyavanaM tAM cha bhAminIm .. 8..\\ sa pulomA.n tato bhAryAM paprachchha kupito bhR^iguH . kenAsi rakShase tasmai kathiteha jihIrShave . na hi tvA.n veda tadrakSho madbhAryA.n chAruhAsinIm .. 9..\\ tattvamAkhyAhi ta.n hyadya shaptumichchhAmyahaM ruShA . bibheti ko na shApAnme kasya chAya.n vyatikramaH .. 10..\\ p agninA bhagavA.nstasmai rakShase.ahaM niveditA . tato mAmanayadrakShaH kroshantI.n kurarIm iva .. 11..\\ sAha.n tava sutasyAsya tejasA parimokShitA . bhasmIbhUta.n cha tadrakSho mAmutsR^ijya papAta vai .. 12..\\ suuta iti shrutvA pulomAyA bhR^iguH paramamanyumAn . shashApAgnimabhikruddhaH sarvabhakSho bhaviShyasi .. 13..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 7} suuta shaptastu bhR^iguNA vahniH kruddho vAkyamathAbravIt . kimida.n sAhasaM brahmankR^itavAnasi sAmpratam .. 1..\\ dharme prayatamAnasya satya.n cha vadataH samam . pR^iShTo yadabruva.n satyaM vyabhichAro.atra ko mama .. 2..\\ pR^iShTo hi sAkShI yaH sAkShya.n jAnamAno.anyathA vadet . sa pUrvAnAtmanaH sapta kule hanyAttathA parAn .. 3..\\ yashcha kAryArthatattvaGYo jAnamAno na bhAShate . so.api tenaiva pApena lipyate nAtra saMshayaH .. 4..\\ shakto.ahamapi shaptu.n tvAM mAnyAstu brAhmaNA mama . jAnato.api cha te vyakta.n kathayiShye nibodha tat .. 5..\\

yogena bahudhAtmAna.n kR^itvA tiShThAmi mUrtiShu . agnihotreShu satreShu kriyAsvatha makheShu cha .. 6..\\ vedoktena vidhAnena mayi yaddhUyate haviH . devatAH pitarashchaiva tena tR^iptA bhavanti vai .. 7..\\ Apo devagaNAH sarve ApaH pitR^igaNAstathA . darshashcha paurNamAsashcha devAnAM pitR^ibhiH saha .. 8..\\ devatAH pitarastasmAtpitarashchApi devatAH . ekIbhUtAshcha pUjyante pR^ithaktvena cha parvasu .. 9..\\ devatAH pitarashchaiva juhvate mayi yatsadA . tridashAnAM pitR^INA.n cha mukhamevamaha.n smR^itaH .. 10..\\ amAvAsyA.n cha pitaraH paurNamAsyAM cha devatAH . manmukhenaiva hUyante bhu~njate cha huta.n haviH . sarvabhakShaH katha.n teShAM bhaviShyAmi mukhaM tvaham .. 11..\\ chintayitvA tato vahnishchakre sa.nhAramAtmanaH . dvijAnAmagnihotreShu yaGYasatra kriyAsu cha .. 12..\\ niro.n kAravaShaTkArAH svadhA svAhA vivarjitAH . vinA~NginA prajAH sarvAstata AsansuduHkhitAH .. 13..\\ atharShayaH samudvignA devAngatvAbruvanvachaH . agninAshAtkriyA bhraMshAdbhrAntA lokAstrayo.anaghAH . vidhadhvamatra yatkAryaM na syAtkAlAtyayo yathA .. 14..\\ atharShayashcha devAshcha brAhmaNamupagamya tu . agnerAvedaya~nshApa.n kriyA sa.nhArameva cha .. 15..\\ bhR^iguNA vai mahAbhAga shapto.agniH kAraNAntare . katha.n deva mukho bhUtvA yaGYabhAgAgra bhuktathA . hutabhuksarvalokeShu sarvabhakShatvameShyati .. 16..\\ shrutvA tu tadvachasteShAmagnimAhUya lokakR^it . uvAcha vachana.n shlakShNaM bhUtabhAvanamavyayam .. 17..\\ lokAnAmiha sarveShA.n tvaM kartA chAnta eva cha . tva.n dhArayasi lokA.nstrInkriyANAM cha pravartakaH . sa tathA kuru lokesha nochchhidyerankriyA yathA .. 18..\\ kasmAdeva.n vimUDhastvamIshvaraH sanhutAshanaH . tvaM pavitra.n yadA loke sarvabhUtagatash cha ha .. 19..\\ na tva.n sarvasharIreNa sarvabhakShatvameShyasi . upAdAne.archiSho yAste sarva.n dhakShyanti tAH shikhin .. 20..\\ yathA sUryAMshubhiH spR^iShTa.n sarvaM shuchi vibhAvyate . tathA tvadarchirnirdagdha.n sarvaM shuchi bhaviShyati .. 21..\\ tadagne tvaM mahattejaH svaprabhAvAdvinirgatam . svatejasaiva ta.n shApa.n kuru satyamR^iShervibho . devAnA.n chAtmano bhAgaM gR^ihANa tvaM mukhe hutam .. 22..\\ evamastviti ta.n vahniH pratyuvAcha pitAmaham . jagAma shAsana.n kartuM devasya parameShThinaH .. 23..\\ devarShayashcha muditAstato jagmauryathAgatam . R^iShayashcha yathApUrva.n kriyAH sarvAH prachakrire .. 24..\\ divi devA mumudire bhUtasa~NghAshcha laukikAH . agnishcha paramAM prItimavApa hatakalmaShaH .. 25..\\ evameSha purAvR^itta itihAso.agnishApajaH . pulomasya vinAshashcha chyavanasya cha sambhavaH .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 8} s sa chApi chyavano brahmanbhArgavo.ajanayatsutam . sukanyAyAM mahAtmAnaM pramati.n dIptatejasam .. 1..\\ pramatistu ruruM nAma ghR^itAchyA.n samajIjanat . ruruH pramadvarAyA.n tu shunaka.n samajIjanat .. 2..\\ tasya brahmanruroH sarva.n charitaM bhUri tejasaH . vistareNa pravakShyAmi tachchhR^iNu tvamasheShataH .. 3..\\ R^iShirAsInmahAnpUrva.n tapo vidyA samanvitaH . sthUlakesha iti khyAtaH sarvabhUtahite rataH .. 4..\\ etasminneva kAle tu menakAyAM prajaGYivAn . gandharvarAjo viprarShe vishvAvasuriti shrutaH .. 5..\\

athApsarA menakA sA ta.n garbhaM bhR^igunandana . utsasarja yathAkAla.n sthUlakeshAshramaM prati .. 6..\\ utsR^ijya chaiva ta.n garbhaM nadyAstIre jagAma ha . kanyAmamara garbhAbhA.n jvalantImiva cha shriyA .. 7..\\ tA.n dadarsha samutsR^iShTAM nadItIre mahAnR^iShiH . sthUlakeshaH sa tejasvI vijane bandhuvarjitAm .. 8..\\ sa tA.n dR^iShTvA tadA kanyA.n sthUlakesho dvijottamaH . jagrAhAtha munishreShThaH kR^ipAviShTaH pupoSha cha . vavR^idhe sA varArohA tasyAshramapade shubhA .. 9..\\ pramadAbhyo varA sA tu sarvarUpaguNAnvitA . tataH pramadvaretyasyA nAma chakre mahAnR^iShiH .. 10..\\ tAmAshramapade tasya rururdR^iShTvA pramadvarAm . babhUva kila dharmAtmA madanAnugatAtmavAn .. 11..\\ pitara.n sakhibhiH so.atha vAchayAmAsa bhArgavaH . pramatishchAbhyayAchchhrutvA sthUlakesha.n yashasvinam .. 12..\\ tataH prAdAtpitA kanyA.n rurave tAM pramadvarAm . vivAha.n sthApayitvAgre nakShatre bhagadaivate .. 13..\\ tataH kati payAhasya vivAhe samupasthite . sakhIbhiH krIDatI sArdha.n sA kanyA varavarNinI .. 14..\\ nApashyata prasupta.n vai bhujaga.n tiryagAyatam . padA chaina.n samAkrAmanmumUrShuH kAlachoditA .. 15..\\ sa tasyAH sampramattAyAshchoditaH kAladharmaNA . viShopaliptAndashanAnbhR^ishama~Nge nyapAtayat .. 16..\\ sA daShTA sahasA bhUmau patitA gatachetanA . vyasuraprekShaNIyApi prekShaNIyatamAkR^itiH .. 17..\\ prasuptevAbhavachchApi bhuvi sarpaviShArditA . bhUyo manoharatarA babhUva tanumadhyamA .. 18..\\ dadarsha tAM pitA chaiva te chaivAnye tapasvinaH . vicheShTamAnAM patitAM bhUtale padmavarchasam .. 19..\\ tataH sarve dvija varAH samAjagmuH kR^ipAnvitAH . svastyAtreyo mahAjAnuH kushikaH sha~NkhamekhalaH .. 20..\\ bhAradvAjaH kauNakutsa ArShTiSheNo.atha gautamaH . pramatiH saha putreNa tathAnye vanavAsinaH .. 21..\\ tA.n te kanyA.n vyasuM dR^iShTvA bhujagasya viShArditAm . ruruduH kR^ipayAviShTA rurustvArto bahiryayau .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 9} suuta teShu tatropaviShTeShu brAhmaNeShu samantataH . rurushchukrosha gahana.n vana.n gatvA suduHkhitaH .. 1..\\ shokenAbhihataH so.atha vilapankaruNaM bahu . abravIdvachana.n shochanpriyA.n chintya pramadvarAm .. 2..\\ shete sA bhuvi tanva~NgI mama shokavivardhinI . bAndhavAnA.n cha sarveShAM kiM nu duHkhamataH param .. 3..\\ yadi datta.n tapastaptaM guravo vA mayA yadi . samyagArAdhitAstena sa~njIvatu mama priyA .. 4..\\ yathA janmaprabhR^iti vai yatAtmAha.n dhR^itavrataH . pramadvarA tathAdyaiva samuttiShThatu bhAminI .. 5..\\ devaduuta abhidhatse ha yadvAchA ruro duHkhena tanmR^iShA . na tu martyasya dharmAtmannAyurasti gatAyuShaH .. 6..\\ gatAyureShA kR^ipaNA gandharvApsarasoH sutA . tasmAchchhoke manastAta mA kR^ithAstva.n kathaM chana .. 7..\\ upAyashchAtra vihitaH pUrva.n devairmahAtmabhiH . ta.n yadIchchhasi kartu.n tvaM prApsyasImAM pramadvarAm .. 8..\\ r

ka upAyaH kR^ito devairbrUhi tattvena khechara . kariShye ta.n tathA shrutvA trAtumarhati mAM bhavAn .. 9..\\ d AyuSho.ardhaM prayachchhasva kanyAyai bhR^igunandana . evamutthAsyati ruro tava bhAryA pramadvarA .. 10..\\ r AyuSho.ardhaM prayachchhAmi kanyAyai khecharottama . shR^i~NgArarUpAbharaNA uttiShThatu mama priyA .. 11..\\ s tato gandharvarAjashcha devadUtash cha sattamau . dharmarAjamupetyeda.n vachanaM pratyabhAShatAm .. 12..\\ dharmarAjAyuSho.ardhena rurorbhAryA pramadvarA . samuttiShThatu kalyANI mR^itaiva yadi manyase .. 13..\\ dh pramadvarA rurorbhAryA devadUta yadIchchhasi . uttiShThatvAyuSho.ardhena ruroreva samanvitA .. 14..\\ s evamukte tataH kanyA sodatiShThatpramadvarA . rurostasyAyuSho.ardhena supteva varavarNinI .. 15..\\ etaddR^iShTaM bhaviShye hi ruroruttamatejasaH . AyuSho.atipravR^iddhasya bhAryArthe.ardha.n hrasatviti .. 16..\\ tata iShTe.ahani tayoH pitarau chakraturmudA . vivAha.n tau cha remAte parasparahitaiShiNau .. 17..\\ sa labdhvA durlabhAM bhAryAM padmaki~njalka saprabhAm . vrata.n chakre vinAshAya jihmagAnAM dhR^itavrataH .. 18..\\ sa dR^iShTvA jihmagAnsarvA.nstIvrakopasamanvitaH . abhihanti yathAsanna.n gR^ihya praharaNa.n sadA .. 19..\\ sa kadA chidvana.n vipro rururabhyAgamanmahat . shayAna.n tatra chApashyaDDuNDubha.n vayasAnvitam .. 20..\\ tata udyamya daNDa.n sa kAladaNDopama.n tadA . abhyaghnadruShito viprastamuvAchAtha DuNDubhaH .. 21..\\ nAparAdhyAmi te ki.n chidahamadya tapodhana . sa.nrambhAttatkimarthaM mAmabhiha.nsi ruShAnvitaH .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 10} r mama prANasamA bhAryA daShTAsIdbhujagena ha . tatra me samayo ghora Atmanoraga vai kR^itaH .. 1..\\ hanyA.n sadaiva bhujagaM yaM yaM pashyeyamityuta . tato.aha.n tvAM jighA.nsAmi jIvitena vimokShyase .. 2..\\ du anye te bhujagA vipra ye dashantIha mAnavAn . DuNDubhAnahi gandhena na tva.n hi.nsitumarhasi .. 3..\\ ekAnarthAnpR^ithagarthAnekaduHkhAnpR^ithaksukhAn . DuNDubhAndharmavidbhUtvA na tva.n hi.nsitumarhasi .. 4..\\ suuta

iti shrutvA vachastasya bhujagasya rurustadA . nAvadIdbhayasa.nvigna R^iShiM matvAtha DuNDubham .. 5..\\ uvAcha chainaM bhagavAnruruH saMshamayanniva . kAmayA bhujaga brUhi ko.asImA.n vikriyA.n gataH .. 6..\\ du ahaM purA ruro nAmnA R^iShirAsa.n sahasrapAt . so.aha.n shApena viprasya bhujagatvamupAgataH .. 7..\\ ru kimartha.n shaptavAnkruddho dvijastvAM bhujagottama . kiyanta.n chaiva kAlaM te vapuretadbhaviShyati .. 8..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 11} du sakhA babhUva me pUrva.n khagamo nAma vai dvijaH . bhR^isha.n saMshitavAktAta tapobalasamanvitaH .. 1..\\ sa mayA krIDatA bAlye kR^itvA tArNamathoragam . agnihotre prasaktaH sanbhIShitaH pramumoha vai .. 2..\\ labdhvA cha sa punaH sa~nj~nAM mAmuvAcha tapodhanaH . nirdahanniva kopena satyavAksaMshitavrataH .. 3..\\ yathA vIryastvayA sarpaH kR^ito.ayaM madvibhIShayA . tathA vIryo bhuja~NgastvaM mama kopAdbhaviShyasi .. 4..\\ tasyAha.n tapaso vIryaM jAnamAnastapodhana . bhR^ishamudvignahR^idayastamavocha.n vanaukasam .. 5..\\ prayataH sambhramAchchaiva prA~njaliH praNataH sthitaH . sakheti hasateda.n te narmArtha.n vai kR^itaM mayA .. 6..\\ kShantumarhasi me brahma~nshApo.aya.n vinivartyatAm . so.atha mAmabravIddR^iShTvA bhR^ishamudvignachetasam .. 7..\\ muhuruShNa.n viniHshvasya susambhrAntastapodhanaH . nAnR^ita.n vai mayA proktaM bhaviteda.n kathaM chana .. 8..\\ yattu vakShyAmi te vAkya.n shR^iNu tanme dhR^itavrata . shrutvA cha hR^idi te vAkyamidamastu tapodhana .. 9..\\ utpatsyati rururnAma pramaterAtmajaH shuchiH . ta.n dR^iShTvA shApamokShaste bhavitA nachirAdiva .. 10..\\ sa tva.n rururiti khyAtaH pramaterAtmajaH shuchiH . svarUpaM pratilabhyAhamadya vakShyAmi te hitam .. 11..\\ ahi.nsA paramo dharmaH sarvaprANabhR^itA.n smR^itaH . tasmAtprANabhR^itaH sarvAnna hi.nsyAdbrAhmaNaH kva chit .. 12..\\ brAhmaNaH saumya eveha jAyateti parA shrutiH . vedavedA~NgavittAta sarvabhUtAbhaya pradaH .. 13..\\ ahi.nsA satyavachana.n kShamA cheti vinishchitam . brAhmaNasya paro dharmo vedAnA.n dharaNAdapi .. 14..\\ kShatriyasya tu yo dharmaH sa neheShyati vai tava . daNDadhAraNamugratvaM prajAnAM paripAlanam .. 15..\\ tadida.n kShatriyasyAsItkarma vai shR^iNu me ruro . janamejayasya dharmAtmansarpANA.n hi.nsanaM purA .. 16..\\ paritrANa.n cha bhItAnA.n sarpANAM brAhmaNAdapi . tapo vIryabalopetAdvedavedA~NgapAragAt . AstIkAddvijamukhyAdvai sarpasattre dvijottama .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 12} ru katha.n hi.nsitavAnsarpAnkShatriyo janamejayaH . sarpA vA hi.nsitAstAta kimartha.n dvijasattama .. 1..\\ kimarthaM mokShitAshchaiva pannagAstena sha.nsa me . AstIkena tadAchakShva shrotumichchhAmyasheShataH .. 2..\\

rsi shroShyasi tva.n ruro sarvamAstIka charitaM mahat . brAhmaNAnA.n kathayatAmityuktvAntaradhIyata .. 3..\\ s rurushchApi vana.n sarvaM paryadhAvatsamantataH . tamR^iShi.n draShTumanvichchhansaMshrAnto nyapatadbhuvi .. 4..\\ labdhasa~nj~no rurushchAyAttachchAchakhyau pitustadA . pitA chAsya tadAkhyAnaM pR^iShTaH sarvaM nyavedayat .. 5..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 13} kimartha.n rAjashArdUla sa rAjA janamejayaH . sarpasatreNa sarpANA.n gato.antaM tadvadasva me .. 1..\\ AstIkashcha dvijashreShThaH kimartha.n japatA.n varaH . mokShayAmAsa bhujagAndIptAttasmAddhutAshanAt .. 2..\\ kasya putraH sa rAjAsItsarpasatra.n ya Aharat . sa cha dvijAtipravaraH kasya putro vadasva me .. 3..\\ s mahadAkhyAnamAstIka.n yatraitatprochyate dvija . sarvametadasheSheNa shR^iNu me vadatA.n vara .. 4..\\ z shrotumichchhAmyasheSheNa kathAmetAM manoramAm . AstIkasya purANasya brAhmaNasya yashasvinaH .. 5..\\ s itihAsamima.n vR^iddhAH purANaM parichakShate . kR^iShNadvaipAyana proktaM naimiShAraNyavAsinaH .. 6..\\ pUrvaM prachoditaH sUtaH pitA me lomaharShaNaH . shiShyo vyAsasya medhAvI brAhmaNairidamuktavAn .. 7..\\ tasmAdahamupashrutya pravakShyAmi yathAtatham . idamAstIkamAkhyAna.n tubhya.n shaunaka pR^ichchhate .. 8..\\ AstIkasya pitA hyAsItprajApatisamaH prabhuH . brahma chArI yatAhArastapasyugre rataH sadA .. 9..\\ jaratkAruriti khyAta UrdhvaretA mahAnR^iShiH . yAyAvarANA.n dharmaGYaH pravaraH saMshitavrataH .. 10..\\ aTamAnaH kadA chitsa svAndadarsha pitAmahAn . lambamAnAnmahAgarte pAdairUrdhvairadhomukhAn .. 11..\\ tAnabravItsa dR^iShTvaiva jaratkAruH pitAmahAn . ke bhavanto.avalambante garte.asminvA adhomukhAH .. 12..\\ vIraNastambake lagnAH sarvataH paribhakShite . mUShakena nigUDhena garte.asminnityavAsinA .. 13..\\ pitarah yAyAvarA nAma vayamR^iShayaH saMshitavratAH . santAnaprakShayAdbrahmannadho gachchhAma medinIm .. 14..\\ asmAka.n santatistveko jaratkAruriti shrutaH . mandabhAgyo.alpabhAgyAnA.n tapa eva samAsthitaH .. 15..\\ na saputrA~njanayitu.n dArAnmUDhashchikIrShati . tena lambAmahe garte santAnaprakShayAdiha .. 16..\\ anAthAstena nAthena yathA duShkR^itinastathA . kastvaM bandhurivAsmAkamanushochasi sattama .. 17..\\ GYAtumichchhAmahe brahmanko bhavAniha dhiShThitaH . kimartha.n chaiva naH shochyAnanukampitumarhasi .. 18..\\

j mama pUrve bhavanto vai pitaraH sapitAmahAH . brUta ki.n karavANyadya jaratkAruraha.n svayam .. 19..\\ p yatasva yatnavA.nstAta santAnAya kulasya naH . Atmano.arthe.asmadarthe cha dharma ityeva chAbhibho .. 20..\\ na hi dharmaphalaistAta na tapobhiH susa~ncitaiH . tA.n gatiM prApnuvantIha putriNo yA.n vrajanti ha .. 21..\\ taddAragrahaNe yatna.n santatyA.n cha manaH kuru . putrakAsmanniyogAttvametannaH parama.n hitam .. 22..\\ j na dArAnvai kariShyAmi sadA me bhAvitaM manaH . bhavatA.n tu hitArthAya kariShye dArasa~Ngraham .. 23..\\ samayena cha kartAhamanena vidhipUrvakam . tathA yadyupalapsyAmi kariShye nAnyathA tvaham .. 24..\\ sanAmnI yA bhavitrI me ditsitA chaiva bandhubhiH . bhaikShavattAmaha.n kanyAmupaya.nsye vidhAnataH .. 25..\\ daridrAya hi me bhAryA.n ko dAsyati visheShataH . pratigrahIShye bhikShA.n tu yadi kashchitpradAsyati .. 26..\\ eva.n dArakriyA hetoH prayatiShye pitAmahAH . anena vidhinA shashvanna kariShye.ahamanyathA .. 27..\\ tatra chotpatsyate janturbhavatA.n tAraNAya vai . shAshvata.n sthAnamAsAdya modantAM pitaro mama .. 28..\\ s tato niveshAya tadA sa vipraH saMshitavrataH . mahI.n chachAra dArArthI na cha dArAnavindata .. 29..\\ sa kadA chidvana.n gatvA vipraH pitR^ivachaH smaran . chukrosha kanyA bhikShArthI tisro vAchaH shanairiva .. 30..\\ ta.n vAsukiH pratyagR^ihNAdudyamya bhaginI.n tadA . na sa tAM pratijagrAha na sanAmnIti chintayan .. 31..\\ sanAmnImudyatAM bhAryA.n gR^ihNIyAm iti tasya hi . mano niviShTamabhavajjaratkArormahAtmanaH .. 32..\\ tamuvAcha mahAprAGYo jaratkArurmahAtapAH . kiMnAmnI bhaginIya.n te brUhi satyaM bhuja~Ngama .. 33..\\ vaa jaratkAro jaratkAruH svaseyamanujA mama . tvadartha.n rakShitA pUrvaM pratIchchhemA.n dvijottama .. 34..\\ s mAtrA hi bhujagAH shaptAH pUrvaM brahma vidA.n vara . janamejayasya vo yaGYe dhakShyatyanilasArathiH .. 35..\\ tasya shApasya shAntyarthaM pradadau pannagottamaH . svasAramR^iShaye tasmai suvratAya tapasvine .. 36..\\ sa cha tAM pratijagrAha vidhidR^iShTena karmaNA . AstIko nAma putrashcha tasyA.n jaGYe mahAtmanaH .. 37..\\ tapasvI cha mahAtmA cha vedavedA~NgapAragaH . samaH sarvasya lokasya pitR^imAtR^ibhayApahaH .. 38..\\ atha kAlasya mahataH pANDaveyo narAdhipaH . AjahAra mahAyaGYa.n sarpasatramiti shrutiH .. 39..\\

tasminpravR^itte satre tu sarpANAmantakAya vai . mochayAmAsa ta.n shApamAstIkaH sumahAyashAH .. 40..\\ nAgAMshcha mAtulAMshchaiva tathA chAnyAnsa bAndhavAn . pitR^IMshcha tArayAmAsa santatyA tapasA tathA . vrataishcha vividhairbrahma svAdhyAyaishchAnR^iNo.abhavat .. 41..\\ devAMshcha tarpayAmAsa yaGYairvividhadakShiNaiH . R^iShIMshcha brahmacharyeNa santatyA cha pitAmahAn .. 42..\\ apahR^itya guruM bhAraM pitR^INA.n saMshitavrataH . jaratkArurgataH svarga.n sahitaH svaiH pitAmahaiH .. 43..\\ AstIka.n cha sutaM prApya dharmaM chAnuttamaM muniH . jaratkAruH sumahatA kAlena svargamIyivAn .. 44..\\ etadAkhyAnamAstIka.n yathAvatkIrtitaM mayA . prabrUhi bhR^igushArdUla kiM bhUyaH kathyatAm iti .. 45..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 14} zaunaka saute kathaya tAmetA.n vistareNa kathAM punaH . AstIkasya kaveH sAdhoH shushrUShA paramA hi naH .. 1..\\ madhura.n kathyate saumya shlakShNAkShara padaM tvayA . prIyAmahe bhR^isha.n tAta pitevedaM prabhAShase .. 2..\\ asmachchhushrUShaNe nityaM pitA hi niratastava . AchaShTaitadyathAkhyAnaM pitA te tva.n tathA vada .. 3..\\ s AyusyamidamAkhyAnamAstIka.n kathayAmi te . yathA shruta.n kathayataH sakAshAdvai piturmayA .. 4..\\ purA devayuge brahmanprajApatisute shubhe . AstAM bhaginyau rUpeNa samupete.adbhute.anaghe .. 5..\\ te bhArye kashyapasyAstA.n kadrUshcha vinatA cha ha . prAdAttAbhyA.n varaM prItaH prajApatisamaH patiH . kashyapo dharmapatnIbhyAM mudA paramayA yutaH .. 6..\\ varAtisarva.n shrutvaiva kashyapAduttama.n cha te . harShAdapratimAM prItiM prApatuH sma varastriyau .. 7..\\ vavre kadrUH sutAnnAgAnsahasra.n tulyatejasaH . dvau putrau vinatA vavre kadrU putrAdhikau bale . ojasA tejasA chaiva vikrameNAdhikau sutau .. 8..\\ tasyai bhartA varaM prAdAdadhyarthaM putramIpsitam . evamastviti ta.n chAha kashyapa.n vinatA tadA .. 9..\\ kR^itakR^ityA tu vinatA labdhvA vIryAdhikau sutau . kadrUshcha labdhvA putrANA.n sahasra.n tulyatejasAm .. 10..\\ dhAryau prayatnato garbhAvityuktvA sa mahAtapAH . te bhArye varasa.nhR^iShTe kashyapo vanamAvishat .. 11..\\ kAlena mahatA kadrUraNDAnA.n dashatIrdasha . janayAmAsa viprendra dve aNDe vinatA tadA .. 12..\\ tayoraNDAni nidadhuH prahR^iShTAH parichArikAH . sopasvedeShu bhANDeShu pa~nchavarShashatAni cha .. 13..\\ tataH pa~nchashate kAle kadrU putrA niviHsR^itAH . aNDAbhyA.n vinatAyAstu mithunaM na vyadR^ishyata .. 14..\\ tataH putrArthiNI devI vrIDitA sA tapasvinI . aNDaM bibheda vinatA tatra putramadR^ikShata .. 15..\\ pUrvArdha kAyasampannamitareNAprakAshatA . saputro roShasampannaH shashApainAmiti shrutiH .. 16..\\ yo.ahameva.n kR^ito mAtastvayA lobhaparItayA . sharIreNAsamagro.adya tasmAddAsI bhaviShyasi .. 17..\\ pa~nchavarShashatAnyasyA yayA vispardhase saha . eSha cha tvA.n suto mAtardAsyatvAnmokShayiShyati .. 18..\\ yadyenamapi mAtastvaM mAmivANDa vibhedanAt . na kariShyasyadeha.n vA vya~NgaM vApi tapasvinam .. 19..\\ pratipAlayitavyaste janma kAlo.asya dhIrayA .

vishiShTa balamIpsantyA pa~nchavarShashatAtparaH .. 20..\\ eva.n shaptvA tataH putro vinatAmantarikShagaH . aruNo dR^iShyate brahmanprabhAtasamaye sadA .. 21..\\ garuDo.api yathAkAla.n jaGYe pannagasUdanaH . sa jAtamAtro vinatAM parityajya khamAvishat .. 22..\\ AdAsyannAtmano bhojyamanna.n vihitamasya yat . vidhAtrA bhR^igushArdUla kShudhitasya bubhukShataH .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 15} s etasminneva kAle tu bhaginyau te tapodhana . apashyatA.n samAyAntamuchchaiHshravasamantikAt .. 1..\\ ya.n taM devagaNAH sarve hR^iShTarUpA apUjayan . mathyamAne.amR^ite jAtamashvaratnamanuttamam .. 2..\\ mahaughabalamashvAnAmuttama.n javatA.n varam . shrImantamajara.n divya.n sarvalakShaNalakShitam .. 3..\\ z katha.n tadamR^itaM devairmathitaM kva cha sha.nsa me . yatra jaGYe mahAvIryaH so.ashvarAjo mahAdyutiH .. 4..\\ s jvalantamachalaM meru.n tejorAshimanuttamam . AkShipantaM prabhAM bhAnoH svashR^i~NgaiH kA~nchanojjvalaiH .. 5..\\ kA~nchanAbharaNa.n chitraM devagandharvasevitam . aprameyamanAdhR^iShyamadharmabahulairjanaiH .. 6..\\ vyAlairAcharita.n ghorairdivyauShadhividIpitam . nAkamAvR^itya tiShThantamuchchhrayeNa mahAgirim .. 7..\\ agamyaM manasApyanyairnadI vR^ikShasamanvitam . nAnA patagasa~Nghaishcha nAdita.n sumanoharaiH .. 8..\\ tasya pR^iShThamupAruhya bahuratnAchita.n shubham . ananta kalpamudviddha.n surAH sarve mahaujasaH .. 9..\\ te mantrayitumArabdhAstatrAsInA divaukasaH . amR^itArthe samAgamya tapo niyamasa.nsthitAH .. 10..\\ tatra nArAyaNo devo brAhmaNamidamabravIt . chintayatsu sureShvevaM mantrayatsu cha sarvashaH .. 11..\\ devairasurasa~Nghaishcha mathyatA.n kalashodadhiH . bhaviShyatyamR^ita.n tatra mathyamAne mahodadhau .. 12..\\ sarvauShadhIH samAvApya sarvaratnAni chaiva hi . manthadhvamudadhi.n devA vetsyadhvamamR^itaM tataH .. 13..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 16} s tato.abhrashikharAkArairgirishR^i~Ngairala~NkR^itam . mandaraM parvata vara.n latA jAlasamAvR^itam .. 1..\\ nAnAvihagasa~NghuShTaM nAnA daMShTri samAkulam . kiMnarairapsarobhish cha devairapi cha sevitam .. 2..\\ ekAdasha sahasrANi yojanAnA.n samuchchhritam . adho bhUmeH sahasreShu tAvatsveva pratiShThitam .. 3..\\ tamuddhartuM na shaktA vai sarve devagaNAstadA . viShNumAsInamabhyetya brahmANa.n chedamabruvan .. 4..\\ bhavantAvatra kurutAM buddhiM naiHshreyasIM parAm . mandaroddharaNe yatnaH kriyatA.n cha hitAya naH .. 5..\\ tatheti chAbravIdviShNurbrahmaNA saha bhArgava . tato.anantaH samutthAya brahmaNA parichoditaH . nArAyaNena chApyuktastasminkarmaNi vIryavAn .. 6..\\ atha parvatarAjAna.n tamananto mahAbalaH . ujjahAra balAdbrahmansavana.n savanaukasam .. 7..\\

tatastena surAH sArdha.n samudramupatasthire . tamUchuramR^itArthAya nirmathiShyAmahe jalam .. 8..\\ apAM patirathovAcha mamApyaMsho bhavettataH . soDhAsmi vipulaM mardaM mandarabhramaNAditi .. 9..\\ Uchushcha kUrmarAjAnamakUpAra.n surAsurAH . gireradhiShThAnamasya bhavAnbhavitumarhati .. 10..\\ kUrmeNa tu tathetyuktvA pR^iShThamasya samarpitam . tasya shailasya chAgra.n vai yantreNendro.abhyapIDayat .. 11..\\ manthAnaM mandara.n kR^itvA tathA netraM cha vAsukim . devA mathitumArabdhAH samudraM nidhimambhasAm . amR^itArthinastato brahmansahitA daityadAnavAH .. 12..\\ ekamantamupAshliShTA nAgarAGYo mahAsurAH . vibudhAH sahitAH sarve yataH puchchha.n tataH sthitAH .. 13..\\ ananto bhagavAndevo yato nArAyaNastataH . shira udyamya nAgasya punaH punaravAkShipat .. 14..\\ vAsukeratha nAgasya sahasAkShipyataH suraiH . sadhUmAH sArchiSho vAtA niShpeturasakR^inmukhAt .. 15..\\ te dhUmasa~NghAH sambhUtA meghasa~NghAH savidyutaH . abhyavarShansuragaNA~nshramasantApa karshitAn .. 16..\\ tasmAchcha girikUTAgrAtprachyutAH puShpavR^iShTayaH . surAsuragaNAnmAlyaiH sarvataH samavAkiran .. 17..\\ babhUvAtra mahAghoSho mahAmegharavopamaH . udadhermathyamAnasya mandareNa surAsuraiH .. 18..\\ tatra nAnA jalacharA viniShpiShTA mahAdriNA . vilaya.n samupAjagmuH shatasho lavaNAmbhasi .. 19..\\ vAruNAni cha bhUtAni vividhAni mahIdharaH . pAtAlatalavAsIni vilaya.n samupAnayat .. 20..\\ tasmiMshcha bhrAmyamANe.adrau sa~NghR^iShyantaH parasparam . nyapatanpatagopetAH parvatAgrAnmahAdrumAH .. 21..\\ teShA.n sa~NgharShajashchAgnirarchirbhiH prajvalanmuhuH . vidyudbhiriva nIlAbhramAvR^iNonmandara.n girim .. 22..\\ dadAha ku~njarAMshchaiva si.nhAMshchaiva viniHsR^itAn . vigatAsUni sarvANi sattvAni vividhAni cha .. 23..\\ tamagnimamara shreShThaH pradahanta.n tatastataH . vAriNA meghajenendraH shamayAmAsa sarvataH .. 24..\\ tato nAnAvidhAstatra susruvuH sAgarAmbhasi . mahAdrumANAM niryAsA bahavashchauShadhI rasAH .. 25..\\ teShAmamR^itavIryANA.n rasAnAM payasaiva cha . amaratva.n surA jagmuH kA~nchanasya cha niHsravAt .. 26..\\ atha tasya samudrasya tajjAtamudakaM payaH . rasottamairvimishra.n cha tataH kShIrAdabhUdghR^itam .. 27..\\ tato brahmANamAsIna.n devA varadamabruvan . shrAntAH sma subhR^ishaM brahmannodbhavatyamR^ita.n cha tat .. 28..\\ R^ite nArAyaNa.n devaM daityA nAgottamAstathA . chirArabdhamida.n chApi sAgarasyApi manthanam .. 29..\\ tato nArAyaNa.n devaM brahmA vachanamabravIt . vidhatsvaiShAM bala.n viShNo bhavAnatra parAyaNam .. 30..\\ visnu bala.n dadAmi sarveShAM karmaitadye samAsthitAH . kShobhyatA.n kalashaH sarvairmandaraH parivartyatAm .. 31..\\ suuta nArAyaNa vachaH shrutvA balinaste mahodadheH . tatpayaH sahitA bhUyashchakrire bhR^ishamAkulam .. 32..\\ tataH shatasahasrAMshuH samAna iva sAgarAt . prasannabhAH samutpannaH somaH shItAMshurujjvalaH .. 33..\\ shrIranantaramutpannA ghR^itAtpANDuravAsinI .

surA devI samutpannA turagaH pANDurastathA .. 34..\\ kaustubhashcha maNirdivya utpanno.amR^itasambhavaH . marIchivikachaH shrImAnnArAyaNa urogataH .. 35..\\ shrIH surA chaiva somashcha turagashcha manojavaH . yato devAstato jagmurAdityapathamAshritAH .. 36..\\ dhanvantaristato devo vapuShmAnudatiShThata . shveta.n kamaNDaluM bibhradamR^ita.n yatra tiShThati .. 37..\\ etadatyadbhuta.n dR^iShTvA dAnavAnA.n samutthitaH . amR^itArthe mahAnnAdo mamedamiti jalpatAm .. 38..\\ tato nArAyaNo mAyAmAsthito mohinIM prabhuH . strI rUpamadbhuta.n kR^itvA dAnavAnabhisaMshritaH .. 39..\\ tatastadamR^ita.n tasyai daduste mUDhachetasaH . striyai dAnava daiteyAH sarve tadgatamAnasAH .. 40..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 17} s athAvaraNa mukhyAni nAnApraharaNAni cha . pragR^ihyAbhyadravandevAnsahitA daityadAnavAH .. 1..\\ tatastadamR^ita.n devo viShNurAdAya vIryavAn . jahAra dAnavendrebhyo nareNa sahitaH prabhuH .. 2..\\ tato devagaNAH sarve papustadamR^ita.n tadA . viShNoH sakAshAtsamprApya sambhrame tumule sati .. 3..\\ tataH pibatsu tatkAla.n deveShvamR^itamIpsitam . rAhurvibudharUpeNa dAnavaH prApibattadA .. 4..\\ tasya kaNThamanuprApte dAnavasyAmR^ite tadA . AkhyAta.n chandrasUryAbhyA.n surANAM hitakAmyayA .. 5..\\ tato bhagavatA tasya shirashchhinnamala~NkR^itam . chakrAyudhena chakreNa pibato.amR^itamojasA .. 6..\\ tachchhailashR^i~Ngapratima.n dAnavasya shiromahat . chakreNotkR^ittamapatachchAlayadvasudhAtalam .. 7..\\ tato vairavinirbandhaH kR^ito rAhumukhena vai . shAshvatashchandrasUryAbhyA.n grasatyadyApi chaiva tau .. 8..\\ vihAya bhagavAMshchApi strI rUpamatula.n hariH . nAnApraharaNairbhImairdAnavAnsamakampayat .. 9..\\ tataH pravR^ittaH sa~NgrAmaH samIpe lavaNAmbhasaH . surANAmasurANA.n cha sarvaghorataro mahAn .. 10..\\ prAsAH suvipulAstIkShNA nyapatanta sahasrashaH . tomarAshcha sutIkShNAgrAH shastrANi vividhAni cha .. 11..\\ tato.asurAshchakrabhinnA vamanto rudhiraM bahu . asi shaktigadA rugNA nipeturdharaNItale .. 12..\\ chhinnAni paTTishaishchApi shirA.nsi yudhi dAruNe . taptakA~nchanajAlAni nipeturanisha.n tadA .. 13..\\ rudhireNAvaliptA~NgA nihatAshcha mahAsurAH . adrINAmiva kUTAni dhAturaktAni sherate .. 14..\\ hAhAkAraH samabhavattatra tatra sahasrashaH . anyonya.n chhindatA.n shastrairAditye lohitAyati .. 15..\\ parighaishchAyasaiH pItaiH saMnikarShe cha muShTibhiH . nighnatA.n samare.anyonyaM shabdo divamivAspR^ishat .. 16..\\ chhindhi bhindhi pradhAvadhvaM pAtayAbhisareti cha . vyashrUyanta mahAghorAH shabdAstatra samantataH .. 17..\\ eva.n sutumule yuddhe vartamAne bhayAvahe . naranArAyaNau devau samAjagmaturAhavam .. 18..\\ tatra divya.n dhanurdR^iShTvA narasya bhagavAnapi . chintayAmAsa vai chakra.n viShNurdAnava sUdanam .. 19..\\ tato.ambarAchchintita mAtramAgataM mahAprabha.n chakramamitratApanam . vibhAvasostulyamakuNThamaNDalaM sudarshanaM bhImamajayyamuttamam .. 20..\\ tadAgata.n jvalitahutAshanaprabhaM bhaya~Nkara.n karikarabAhurachyutaH .

mumocha vai chapalamudagravegavan mahAprabhaM paranagarAvadAraNam .. 21..\\ tadantakajvalanasamAnavarchasaM punaH punarnyapatata vegavattadA . vidArayadditidanujAnsahasrashaH kareritaM puruShavareNa sa.nyuge .. 22..\\ dahatkva chijjvalana ivAvalelihat prasahya tAnasuragaNAnnyakR^intata . praverita.n viyati muhuH kShitau tadA papau raNe rudhiramatho pishAchavat .. 23..\\ athAsurA giribhiradInachetaso muhurmuhuH suragaNamardaya.nstadA . mahAbalA vigalitameghavarchasaH sahasrasho gaganamabhiprapadya ha .. 24..\\ athAmbarAdbhayajananAH prapedire sapAdapA bahuvidha megharUpiNaH . mahAdrayaH pravigalitAgra sAnavaH paraspara.n drutamabhihatya sasvanAH .. 25..\\ tato mahI pravichalitA sakAnanA mahAdripAtAbhihatA samantataH . parasparaM bhR^ishamabhigarjatAM muhU raNAjire bhR^ishamabhisampravartite .. 26..\\ narastato varakanakAgra bhUShaNair maheShubhirgaganapatha.n samAvR^iNot . vidArayangirishikharANi patribhir mahAbhaye.asura gaNavigrahe tadA .. 27..\\ tato mahI.n lavaNajala.n cha sAgaraM mahAsurAH pravivishurarditAH suraiH . viyadgata.n jvalitahutAshanaprabhaM sudarshanaM parikupitaM nishAmya cha .. 28..\\ tataH surairvijayamavApya mandaraH svameva desha.n gamitaH supUjitaH . vinAdya kha.n divamapi chaiva sarvashas tato gatAH saliladharA yathAgatam .. 29..\\ tato.amR^ita.n sunihitameva chakrire surAH parAM mudamabhigamya puShkalAm . dadau cha taM nidhimamR^itasya rakShituM kirITine balabhidathAmaraiH saha .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 18} suu etatte sarvamAkhyAtamamR^itaM mathita.n yathA . yatra so.ashvaH samutpannaH shrImAnatulavikramaH .. 1..\\ yaM nishAmya tadA kadrUrvinatAmidamabravIt . uchchaiHshravA nu ki.n varNo bhadre jAnIhi mAchiram .. 2..\\ vi shveta evAshvarAjo.aya.n ki.n vA tvaM manyase shubhe . brUhi varNa.n tvamapyasya tato.atra vipaNAvahe .. 3..\\ ka kR^iShNa vAlamahaM manye hayamena.n shuchismite . ehi sArdhaM mayA dIvya dAsI bhAvAya bhAmini .. 4..\\ suu eva.n te samayaM kR^itvA dAsI bhAvAya vai mithaH . jagmatuH svagR^ihAneva shvo drakShyAva iti sma ha .. 5..\\

tataH putrasahasra.n tu kadrUrjihmaM chikIrShatI . AGYApayAmAsa tadA vAlA bhUtvA~njana prabhAH .. 6..\\ Avishadhva.n haya.n kShipraM dAsI na syAmahaM yathA . tadvAkyaM nAnvapadyanta tA~nshashApa bhuja~NgamAn .. 7..\\ sarpasatre vartamAne pAvako vaH pradhakShyati . janamejayasya rAjarSheH pANDaveyasya dhImataH .. 8..\\ shApamena.n tu shushrAva svayameva pitAmahaH . atikrUra.n samuddiShTa.n kadrvA daivAdatIva hi .. 9..\\ sArdha.n devagaNaiH sarvairvAchaM tAm anvamodata . bahutvaM prekShya sarpANAM prajAnA.n hitakAmyayA .. 10..\\ tigmavIryaviShA hyete danda shUkA mahAbalAH . teShA.n tIkShNaviShatvAddhi prajAnAM cha hitAya vai . prAdAdviShahaNI.n vidyA.n kAshyapAya mahAtmane .. 11..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 19} suu tato rajanyA.n vyuShTAyAM prabhAta udite ravau . kadrUshcha vinatA chaiva bhaginyau te tapodhana .. 1..\\ amarShite susa.nrabdhe dAsye kR^itapaNe tadA . jagmatusturaga.n draShTumuchchhaiH shravasamantikAt .. 2..\\ dadR^ishAte tadA tatra samudraM nidhimambhasAm . timi~NgilajhaShAkIrNaM makarairAvR^ita.n tathA .. 3..\\ sattvaishcha bahusAhasrairnAnArUpaiH samAvR^itam . ugrairnityamanAdhR^iShya.n kUrmagrAhasamAkulam .. 4..\\ Akara.n sarvaratnAnAmAlayaM varuNasya cha . nAgAnAmAlaya.n ramyamuttamaM saritAM patim .. 5..\\ pAtAlajvalanAvAsamasurANA.n cha bandhanam . bhaya~Nkara.n cha sattvAnAM payasAM nidhimarNavam .. 6..\\ shubha.n divyamamartyAnAmamR^itasyAkaraM param . aprameyamachintya.n cha supuNya jalamadbhutam .. 7..\\ ghora.n jalacharArAva raudraM bhairavanisvanam . gambhIrAvarta kalila.n sarvabhUtabhaya~Nkaram .. 8..\\ velAdolAnila chala.n kShobhodvega samutthitam . vIchIhastaiH prachalitairnR^ityantamiva sarvashaH .. 9..\\ chandra vR^iddhikShayavashAdudvR^ittormi durAsadam . pA~nchajanyasya janana.n ratnAkaramanuttamam .. 10..\\ gA.n vindatA bhagavatA govindenAmitaujasA . varAharUpiNA chAntarvikShobhita jalAvilam .. 11..\\ brahmarShiNA cha tapatA varShANA.n shatamatriNA . anAsAdita gAdha.n cha pAtAlatalamavyayam .. 12..\\ adhyAtmayoganidrA.n cha padmanAbhasya sevataH . yugAdi kAlashayana.n viShNoramitatejasaH .. 13..\\ vaDavAmukhadIptAgnestoyahavyaprada.n shubham . agAdha pAra.n vistIrNamaprameyaM saritpatim .. 14..\\ mahAnadIbhirbahvIbhiH spardhayeva sahasrashaH . abhisAryamANamanisha.n dadR^ishAte mahArNavam .. 15..\\ gambhIra.n timimakarogra sa~NkulaM taM garjanta.n jalachara rAva raudranAdaiH . vistIrNa.n dadR^ishaturambaraprakAshaM te.agAdhaM nidhimurumambhasAm anantam .. 16..\\ ityeva.n jhaShamakarormi sa~NkulaM taM gambhIra.n vikasitamambaraprakAsham . pAtAlajvalanashikhA vidIpita.n taM pashyantyau drutamabhipetatustadAnIm .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 20} suu ta.n samudramatikramya kadrUrvinatayA saha . nyapatatturagAbhyAshe nachirAdiva shIghragA .. 1..\\ nishAmya cha bahUnvAlAnkR^iShNAnpuchchha.n samAshritAn .

vinatA.n viShaNNavadanA.n kadrUrdAsye nyayojayat .. 2..\\ tataH sA vinatA tasminpaNitena parAjitA . abhavadduHkhasantaptA dAsI bhAva.n samAsthitA .. 3..\\ etasminnantare chaiva garuDaH kAla Agate . vinA mAtrA mahAtejA vidAryANDamajAyata .. 4..\\ agnirAshirivodbhAsansamiddho.ati bhaya~NkaraH . pravR^iddhaH sahasA pakShI mahAkAyo nabhogataH .. 5..\\ ta.n dR^iShTvA sharaNaM jagmuH prajAH sarvA vibhAvasum . praNipatyAbruvaMshchainamAsIna.n vishvarUpiNam .. 6..\\ agne mA tvaM pravardhiShThAH kachchinno na didhakShasi . asau hi rAshiH sumahAnsamiddhastava sarpati .. 7..\\ aa naitadeva.n yathA yUyaM manyadhvamasurArdanAH . garuDo balavAneSha mama tulyaH svatejasA .. 8..\\ suu evamuktAstago gatvA garuDa.n vAgbhirastuvan . adUrAdabhyupetyaina.n devAH sarShigaNAstadA .. 9..\\ tvamR^iShistvaM mahAbhAgastva.n devaH patageshvaraH . tvaM prabhustapana prakhyastvaM nastrANamanuttamam .. 10..\\ balormimAnsAdhuradInasattvaH samR^iddhimAnduShprasahastvameva . tapaH shruta.n sarvamahIna kIrte anAgata.n chopagataM cha sarvam .. 11..\\ tvamuttamaH sarvamida.n charAcharaM gabhastibhirbhAnurivAvabhAsase . samAkShipanbhAnumataH prabhAM muhus tvamantakaH sarvamida.n dhruvAdhruvam .. 12..\\ divAkaraH parikupito yathA dahet prajAstathA dahasi hutAshanaprabha . bhaya~NkaraH pralaya ivAgnirutthito vinAshayanyugaparivartanAnta kR^it .. 13..\\ svageshvara.n sharaNamupasthitA vayaM mahaujasa.n vitimiramabhragocharam . mahAbala.n garuDamupetya khecharaM parAvara.n varadamajayya vikramam .. 14..\\ eva.n stutaH suparNastu devaiH sarShigaNaistadA . tejasaH pratisa.nhAramAtmanaH sa chakAra ha .. 15..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 21} suu tataH kAmagamaH pakShI mahAvIryo mahAbalaH . mAturantikamAgachchhatpara.n tIraM mahodadheH .. 1..\\ yatra sA vinatA tasminpaNitena parAjitA . atIva duHkhasantaptA dAsI bhAvamupAgatA .. 2..\\ tataH kadA chidvinatAM pravaNAM putra saMnidhau . kAla AhUya vachana.n kadrUridamabhAShata .. 3..\\ nAgAnAmAlayaM bhadre suramya.n ramaNIyakam . samudrakukShAvekAnte tatra mA.n vinate vaha .. 4..\\ tataH suparNamAtA tAmavahatsarpamAtaram . pannagAngaruDashchApi mAturvachanachoditaH .. 5..\\ sa sUryasyAbhito yAti vainateyo viha~NgamaH . sUryarashmi parItAshcha mUrchchhitAH pannagAbhavan . tadavasthAnsutAndR^iShTvA kadrUH shakramathAstuvat .. 6..\\ namaste devadevesha namaste balasUdana . namuchighna namaste.astu sahasrAkSha shachIpate .. 7..\\ sarpANA.n sUryataptAnAM vAriNA tvaM plavo bhava .

tvameva parama.n trANamasmAkamamarottama .. 8..\\ Isho hyasi payaH sraShTu.n tvamanalpaM purandara . tvameva meghastva.n vAyustvamagnirvaidyuto.ambare .. 9..\\ tvamabhraghanavikSheptA tvAmevAhurpunarghanam . tva.n vajramatula.n ghoraM ghoShavA.nstvaM balAhakaH .. 10..\\ sraShTA tvameva lokAnA.n sa.nhartA chAparAjitaH . tva.n jyotiH sarvabhUtAnAM tvamAdityo vibhAvasuH .. 11..\\ tvaM mahadbhUtamAshcharya.n tva.n rAjA tvaM surottamaH . tva.n viShNustvaM sahasrAkShastva.n devastvaM parAyaNam .. 12..\\ tva.n sarvamamR^ita.n deva tvaM somaH paramArchitaH . tvaM muhUrtastithishcha tva.n lavastvaM vai punaH kShaNa .. 13..\\ shuklastvaM bahulashchaiva kalA kAShThA truTistathA . sa.nvatsararShavo mAsA rajanyashcha dinAni cha .. 14..\\ tvamuttamA sagiri vanA vasundharA sabhAskara.n vitimiramambara.n tathA . mahodadhiH satimi timi~NgilastathA mahormimAnbahu makaro jhaShAlayaH .. 15..\\ mahadyashastvamiti sadAbhipUjyase manIShibhirmuditamanA maharShibhiH . abhiShTutaH pibasi cha somamadhvare vaShaTkR^itAnyapi cha havIMShi bhUtaye .. 16..\\ tva.n vipraiH satatamihejyase phalArthaM vedA~NgeShvatulabalaugha gIyase cha . tvaddhetoryajana parAyaNA dvijendrA vedA~NgAnyabhigamayanti sarvavedaiH .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 22} suu eva.n stutastadA kadrvA bhagavAnharivAhanaH . nIlajImUtasa~NghAtairvyoma sarva.n samAvR^iNot .. 1..\\ te meghA mumuchustoyaM prabhUta.n vidyudujjvalAH . parasparamivAtyartha.n garjantaH satataM divi .. 2..\\ sa~NghAtitamivAkAsha.n jaladaiH sumahAdbhutaiH . sR^ijadbhiratula.n toyamajasra.n sumahAravaiH .. 3..\\ sampranR^ittamivAkAsha.n dhArormibhiranekashaH . meghastanita nirghoShamambara.n samapadyata .. 4..\\ nAgAnAmuttamo harshastadA varShati vAsave . ApUryata mahI chApi salilena samantataH .. 5..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 23} suu suparNenohyamAnAste jagmusta.n deshamAshu vai . sAgarAmbuparikShiptaM pakShisa~Ngha ninAditam .. 1..\\ vichitraphalapuShpAbhirvanarAjibhirAvR^itam . bhavanairAvR^ita.n ramyaistathA padmAkarairapi .. 2..\\ prasannasalilaishchApi hradaishchitrairvibhUShitam . divyagandhavahaiH puNyairmArutairupavIjitam .. 3..\\ upajighradbhirAkAsha.n vR^ikShairmalayajairapi . shobhitaM puShpavarShANi mu~nchadbhirmArutoddhutaiH .. 4..\\ kiradbhiriva tatrasthAnnAgAnpuShpAmbuvR^iShTibhiH . manaH sa.nharShaNaM puNya.n gandharvApsarasAM priyam . nAnApakShiruta.n ramya.n kadrU putra praharShaNam .. 5..\\ tatte vana.n samAsAdya vijahruH pannagA mudA . abruvaMshcha mahAvIrya.n suparNaM patagottamam .. 6..\\ vahAsmAnapara.n dvIpa.n suramyaM vipulodakam . tva.n hi deshAnbahUnramyAnpatanpashyasi khechara .. 7..\\ sa vichintyAbravItpakShI mAtara.n vinatA.n tadA . ki.n kAraNaM mayA mAtaH kartavya.n sarpabhAShitam .. 8..\\ vi

dAsI bhUtAsmyanAryAyA bhaginyAH patagottama . paNa.n vitathamAsthAya sarpairupadhinA kR^itam .. 9..\\ suu tasmi.nstu kathite mAtrA kAraNe gagane charaH . uvAcha vachana.n sarpA.nstena duHkhena duHkhitaH .. 10..\\ kimAhR^itya viditvA vA ki.n vA kR^itveha pauruSham . dAsyAdvo vipramuchyeya.n satyaM sha.nsata lelihAH .. 11..\\ shrutvA tamabruvansarpA AharAmR^itamojasA . tato dAsyAdvipramokSho bhavitA tava khechara .. 12..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 24} suu ityukto garuDaH sarpairtato mAtaramabravIt . gachchhAmyamR^itamAhartuM bhakShyamichchhAmi veditum .. 1..\\ vi samudrakukShAvekAnte niShAdAlayamuttamam . sahasrANAmanekAnA.n tAnbhuktvAmR^itamAnaya .. 2..\\ na tu te brAhmaNa.n hantu.n kAryA buddhiH kadA chana . avadhyasarvabhUtAnAM brAhmaNo hyanalopamaH .. 3..\\ agnirarko viSha.n shastraM vipro bhavati kopitaH . bhUtAnAmagrabhugvipro varNashreShThaH pitA guruH .. 4..\\ ga yathAhamabhijAnIyAM brAhmaNa.n lakShaNaiH shubhaiH . tanme kAraNato mAtaH pR^ichchhato vaktumarhasi .. 5..\\ vi yaste kaNThamanuprApto nigIrNaM baDisha.n yathA . daheda~NgAravatputra ta.n vidyAdbAhmaNarShabham .. 6..\\ suu provAcha chaina.n vinatA putrahArdAdidaM vachaH . jAnantyapyatula.n vIryamAshIrvAdasamanvitam .. 7..\\ pakShau te mArutaH pAtu chandraH pR^iShTha.n tu putraka . shirastu pAtu te vahnirbhAskaraH sarvameva tu .. 8..\\ aha.n cha te sadA putra shAnti svasti parAyaNA . ariShTa.n vraja panthAnaM vatsa kAryArthasiddhaye .. 9..\\ tataH sa mAturvachanaM nishamya vitatya pakShau nabha utpapAta . tato niShAdAnbalavAnupAgamad bubhukShitaH kAla ivAntako mahAn .. 10..\\ sa tAnniShAdAnupasa.nhara.nstadA rajaH samuddhUya nabhaHspR^ishaM mahat . samudrakukShau cha vishoShayanpayaH samIpagAnbhUmidharAnvichAlayan .. 11..\\ tataH sachakre mahadAnana.n tadA niShAdamArgaM pratirudhya pakShirAT . tato niShAdAstvaritAH pravavrajur yato mukha.n tasya bhuja~NgabhojitaH .. 12..\\ tadAnana.n vivR^itamatipramANavat samabhyayurgaganamivArditAH khagAH . sahasrashaH pavanarajo.abhramohitA

mahAnila prachalita pAdape vane .. 13..\\ tataH khago vadanamamitratApanaH samAharatparichapalo mahAbalaH . niShUdayanbahuvidha matsyabhakShiNo bubhukShito gaganachareshvarastadA .. 14..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 25} suu tasya kaNThamanuprApto brAhmaNaH saha bhAryayA . dahandIpta ivA~NgArastamuvAchAntarikShagaH .. 1..\\ dvijottama vinirgachchha tUrNamAsyAdapAvR^itAn . na hi me brAhmaNo vadhyaH pApeShvapi rataH sadA .. 2..\\ bruvANameva.n garuDaM brAhmaNaH samabhAShata . niShAdI mama bhAryeyaM nirgachchhatu mayA saha .. 3..\\ g etAmapi niShAdI.n tvaM parigR^ihyAshu niShpata . tUrNa.n sambhAvayAtmAnamajIrNaM mama tejasA .. 4..\\ s tataH sa vipro niShkrAnto niShAdI sahitastadA . vardhayitvA cha garuDamiShTa.n deshaM jagAma ha .. 5..\\ sahabhArye viniShkrAnte tasminvipre sa pakShirAT . vitatya pakShAvAkAshamutpapAta manojavaH .. 6..\\ tato.apashyatsa pitaraM pR^iShThashchAkhyAtavAnpituH . aha.n hi sarpaiH prahitaH somamAhartumudyataH . mAturdAsya vimokShArthamAhariShye tamadya vai .. 7..\\ mAtrA chAsmi samAdiShTo niShAdAnbhakShayeti vai . na cha me tR^iptirabhavadbhakShayitvA sahasrashaH .. 8..\\ tasmAdbhoktavyamaparaM bhagavanpradishasva me . yadbhuktvAmR^itamAhartu.n samarthaH syAmahaM prabho .. 9..\\ kazyapa AsIdvibhAvasurnAma maharShiH kopano bhR^isham . bhrAtA tasyAnujashchAsItsupratIko mahAtapAH .. 10..\\ sa nechchhati dhanaM bhrAtrA sahaikasthaM mahAmuniH . vibhAga.n kIrtayatyeva supratIko.atha nityashaH .. 11..\\ athAbravIchcha taM bhrAtA supratIka.n vibhAvasuH . vibhAgaM bahavo mohAtkartumichchhanti nityadA . tato vibhaktA anyonyaM nAdriyante.arthamohitAH .. 12..\\ tataH svArthaparAnmUDhAnpR^ithagbhUtAnsvakairdhanaiH . viditvA bhedayantyetAnamitrA mitrarUpiNaH .. 13..\\ viditvA chApare bhinnAnantareShu patantyatha . bhinnAnAmatulo nAshaH kShiprameva pravartate .. 14..\\ tasmAchchaiva vibhAgArthaM na prasha.nsanti paNDitAH . guru shAstre nibaddhAnAmanyonyamabhisha~NkinAm .. 15..\\ niyantuM na hi shakyastvaM bhedano dhanamichchhasi . yasmAttasmAtsupratIka hastitva.n samavApsyasi .. 16..\\ shaptastveva.n supratIko vibhAvasumathAbravIt . tvamapyantarjalacharaH kachchhapaH sambhaviShyasi .. 17..\\ evamanyonyashApAttau supratIka vibhAvasU . gajakachchhapatAM prAptAvarthArthaM mUDhachetasau .. 18..\\ roShadoShAnuSha~NgeNa tiryagyonigatAvapi . parasparadveSharatau pramANa baladarpitau .. 19..\\ sarasyasminmahAkAyau pUrvavairAnusAriNau . tayorekataraH shrImAnsamupaiti mahAgajaH .. 20..\\ tasya bR^i.nhita shabdena kUrmo.apyantarjale shayaH .

utthito.asau mahAkAyaH kR^itsna.n sa~NkShobhayansaraH .. 21..\\ ta.n dR^iShTvAveShTita karaH patatyeSha gajo jalam . dantahastAgra lA~NgUlapAdavegena vIryavAn .. 22..\\ ta.n vikShobhayamANa.n tu saro bahu jhaShAkulam . kUrmo.apyabhyudyata shirA yuddhAyAbhyeti vIryavAn .. 23..\\ ShaDuchchhrito yojanAni gajastaddviguNAyataH . kUrmastriyojanotsedho dashayojanamaNDalaH .. 24..\\ tAvetau yuddhasaMmattau parasparajayaiShiNau . upayujyAshu karmeda.n sAdhayepsitamAtmanaH .. 25..\\ suu sa tachchhrutvA piturvAkyaM bhImavego.antarikShagaH . nakhena jagamekena kUrmamekena chAkShipat .. 26..\\ samutpapAta chAkAsha.n tata uchchairviha~NgamaH . so.alamba tIrthamAsAdya deva vR^ikShAnupAgamat .. 27..\\ te bhItAH samakampanta tasya pakShAnilAhatAH . na no bha~njyAditi tadA divyAH kanakashAkhinaH .. 28..\\ prachalA~NgAnsa tAndR^iShTvA manorathaphalA~NkurAn . anyAnatularUpA~NgAnupachakrAma khecharaH .. 29..\\ kA~nchanai rAjataishchaiva phalairvaiDUrya shAkhinaH . sAgarAmbuparikShiptAnbhrAjamAnAnmahAdrumAn .. 30..\\ tamuvAcha khaga shreShTha.n tatra rohiNa pAdapaH . atipravR^iddhaH sumahAnApatantaM manojavam .. 31..\\ yaiShA mama mahAshAkhA shatayojanamAyatA . etAmAsthAya shAkhA.n tvaM khAdemau gajakachchhapau .. 32..\\ tato drumaM patagasahasrasevitaM mahIdhara pratimavapuH prakampayan . khagottamo drutamabhipatya vegavAn babha~nja tAmavirala patrasa.nvR^itAm .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 26} s spR^iShTamAtrA tu padbhyA.n sa garuDena balIyasA . abhajyata taroH shAkhA bhagnA.n chainAmadhArayat .. 1..\\ tAM bhagnA.n sa mahAshAkhAM smayansamavalokayan . athAtra lambato.apashyadvAlakhilyAnadhomukhAn .. 2..\\ sa tadvinAshasantrAsAdanupatya khagAdhipaH . shAkhAmAsyena jagrAha teShAmevAnvavekShayA . shanaiH paryapatatpakShI parvatAnpravishAtayan .. 3..\\ eva.n so.abhyapataddeshAnbahUnsagaja kachchhapaH . dayArtha.n vAlakhilyAnAM na cha sthAnamavindata .. 4..\\ sa gatvA parvatashreShTha.n gandhamAdanamavyayam . dadarsha kashyapa.n tatra pitaraM tapasi sthitam .. 5..\\ dadarsha taM pitA chApi divyarUpa.n viha~Ngamam . tejo vIryabalopetaM manomArutara.nhasam .. 6..\\ shailashR^i~NgapratIkAshaM brahmadaNDamivodyatam . achintyamanabhiGYeya.n sarvabhUtabhaya~Nkaram .. 7..\\ mAyAvIryadhara.n sAkShAdagnimiddhamivodyatam . apradhR^iShyamajeya.n cha devadAnavarAkShasaiH .. 8..\\ bhettAra.n girishR^i~NgANAM nadI jalavishoShaNam . lokasa.nloDana.n ghoraM kR^itAntasamadarshanam .. 9..\\ tamAgatamabhiprekShya bhagavAnkashyapastadA . viditvA chAsya sa~Nkalpamida.n vachanamabravIt .. 10..\\ putra mA sAhasa.n kArShIrmA sadyo lapsyase vyathAm . mA tvA daheyuH sa~NkruddhA vAlakhilyA marIchipAH .. 11..\\ prasAdayAmAsa sa tAnkashyapaH putrakAraNAt . vAlakhilyA.nstapaHsiddhAnidamuddishya kAraNam .. 12..\\ prajAhitArthamArambho garuDasya tapodhanAH . chikIrShati mahatkarma tadanuGYAtumarhatha .. 13..\\

evamuktA bhagavatA munayaste samabhyayuH . muktvA shAkhA.n giriM puNya.n himavantaM tapo.arthinaH .. 14..\\ tatasteShvapayAteShu pitara.n vinatAtmajaH . shAkhA vyAkShiptavadanaH paryapR^ichchhata kashyapam .. 15..\\ bhagavankva vimu~nchAmi tarushAkhAmimAm aham . varjitaM brAhmaNairdeshamAkhyAtu bhagavAnmama .. 16..\\ tato niShpuruSha.n shailaM himasa.nruddha kandaram . agamyaM manasApyanyaistasyAchakhyau sa kashyapaH .. 17..\\ taM parvata mahAkukShimAvishya manasA khagAH . javenAbhyapatattArkShyaH sashAkhA gajakachchhapaH .. 18..\\ na tA.n vadhraH pariNahechchhatacharmA mahAnaNuH . shAkhino mahatI.n shAkhAM yAM pragR^ihya yayau khagaH .. 19..\\ tataH sa shatasAhasra.n yojanAntaramAgataH . kAlena nAtimahatA garuDaH patatA.n varaH .. 20..\\ sa ta.n gatvA kShaNenaiva parvata.n vachanAtpituH . amu~nchanmahatI.n shAkhAM sasvanA.n tatra khecharaH .. 21..\\ pakShAnilahatashchAsya prAkampata sa shailarAT . mumocha puShpavarSha.n cha samAgalita pAdapaH .. 22..\\ shR^i~NgANi cha vyashIryanta girestasya samantataH . maNikA~nchanachitrANi shobhayanti mahAgirim .. 23..\\ shAkhino bahavashchApi shAkhayAbhihatAstayA . kA~nchanaiH kusumairbhAnti vidyutvanta ivAmbudAH .. 24..\\ te hemavikachA bhUyo yuktAH parvatadhAtubhiH . vyarAja~nshAkhinastatra sUryAMshupratira~njitAH .. 25..\\ tatastasya gireH shR^i~NgamAsthAya sa khagottamaH . bhakShayAmAsa garuDastAvubhau gajakachchhapau .. 26..\\ tataH parvatakUTAgrAdutpapAta manojavaH . prAvartantAtha devAnAmutpAtA bhayavedinaH .. 27..\\ indrasya varja.n dayitaM prajajvAla vyathAnvitam . sadhUmA chApatatsArchirdivolkA nabhasashchyutA .. 28..\\ tathA vasUnA.n rudrANAmAdityAnA.n cha sarvashaH . sAdhyAnAM marutA.n chaiva ye chAnye devatA gaNAH . sva.n svaM praharaNa.n teShAM parasparamupAdravat .. 29..\\ abhUtapUrva.n sa~NgrAme tadA devAsure.api cha . vavurvAtAH sanirghAtAH peturulkAH samantataH .. 30..\\ nirabhramapi chAkAshaM prajagarja mahAsvanam . devAnAmapi yo devaH so.apyavarShadasR^iktadA .. 31..\\ mamlurmAlyAni devAnA.n shemustejA.nsi chaiva hi . utpAtameghA raudrAshcha vavarShuH shoNitaM bahu . rajA.nsi mukuTAnyeShAmutthitAni vyadharShayan .. 32..\\ tatastrAsasamudvignaH saha devaiH shatakratuH . utpAtAndAruNAnpashyannityuvAcha bR^ihaspatim .. 33..\\ kimarthaM bhagavanghorA mahotpAtAH samutthitAH . na cha shatruM prapashyAmi yudhi yo naH pradharShayet .. 34..\\ brh tavAparAdhAddevendra pramAdAchcha shatakrato . tapasA vAlakhilyAnAM bhUtamutpannamadbhutam .. 35..\\ kashyapasya muneH putro vinatAyAshcha khecharaH . hartu.n somamanuprApto balavAnkAmarUpavAn .. 36..\\ samartho balinA.n shreShTho hartuM somaM viha~NgamaH . sarva.n sambhAvayAmyasminnasAdhyamapi sAdhayet .. 37..\\ s shrutvaitadvachana.n shakraH provAchAmR^ita rakShiNaH . mahAvIryabalaH pakShI hartu.n somamihodyataH .. 38..\\ yuShmAnsambodhayAmyeSha yathA sa na haredbalAt . atula.n hi bala.n tasya bR^ihaspatiruvAcha me .. 39..\\

tachchhrutvA vibudhA vAkya.n vismitA yatnamAsthitAH . parivAryAmR^ita.n tasthurvajrI chendraH shatakratuH .. 40..\\ dhArayanto mahArhANi kavachAni manasvinaH . kA~nchanAni vichitrANi vaiDUrya vikR^itAni cha .. 41..\\ vividhAni cha shastrANi ghorarUpANyanekashaH . shitatIkShNAgra dhArANi samudyamya sahasrashaH .. 42..\\ savisphuli~NgajvAlAni sadhUmAni cha sarvashaH . chakrANi parighAMshchaiva trishUlAni parashvadhAn .. 43..\\ shaktIshcha vividhAstIkShNAH karavAlAMshcha nirmalAn . svadeharUpANyAdAya gadAshchograpradarshanAH .. 44..\\ taiH shastrairbhAnumadbhiste divyAbharaNabhUShitAH . bhAnumantaH suragaNAstasthurvigatakalmaShAH .. 45..\\ anupama balavIryatejaso dhR^itamanasaH parirakShaNe.amR^itasya . asurapuravidAraNAH surA jvalanasamiddha vapuH prakAshinaH .. 46..\\ iti samaravara.n surAsthitaM parighasahasrashataiH samAkulam . vigalitamiva chAmbarAntare tapana marIchivibhAsitaM babhau .. 47..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 27} z ko.aparAdho mahendrasya kaH pramAdashcha sUtaja . tapasA vAlakhilyAnA.n sambhUto garuDaH katham .. 1..\\ kashyapasya dvijAteshcha katha.n vai pakShirATsutaH . adhR^iShyaH sarvabhUtAnAmavadhyashchAbhavatkatham .. 2..\\ katha.n cha kAmachArI sa kAmavIryashcha khecharaH . etadichchhAmyaha.n shrotuM purANe yadi paThyate .. 3..\\ s viShayo.ayaM purANasya yanmA.n tvaM paripR^ichchhasi . shR^iNu me vadataH sarvametatsa~NkShepato dvija .. 4..\\ yajataH putra kAmasya kashyapasya prajApateH . sAhAyyamR^iShayo devA gandharvAshcha daduH kila .. 5..\\ tatredhmAnayane shakro niyuktaH kashyapena ha . munayo vAlakhilyAshcha ye chAnye devatA gaNAH .. 6..\\ shakrastu vIryasadR^ishamidhma bhAra.n giriprabham . samudyamyAnayAmAsa nAtikR^ichchhrAdiva prabhuH .. 7..\\ athApashyadR^iShInhrasvAna~NguShThodara parvaNaH . palAshavR^intikAmekA.n sahitAnvahataH pathi .. 8..\\ pralInAnsveShvivA~NgeShu nirAhArA.nstapodhanAn . klishyamAnAnmandabalAngoShpade samplutodake .. 9..\\ tAMshcha sarvAnsmayAviShTo vIryonmattaH purandaraH . avahasyAtyagAchchhIghra.n la~NghayitvAvamanya cha .. 10..\\ te.atha roShasamAviShTAH subhR^isha.n jAtamanyavaH . Arebhire mahatkarma tadA shakra bhaya~Nkaram .. 11..\\ juhuvuste sutapaso vidhivajjAtavedasam . mantrairuchchAvachairviprA yena kAmena tachchhR^iNu .. 12..\\ kAmavIryaH kAmagamo devarAjabhayapradaH . indro.anyaH sarvadevAnAM bhavediti yatavratAH .. 13..\\ indrAchchhataguNaH shaurye vIrye chaiva manojavaH . tapaso naH phalenAdya dAruNaH sambhavatviti .. 14..\\ tadbuddhvA bhR^ishasantapto devarAjaH shatakratuH . jagAma sharaNa.n tatra kashyapa.n saMshitavratam .. 15..\\ tachchhrutvA devarAjasya kashyapo.atha prajApatiH . vAlakhilyAnupAgamya karmasiddhimapR^ichchhata .. 16..\\ evamastviti ta.n chApi pratyUchuH satyavAdinaH . tAnkashyapa uvAcheda.n sAntvapUrvaM prajApatiH .. 17..\\

ayamindrastribhuvane niyogAdbrahmaNaH kR^itaH . indrArtha.n cha bhavanto.api yatnavantastapodhanAH .. 18..\\ na mithyA brahmaNo vAkya.n kartumarhatha sattamAH . bhavatA.n cha na mithyAya.n sa~Nkalpo me chikIrShitaH .. 19..\\ bhavatveSha patatrINAmindro.atibalasattvavAn . prasAdaH kriyatA.n chaiva devarAjasya yAchataH .. 20..\\ evamuktAH kashyapena vAlakhilyAstapodhanAH . pratyUchurabhisampUjya munishreShThaM prajApatim .. 21..\\ indrArtho.aya.n samArambhaH sarveShAM naH prajApate . apatyArtha.n samArambho bhavatashchAyamIpsitaH .. 22..\\ tadida.n saphala.n karma tvayA vai pratigR^ihyatAm . tathA chaiva vidhatsvAtra yathA shreyo.anupashyasi .. 23..\\ etasminneva kAle tu devI dAkShAyaNI shubhA . vinatA nAma kalyANI putra kAmA yashasvinI .. 24..\\ tapastaptvA vrataparA snAtA pu.nsavane shuchiH . upachakrAma bhartAra.n tAmuvAchAtha kashyapaH .. 25..\\ ArambhaH saphalo devi bhavitAya.n tavepsitaH . janayiShyasi putrau dvau vIrau tribhuvaneshvarau .. 26..\\ tapasA vAlakhilyAnAM mama sa~Nkalpajau tathA . bhaviShyato mahAbhAgau putrau te lokapUjitau .. 27..\\ uvAcha chainAM bhagavAnmArIchaH punareva ha . dhAryatAmapramAdena garbho.aya.n sumahodayaH .. 28..\\ ekaH sarvapatatrINAmindratva.n kArayiShyati . lokasambhAvito vIraH kAmavIryo viha~NgamaH .. 29..\\ shatakratumathovAcha prIyamANaH prajApatiH . tvatsahAyau khagAvetau bhrAtarau te bhaviShyataH .. 30..\\ naitAbhyAM bhavitA doShaH sakAshAtte purandara . vyetu te shakra santApastvamevendro bhaviShyasi .. 31..\\ na chApyeva.n tvayA bhUyaH kSheptayA brahmavAdinaH . na chAvamAnyA darpAtte vAgviShA bhR^ishakopanAH .. 32..\\ evamukto jagAmendro nirvisha~NkastriviShTapam . vinatA chApi siddhArthA babhUva muditA tadA .. 33..\\ janayAmAsa putrau dvAvaruNa.n garuDaM tathA . aruNastayostu vikala Adityasya puraHsaraH .. 34..\\ patatrINA.n tu garuDa indratvenAbhyaShichyata . tasyaitatkarma sumahachchhrUyatAM bhR^igunandana .. 35..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 28} s tatastamindvijashreShTha samudIrNe tathAvidhe . garutmAnpakShirATtUrNa.n samprApto vibudhAnprati .. 1..\\ ta.n dR^iShTvAtibalaM chaiva prAkampanta samantataH . paraspara.n cha pratyaghnansarvapraharaNAnyapi .. 2..\\ tatra chAsIdameyAtmA vidyudagnisamaprabhaH . bhauvanaH sumahAvIryaH somasya parirakShitA .. 3..\\ sa tena patagendreNa pakShatuNDa nakhaiH kShataH . muhUrtamatula.n yuddha.n kR^itvA vinihato yudhi .. 4..\\ rajashchoddhUya sumahatpakShavAtena khecharaH . kR^itvA lokAnnirAlokA.nstena devAnavAkirat .. 5..\\ tenAvakIrNA rajasA devA mohamupAgaman . na chaina.n dadR^ishushchhannA rajasAmR^ita rakShiNaH .. 6..\\ eva.n sa.nloDayAmAsa garuDastridivAlayam . pakShatuNDa prahAraishcha devAnsa vidadAra ha .. 7..\\ tato devaH sahasrAkShastUrNa.n vAyumachodayat . vikShipemA.n rajo vR^iShTi.n tavaitatkarma mAruta .. 8..\\ atha vAyurapovAha tadrajastarasA balI . tato vitimire jAte devAH shakunimArdayan .. 9..\\ nanAda chochchairbalavAnmahAmegharavaH khagaH . vadhyamAnaH suragaNaiH sarvabhUtAni bhIShayan . utpapAta mahAvIryaH pakShirATparavIrahA .. 10..\\

tamutpatyAntarikShastha.n devAnAm upari sthitam . varmiNo vibudhAH sarve nAnAshastrairavAkiran .. 11..\\ paTTishaiH parighaiH shUlairgadAbhishcha savAsavAH . kShurAntairjvalitaishchApi chakrairAdityarUpibhiH .. 12..\\ nAnAshastravisargaishcha vadhyamAnaH samantataH . kurvansutumula.n yuddhaM pakShirAN na vyakampata .. 13..\\ vinardanniva chAkAshe vainateyaH pratApavAn . pakShAbhyAmurasA chaiva samantAdvyAkShipatsurAn .. 14..\\ te vikShiptAstato devAH prajagmurgaruDArditAH . nakhatuNDa kShatAshchaiva susruvuH shoNitaM bahu .. 15..\\ sAdhyAH prAchI.n sagandharvA vasavo dakShiNA.n disham . prajagmuH sahitA rudraiH patagendra pradharShitAH .. 16..\\ dishaM pratIchImAdityA nAsatyA uttarA.n disham . muhurmuhuH prekShamANA yudhyamAnA mahaujasam .. 17..\\ ashvakrandena vIreNa reNukena cha pakShiNA . krathanena cha shUreNa tapanena cha khecharaH .. 18..\\ ulUkashvasanAbhyA.n cha nimeSheNa cha pakShiNA . prarujena cha sa.nyuddha.n chakAra pralihena cha .. 19..\\ tAnpakShanakhatuNDAgrairabhinadvinatAsutaH . yugAntakAle sa~NkruddhaH pinAkIva mahAbalaH .. 20..\\ mahAvIryA mahotsAhAstena te bahudhA kShatAH . rejurabhraghanaprakhyA rudhiraughapravarShiNaH .. 21..\\ tAnkR^itvA patagashreShThaH sarvAnutkrAnta jIvitAn . atikrAnto.amR^itasyArthe sarvato.agnimapashyata .. 22..\\ AvR^iNvAnaM mahAjvAlamarchirbhiH sarvato.ambaram . dahantamiva tIkShNAMshu.n ghora.n vAyusamIritam .. 23..\\ tato navatyA navatIrmukhAnAM kR^itvA tarasvI garuDo mahAtmA . nadIH samApIya mukhaistatastaiH sushIghramAgamya punarjavena .. 24..\\ jvalantamagni.n tamamitratApanaH samAstaratpatraratho nadIbhiH . tataH prachakre vapuranyadalpaM praveShTu kAmo.agnimabhiprashAmya .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 29} s jAmbUnadamayo bhUtvA marIchivikachojjvalaH . pravivesha balAtpakShI vArivega ivArNavam .. 1..\\ sachakra.n kShura paryantamapashyadamR^itAntike . paribhramantamanisha.n tIkShNadhAramayasmayam .. 2..\\ jvalanArkaprabha.n ghoraM chhedana.n somahAriNAm . ghorarUpa.n tadatyartha.n yantraM devaiH sunirmitam .. 3..\\ tasyAntara.n sa dR^iShTvaiva paryavartata khecharaH . arAntareNAbhyapatatsa~NkShipyA~Nga.n kShaNena ha .. 4..\\ adhashchakrasya chaivAtra dIptAnalasamadyutI . vidyujjihvau mahAghorau dIptAsyau dIptalochanau .. 5..\\ chakShurviShau mahAvIryau nityakruddhau tarasvinau . rakShArthamevAmR^itasya dadarsha bhujagottamau .. 6..\\ sadA sa.nrabdha nayanau sadA chAnimiShekShaNau . tayoreko.api yaM pashyetsa tUrNaM bhasmasAdbhavet .. 7..\\ tayoshchakShUMShi rajasA suparNastUrNamAvR^iNot . adR^iShTarUpastau chApi sarvataH paryakAlayat .. 8..\\ tayora~Nge samAkramya vainateyo.antarikShagaH . AchhinattarasA madhye somamabhyadravattataH .. 9..\\ samutpATyAmR^ita.n tattu vainateyastato balI . utpapAta javenaiva yantramunmathya vIryavAn .. 10..\\ apItvaivAmR^itaM pakShI parigR^ihyAshu vIryavAn . agachchhadaparishrAnta AvAryArka prabhA.n khagaH .. 11..\\ viShNunA tu tadAkAshe vainateyaH sameyivAn .

tasya nArAyaNastuShTastenAlaulyena karmaNA .. 12..\\ tamuvAchAvyayo devo varado.asmIti khecharam . sa vavre tava tiShTheyamuparItyantarikShagaH .. 13..\\ uvAcha chainaM bhUyo.api nArAyaNamida.n vachaH . ajarashchAmarashcha syAmamR^itena vinApyaham .. 14..\\ pratigR^ihya varau tau cha garuDo viShNumabravIt . bhavate.api vara.n dadmi vR^iNItAM bhagavAnapi .. 15..\\ ta.n vavre vAhana.n kR^iShNo garutmantaM mahAbalam . dhvaja.n cha chakre bhagavAnupari sthAsyasIti tam .. 16..\\ anupatya khaga.n tvindro vajreNA~Nge.abhyatADayat . viha~Ngama.n surAmitraM harantamamR^itaM balAt .. 17..\\ tamuvAchendramAkrande garuDaH patatA.n varaH . prahasa~nshlakShNayA vAchA tathA vajrasamAhataH .. 18..\\ R^iShermAna.n kariShyAmi vajra.n yasyAsthi sambhavam . vajrasya cha kariShyAmi tava chaiva shatakrato .. 19..\\ eSha patra.n tyajAmyeka.n yasyAntaM nopalapsyase . na hi vajranipAtena rujA me.asti kadA chana .. 20..\\ tatra ta.n sarvabhUtAni vismitAnyabruva.nstadA . surUpaM patramAlakShya suparNo.ayaM bhavatviti .. 21..\\ dR^iShTvA tadadbhuta.n chApi sahasrAkShaH purandaraH . khago mahadidaM bhUtamiti matvAbhyabhAShata .. 22..\\ bala.n viGYAtumichchhAmi yatte paramanuttamam . sakhya.n chAnantamichchhAmi tvayA saha khagottama .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 30} g sakhyaM me.astu tvayA deva yathechchhasi purandara . bala.n tu mama jAnIhi mahachchAsahyameva cha .. 1..\\ kAmaM naitatprasha.nsanti santaH svabalasa.nstavam . guNasa~NkIrtana.n chApi svayameva shatakrato .. 2..\\ sakheti kR^itvA tu sakhe pR^iShTo vakShyAmyaha.n tvayA . na hyAtmastava sa.nyukta.n vaktavyamanimittataH .. 3..\\ saparvatavanAmurvI.n sasAgaravanAmimAm . pakShanADyaikayA shakra tvA.n chaivAtrAvalambinam .. 4..\\ sarvAnsampiNDitAnvApi lokAnsasthANu ja~NgamAn . vaheyamaparishrAnto viddhIdaM me mahadbalam .. 5..\\ suuta ityuktavachana.n vIra.n kirITI shrImatAM varaH . Aha shaunaka devendraH sarvabhUtahitaH prabhuH .. 6..\\ pratigR^ihyatAmidAnIM me sakhyamAnantyamuttamam . na kArya.n tava somena mama somaH pradIyatAm . asmA.nste hi prabAdheyuryebhyo dadyAdbhavAnimam .. 7..\\ g ki.n chitkAraNamuddishya somo.ayaM nIyate mayA . na dAsyAmi samAdAtu.n soma.n kasmai chidapyaham .. 8..\\ yatrema.n tu sahasrAkSha nikShipeyamaha.n svayam . tvamAdAya tatastUrNa.n harethAstridasheshvara .. 9..\\ z vAkyenAnena tuShTo.aha.n yattvayoktamihANDaja . yadichchhasi varaM mattastadgR^ihANa khagottama .. 10..\\ s ityuktaH pratyuvAcheda.n kadrU putrAnanusmaran .

smR^itvA chaivopadhi kR^itaM mAturdAsya nimittataH .. 11..\\ Isho.ahamapi sarvasya kariShyAmi tu te.arthitAm . bhaveyurbhujagAH shakra mama bhakShyA mahAbalAH .. 12..\\ tathetyuktvAnvagachchhatta.n tato dAnava sUdanaH . hariShyAmi vinikShipta.n somamityanubhAShya tam .. 13..\\ AjagAma tatastUrNa.n suparNo mAturantikam . atha sarpAnuvAcheda.n sarvAnparamahR^iShTavat .. 14..\\ idamAnItamamR^itaM nikShepsyAmi kusheShu vaH . snAtA ma~Ngalasa.nyuktAstataH prAshnIta pannagAH .. 15..\\ adAsI chaiva mAteyamadya prabhR^iti chAstu me . yathoktaM bhavatAmetadvacho me pratipAditam .. 16..\\ tataH snAtu.n gatAH sarpAH pratyuktvA taM tathetyuta . shakro.apyamR^itamAkShipya jagAma tridivaM punaH .. 17..\\ athAgatAstamuddesha.n sarpAH somArthinastadA . snAtAshcha kR^itajapyAshcha prahR^iShTAH kR^itama~NgalAH .. 18..\\ tadviGYAya hR^ita.n sarpAH pratimAyA kR^ita.n cha tat . somasthAnamida.n cheti darbhA.nste lilihustadA .. 19..\\ tato dvaidhI kR^itA jihvA sarpANA.n tena karmaNA . abhavaMshchAmR^itasparshAddharbhAste.atha pavitriNaH .. 20..\\ tataH suparNaH paramaprahR^iShTavAn vihR^itya mAtrA saha tatra kAnane . bhuja~NgabhakShaH paramArchitaH khagair ahIna kIrtirvinatAm anandayat .. 21..\\ imA.n kathA.n yaH shR^iNuyAnnaraH sadA paTheta vA dvija janamukhyasa.nsadi . asaMshaya.n tridivamiyAtsa puNyabhAn mahAtmanaH patagapateH prakIrtanAt .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 31} z bhuja~NgamAnA.n shApasya mAtrA chaiva sutena cha . vinatAyAstvayA prokta.n kAraNa.n sUtanandana .. 1..\\ varapradAnaM bhartrA cha kradrU vinatayostathA . nAmanI chaiva te prokte pakShiNorvainateyayoH .. 2..\\ pannagAnA.n tu nAmAni na kIrtayasi sUtaja . prAdhAnyenApi nAmAni shrotumichchhAmahe vayam .. 3..\\ s bahutvAnnAmadheyAni bhujagAnA.n tapodhana . na kIrtayiShye sarveShAM prAdhAnyena tu me shR^iNu .. 4..\\ sheShaH prathamato jAto vAsukistadanantaram . airAvatastakShakashcha karkoTaka dhana~njayau .. 5..\\ kAliyo maNinAgashcha nAgashchApUraNastathA . nAgastathA pi~njaraka elA patro.atha vAmanaH .. 6..\\ nIlAnIlau tathA nAgau kalmAShashabalau tathA . AryakashchAdikashchaiva nAgashcha shala potakaH .. 7..\\ sumanomukho dadhimukhastathA vimalapiNDakaH . AptaH koTanakashchaiva sha~Nkho vAlashikhastathA .. 8..\\ niShThyUnako hemaguho nahuShaH pi~NgalastathA . bAhyakarNo hastipadastathA mudgarapiNDakaH .. 9..\\ kambalAshvatarau chApi nAgaH kAlIyakastathA . vR^ittasa.nvartakau nAgau dvau cha padmAviti shrutau .. 10..\\ nAgaH sha~Nkhanakashchaiva tathA cha sphaNDako.aparaH . kShemakashcha mahAnAgo nAgaH piNDArakastathA .. 11..\\ karavIraH puShpadaMShTra eldako bilvapANDukaH . mUShakAdaH sha~NkhashirAH pUrNadaMShTro haridrakaH .. 12..\\ aparAjito jyotikashcha pannagaH shrIvahastathA . kauravyo dhR^itarAShTrashcha puShkaraH shalyakastathA .. 13..\\ virajAshcha subAhushcha shAlipiNDashcha vIryavAn .

hastibhadraH piTharako mukharaH koNa vAsanaH .. 14..\\ ku~njaraH kurarashchaiva tathA nAgaH prabhA karaH . kumudaH kumudAkShashcha tittirirhalikastathA . karkarAkarkarau chobhau kuNDodara mahodarau .. 15..\\ ete prAdhAnyato nAgAH kIrtitA dvijasattama . bahutvAnnAmadheyAnAmitare na prakIrtitAH .. 16..\\ eteShAM prasavo yashcha prasavasya cha santatiH . asa~Nkhyeyeti matvA tAnna bravImi dvijottama .. 17..\\ bahUnIha sahasrANi prayutAnyarbudAni cha . ashakyAnyeva sa~NkhyAtuM bhujagAnA.n tapodhana .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 32} z jAtA vai bhujagAstAta vIryavanto durAsadAH . shApa.n taM tvatha viGYAya kR^itavanto nu kiM param .. 1..\\ s teShA.n tu bhagavA~nsheShastyaktvA kadrUM mahAyashAH . tapo vipulamAtasthe vAyubhakSho yatavrataH .. 2..\\ gandhamAdanamAsAdya badaryA.n cha tapo rataH . gokarNe puShkarAraNye tathA himavatastaTe .. 3..\\ teShu teShu cha puNyeShu tIrtheShvAyataneShu cha . ekAntashIlI niyataH satata.n vijitendriyaH .. 4..\\ tapyamAna.n tapo ghoraM taM dadarsha pitAmahaH . parishuShkamA.nsatvaksnAyu.n jaTAchIradharaM prabhum .. 5..\\ tamabravItsatyadhR^iti.n tapyamAnaM pitAmahaH . kimida.n kuruShe sheShaprajAnA.n svasti vai kuru .. 6..\\ tva.n hi tIvreNa tapasA prajAstApayase.anagha . brUhi kAma.n cha me sheShayatte hR^idi chira.n sthitam .. 7..\\ zesa sodaryA mama sarve hi bhrAtaro mandachetasaH . saha tairnotsahe vastu.n tadbhavAnanumanyatAm .. 8..\\ abhyasUyanti satataM parasparamamitravat . tato.aha.n tapa AtiShThe naitAnpashyeyamityuta .. 9..\\ na marShayanti satata.n vinatAM sasutA.n cha te . asmAka.n chAparo bhrAtA vainateyaH pitAmaha .. 10..\\ ta.n cha dviShanti te.atyartha.n sa chApi sumahAbalaH . varapradAnAtsa pituH kashyapasya mahAtmanaH .. 11..\\ so.aha.n tapaH samAsthAya mokShyAmIdaM kalevaram . kathaM me pretya bhAve.api na taiH syAtsaha sa~NgamaH .. 12..\\ brahmaa jAnAmi sheShasarveShAM bhrAtR^INA.n te vicheShTitam . mAtushchApyaparAdhAdvai bhrAtR^INA.n te mahadbhayam .. 13..\\ kR^ito.atra parihArashcha pUrvameva bhuja~Ngama . bhrAtR^INA.n tava sarveShAM na shokaM kartumarhasi .. 14..\\ vR^iNIShva cha varaM mattaH sheShayatte.abhikA~NkShitam . ditsAmi hi vara.n te.adya prItirme paramA tvayi .. 15..\\ diShTyA cha buddhirdharme te niviShTA pannagottama . ato bhUyashcha te buddhirdharme bhavatu susthirA .. 16..\\ zesa eSha eva varo me.adya kA~NkShitaH prapitAmaha . dharme me ramatAM buddhiH shame tapasi cheshvara .. 17..\\

br prIto.asmyanena te sheShadamena prashamena cha . tvayA tvida.n vachaH kAryaM manniyogAtprajAhitam .. 18..\\ imAM mahI.n shailavanopapannAM sasAgarA.n sAkara pattanA.n cha . tva.n sheShasamyakchalitAM yathAvat sa~NgR^ihya tiShThasva yathAchalA syAt .. 19..\\ zesa yathAha devo varadaH prajApatir mahIpatirbhUtapatirjagatpatiH . tathA mahI.n dhArayitAsmi nishchalAM prayachchha tAM me shirasi prajApate .. 20..\\ br adho mahI.n gachchha bhuja~Ngamottama svaya.n tavaiShA vivaraM pradAsyati . imA.n dharAM dhArayatA tvayA hi me mahatpriya.n sheShakR^itaM bhaviShyati .. 21..\\ s tatheti kR^itvA vivaraM pravishya sa prabhurbhuvo bhujaga varAgrajaH sthitaH . bibharti devI.n shirasA mahImimAM samudranemiM parigR^ihya sarvataH .. 22..\\ br sheSho.asi nAgottama dharmadevo mahImimA.n dhArayase yadekaH . ananta bhogaH parigR^ihya sarvAM yathAhamevaM balabhidyathA vA .. 23..\\ s adho bhUmervasatyevaM nAgo.anantaH pratApavAn . dhArayanvasudhAmekaH shAsanAdbrahmaNo vibhuH .. 24..\\ suparNa.n cha sakhAya.n vai bhagavAnamarottamaH . prAdAdanantAya tadA vainateyaM pitAmahaH .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 33} s mAtuH sakAshAtta.n shApaM shrutvA pannagasattamaH . vAsukishchintayAmAsa shApo.ayaM na bhavetkatham .. 1..\\ tataH sa mantrayAmAsa bhrAtR^ibhiH saha sarvashaH . airAvataprabhR^itibhirye sma dharmaparAyaNAH .. 2..\\ vaa aya.n shApo yathoddhiShTo viditaM vastathAnaghAH . tasya shApasya mokShArthaM mantrayitvA yatAmahe .. 3..\\ sarveShAmeva shApAnAM pratighAto hi vidyate . na tu mAtrAbhishaptAnAM mokSho vidyeta pannagAH .. 4..\\ avyayasyAprameyasya satyasya cha tathAgrataH . shaptA ityeva me shrutvA jAyate hR^idi vepathuH .. 5..\\ nUna.n sarvavinAsho.ayamasmAkaM samudAhR^itaH .

na hyenA.n so.avyayo devaH shapantIM pratyaShedhayat .. 6..\\ tasmAtsaMmantrayAmo.atra bhujagAnAmanAmayam . yathA bhaveta sarveShAM mA naH kAlo.atyagAdayam .. 7..\\ api mantrayamANA hi hetuM pashyAma mokShaNe . yathA naShTaM purA devA gUDhamagni.n guhA gatam .. 8..\\ yathA sa yaGYo na bhavedyathA vApi parAbhavet . janamejayasya sarpANA.n vinAshakaraNAya hi .. 9..\\ s tathetyuktvA tu te sarve kAdraveyAH samAgatAH . samaya.n chakrire tatra mantrabuddhivishAradAH .. 10..\\ eke tatrAbruvannAgA vayaM bhUtvA dvijarShabhAH . janamejaya.n taM bhikShAmo yaGYaste na bhavediti .. 11..\\ apare tvabruvannAgAstatra paNDitamAninaH . mantriNo.asya vaya.n sarve bhaviShyAmaH susaMmatAH .. 12..\\ sa naH prakShyati sarveShu kAryeShvarthavinishchayam . tatra buddhiM pravakShyAmo yathA yaGYo nivartate .. 13..\\ sa no bahumatAnrAjA buddhvA buddhimatA.n varaH . yaGYArthaM prakShyati vyaktaM neti vakShyAmahe vayam .. 14..\\ darshayanto bahUndoShAnpretya cheha cha dAruNAn . hetubhiH kAraNaishchaiva yathA yaGYo bhavenna saH .. 15..\\ atha vA ya upAdhyAyaH kratau tasminbhaviShyati . sarpasatra vidhAnaGYo rAjakAryahite rataH .. 16..\\ ta.n gatvA dashatAM kashchidbhujagaH sa mariShyati . tasminhate yaGYakare kratuH sa na bhaviShyati .. 17..\\ ye chAnye sarpasatraGYA bhaviShyantyasya R^itvijaH . tAMshcha sarvAndashiShyAmaH kR^itamevaM bhaviShyati .. 18..\\ tatrApare.amantrayanta dharmAtmAno bhuja~NgamAH . abuddhireShA yuShmAkaM brahmahatyA na shobhanA .. 19..\\ samyaksaddharmamUlA hi vyasane shAntiruttamA . adharmottaratA nAma kR^itsna.n vyApAdayejjagat .. 20..\\ apare tvabruvannAgAH samiddha.n jAtavedasam . varShairnirvApayiShyAmo meghA bhUtvA savidyutaH .. 21..\\ srugbhANDaM nishi gatvA vA apare bhujagottamAH . pramattAnA.n harantvAshu vighna evaM bhaviShyati .. 22..\\ yaGYe vA bhujagAstasmi~nshatasho.atha sahasrashaH . jana.n dashantu vai sarvamevaM trAso bhaviShyati .. 23..\\ atha vA sa.nskR^itaM bhojya.n dUShayantu bhuja~NgamAH . svena mUtra purISheNa sarvabhojya vinAshinA .. 24..\\ apare tvabruva.nstatra R^itvijo.asya bhavAmahe . yaGYavighna.n kariShyAmo dIyatAM dakShiNA iti . vashyatA.n cha gato.asau naH kariShyati yathepShitam .. 25..\\ apare tvabruva.nstatra jale prakrIDitaM nR^ipam . gR^ihamAnIya badhnImaH kraturevaM bhavenna saH .. 26..\\ apare tvabruva.nstatra nAgAH sukR^itakAriNaH . dashAmainaM pragR^ihyAshu kR^itamevaM bhaviShyati . chhinnaM mUlamanarthAnAM mR^ite tasminbhaviShyati .. 27..\\ eShA vai naiShThikI buddhiH sarveShAmeva saMmatA . yathA vA manyase rAja.nstatkShipra.n sa.nvidhIyatAm .. 28..\\ ityuktvA samudaikShanta vAsukiM pannageshvaram . vAsukishchApi sa~ncintya tAnuvAcha bhuja~NgamAn .. 29..\\ naiShA vo naiShThikI buddhirmatA kartuM bhuja~NgamAH . sarveShAmeva me buddhiH pannagAnAM na rochate .. 30..\\ ki.n tvatra sa.nvidhAtavyaM bhavatA.n yadbhaveddhitam . anenAhaM bhR^isha.n tapye guNadoShau madAshrayau .. 31..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 34} s shrutvA tu vachana.n teShA.n sarveShAm iti cheti cha .

vAsukeshcha vachaH shrutvA elApatro.abravIdidam .. 1..\\ na sa yaGYo na bhavitA na sa rAjA tathAvidhaH . janamejayaH pANDaveyo yato.asmAkaM mahAbhayam .. 2..\\ daivenopahato rAjanyo bhavediha pUruShaH . sa daivamevAshrayate nAnyattatra parAyaNam .. 3..\\ tadida.n daivamasmAkaM bhayaM pannagasattamAH . daivamevAshrayAmo.atra shR^iNudhva.n cha vacho mama .. 4..\\ aha.n shApe samutsR^iShTe samashrauShaM vachastadA . mAturutsa~NgamArUDho bhayAtpannagasattamAH .. 5..\\ devAnAM pannagashreShThAstIkShNAstIkShNA iti prabho . pitAmahamupAgamya duHkhArtAnAM mahAdyute .. 6..\\ devaah kA hi labdhvA priyAnputrA~nshapedevaM pitAmaha . R^ite kadrU.n tIkShNarUpAM devadeva tavAgrataH .. 7..\\ tatheti cha vachastasyAstvayApyuktaM pitAmaha . etadichchhAma viGYAtu.n kAraNa.n yanna vAritA .. 8..\\ br bahavaH pannagAstIkShNA bhImavIryA viSholbaNAH . prajAnA.n hitakAmo.ahaM na nivAritavA.nstadA .. 9..\\ ye danda shUkAH kShudrAshcha pApachArA viSholbaNAH . teShA.n vinAsho bhavitA na tu ye dharmachAriNaH .. 10..\\ yannimitta.n cha bhavitA mokShasteShAM mahAbhayAt . pannagAnAM nibodhadhva.n tasminkAle tathAgate .. 11..\\ yAyAvara kule dhImAnbhaviShyati mahAnR^iShiH . jaratkAruriti khyAtastejasvI niyatendriyaH .. 12..\\ tasya putro jaratkArorutpatsyati mahAtapAH . AstIko nAmayaGYa.n sa pratiShetsyati ta.n tadA . tatra mokShyanti bhujagA ye bhaviShyanti dhArmikAH .. 13..\\ devaah sa munipravaro deva jaratkArurmahAtapAH . kasyAM putraM mahAtmAna.n janayiShyati vIryavAn .. 14..\\ br sanAmAyA.n sanAmA sa kanyAyA.n dvijasattamaH . apatya.n vIryavAndevA vIryavajjanayiShyati .. 15..\\ elaapatra evamastviti ta.n devAH pitAmahamathAbruvan . uktvA chaiva.n gatA devAH sa cha devaH pitAmahaH .. 16..\\ so.ahamevaM prapashyAmi vAsuke bhaginI.n tava . jaratkAruriti khyAtA.n tAM tasmai pratipAdaya .. 17..\\ bhaikShavadbhikShamANAya nAgAnAM bhayashAntaye . R^iShaye suvratAya tvameSha mokShaH shruto mayA .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 35} s elApatrasya tu vachaH shrutvA nAgA dvijottama . sarve prahR^iShTamanasaH sAdhu sAdhvityapUjayan .. 1..\\ tataH prabhR^iti tA.n kanyA.n vAsukiH paryarakShata . jaratkAru.n svasAraM vai paraM harShamavApa cha .. 2..\\ tato nAtimahAnkAlaH samatIta ivAbhavat . atha devAsurAH sarve mamanthurvaruNAlayam .. 3..\\

tatra netramabhUnnAgo vAsukirbalinA.n varaH . samApyaiva cha tatkarma pitAmahamupAgaman .. 4..\\ devA vAsukinA sArdhaM pitAmahamathAbruvan . bhagava~nshApabhIto.aya.n vAsukistapyate bhR^isham .. 5..\\ tasyedaM mAnasa.n shalyaM samuddhartu.n tvamarhasi . jananyAH shApaja.n deva GYAtInA.n hitakA~NkShiNaH .. 6..\\ hito hyaya.n sadAsmAkaM priyakArI cha nAgarAT . kuru prasAda.n devesha shamayAsya mano jvaram .. 7..\\ br mayaivaitadvitIrNa.n vai vachanaM manasAmarAH . elApatreNa nAgena yadasyAbhihitaM purA .. 8..\\ tatkarotveSha nAgendraH prAptakAla.n vachastathA . vinashiShyanti ye pApA na tu ye dharmachAriNaH .. 9..\\ utpannaH sa jaratkArustapasyugre rato dvijaH . tasyaiSha bhaginI.n kAle jaratkAruM prayachchhatu .. 10..\\ yadelApatreNa vachastadoktaM bhujagena ha . pannagAnA.n hita.n devAstattathA na tadanyathA .. 11..\\ s etachchhrutvA sa nAgendraH pitAmahavachastadA . sarpAnbanU~njaratkArau nityayuktAnsamAdadhat .. 12..\\ jaratkAruryadA bhAryAmichchhedvarayituM prabhuH . shIghrametya mamAkhyeya.n tannaH shreyo bhaviShyati .. 13..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 36} z jaratkAruriti prokta.n yattvayA sUtanandana . ichchhAmyetadaha.n tasya R^iSheH shrotuM mahAtmanaH .. 1..\\ ki.n kAraNaM jaratkArornAmaitatprathitaM bhuvi . jaratkAru nirukta.n tva.n yathAvadvaktumarhasi .. 2..\\ s jareti kShayamAhurvai dAruNa.n kAru sa~nj~nitam . sharIra.n kAru tasyAsIttatsa dhImA~nshanaiH shanaiH .. 3..\\ kShapayAmAsa tIvreNa tapasetyata uchyate . jaratkAruriti brahmanvAsukerbhaginI tathA .. 4..\\ evamuktastu dharmAtmA shaunakaH prAhasattadA . ugrashravasamAmantrya upapannamiti bruvan .. 5..\\ s atha kAlasya mahataH sa muniH saMshitavrataH . tapasyabhirato dhImAnna dArAnabhyakA~NkShata .. 6..\\ sa UrdhvaretAstapasi prasaktaH svAdhyAyavAnvItabhayaklamaH san . chachAra sarvAM pR^ithivIM mahAtmA na chApi dArAnmanasApyakA~NkShat .. 7..\\ tato.aparasminsamprApte kAle kasmiMsh chideva tu . parikShiditi vikhyAto rAjA kauravavaMshabhR^it .. 8..\\ yathA pANDurmahAbAhurdhanurdhara varo bhuvi . babhUva mR^igayA shIlaH purAsya prapitAmahaH .. 9..\\ mR^igAnvidhyanvahArAMshcha tarakShUnmahiShA.nstathA . anyAMshcha vividhAnvanyAMshchachAra pR^ithivIpatiH .. 10..\\ sa kadA chinmR^iga.n viddhvA bANena nataparvaNA . pR^iShThato dhanurAdAya sasAra gahane vane .. 11..\\ yathA hi bhagavAnrudro viddhvA yaGYamR^iga.n divi .

anvagachchhaddhanuShpANiH paryanveSha.nstatastataH .. 12..\\ na hi tena mR^igo viddho jIvangachchhati vai vanam . pUrvarUpa.n tu tannUnamAsItsvargagatiM prati . parikShitastasya rAGYo viddho yannaShTavAnmR^igaH .. 13..\\ dUra.n chApahR^itastena mR^igeNa sa mahIpatiH . parishrAntaH pipAsArta AsasAda muni.n vane .. 14..\\ gavAM prachAreShvAsIna.n vatsAnAM mukhaniHsR^itam . bhUyiShThamupayu~njAnaM phenamApibatAM payaH .. 15..\\ tamabhidrutya vegena sa rAjA saMshitavratam . apR^ichchhaddhanurudyamya taM muni.n kShuchchhramAnvitaH .. 16..\\ bho bho brahmannaha.n rAjA parikShidabhimanyujaH . mayA viddho mR^igo naShTaH kachchittva.n dR^iShTavAnasi .. 17..\\ sa munistasya novAcha ki.n chinmauna vrate sthitaH . tasya skandhe mR^ita.n sarpa.n kruddho rAjA samAsajat .. 18..\\ dhanuShkoTyA samutkShipya sa chaina.n samudaikShata . na cha ki.n chiduvAchaina.n shubhaM vA yadi vAshubham .. 19..\\ sa rAjA krodhamutsR^ijya vyathitasta.n tathAgatam . dR^iShTvA jagAma nagaramR^iShistvAste tathaiva saH .. 20..\\ taruNastasya putro.abhUttigmatejA mahAtapAH . shR^i~NgI nAma mahAkrodho duShprasAdo mahAvrataH .. 21..\\ sa devaM paramIshAna.n sarvabhUtahite ratam . brahmANamupatasthe vai kAle kAle susa.nyataH . sa tena samanuGYAto brahmaNA gR^ihamIyivAn .. 22..\\ sakhyoktaH krIDamAnena sa tatra hasatA kila . sa.nrambhI kopano.atIva viShakalpa R^iSheH sutaH . R^iShiputreNa narmArtha.n kR^ishena dvijasattamaH .. 23..\\ tejasvinastava pitA tathaiva cha tapasvinaH . shava.n skandhena vahati mA shR^i~Ngingarvito bhava .. 24..\\ vyAharatsvR^iShiputreShu mA sma ki.n chidvacho vadIH . asmadvidheShu siddheShu brahmavitsu tapasviShu .. 25..\\ kva te puruShamAnitva.n kva te vAchastathAvidhaH . darpajAH pitara.n yastva.n draShTA shavadharaM tathA .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 37} s evamuktaH sa tejasvI shR^i~NgI kopasamanvitaH . mR^itadhAra.n guru.n shrutvA paryatapyata manyunA .. 1..\\ sa ta.n kR^ishamabhipreShkya sUnR^itA.n vAchamutsR^ijan . apR^ichchhata katha.n tAtaH sa me.adya mR^itadhArakaH .. 2..\\ krza rAGYA parikShitA tAta mR^igayAM paridhAvatA . avasaktaH pituste.adya mR^itaH skandhe bhuja~NgamaH .. 3..\\ zrngii kiM me pitrA kR^ita.n tasya rAGYo.aniShTaM durAtmanaH . brUhi tva.n kR^isha tattvena pashya me tapaso balam .. 4..\\ k sa rAjA mR^igayA.n yAtaH parikShidabhimanyujaH . sasAra mR^igamekAkI viddhvA bANena patriNA .. 5..\\ na chApashyanmR^iga.n rAjA chara.nstasminmahAvane . pitara.n te sa dR^iShTvaiva paprachchhAnabhibhAShiNam .. 6..\\ ta.n sthANubhUta.n tiShThantaM kShutpipAsA shramAturaH . punaH punarmR^igaM naShTaM paprachchha pitara.n tava .. 7..\\ sa cha mauna vratopeto naiva taM pratyabhAShata . tasya rAjA dhanuShkoTyA sarpa.n skandhe samAsR^ijat .. 8..\\

shR^i~Ngi.nstava pitAdyAsau tathaivAste yatavrataH . so.api rAjA svanagaraM pratiyAto gajAhvayam .. 9..\\ s shrutvaivamR^iShiputrastu diva.n stabdhveva viShThitaH . kopasa.nrakta nayanaH prajvalanniva manyunA .. 10..\\ AviShTaH sa tu kopena shashApa nR^ipati.n tadA . vAryupaspR^ishya tejasvI krodhavegabalAtkR^itaH .. 11..\\ zr yo.asau vR^iddhasya tAtasya tathA kR^ichchhragatasya cha . skandhe mR^itamavAsrAkShItpannaga.n rAjakilbiShI .. 12..\\ taM pApamatisa~NkruddhastakShakaH pannagottamaH . AshIviShastigmatejA madvAkyabalachoditaH .. 13..\\ saptarAtrAdito netA yamasya sadanaM prati . dvijAnAmavamantAra.n kurUNAmayashaH karam .. 14..\\ s iti shaptvA nR^ipa.n kruddhaH shR^i~NgI pitaramabhyayAt . AsIna.n gochare tasminvahanta.n shavapannagam .. 15..\\ sa tamAlakShya pitara.n shR^i~NgI skhandhagatena vai . shavena bhujagenAsIdbhUyaH krodhasamanvitaH .. 16..\\ duHkhAchchAshrUNi mumuche pitara.n chedamabravIt . shrutvemA.n dharShaNAM tAta tava tena durAtmanA .. 17..\\ rAGYA parikShitA kopAdashapa.n tamahaM nR^ipam . yathArhati sa evogra.n shApa.n kuru kulAdhamaH .. 18..\\ saptame.ahani taM pApa.n takShakaH pannagottamaH . vaivasvatasya bhavanaM netA paramadAruNam .. 19..\\ tamabravItpitA brahma.nstathA kopasamanvitam . na me priya.n kR^itaM tAta naiSha dharmastapasvinAm .. 20..\\ vaya.n tasya narendrasya viShaye nivasAmahe . nyAyato rakShitAstena tasya pApaM na rochaye .. 21..\\ sarvathA vartamAnasya rAGYo hyasmadvidhaiH sadA . kShantavyaM putra dharmo hi hato hanti na saMshayaH .. 22..\\ yadi rAjA na rakSheta pIDA vai naH parA bhavet . na shaknuyAma charitu.n dharmaM putra yathAsukham .. 23..\\ rakShyamANA vaya.n tAta rAjabhiH shAstradR^iShTibhiH . charAmo vipula.n dharmaM teShAM chAMsho.asti dharmataH .. 24..\\ parikShittu visheSheNa yathAsya prapitAmahaH . rakShatyasmAnyathA rAGYA rakShitavyAH prajAstathA .. 25..\\ teneha kShudhitenAdya shrAntena cha tapasvinA . ajAnatA vratamida.n kR^itametadasaMshayam .. 26..\\ tasmAdida.n tvayA bAlyAtsahasA duShkR^itaM kR^itam . na hyarhati nR^ipaH shApamasmattaH putra sarvathA .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 38} zr yadyetatsAhasa.n tAta yadi vA duShkR^itaM kR^itam . priya.n vApyapriyaM vA te vAguktA na mR^iShA mayA .. 1..\\ naivAnyathedaM bhavitA pitareSha bravImi te . nAhaM mR^iShA prabravImi svaireShvapi kutaH shapan .. 2..\\ zamiika jAnAmyugraprabhAva.n tvAM putra satyagiraM tathA . nAnR^ita.n hyuktapUrva.n te naitanmithyA bhaviShyati .. 3..\\ pitrA putro vayaHstho.api satata.n vAchya eva tu .

yathA syAdguNasa.nyuktaH prApnuyAchcha mahadyashaH .. 4..\\ kiM punarbAla eva tva.n tapasA bhAvitaH prabho . vardhate cha prabhavatA.n kopo.atIva mahAtmanAm .. 5..\\ so.ahaM pashyAmi vaktavya.n tvayi dharmabhR^itA.n vara . putratvaM bAlatA.n chaiva tavAvekShya cha sAhasam .. 6..\\ sa tva.n shama yuto bhUtvA vanyamAhAramAharan . chara krodhamima.n tyaktvA naivaM dharmaM prahAsyasi .. 7..\\ krodho hi dharma.n harati yatInA.n duHkhasa~ncitam . tato dharmavihInAnA.n gatiriShTA na vidyate .. 8..\\ shama eva yatInA.n hi kShamiNAM siddhikArakaH . kShamAvatAmaya.n lokaH parashchaiva kShamAvatAm .. 9..\\ tasmAchcharethAH satata.n kShamA shIlo jitendriyaH . kShamayA prApsyase lokAnbrahmaNaH samanantarAn .. 10..\\ mayA tu shamamAsthAya yachchhakya.n kartumadya vai . tatkariShye.adya tAtAhaM preShayiShye nR^ipAya vai .. 11..\\ mama putreNa shapto.asi bAlenAkR^ita buddhinA . mamemA.n dharShaNAM tvattaH prekShya rAjannamarShiNA .. 12..\\ s evamAdishya shiShya.n sa preShayAmAsa suvrataH . parikShite nR^ipataye dayApanno mahAtapAH .. 13..\\ sandishya kushalaprashna.n kAryavR^ittAntameva cha . shiShya.n gaura mukhaM nAma shIlavanta.n samAhitam .. 14..\\ so.abhigamya tataH shIghraM narendra.n kuruvardhanam . vivesha bhavana.n rAGYaH pUrva.n dvAHsthairniveditaH .. 15..\\ pUjitashcha narendreNa dvijo gaura mukhastataH . Achakhyau parivishrAnto rAGYe sarvamasheShataH . shamIka vachana.n ghora.n yathoktaM mantrisaMnidhau .. 16..\\ shamIko nAma rAjendra viShaye vartate tava . R^iShiH paramadharmAtmA dAntaH shAnto mahAtapAH .. 17..\\ tasya tvayA naravyAghra sarpaH prANairviyojitaH . avasakto dhanuShkoTyA skhandhe bharatasattama . kShAntavA.nstava tatkarma putrastasya na chakShame .. 18..\\ tena shapto.asi rAjendra pituraGYAtamadya vai . takShakaH saptarAtreNa mR^ityuste vai bhaviShyati .. 19..\\ tatra rakShA.n kuruShveti punaH punarathAbravIt . tadanyathA na shakya.n cha kartuM kena chidapyuta .. 20..\\ na hi shaknoti sa.nyantuM putra.n kopasamanvitam . tato.ahaM preShitastena tava rAjanhitArthinA .. 21..\\ iti shrutvA vacho ghora.n sa rAjA kurunandanaH . paryatapyata tatpApa.n kR^itvA rAjA mahAtapAH .. 22..\\ ta.n cha mauna vratadhara.n shrutvA munivaraM tadA . bhUya evAbhavadrAjA shokasantapta mAnasaH .. 23..\\ anukroshAtmatA.n tasya shamIkasyAvadhArya tu . paryatapyata bhUyo.api kR^itvA tatkilbiShaM muneH .. 24..\\ na hi mR^ityu.n tathA rAjA shrutvA vai so.anvatapyata . ashochadamaraprakhyo yathA kR^itveha karma tat .. 25..\\ tatastaM preShayAmAsa rAjA gaura mukha.n tadA . bhUyaH prasAdaM bhagavAnkarotviti mameti vai .. 26..\\ tasmiMshcha gatamAtre vai rAjA gaura mukhe tadA . mantribhirmantrayAmAsa saha sa.nvignamAnasaH .. 27..\\ nishchitya mantribhish chaiva sahito mantratattvavit . prAsAda.n kArayAmAsa ekastambha.n surakShitam .. 28..\\ rakShA.n cha vidadhe tatra bhiShajashchauShadhAni cha . brAhmaNAnsiddhamantrAMshcha sarvato vai nyaveshayat .. 29..\\ rAjakAryANi tatrasthaH sarvANyevAkarochcha saH . mantribhiH sahadharmaGYaH samantAtparirakShitaH .. 30..\\ prApte tu divase tasminsaptame dvijasattama . kAshyapo.abhyAgamadvidvA.nsta.n rAjAna.n chikitsitum .. 31..\\

shruta.n hi tena tadabhUdadya taM rAjasattamam . takShakaH pannagashreShTho neShyate yamasAdanam .. 32..\\ ta.n daShTaM pannagendreNa kariShye.ahamapajvaram . tatra me.arthashcha dharmash cha bhaviteti vichintayan .. 33..\\ ta.n dadarsha sa nAgendrastakShakaH kAshyapaM pathi . gachchhantamekamanasa.n dvijo bhUtvA vayo.atigaH .. 34..\\ tamabravItpannagendraH kAshyapaM munipu~Ngavam . kva bhavA.nstvarito yAti ki.n cha kAryaM chikIrShati .. 35..\\ k nR^ipa.n kuru kulotpannaM parikShitamarindamam . takShakaH pannagashreShThastejasAdya pradhakShyati .. 36..\\ ta.n daShTaM pannagendreNa tenAgnisamatejasA . pANDavAnA.n kulakara.n rAjAnamamitaujasam . gachchhAmi saumya tvarita.n sadyaH kartumapajvaram .. 37..\\ t aha.n sa takShako brahma.nsta.n dhakShyAmi mahIpatim . nivartasva na shaktastvaM mayA daShTa.n chikitsitum .. 38..\\ k aha.n taM nR^ipatiM nAga tvayA daShTamapajvaram . kariShya iti me buddhirvidyA balamupAshritaH .. 39..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 39} taksaka daShTa.n yadi mayeha tvaM shaktaH ki.n chichchikitsitum . tato vR^ikShaM mayA daShTamima.n jIvaya kAshyapa .. 1..\\ paraM mantrabala.n yatte taddarshaya yatasya cha . nyagrodhamena.n dhakShyAmi pashyataste dvijottama .. 2..\\ k dashanAgendra vR^ikSha.n tva.n yamenamabhimanyase . ahamena.n tvayA daShTaM jIvayiShye bhuja~Ngama .. 3..\\ s evamuktaH sa nAgendraH kAshyapena mahAtmanA . adashadvR^ikShamabhyetya nyagrodhaM pannagottamaH .. 4..\\ sa vR^ikShastena daShTaH sansadya eva mahAdyute . AshIviShaviShopetaH prajajvAla samantataH .. 5..\\ ta.n dagdhvA sa nagaM nAgaH kashyapaM punarabravIt . kuru yatna.n dvijashreShTha jIvayaina.n vanaspatim .. 6..\\ bhasmIbhUta.n tato vR^ikShaM pannagendrasya tejasA . bhasma sarva.n samAhR^itya kAshyapo vAkyamabravIt .. 7..\\ vidyA balaM pannagendrapashya me.asminvanaspatau . aha.n sa~njIvayAmyenaM pashyataste bhuja~Ngama .. 8..\\ tataH sa bhagavAnvidvAnkAshyapo dvijasattamaH . bhasmarAshIkR^ita.n vR^ikShaM vidyayA samajIvayat .. 9..\\ a~Nkura.n ta.n sa kR^itavA.nstataH parNadvayAnvitam . palAshina.n shAkhina.n cha tathA viTapinaM punaH .. 10..\\ ta.n dR^iShTvA jIvita.n vR^ikShaM kAshyapena mahAtmanA . uvAcha takShako brahmannetadatyadbhuta.n tvayi .. 11..\\ viprendra yadviSha.n hanyA mama vA madvidhasya vA . ka.n tvamarthamabhiprepsuryAsi tatra tapodhana .. 12..\\ yatte.abhilaShitaM prAptuM phala.n tasmAnnR^ipottamAt .

ahameva pradAsyAmi tatte yadyapi durlabham .. 13..\\ vipra shApAbhibhUte cha kShINAyuShi narAdhipe . ghaTamAnasya te vipra siddhiH saMshayitA bhavet .. 14..\\ tato yashaH pradIpta.n te triShu lokeShu vishrutam . virashmiriva gharmAMshurantardhAnamito vrajet .. 15..\\ k dhanArthI yAmyaha.n tatra tanme ditsa bhuja~Ngama . tato.aha.n vinivartiShye gR^ihAyoraga sattama .. 16..\\ t yAvaddhanaM prArthayase tasmAdrAGYastato.adhikam . aha.n te.adya pradAsyAmi nivartasva dvijottama .. 17..\\ s takShakasya vachaH shrutvA kAshyapo dvijasattamaH . pradadhyau sumahAtejA rAjAnaM prati buddhimAn .. 18..\\ divyaGYAnaH sa tejasvI GYAtvA taM nR^ipati.n tadA . kShINAyuShaM pANDaveyamapAvartata kAshyapaH . labdhvA vittaM munivarastakShakAdyAvadIpsitam .. 19..\\ nivR^itte kAshyape tasminsamayena mahAtmani . jagAma takShakastUrNaM nagaraM nAgasAhvayam .. 20..\\ atha shushrAva gachchhansa takShako jagatIpatim . mantrAgadairviShaharai rakShyamANaM prayatnataH .. 21..\\ sa chintayAmAsa tadA mAyAyogena pArthivaH . mayA va~nchayitavyo.asau ka upAyo bhavediti .. 22..\\ tatastApasarUpeNa prAhiNotsa bhuja~NgamAn . phalapatrodaka.n gR^ihya rAGYe nAgo.atha takShakaH .. 23..\\ t gachchhadhva.n yUyamavyagrA rAjAna.n kAryavattayA . phalapatrodakaM nAma pratigrAhayituM nR^ipam .. 24..\\ s te takShaka samAdiShTAstathA chakrurbhuja~NgamAH . upaninyustathA rAGYe darbhAnApaH phalAni cha .. 25..\\ tachcha sarva.n sa rAjendraH pratijagrAha vIryavAn . kR^itvA cha teShA.n kAryANi gamyatAmityuvAcha tAn .. 26..\\ gateShu teShu nAgeShu tApasachchhadma rUpiShu . amAtyAnsuhR^idashchaiva provAcha sa narAdhipaH .. 27..\\ bhakShayantu bhavanto vai svAdUnImAni sarvashaH . tApasairupanItAni phalAni sahitA mayA .. 28..\\ tato rAjA sasachivaH phalAnyAdAtumaichchhata . yadgR^ihItaM phala.n rAGYA tatra kR^imirabhUdaNuH . hrasvakaH kR^iShNa nayanastAmro varNena shaunaka .. 29..\\ sa ta.n gR^ihya nR^ipashreShThaH sachivAnidamabravIt . astamabhyeti savitA viShAdadya na me bhayam .. 30..\\ satyavAgastu sa muniH kR^imiko mA.n dashatvayam . takShako nAma bhUtvA vai tathA parihR^itaM bhavet .. 31..\\ te chainamanvavartanta mantriNaH kAlachoditAH . evamuktvA sa rAjendro grIvAyA.n saMniveshya ha . kR^imikaM prAhasattUrNaM mumUrShurnaShTachetanaH .. 32..\\ hasanneva cha bhogena takShakeNAbhiveShTitaH . tasmAtphalAdviniShkramya yattadrAGYe niveditam .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 40}

s ta.n tathA mantriNo dR^iShTvA bhogena pariveShTitam . vivarNavadanAH sarve rurudurbhR^ishaduHkhitAH .. 1..\\ ta.n tu nAdaM tataH shrutvA mantriNaste pradudruvuH . apashyaMshchaiva te yAntamAkAshe nAgamadbhutam .. 2..\\ sImantamiva kurvANaM nabhasaH padmavarchasam . takShakaM pannagashreShThaM bhR^isha.n shokaparAyaNAH .. 3..\\ tatastu te tadgR^ihamagninA vR^itaM pradIpyamAna.n viShajena bhoginaH . bhayAtparityajya dishaH prapedire papAta tachchAshani tADita.n yathA .. 4..\\ tato nR^ipe takShaka tejasA hate prayujya sarvAH paralokasatkriyAH . shuchirdvijo rAjapurohitastadA tathaiva te tasya nR^ipasya mantriNaH .. 5..\\ nR^ipa.n shishu.n tasya sutaM prachakrire sametya sarve puravAsino janAH . nR^ipa.n yamAhustamamitraghAtinaM kurupravIra.n janamejayaM janAH .. 6..\\ sa bAla evArya matirnR^ipottamaH sahaiva tairmantripurohitaistadA . shashAsa rAjya.n kurupu~NgavAgrajo yathAsya vIraH prapitAmahastathA .. 7..\\ tatastu rAjAnamamitratApanaM samIkShya te tasya nR^ipasya mantriNaH . suvarNavarmANamupetya kAshipaM vapuShTamArtha.n varayAM prachakramuH .. 8..\\ tataH sa rAjA pradadau vapuShTamAM kurupravIrAya parIkShya dharmataH . sa chApi tAM prApya mudA yuto.abhavan na chAnyanArIShu mano dadhe kva chit .. 9..\\ saraHsu phulleShu vaneShu chaiva ha prasannachetA vijahAra vIryavAn . tathA sa rAjanya varo vijahrivAn yathorvashIM prApya purA purUravAH .. 10..\\ vapuShTamA chApi varaM pati.n tadA pratItarUpa.n samavApya bhUmipam . bhAvena rAmA ramayAM babhUva vai vihArakAleShvavarodha sundarI .. 11..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 41} s etasminneva kAle tu jaratkArurmahAtapAH . chachAra pR^ithivI.n kR^itsnA.n yatrasAyaM gR^iho muniH .. 1..\\ charandIkShAM mahAtejA dushcharAmakR^itAtmabhiH . tIrtheShvAplavana.n kurvanpuNyeShu vichachAra ha .. 2..\\ vAyubhakSho nirAhAraH shuShyannaharaharmuniH . sa dadarsha pitR^Ingarte lambamAnAnadhomukhAn .. 3..\\ ekatantvavashiShTa.n vai vIraNastambamAshritAn . ta.n cha tantu.n shanairAkhumAdadAnaM bilAshrayam .. 4..\\ nirAhArAnkR^ishAndInAngarte.a.artA.nstrANamichchhataH . upasR^itya sa tAndInAndInarUpo.abhyabhAShata .. 5..\\ ke bhavanto.avalambante vIraNastambamAshritAH . durbala.n khAditairmUlairAkhunA bilavAsinA .. 6..\\ vIraNastambake mUla.n yadapyekamiha sthitam . tadapyaya.n shanairAkhurAdatte dashanaiH shitaiH .. 7..\\ chhetsyate.alpAvashiShTatvAdetadapyachirAdiva . tataH stha patitAro.atra garte asminnadhomukhAH .. 8..\\ tato me duHkhamutpanna.n dR^iShTvA yuShmAnadhomukhAn .

kR^ichchhrAmApadamApannAnpriya.n kiM karavANi vaH .. 9..\\ tapaso.asya chaturthena tR^itIyenApi vA punaH . ardhena vApi nistartumApadaM brUta mAchiram .. 10..\\ atha vApi samagreNa tarantu tapasA mama . bhavantaH sarva evAsmAtkAmameva.n vidhIyatAm .. 11..\\ pitarah R^iddho bhavAnbrahma chArI yo nastrAtumihechchhati . na tu viprAgrya tapasA shakyametadvyapohitum .. 12..\\ asti nastAta tapasaH phalaM pravadatA.n vara . santAnaprakShayAdbrahmanpatAmo niraye.ashuchau .. 13..\\ lambatAmiha nastAta na GYAnaM pratibhAti vai . yena tvAM nAbhijAnImo loke vikhyAtapauruSham .. 14..\\ R^iddho bhavAnmahAbhAgo yo naH shochyAnsuduHkhitAn . shochasyupetya kAruNyAchchhR^iNu ye vai vaya.n dvija .. 15..\\ yAyAvarA nAma vayamR^iShayaH saMshitavratAH . lokAtpuNyAdiha bhraShTAH santAnaprakShayAdvibho .. 16..\\ pranaShTaM nastapaH puNyaM na hi nastanturasti vai . asti tveko.adya nastantuH so.api nAsti yathAtathA .. 17..\\ mandabhAgyo.alpabhAgyAnAM bandhuH sa khila naH kule . jaratkAruriti khyAto vedavedA~NgapAragaH . niyatAtmA mahAtmA cha suvrataH sumahAtapAH .. 18..\\ tena sma tapaso lobhAtkR^ichchhramApAditA vayam . na tasya bhAryA putro vA bAndhavo vAsti kash chana .. 19..\\ tasmAllambAmahe garte naShTasa~nj~nA hyanAthavat . sa vaktavyastvayA dR^iShTvA asmAkaM nAthavattayA .. 20..\\ pitaraste.avalambante garte dInA adhomukhAH . sAdhu dArAnkuruShveti prajAyasveti chAbhibho . kulatanturhi naH shiShTastvamevaikastapodhana .. 21..\\ yattu pashyasi no brahmanvIraNastambamAshritAn . eSho.asmAka.n kulastamba AsItsvakulavardhanaH .. 22..\\ yAni pashyasi vai brahmanmUlAnIhAsya vIrudhaH . ete nastantavastAta kAlena paribhakShitAH .. 23..\\ yattvetatpashyasi brahmanmUlamasyArdhabhakShitam . tatra lambAmahe sarve so.apyekastapa AsthitaH .. 24..\\ yamAkhuM pashyasi brahmankAla eSha mahAbalaH . sa ta.n tapo rataM manda.n shanaiH kShapayate tudan . jaratkAru.n tapo lubdhaM mandAtmAnamachetasam .. 25..\\ na hi nastattapastasya tArayiShyati sattama . chhinnamUlAnparibhraShTAnkAlopahatachetasaH . narakapratiShThAnpashyAsmAnyathA duShkR^itinastathA .. 26..\\ asmAsu patiteShvatra saha pUrvaiH pitAmahaiH . chhinnaH kAlena so.apyatra gantA vai naraka.n tataH .. 27..\\ tapo vApyatha vA yaGYo yachchAnyatpAvanaM mahat . tatsarvaM na sama.n tAta santatyeti satAM matam .. 28..\\ sa tAta dR^iShTvA brUyAstva.n jaratkAruM tapasvinam . yathAdR^iShTamida.n chAsmai tvayAkhyeyamasheShataH .. 29..\\ yathA dArAnprakuryAtsaputrAMshchotpAdayedyathA . tathA brahma.nstvayA vAchyaH so.asmAkaM nAthavattayA .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 42} s etachchhrutvA jaratkArurduHkhashokaparAyaNaH . uvAcha svAnpitR^InduHkhAdbAShpasandigdhayA girA .. 1..\\ ahameva jaratkAruH kilbiShI bhavatA.n sutaH . taddaNDa.n dhArayata me duShkR^iterakR^itAtmanaH .. 2..\\ pitarah

putra diShTyAsi samprApta ima.n desha.n yadR^ichchhayA . kimartha.n cha tvayA brahmanna kR^ito dArasa~NgrahaH .. 3..\\ j mamAyaM pitaro nitya.n hR^idyarthaH parivartate . UrdhvaretAH sharIra.n vai prApayeyamamutra vai .. 4..\\ eva.n dR^iShTvA tu bhavataH shakuntAniva lambataH . mayA nivartitA buddhirbrahmacharyAtpitAmahAH .. 5..\\ kariShye vaH priya.n kAmaM nivekShye nAtra saMshayaH . sanAmnI.n yadyaha.n kanyAmupalapsye kadA chana .. 6..\\ bhaviShyati cha yA kA chidbhaikShavatsvayamudyatA . pratigrahItA tAmasmi na bhareya.n cha yAm aham .. 7..\\ eva.nvidhamaha.n kuryAM niveshaM prApnuyA.n yadi . anyathA na kariShye tu satyametatpitAmahAH .. 8..\\ s evamuktvA tu sa pitR^IMshchachAra pR^ithivIM muniH . na cha sma labhate bhAryA.n vR^iddho.ayamiti shaunaka .. 9..\\ yadA nirvedamApannaH pitR^ibhishchoditastathA . tadAraNya.n sa gatvochchaishchukrosha bhR^ishaduHkhitaH .. 10..\\ yAni bhUtAni santIha sthAvarANi charANi cha . antarhitAni vA yAni tAni shR^iNvantu me vachaH .. 11..\\ ugre tapasi vartantaM pitarashchodayanti mAm . nivishasveti duHkhArtAsteShAM priyachikIrShayA .. 12..\\ niveshArthyakhilAM bhUmi.n kanyA bhaikShaM charAmi bhoH . daridro duHkhashIlashcha pitR^ibhiH saMniyojitaH .. 13..\\ yasya kanyAsti bhUtasya ye mayeha prakIrtitAH . te me kanyAM prayachchhantu charataH sarvatodisham .. 14..\\ mama kanyA sanAmnI yA bhaikShavachchodyatA bhavet . bhareya.n chaiva yAM nAhaM tAM me kanyAM prayachchhata .. 15..\\ tataste pannagA ye vai jaratkArau samAhitAH . tAmAdAya pravR^itti.n te vAsukeH pratyavedayan .. 16..\\ teShA.n shrutvA sa nAgendraH kanyA.n tAM samala~NkR^itAm . pragR^ihyAraNyamagamatsamIpa.n tasya pannagaH .. 17..\\ tatra tAM bhaikShavatkanyAM prAdAttasmai mahAtmane . nAgendro vAsukirbrahmanna sa tAM pratyagR^ihNata .. 18..\\ asanAmeti vai matvA bharaNe chAvichArite . mokShabhAve sthitashchApi dvandvI bhUtaH parigrahe .. 19..\\ tato nAma sa kanyAyAH paprachchha bhR^iguna~Ngana . vAsuke bharaNa.n chAsyA na kuryAmityuvAcha ha .. 20..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 43} s vAsukistvabravIdvAkya.n jaratkArumR^iShiM tadA . sanAmA tava kanyeya.n svasA me tapasAnvitA .. 1..\\ bhariShyAmi cha te bhAryAM pratIchchhemA.n dvijottama . rakShaNa.n cha kariShye.asyAH sarvashaktyA tapodhana .. 2..\\ pratishrute tu nAgena bhariShye bhaginIm iti . jaratkArustadA veshma bhujagasya jagAma ha .. 3..\\ tatra mantravidA.n shreShThastapovR^iddho mahAvrataH . jagrAha pANi.n dharmAtmA vidhimantrapuraskR^itam .. 4..\\ tato vAsagR^iha.n shubhraM pannagendrasya saMmatam . jagAma bhAryAmAdAya stUyamAno maharShibhiH .. 5..\\ shayana.n tatra vai kL^ipta.n spardhyAstaraNa sa.nvR^itam . tatra bhAryA sahAyaH sa jaratkAruruvAsa ha .. 6..\\ sa tatra samaya.n chakre bhAryayA saha sattamaH . vipriyaM me na kartavyaM na cha vAchya.n kadA chana .. 7..\\ tyajeyamapriye hi tvA.n kR^ite vAsaM cha te gR^ihe .

etadgR^ihANa vachanaM mayA yatsamudIritam .. 8..\\ tataH paramasa.nvignA svasA nAgapatestu sA . atiduHkhAnvitA vAcha.n tamuvAchaivamastviti .. 9..\\ tathaiva sA cha bhartAra.n duHkhashIlamupAcharat . upAyaiH shvetakAkIyaiH priyakAmA yashasvinI .. 10..\\ R^itukAle tataH snAtA kadA chidvAsukeH svasA . bhartAra.n ta.n yathAnyAyamupatasthe mahAmunim .. 11..\\ tatra tasyAH samabhavadgarbho jvalanasaMnibhaH . atIva tapasA yukto vaishvAnarasamadyutiH . shuklapakShe yathA somo vyavardhata tathaiva saH .. 12..\\ tataH katipayAhasya jaratkArurmahAtapAH . utsa~Nge.asyAH shiraH kR^itvA suShvApa parikhinnavat .. 13..\\ tasmiMshcha supte viprendre savitAstamiyAdgirim . ahnaH parikShaye brahma.nstataH sAchintayattadA . vAsukerbhaginI bhItA dharmalopAnmanasvinI .. 14..\\ kiM nu me sukR^itaM bhUyAdbharturutthApanaM na vA . duHkhashIlo hi dharmAtmA kathaM nAsyAparAdhnuyAm .. 15..\\ kopo vA dharmashIlasya dharmalopo.atha vA punaH . dharmalopo garIyAnvai syAdatretyakaronmanaH .. 16..\\ utthApayiShye yadyena.n dhruvaM kopaM kariShyati . dharmalopo bhavedasya sandhyAtikramaNe dhruvam .. 17..\\ iti nishchitya manasA jaratkArurbhuja~NgamA . tamR^iShi.n dIptatapasa.n shayAnamanalopamam . uvAcheda.n vachaH shlakShNa.n tato madhurabhAShiNI .. 18..\\ uttiShTha tvaM mahAbhAga sUryo.astamupagachchhati . sandhyAmupAssva bhagavannapaH spR^iShTvA yatavrataH .. 19..\\ prAduShkR^itAgnihotro.ayaM muhUrto ramyadAruNaH . sandhyA pravartate cheyaM pashchimAyA.n dishi prabho .. 20..\\ evamuktaH sa bhagavA~njaratkArurmahAtapAH . bhAryAM prasphuramANauShTha ida.n vachanamabravIt .. 21..\\ avamAnaH prayukto.aya.n tvayA mama bhuja~Ngame . samIpe te na vatsyAmi gamiShyAmi yathAgatam .. 22..\\ na hi tejo.asti vAmoru mayi supte vibhAvasoH . asta.n gantu.n yathAkAlamiti me hR^idi vartate .. 23..\\ na chApyavamatasyeha vastu.n rocheta kasya chit . kiM punardharmashIlasya mama vA madvidhasya vA .. 24..\\ evamuktA jaratkArurbhartrA hR^idayakampanam . abravIdbhaginI tatra vAsukeH saMniveshane .. 25..\\ nAvamAnAtkR^itavatI tavAhaM pratibodhanam . dharmalopo na te vipra syAdityetatkR^itaM mayA .. 26..\\ uvAcha bhAryAmityukto jaratkArurmahAtapAH . R^iShiH kopasamAviShTastyaktukAmo bhuja~NgamAm .. 27..\\ na me vAganR^itaM prAha gamiShye.ahaM bhuja~Ngame . samayo hyeSha me pUrva.n tvayA saha mithaH kR^itaH .. 28..\\ sukhamasmyuShito bhadre brUyAstvaM bhrAtara.n shubhe . ito mayi gate bhIru gataH sa bhagavAniti . tva.n chApi mayi niShkrAnte na shokaM kartumarhasi .. 29..\\ ityuktA sAnavadyA~NgI pratyuvAcha pati.n tadA . jaratkAru.n jaratkArushchintAshokaparAyaNA .. 30..\\ bAShpagadgadayA vAchA mukhena parishuShyatA . kR^itA~njalirvarArohA paryashrunayanA tataH . dhairyamAlambya vAmorurhR^idayena pravepatA .. 31..\\ na mAmarhasi dharmaGYa parityaktumanAgasam . dharme sthitA.n sthito dharme sadA priyahite ratAm .. 32..\\ pradAne kAraNa.n yachcha mama tubhya.n dvijottama . tadalabdhavatIM mandA.n kiM mA.n vakShyati vAsukhiH .. 33..\\ mAtR^ishApAbhibhUtAnA.n GYAtInAM mama sattama . apatyamIpShita.n tvattastachcha tAvanna dR^ishyate .. 34..\\ tvatto hyapatyalAbhena GYAtInAM me shivaM bhavet . samprayogo bhavennAyaM mama moghastvayA dvija .. 35..\\

GYAtInA.n hitamichchhantI bhagava.nstvAM prasAdaye . imamavyaktarUpaM me garbhamAdhAya sattama . katha.n tyaktvA mahAtmA sangantumichchhasyanAgasam .. 36..\\ evamuktastu sa munirbhAryA.n vachanamabravIt . yadyuktamanurUpa.n cha jaratkArustapodhanaH .. 37..\\ astyeSha garbhaH subhage tava vaishvAnaropamaH . R^iShiH paramadharmAtmA vedavedA~NgapAragaH .. 38..\\ evamuktvA sa dharmAtmA jaratkArurmahAnR^iShiH . ugrAya tapase bhUyo jagAma kR^itanishchayaH .. 39..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 44} s gatamAtra.n tu bhartAraM jaratkAruravedayat . bhrAtustvaritamAgamya yathAtathya.n tapodhana .. 1..\\ tataH sa bhujaga shreShThaH shrutvA sumahadapriyam . uvAcha bhaginI.n dInAM tadA dInataraH svayam .. 2..\\ jAnAmi bhadre yatkAryaM pradAne kAraNa.n cha yat . pannagAnA.n hitArthAya putraste syAttato yadi .. 3..\\ sa sarpasatrAtkila no mokShayiShyati vIryavAn . evaM pitAmahaH pUrvamuktavAnmA.n suraiH saha .. 4..\\ apyasti garbhaH subhage tasmAtte munisattamAt . na chechchhAmyaphala.n tasya dArakarma manIShiNaH .. 5..\\ kAma.n cha mama na nyAyyaM praShTuM tvAM kAryamIdR^isham . ki.n tu kAryagarIyastvAttatastvAhamachUchudam .. 6..\\ durvAsatA.n viditvA cha bhartuste.atitapasvinaH . nainamanvAgamiShyAmi kadAchiddhi shapetsa mAm .. 7..\\ AchakShva bhadre bhartustva.n sarvameva vicheShTitam . shalyamuddhara me ghoraM bhadre hR^idi chirasthitam .. 8..\\ jaratkArustato vAkyamityuktA pratyabhAShata . AshvAsayantI santapta.n vAsukiM pannageshvaram .. 9..\\ pR^iShTo mayApatya hetoH sa mahAtmA mahAtapAH . astItyudaramuddishya mameda.n gatavAMshcha saH .. 10..\\ svaireShvapi na tenAha.n smarAmi vitatha.n kva chit . uktapUrva.n kuto rAjansAmparAye sa vakShyati .. 11..\\ na santApastvayA kAryaH kAryaM prati bhuja~Ngame . utpatsyati hi te putro jvalanArkasamadyutiH .. 12..\\ ityuktvA hi sa mAM bhrAtargato bhartA tapovanam . tasmAdvyetu para.n duHkhaM tavedaM manasi sthitam .. 13..\\ etachchhrutvA sa nAgendro vAsukiH parayA mudA . evamastviti tadvAkyaM bhaginyAH pratyagR^ihNata .. 14..\\ sAntvamAnArtha dAnaishcha pUjayA chAnurUpayA . sodaryAM pUjayAmAsa svasAraM pannagottamaH .. 15..\\ tataH sa vavR^idhe garbho mahAtejA raviprabhaH . yathA somo dvijashreShTha shuklapakShodito divi .. 16..\\ yathAkAla.n tu sA brahmanprajaGYe bhujaga svasA . kumAra.n devagarbhAbhaM pitR^imAtR^ibhayApaham .. 17..\\ vavR^idhe sa cha tatraiva nAgarAjaniveshane . vedAMshchAdhijage sA~NgAnbhArgavAchchyavanAtmajAt .. 18..\\ charitavrato bAla eva buddhisattvaguNAnvitaH . nAma chAsyAbhavatkhyAta.n lokeShvAstIka ityuta .. 19..\\ astItyuktvA gato yasmAtpitA garbhasthameva tam . vana.n tasmAdidaM tasya nAmAstIketi vishrutam .. 20..\\ sa bAla eva tatrasthashcharannamitabuddhimAn . gR^ihe pannagarAjasya prayatnAtparyarakShyata .. 21..\\ bhagavAniva deveshaH shUlapANirhiraNyadaH . vivardhamAnaH sarvA.nstAnpannagAnabhyaharShayat .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 45} z yadapR^ichchhattadA rAjA mantriNo janamejayaH .

pituH svargagati.n tanme vistareNa punarvada .. 1..\\ s shR^iNu brahmanyathA pR^iShTA mantriNo nR^ipatestadA . AkhyAtavantaste sarve nidhana.n tatparikShitaH .. 2..\\ j jAnanti tu bhavantastadyathAvR^ittaH pitA mama . AsIdyathA cha nidhana.n gataH kAle mahAyashAH .. 3..\\ shrutvA bhavatsakAshAddhi piturvR^ittamasheShataH . kalyANaM pratipatsyAmi viparItaM na jAtuchit .. 4..\\ s mantriNo.athAbruvanvAkyaM pR^iShTAstena mahAtmanA . sarvadharmavidaH prAGYA rAjAna.n janamejayam .. 5..\\ dharmAtmA cha mahAtmA cha prajA pAlaH pitA tava . AsIdiha yathAvR^ittaH sa mahAtmA shR^iNuShva tat .. 6..\\ chAturvarNya.n svadharmasthaM sa kR^itvA paryarakShata . dharmato dharmavidrAjA dharmo vigrahavAniva .. 7..\\ rarakSha pR^ithivI.n devI.n shrImAnatulavikramaH . dveShTArastasya naivAsansa cha na dveShTi ka.n chana . samaH sarveShu bhUteShu prajApatirivAbhavat .. 8..\\ brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrAsh chaiva svakarmasu . sthitAH sumanaso rAja.nstena rAGYA svanuShThitAH .. 9..\\ vidhavAnAtha kR^ipaNAnvikalAMshcha babhAra saH . sudarshaH sarvabhUtAnAmAsItsoma ivAparaH .. 10..\\ tuShTapuShTajanaH shrImAnsatyavAgdR^iDhavikramaH . dhanurvede cha shiShyo.abhUnnR^ipaH shAradvatasya saH .. 11..\\ govindasya priyashchAsItpitA te janamejaya . lokasya chaiva sarvasya priya AsInmahAyashAH .. 12..\\ parikShINeShu kuruShu uttarAyAmajAyata . parikShidabhavattena saubhadrasyAtmajo balI .. 13..\\ rAjadharmArthakushalo yuktaH sarvaguNairnR^ipaH . jitendriyashchAtmavAMshcha medhAvI vR^iddhasevitaH .. 14..\\ ShaDvargavinmahAbuddhirnItidharmaviduttamaH . prajA imAstava pitA ShaShTi.n varShANyapAlayat . tato diShTAntamApannaH sarpeNAnativartitam .. 15..\\ tatastvaM puruShashreShTha dharmeNa pratipedivAn . ida.n varShasahasrAya rAjya.n kuru kulAgatam . bAla evAbhijAto.asi sarvabhUtAnupAlakaH .. 16..\\ j nAsminkule jAtu babhUva rAjA yo na prajAnA.n hitakR^itpriyash cha . visheShataH prekShya pitAmahAnAM vR^ittaM mahadvR^ittaparAyaNAnAm .. 17..\\ kathaM nidhanamApannaH pitA mama tathAvidhaH . AchakShadhva.n yathAvanme shrotumichchhAmi tattvataH .. 18..\\ s eva.n sa~ncoditA rAGYA mantriNaste narAdhipam . UchuH sarve yathAvR^itta.n rAGYaH priyahite ratAH .. 19..\\ babhUva mR^igayA shIlastava rAjanpitA sadA . yathA pANDurmahAbhAgo dhanurdhara varo yudhi . asmAsvAsajya sarvANi rAjakAryANyasheShataH .. 20..\\

sa kadA chidvanacharo mR^iga.n vivyAdha patriNA . viddhvA chAnvasarattUrNa.n taM mR^igaM gahane vane .. 21..\\ padAtirbaddhanistriMshastatAyudha kalApavAn . na chAsasAda gahane mR^igaM naShTaM pitA tava .. 22..\\ parishrAnto vayaHsthashcha ShaShTivarSho jarAnvitaH . kShudhitaH sa mahAraNye dadarsha munimantike .. 23..\\ sa taM paprachchha rAjendro muniM mauna vratAnvitam . na cha ki.n chiduvAchaina.n sa muniH pR^ichchhato.api san .. 24..\\ tato rAjA kShuchchhramArtastaM muni.n sthANuvatsthitam . mauna vratadhara.n shAntaM sadyo manyuvashaM yayau .. 25..\\ na bubodha hi ta.n rAjA mauna vratadharaM munim . sa taM manyusamAviShTo dharShayAmAsa te pitA .. 26..\\ mR^ita.n sarpa.n dhanuShkoTyA samutkShipya dharAtalAt . tasya shuddhAtmanaH prAdAtskandhe bharatasattama .. 27..\\ na chovAcha sa medhAvI tamatho sAdhvasAdhu vA . tasthau tathaiva chAkrudhyansarpa.n skandhena dhArayan .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 46} mantrinah tataH sa rAjA rAjendra skandhe tasya bhuja~Ngamam . muneH kShutkShAma Asajya svapuraM punarAyayau .. 1..\\ R^iShestasya tu putro.abhUdgavi jAto mahAyashAH . shR^i~NgI nAma mahAtejAstigmavIryo.atikopanaH .. 2..\\ brahmANa.n so.abhyupAgamya muniH pUjA.n chakAra ha . anuGYAto gatastatra shR^i~NgI shushrAva ta.n tadA . sakhyuH sakAshAtpitaraM pitrA te dharShita.n tathA .. 3..\\ mR^ita.n sarpaM samAsaktaM pitrA te janamejaya . vahanta.n kurushArdUla skandhenAnapakAriNam .. 4..\\ tapasvinamatIvAtha taM munipravaraM nR^ipa . jitendriya vishuddha.n cha sthitaM karmaNyathAdbhute .. 5..\\ tapasA dyotitAtmAna.n sveShva~NgeShu yata.n tathA . shubhAchAra.n shubhakathaM susthira.n tamalolupam .. 6..\\ akShudramanasUya.n cha vR^iddhaM mauna vrate sthitam . sharaNya.n sarvabhUtAnAM pitrA viprakR^ita.n tava .. 7..\\ shashApAtha sa tachchhrutvA pitara.n te ruShAnvitaH . R^iSheH putro mahAtejA bAlo.api sthavirairvaraH .. 8..\\ sa kShipramudaka.n spR^iShTvA roShAdidamuvAcha ha . pitara.n te.abhisandhAya tejasA prajvalanniva .. 9..\\ anAgasi gurau yo me mR^ita.n sarpamavAsR^ijat . taM nAgastakShakaH kruddhastejasA sAdayiShyati . saptarAtrAditaH pApaM pashya me tapaso balam .. 10..\\ ityuktvA prayayau tatra pitA yatrAsya so.abhavat . dR^iShTvA cha pitara.n tasmai shApaM taM pratyavedayat .. 11..\\ sa chApi munishArdUlaH preShayAmAsa te pituH . shapto.asi mama putreNa yatto bhava mahIpate . takShakastvAM mahArAja tejasA sAdayiShyati .. 12..\\ shrutvA tu tadvacho ghoraM pitA te janamejaya . yatto.abhavatparitrastastakShakAtpannagottamAt .. 13..\\ tatastasmi.nstu divase saptame samupasthite . rAGYaH samIpaM brahmarShiH kAshyapo gantumaichchhata .. 14..\\ ta.n dadarshAtha nAgendraH kAshyapaM takShakastadA . tamabravItpannagendraH kAshyapa.n tvarita.n vrajan . kva bhavA.nstvarito yAti ki.n cha kAryaM chikIrShati .. 15..\\ k yatra rAjA kurushreShThaH parikShinnAma vai dvijaH . takShakeNa bhuja~Ngena dhakShyate kila tatra vai .. 16..\\ gachchhAmyaha.n taM tvaritaH sadyaH kartumapajvaram . mayAbhipanna.n taM chApi na sarpo dharShayiShyati .. 17..\\

t kimartha.n taM mayA daShTa.n sa~njIvayitumichchhasi . brUhi kAmamaha.n te.adya dadmi sva.n veshma gamyatAm .. 18..\\ mantrinah dhanalipsuraha.n tatra yAmItyuktashcha tena saH . tamuvAcha mahAtmAnaM mAnaya~nshlakShNayA girA .. 19..\\ yAvaddhanaM prArthayase tasmAdrAGYastato.adhikam . gR^ihANa matta eva tva.n saMnivartasva chAnagha .. 20..\\ sa evamukto nAgena kAshyapo dvipadA.n varaH . labdhvA vittaM nivavR^ite takShakAdyAvadIpsitam .. 21..\\ tasminpratigate vipre chhadmanopetya takShakaH . taM nR^ipaM nR^ipatishreShTha pitara.n dhArmikaM tava .. 22..\\ prAsAdastha.n yattamapi dagdhavAnviShavahninA . tatastvaM puruShavyAghra vijayAyAbhiShechitaH .. 23..\\ etaddR^iShTa.n shruta.n chApi yathAvannR^ipasattama . asmAbhirnikhila.n sarva.n kathitaM te sudAruNam .. 24..\\ shrutvA chaitaM nR^ipashreShTha pArthivasya parAbhavam . asya charSherutta~Nkasya vidhatsva yadanantaram .. 25..\\ j etattu shrotumichchhAmi aTavyAM nirjane vane . sa.nvAdaM pannagendrasya kAshyapasya cha yattadA .. 26..\\ kena dR^iShTa.n shruta.n chApi bhavatAM shrotramAgatam . shrutvA chAtha vidhAsyAmi pannagAntakarIM matim .. 27..\\ m shR^iNu rAjanyathAsmAka.n yenaitatkathitaM purA . samAgama.n dvijendrasya pannagendrasya chAdhvani .. 28..\\ tasminvR^ikShe naraH kashchidindhanArthAya pArthiva . vichinvanpUrvamArUDhaH shuShkashAkha.n vanaspatim . abudhyamAnau ta.n tatra vR^ikShasthaM pannagadvijau .. 29..\\ sa tu tenaiva vR^ikSheNa bhasmIbhUto.abhavattadA . dvija prabhAvAdrAjendra jIvitaH savanaspatiH .. 30..\\ tena gatvA nR^ipashreShTha nagare.asminniveditam . yathAvR^itta.n tu tatsarvaM takShakasya dvijasya cha .. 31..\\ etatte kathita.n rAjanyathAvR^ittaM yathA shrutam . shrutvA tu nR^ipashArdUla prakuruShva yathepsitam .. 32..\\ s mantriNA.n tu vachaH shrutvA sa rAjA janamejayaH . paryatapyata duHkhArtaH pratyapiMShatkare karam .. 33..\\ niHshvAsamuShNamasakR^iddIrgha.n rAjIvalochanaH . mumochAshrUNi cha tadA netrAbhyAM pratataM nR^ipaH . uvAcha cha mahIpAlo duHkhashokasamanvitaH .. 34..\\ shrutvaitadbhavatA.n vAkyaM piturme svargatiM prati . nishchiteyaM mama matiryA vai tAM me nibodhata .. 35..\\ anantaramahaM manye takShakAya durAtmane . pratikartavyamityeva yena me hi.nsitaH pitA .. 36..\\ R^iSherhi shR^i~Ngervachana.n kR^itvA dagdhvA cha pArthivam . yadi gachchhedasau pApo nanu jIvetpitA mama .. 37..\\ parihIyeta ki.n tasya yadi jIvetsa pArthivaH . kAshyapasya prasAdena mantriNA.n sunayena cha .. 38..\\ sa tu vAritavAnmohAtkAshyapa.n dvijasattamam .

sa~njijIvayiShuM prApta.n rAjAnamaparAjitam .. 39..\\ mahAnatikramo hyeSha takShakasya durAtmanaH . dvijasya yo.adadaddravyaM mA nR^ipa.n jIvayediti .. 40..\\ utta~Nkasya priya.n kurvannAtmanash cha mahatpriyam . bhavatA.n chaiva sarveShA.n yAsyAmyapachitiM pituH .. 41..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 47} s evamuktvA tataH shrImAnmantribhishchAnumoditaH . Aruroha pratiGYA.n sa sarpasatrAya pArthivaH . brahmanbharatashArdUlo rAjA pArikShitastadA .. 1..\\ purohitamathAhUya R^itvija.n vasudhAdhipaH . abravIdvAkyasampannaH sampadarthakara.n vachaH .. 2..\\ yo me hi.nsitavA.nstAta.n takShakaH sa durAtmavAn . pratikuryA.n yathA tasya tadbhavanto bruvantu me .. 3..\\ api tatkarma viditaM bhavatA.n yena pannagam . takShaka.n sampradIpte.agnau prApsye.ahaM sahabAndhavam .. 4..\\ yathA tena pitA mahyaM pUrva.n dagdho viShAgninA . tathAhamapi taM pApa.n dagdhumichchhAmi pannagam .. 5..\\ rtvijah asti rAjanmahatsatra.n tvadarthaM devanirmitam . sarpasatramiti khyAtaM purANe kathyate nR^ipa .. 6..\\ AhartA tasya satrasya tvannAnyo.asti narAdhipa . iti paurANikAH prAhurasmAka.n chAsti sa kratuH .. 7..\\ s evamuktaH sa rAjarShirmene sarpa.n hi takShakam . hutAshanamukha.n dIptaM praviShTamiti sattama .. 8..\\ tato.abravInmantravidastAnrAjA brAhmaNA.nstadA . AhariShyAmi tatsatra.n sambhArAH sambhriyantu me .. 9..\\ tataste R^itvijastasya shAstrato dvijasattama . desha.n taM mApayAmAsuryaGYAyatana kAraNAt . yathAvajGYAnaviduShaH sarve buddhyA para.n gatAH .. 10..\\ R^iddhyA paramayA yuktamiShTa.n dvijagaNAyutam . prabhUtadhanadhAnyADhyamR^itvigbhiH suniveshitam .. 11..\\ nirmAya chApi vidhivadyaGYAyatanamIpsitam . rAjAna.n dIkShayAmAsuH sarpasatrAptaye tadA .. 12..\\ ida.n chAsIttatra pUrva.n sarpasatre bhaviShyati . nimittaM mahadutpanna.n yaGYavighna kara.n tadA .. 13..\\ yaGYasyAyatane tasminkriyamANe vacho.abravIt . sthapatirbuddhisampanno vAstu vidyA vishAradaH .. 14..\\ ityabravItsUtradhAraH sUtaH paurANikastadA . yasmindeshe cha kAle cha mApaneyaM pravartitA . brAhmaNa.n kAraNaM kR^itvA nAya.n sa.nsthAsyate kratuH .. 15..\\ etachchhrutvA tu rAjA sa prAgdIkShA kAlamabravIt . kShattAraM neha me kashchidaGYAtaH pravishediti .. 16..\\ tataH karma pravavR^ite sarpasatre vidhAnataH . paryakrAmaMshcha vidhivatsve sve karmaNi yAjakAH .. 17..\\ paridhAya kR^iShNa vAsA.nsi dhUmasa.nrakta lochanAH . juhuvurmantravachchaiva samiddha.n jAtavedasam .. 18..\\ kampayantashcha sarveShAmuragANAM manA.nsi te . sarpAnAjuhuvustatra sarvAnagnimukhe tadA .. 19..\\ tataH sarpAH samApetuH pradIpte havyavAhane . viveShTamAnAH kR^ipaNA AhvayantaH parasparam .. 20..\\ visphurantaH shvasantashcha veShTayantastathA pare . puchchhaiH shirobhishcha bhR^isha.n chitrabhAnuM prapedire .. 21..\\ shvetAH kR^iShNAshcha nIlAshcha sthavirAH shishavastathA .

ruvanto bhairavAnnAdAnpeturdIpte vibhAvasau .. 22..\\ eva.n shatasahasrANi prayutAnyarbudAni cha . avashAni vinaShTAni pannagAnA.n dvijottama .. 23..\\ indurA iva tatrAnye hastihastA ivApare . mattA iva cha mAta~NgA mahAkAyA mahAbalAH .. 24..\\ uchchAvachAshcha bahavo nAnAvarNA viSholbaNAH . ghorAshcha parighaprakhyA danda shUkA mahAbalAH . prapeturagnAvuragA mAtR^ivAgdaNDapIDitAH .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 48} z sarpasatre tadA rAGYaH pANDaveyasya dhImataH . janamejayasya ke tvAsannR^itvijaH paramarShayaH .. 1..\\ ke sadasyA babhUvushcha sarpasatre sudAruNe . viShAdajanane.atyarthaM pannagAnAM mahAbhaye .. 2..\\ sarva.n vistaratastAta bhavA~nsha.nsitumarhati . sarpasatra vidhAnaGYA viGYeyAste hi sUtaja .. 3..\\ suuta hanta te kathayiShyAmi nAmAnIha manIShiNAm . ye R^itvijaH sadasyAshcha tasyAsannR^ipatestadA .. 4..\\ tatra hotA babhUvAtha brAhmaNashchaNDabhArgavaH . chyavanasyAnvaye jAtaH khyAto vedavidA.n varaH .. 5..\\ udgAtA brAhmaNo vR^iddho vidvAnkautsArya jaiminiH . brahmAbhavachchhAr~Nga ravo adhvaryurbodha pi~NgalaH .. 6..\\ sadasyashchAbhavadvyAsaH putra shiShyasahAyavAn . uddAlakaH shamaThakaH shvetaketushcha pa~nchamaH .. 7..\\ asito devalashchaiva nAradaH parvatastathA . AtreyaH kuNDa jaTharo dvijaH kuTi ghaTastathA .. 8..\\ vAtsyaH shrutashravA vR^iddhastapaHsvAdhyAyashIlavAn . kahoDo deva sharmA cha maudgalyaH shama saubharaH .. 9..\\ ete chAnye cha bahavo brAhmaNAH saMshitavratAH . sadasyA abhava.nstatra satre pArikShitasya ha .. 10..\\ juhvatsvR^itvikShvatha tadA sarpasatre mahAkratau . ahayaH prApata.nstatra ghorAH prANibhayAvahAH .. 11..\\ vasA medo vahAH kulyA nAgAnA.n sampravartitAH . vavau gandhashcha tumulo dahyatAmanisha.n tadA .. 12..\\ patatA.n chaiva nAgAnAM dhiShThitAnAM tathAmbare . ashrUyatAnisha.n shabdaH pachyatA.n chAgninA bhR^isham .. 13..\\ takShakastu sa nAgendraH purandara niveshanam . gataH shrutvaiva rAjAna.n dIkShitaM janamejayam .. 14..\\ tataH sarva.n yathAvR^ittamAkhyAya bhujagottamaH . agachchhachchharaNaM bhIta AgaH kR^itvA purandaram .. 15..\\ tamindraH prAha suprIto na tavAstIha takShaka . bhayaM nAgendra tasmAdvai sarpasatrAtkatha.n chana .. 16..\\ prasAdito mayA pUrva.n tavArthAya pitAmahaH . tasmAttava bhayaM nAsti vyetu te mAnaso jvaraH .. 17..\\ evamAshvAsitastena tataH sa bhujagottamaH . uvAsa bhavane tatra shakrasya muditaH sukhI .. 18..\\ ajasraM nipatatsvagnau nAgeShu bhR^ishaduHkhitaH . alpasheSha parIvAro vAsukiH paryatapyata .. 19..\\ kashmala.n chAvishadghora.n vAsukiM pannageshvaram . sa ghUrNamAna hR^idayo bhaginImidamabravIt .. 20..\\ dahyante.a~NgAni me bhadre disho na pratibhAnti cha . sIdAmIva cha saMmohAdghUrNatIva cha me manaH .. 21..\\ dR^iShTirbhramati me.atIva hR^idaya.n dIryatIva cha . patiShyAmyavasho.adyAha.n tasmindIpte vibhAvasau .. 22..\\ pArikShitasya yaGYo.asau vartate.asmajjighA.nsayA . vyaktaM mayApi gantavyaM pitR^irAja niveshanam .. 23..\\

aya.n sa kAlaH samprApto yadarthamasi me svasaH . jaratkAroH purA dattA sA trAhyasmAnsabAndhavAn .. 24..\\ AstIkaH kila yaGYa.n ta.n vartantaM bhujagottame . pratiShetsyati mAM pUrva.n svayamAha pitAmahaH .. 25..\\ tadvatse brUhi vatsa.n sva.n kumAraM vR^iddhasaMmatam . mamAdya tva.n sabhR^ityasya mokShArthaM veda vittamam .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 49} s tata AhUya putra.n sva.n jaratkArurbhuja~NgamA . vAsukernAgarAjasya vachanAdidamabravIt .. 1..\\ aha.n tava pituH putrabhrAtrA dattA nimittataH . kAlaH sa chAya.n samprAptastatkuruShva yathAtatham .. 2..\\ aastiika kiMnimittaM mama piturdattA tvaM mAtulena me . tanmamAchakShva tattvena shrutvA kartAsmi tattathA .. 3..\\ s tata AchaShTa sA tasmai bAndhavAnA.n hitaiShiNI . bhaginI nAgarAjasya jaratkAruraviklavA .. 4..\\ bhujagAnAmasheShANAM mAtA kadrUriti shrutiH . tayA shaptA ruShitayA sutA yasmAnnibodha tat .. 5..\\ uchchhaiH shravAH so.ashvarAjo yanmithyA na kR^ito mama . vinatA nimittaM paNite dAsabhAvAya putrakAH .. 6..\\ janamejayasya vo yaGYe dhakShyatyanilasArathiH . tatra pa~nchatvamApannAH pretaloka.n gamiShyatha .. 7..\\ tA.n cha shaptavatImeva.n sAkShAllokapitAmahaH . evamastviti tadvAkyaM provAchAnumumoda cha .. 8..\\ vAsukishchApi tachchhrutvA pitAmahavachastadA . amR^ite mathite tAta devA~nsharaNamIyivAn .. 9..\\ siddhArthAshcha surAH sarve prApyAmR^itamanuttamam . bhrAtaraM me puraskR^itya prajApatimupAgaman .. 10..\\ te taM prasAdayAmAsurdevAH sarve pitAmaham . rAGYA vAsukinA sArdha.n sa shApo na bhavediti .. 11..\\ vAsukirnAgarAjo.aya.n duHkhito GYAtikAraNAt . abhishApaH sa mAtrAsya bhagavanna bhavediti .. 12..\\ br jaratkArurjaratkAru.n yAM bhAryAM samavApsyati . tatra jAto dvijaH shApAdbhujagAnmokShayiShyati .. 13..\\ j etachchhrutvA tu vachana.n vAsukiH pannageshvaraH . prAdAnmAmamaraprakhya tava pitre mahAtmane . prAgevAnAgate kAle tatra tvaM mayyajAyathAH .. 14..\\ aya.n sa kAlaH samprApto bhayAnnastrAtumarhasi . bhrAtara.n chaiva me tasmAttrAtumarhasi pAvakAt .. 15..\\ amoghaM naH kR^ita.n tatsyAdyadahaM tava dhImate . pitre dattA vimokShArtha.n katha.n vA putra manyase .. 16..\\ s evamuktastathetyuktvA sa AstIko mAtara.n tadA . abravIdduHkhasantapta.n vAsuki.n jIvayanniva .. 17..\\ aha.n tvAM mokShayiShyAmi vAsuke pannagottama .

tasmAchchhApAnmahAsattvasatyametadbravImi te .. 18..\\ bhava svasthamanA nAga na hi te vidyate bhayam . prayatiShye tathA saumya yathA shreyo bhaviShyati . na me vAganR^itaM prAha svaireShvapi kuto.anyathA .. 19..\\ ta.n vai nR^ipa vara.n gatvA dIkShitaM janamejayam . vAgbhirma~NgalayuktAbhistoShayiShye.adya mAtula . yathA sa yaGYo nR^ipaternirvartiShyati sattama .. 20..\\ sa sambhAvaya nAgendra mayi sarvaM mahAmate . na te mayi mano jAtu mithyA bhavitumarhati .. 21..\\ v AstIka parighUrNAmi hR^idayaM me vidIryate . dishashcha na prajAnAmi brahmadaNDanipIDitaH .. 22..\\ aa na santApastvayA kAryaH katha.n chitpannagottama . dIptadAgneH samutpannaM nAshayiShyAmi te bhayam .. 23..\\ brahmadaNDaM mahAghora.n kAlAgnisamatejasam . nAshayiShyAmi mAtratvaM bhaya.n kArShIH kathaM chana .. 24..\\ s tataH sa vAsukerghoramapanIya mano jvaram . AdhAya chAtmano.a~NgeShu jagAma tvarito bhR^isham .. 25..\\ janamejayasya ta.n yaGYaM sarvaiH samudita.n guNaiH . mokShAya bhujagendrANAmAstIko dvijasattamaH .. 26..\\ sa gatvApashyadAstIko yaGYAyatanamuttamam . vR^ita.n sadasyairbahubhiH sUryavahni samaprabhaiH .. 27..\\ sa tatra vArito dvAHsthaiH pravishandvijasattamaH . abhituShTAva ta.n yaGYaM praveshArthI dvijottamaH .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 50} aa somasya yaGYo varuNasya yaGYaH prajApateryaGYa AsItprayAge . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. shakrasya yaGYaH shatasa~Nkhya uktas tathAparastulyasa~NkhyaH shata.n vai . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. yamasya yaGYo hari medhasash cha yathA yaGYo ranti devasya rAGYaH . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. gayasya yaGYaH shashabindoshcha rAGYo yaGYastathA vaishravaNasya rAGYaH . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. nR^igasya yaGYastvajamIDhasya chAsId yathA yaGYo dAsharatheshcha rAGYaH . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. yaGYaH shruto no divi deva sUnor yudhiShThirasyAjamIDhasya rAGYaH . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. kR^iShNasya yaGYaH satyavatyAH sutasya

1..\\

2..\\

3..\\

4..\\

5..\\

6..\\

svaya.n cha karma prachakAra yatra . tathA yaGYo.aya.n tava bhAratAgrya pArikShita svasti no.astu priyebhyaH .. 7..\\ ime hi te sUryahutAshavarchasaH samAsate vR^itrahaNaH kratu.n yathA . naiShA.n GYAnaM vidyate GYAtumadya datta.n yebhyo na praNashyetkatha.n chit .. 8..\\ R^itviksamo nAsti lokeShu chaiva dvaipAyaneneti vinishchitaM me . etasya shiShyA hi kShiti.n charanti sarvarvijaH karmasu sveShu dakShAH .. 9..\\ vibhAvasushchitrabhAnurmahAtmA hiraNyaretA vishvabhukkR^iShNa vartmA . pradakShiNAvartashikhaH pradIpto havya.n taveda.n hutabhugvaShTi devaH .. 10..\\ neha tvadanyo vidyate jIvaloke samo nR^ipaH pAlayitA prajAnAm . dhR^ityA cha te prItamanAH sadAhaM tva.n vA rAjA dharmarAjo yamo vA .. 11..\\ shakraH sAkShAdvajrapANiryatheha trAtA loke.asmi.nstva.n tatheha prajAnAm . matastvaM naH puruShendreha loke na cha tvadanyo gR^ihapatirasti yaGYe .. 12..\\ khaTvA~NganAbhAga dilIpa kalpo yayAti mAndhAtR^isamaprabhAvaH . AdityatejaH pratimAnatejA bhIShmo yathA bhrAjasi suvratastvam .. 13..\\ vAlmIkivatte nibhR^ita.n sudhairyaM vasiShThavatte niyatashcha kopaH . prabhutvamindreNa samaM mataM me dyutishcha nArAyaNavadvibhAti .. 14..\\ yamo yathA dharmavinishchayaGYaH kR^iShNo yathA sarvaguNopapannaH . shriyAM nivAso.asi yathA vasUnAM nidhAna bhUto.asi tathA kratUnAm .. 15..\\ dambhodbhavenAsi samo balena rAmo yathA shastravidastravichcha . aurva tritAbhyAmasi tulyatejA duShprekShaNIyo.asi bhagIratho vA .. 16..\\ s eva.n stutAH sarva eva prasannA rAjA sadasyA R^itvijo havyavAhaH . teShA.n dR^iShTvA bhAvitAnI~NgitAni provAcha rAjA janamejayo.atha .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 51} j bAlo vAkya.n sthavira iva prabhAShate nAyaM bAlaH sthaviro.ayaM mato me . ichchhAmyaha.n varamasmai pradAtuM tanme viprA vitaradhva.n sametAH .. 1..\\ sadasyaah bAlo.api vipro mAnya eveha rAGYAM yashchAvidvAnyashcha vidvAnyathAvat . sarvAnkAmA.nstvatta eSho.arhate.adya yathA cha nastakShaka eti shIghram .. 2..\\

s vyAhartukAme varade nR^ipe dvijaM vara.n vR^iNIShveti tato.abhyuvAcha . hotA vAkyaM nAtihR^iShTAntarAtmA karmaNyasmi.nstakShako naiti tAvat .. 3..\\ j yathA cheda.n karma samApyate me yathA cha nastakShaka eti shIghram . tathA bhavantaH prayatantu sarve para.n shaktyA sa hi me vidviShANaH .. 4..\\ rtvijah yathAshAstrANi naH prAhuryathA sha.nsati pAvakaH . indrasya bhavane rAja.nstakShako bhayapIDitaH .. 5..\\ s yathA sUto lohitAkSho mahAtmA paurANiko veditavAnpurastAt . sa rAjAnaM prAha pR^iShTastadAnIM yathAhurviprAstadvadetannR^ideva .. 6..\\ purANamAgamya tato bravImyahaM datta.n tasmai varamindreNa rAjan . vaseha tvaM matsakAshe sugupto na pAvakastvAM pradahiShyatIti .. 7..\\ etachchhrutvA dIkShitastapyamAna Aste hotAra.n chodayankarmakAle . hotA cha yattaH sa juhAva mantrair atho indraH svayamevAjagAma .. 8..\\ vimAnamAruhya mahAnubhAvaH sarvairdevaiH parisa.nstUyamAnaH . balAhakaishchApyanugamyamAno vidyAdharairapsarasA.n gaNaish cha .. 9..\\ tasyottarIye nihitaH sa nAgo bhayodvignaH sharma naivAbhyagachchhat . tato rAjA mantravido.abravItpunaH kruddho vAkya.n takShakasyAntamichchhan .. 10..\\ indrasya bhavane viprA yadi nAgaH sa takShakaH . tamindreNaiva sahitaM pAtayadhva.n vibhAvasau .. 11..\\ rtvijah ayamAyAti vai tUrNa.n takShakaste vashaM nR^ipa . shrUyate.asya mahAnnAdo ruvato bhairavaM bhayAt .. 12..\\ nUnaM mukto vajrabhR^itA sa nAgo bhraShTashchA~NkAnmantravisrasta kAyaH . ghUrNannAkAshe naShTasa~nj~no.abhyupaiti tIvrAnniHshvAsAnniHshvasanpannagendraH .. 13..\\ vartate tava rAjendra karmaitadvidhivatprabho . asmai tu dvijamukhyAya vara.n tvaM dAtumarhasi .. 14..\\ j bAlAbhirUpasya tavAprameya varaM prayachchhAmi yathAnurUpam .

vR^iNIShva yatte.abhimata.n hR^idi sthitaM tatte pradAsyAmyapi chedadeyam .. 15..\\ s patiShyamANe nAgendre takShake jAtavedasi . idamantaramityeva.n tadAstIko.abhyachodayat .. 16..\\ vara.n dadAsi chenmahya.n vR^iNomi janamejaya . satra.n te viramatvetanna pateyurihoragAH .. 17..\\ evamuktastato rAjA brahmanpArikShitastadA . nAtihR^iShTamanA vAkyamAstIkamidamabravIt .. 18..\\ suvarNa.n rajata.n gAshcha yachchAnyanmanyase vibho . tatte dadyA.n varaM vipra na nivartetkraturmama .. 19..\\ aa suvarNa.n rajata.n gAshcha na tvAM rAjanvR^iNomyaham . satra.n te viramatvetatsvasti mAtR^ikulasya naH .. 20..\\ s AstIkenaivamuktastu rAjA pArikShitastadA . punaH punaruvAchedamAstIka.n vadatAM varam .. 21..\\ anya.n varaya bhadra.n te varaM dvija varottama . ayAchata na chApyanya.n varaM sa bhR^igunandana .. 22..\\ tato vedavidastatra sadasyAH sarva eva tam . rAjAnamUchuH sahitA labhatAM brAhmaNo varam .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 52} z ye sarpAH sarpasatre.asminpatitA havyavAhane . teShAM nAmAni sarveShA.n shrotumichchhAmi sUtaja .. 1..\\ s sahasrANi bahUnyasminprayutAnyarbudAni cha . na shakyaM parisa~NkhyAtuM bahutvAdvedavittama .. 2..\\ yathA smR^ititu nAmAni pannagAnAM nibodha me . uchyamAnAni mukhyAnA.n hutAnA.n jAtavedasi .. 3..\\ vAsukeH kulajA.nstAvatpradhAnyena nibodha me . nIlaraktAnsitAnghorAnmahAkAyAnviSholbaNAn .. 4..\\ koTiko mAnasaH pUrNaH sahaH paulo halIsakaH . pichchhilaH koNapashchakraH koNa vegaH prakAlanaH .. 5..\\ hiraNyavAhaH sharaNaH kakShakaH kAladantakaH . ete vAsukijA nAgAH praviShTA havyavAhanam .. 6..\\ takShakasya kule jAtAnpravakShyAmi nibodha tAn . puchchhaNDako maNDalakaH piNDa bhettA rabheNakaH .. 7..\\ uchchhikhaH suraso dra~Ngo balaheDo virohaNaH . shilI shala karo mUkaH sukumAraH pravepanaH .. 8..\\ mudgaraH shasharomA cha sumanA vegavAhanaH . ete takShakajA nAgAH praviShTA havyavAhanam .. 9..\\ pArAvataH pAriyAtraH pANDaro hariNaH kR^ishaH . viha~NgaH sharabho modaH pramodaH sa.nhatA~NgadaH .. 10..\\ airAvata kulAdete praiviShTA havyavAhanam . kauravya kulajAnnAgA~nshR^iNu me dvijasattama .. 11..\\ aiNDilaH kuNDalo muNDo veNi skandhaH kumArakaH . bAhukaH shR^i~Ngavegashcha dhUrtakaH pAtapAtarau .. 12..\\ dhR^itarAShTra kule jAtA~nshR^iNu nAgAnyathAtatham . kIrtyamAnAnmayA brahmanvAtavegAnviSholbaNAn .. 13..\\ sha~NkukarNaH pi~NgalakaH kuThAra mukhamechakau .

pUrNA~NgadaH pUrNamukhaH prahasaH shakunirhariH .. 14..\\ AmAhaThaH komaThakaH shvasano mAnavo vaTaH . bhairavo muNDavedA~NgaH pisha~Ngashchodra pAragaH .. 15..\\ R^iShabho vegavAnnAma piNDAraka mahAhanU . raktA~NgaH sarvasAra~NgaH samR^iddhaH pATa rAkShasau .. 16..\\ varAhako vAraNakaH sumitrashchitravedakaH . parAsharastaruNako maNiskandhastathAruNiH .. 17..\\ iti nAgA mayA brahmankIrtitAH kIrtivardhanAH . pradhAnyena bahutvAttu na sarve parikIrtitAH .. 18..\\ eteShAM putrapautrAstu prasavasya cha santatiH . na shakyAH parisa~NkhyAtu.n ye dIptaM pAvaka.n gatAH .. 19..\\ sapta shIrShA dvishIrShAshcha pa~nchashIrShAstathApare . kAlAnalaviShA ghorA hutAH shatasahasrashaH .. 20..\\ mahAkAyA mahAvIryAH shailashR^i~NgasamuchchhrayAH . yojanAyAma vistArA dviyojanasamAyatAH .. 21..\\ kAmarUpAH kAmagamA dIptAnalaviSholbaNAH . dagdhAstatra mahAsatre brahmadaNDanipIDitAH .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 53} s idamatyadbhuta.n chAnyadAstIkasyAnushushrumaH . tathA varaishchhandyamAne rAGYA pArikShitena ha .. 1..\\ indrahastAchchyuto nAgaH kha eva yadatiShThata . tatashchintAparo rAjA babhUva janamejayaH .. 2..\\ hUyamAne bhR^isha.n dIpte vidhivatpAvake tadA . na sma sa prApatadvahnau takShako bhayapIDitaH .. 3..\\ zau ki.n sUta teShAM viprANAM mantragrAmo manIShiNAm . na pratyabhAttadAgnau yanna papAta sa takShakaH .. 4..\\ s tamindrahastAdvisrasta.n visa~nj~naM pannagottamam . AstIkastiShTha tiShTheti vAchastisro.abhyudairayat .. 5..\\ vitasthe so.antarikShe.atha hR^idayena vidUyatA . yathA tiShTheta vai kashchidgochakrasyAntarA naraH .. 6..\\ tato rAjAbravIdvAkya.n sadasyaishchodito bhR^isham . kAmametadbhavatveva.n yathAstIkasya bhAShitam .. 7..\\ samApyatAmida.n karma pannagAH santvanAmayAH . prIyatAmayamAstIkaH satya.n sUtavacho.astu tat .. 8..\\ tato halahalAshabdaH prItijaH samavartata . AstIkasya vare datte tathaivopararAma cha .. 9..\\ sa yaGYaH pANDaveyasya rAGYaH pArikShitasya ha . prItimAMshchAbhavadrAjA bhArato janamejayaH .. 10..\\ R^itvigbhyaH sasadasyebhyo ye tatrAsansamAgatAH . tebhyashcha pradadau vitta.n shatasho.atha sahasrashaH .. 11..\\ lohitAkShAya sUtAya tathA sthapataye vibhuH . yenokta.n tatra satrAgre yaGYasya vinivartanam .. 12..\\ nimittaM brAhmaNa iti tasmai vitta.n dadau bahu . tatashchakArAvabhR^itha.n vidhidR^iShTtena karmaNA .. 13..\\ AstIkaM preShayAmAsa gR^ihAneva susatkR^itam . rAjA prItamanAH prIta.n kR^itakR^ityaM manIShiNam .. 14..\\ punarAgamana.n kAryamiti chaina.n vacho.abravIt . bhaviShyasi sadasyo me vAjimedhe mahAkratau .. 15..\\ tathetyuktvA pradudrAva sa chAstIko mudA yutaH . kR^itvA svakAryamatula.n toShayitvA cha pArthivam .. 16..\\ sa gatvA paramaprIto mAtaraM mAtula.n cha tam . abhigamyopasa~NgR^ihya yathAvR^ittaM nyavedayat .. 17..\\

etachchhrutvA prIyamANAH sametA ye tatrAsanpannagA vItamohAH . ta AstIke vai prItimanto babhUvur Uchushchaina.n varamiShTaM vR^iNIShva .. 18..\\ bhUyo bhUyaH sarvashaste.abruva.nstaM ki.n te priyaM karavAmo.adya vidvan . prItA vayaM mokShitAsh chaiva sarve kAma.n kiM te karavAmo.adya vatsa .. 19..\\ aa sAyamprAtaH suprasannAtma rUpA loke viprA mAnavAsh chetare.api . dharmAkhyAna.n ye vadeyurmamedaM teShA.n yuShmadbhyo naiva ki.n chidbhayaM syAt .. 20..\\ s taishchApyukto bhAgineyaH prasannair etatsatya.n kAmamevaM charantaH . prItyA yuktA Ipsita.n sarvashaste kartAraH sma pravaNA bhAgineya .. 21..\\ jaratkArorjaratkArvA.n samutpanno mahAyashAH . AstIkaH satyasandho mAM pannagebhyo.abhirakShatu .. 22..\\ asita.n chArtimantaM cha sunIthaM chApi yaH smaret . divA vA yadi vA rAtrau nAsya sarpabhayaM bhavet .. 23..\\ s mokShayitvA sa bhujagAnsarpasatrAddvijottamaH . jagAma kAle dharmAtmA diShTAntaM putrapautravAn .. 24..\\ ityAkhyAnaM mayAstIka.n yathAvatkIrtita.n tava . yatkIrtayitvA sarpebhyo na bhaya.n vidyate kva chit .. 25..\\ shrutvA dharmiShThamAkhyAnamAtIkaM puNyavardhanam . AstIkasya kavervipra shrImachcharitamAditaH .. 26..\\ z bhR^iguvaMshAtprabhR^ityeva tvayA me kathitaM mahat . AkhyAnamakhila.n tAta saute prIto.asmi tena te .. 27..\\ prakShyAmi chaiva bhUyastvA.n yathAvatsUtanandana . yA.n kathA.n vyAsa sampannAM tAM cha bhUyaH prachakShva me .. 28..\\ tasminparamaduShprApe sarpasatre mahAtmanAm . karmAntareShu vidhivatsadasyAnAM mahAkave .. 29..\\ yA babhUvuH kathAshchitrA yeShvartheShu yathAtatham . tvatta ichchhAmahe shrotu.n saute tvaM vai vichakShaNaH .. 30..\\ s karmAntareShvakathayandvijA vedAshrayAH kathAH . vyAsastvakathayannityamAkhyAnaM bhArataM mahat .. 31..\\ z mahAbhAratamAkhyAnaM pANDavAnA.n yashaH karam . janamejayena yatpR^iShTaH kR^iShNadvaipAyanastadA .. 32..\\ shrAvayAmAsa vidhivattadA karmAntareShu saH . tAmaha.n vidhivatpuNyAM shrotumichchhAmi vai kathAm .. 33..\\ manaH sAgarasambhUtAM maharSheH puNyakarmaNaH . kathayasva satA.n shreShTha na hi tR^ipyAmi sUtaja .. 34..\\

s hanta te kathayiShyAmi mahadAkhyAnamuttamam . kR^iShNadvaipAyana mataM mahAbhAratamAditaH .. 35..\\ tajjuShasvottama mate kathyamAnaM mayA dvija . sha.nsitu.n tanmano harSho mamApIha pravartate .. 36..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 54} s shrutvA tu sarpasatrAya dIkShita.n janamejayam . abhyAgachchhadR^iShirvidvAnkR^iShNadvaipAyanastadA .. 1..\\ janayAmAsa ya.n kAlI shakteH putrAtparAsharAt . kanyaiva yamunA dvIpe pANDavAnAM pitAmaham .. 2..\\ jAtamAtrashcha yaH sadya iShTyA dehamavIvR^idhat . vedAMshchAdhijage sA~NgAnsetihAsAnmahAyashAH .. 3..\\ yaM nAtitapasA kashchinna vedAdhyayanena cha . na vratairnopavAsaishcha na prasUtyA na manyunA .. 4..\\ vivyAsaika.n chaturdhA yo veda.n veda vidAM varaH . parAvaraGYo brahmarShiH kaviH satyavrataH shuchiH .. 5..\\ yaH pANDu.n dhR^itarAShTraM cha viduraM chApyajIjanat . shantanoH santati.n tanvanpuNyakIrtirmahAyashAH .. 6..\\ janamejayasya rAjarSheH sa tadyaGYasadastadA . vivesha shiShyaiH sahito vedavedA~NgapAragaiH .. 7..\\ tatra rAjAnamAsIna.n dadarsha janamejayam . vR^ita.n sadasyairbahubhirdevairiva purandaram .. 8..\\ tathA mUdhvAvasiktaishcha nAnAjanapadeshvaraiH . R^itvigbhirdevakalpaishcha kushalairyaGYasa.nstare .. 9..\\ janamejayastu rAjarShirdR^iShTvA tamR^iShimAgatam . sagaNo.abyudyayau tUrNaM prItyA bharatasattamaH .. 10..\\ kA~nchana.n viShTara.n tasmai sadasyAnumate prabhuH . Asana.n kalpayAmAsa yathA shakro bR^ihaspateH .. 11..\\ tatropaviShTa.n varada.n devarShigaNapUjitam . pUjayAmAsa rAjendraH shAstradR^iShTena karmaNA .. 12..\\ pAdyamAchamanIya.n cha arghyaM gAM cha vidhAnataH . pitAmahAya kR^iShNAya tadarhAya nyavedayat .. 13..\\ pratigR^ihya cha tAM pUjAM pANDavAjjanamejayAt . gA.n chaiva samanuGYAya vyAsaH prIto.abhavattadA .. 14..\\ tathA sampUjayitvA ta.n yatnena prapitAmaham . upopavishya prItAtmA paryapR^ichchhadanAmayam .. 15..\\ bhagavAnapi ta.n dR^iShTvA kushalaM prativedya cha . sadasyaiH pUjitaH sarvaiH sadasyAnabhyapUjayat .. 16..\\ tatasta.n satkR^itaM sarvaiH sadasyairjanamejayaH . idaM pashchAddvijashreShThaM paryapR^ichchhatkR^itA~njaliH .. 17..\\ kurUNAM pANDavAnA.n cha bhavAnpratyakShadarshivAn . teShA.n charitamichchhAmi kathyamAnaM tvayA dvija .. 18..\\ katha.n samabhavadbhedasteShAmakliShTakarmaNAm . tachcha yuddha.n katha.n vR^ittaM bhUtAnta karaNaM mahat .. 19..\\ pitAmahAnA.n sarveShA.n daivenAviShTa chetasAm . kArtsnyenaitatsamAchakShva bhagavankushalo hyasi .. 20..\\ tasya tadvachana.n shrutvA kR^iShNadvaipAyanastadA . shashAsa shiShyamAsIna.n vaishampAyanamantike .. 21..\\ kurUNAM pANDavAnA.n cha yathA bhedo.abhavatpurA . tadasmai sarvamAchakShva yanmattaH shrutavAnasi .. 22..\\ gurorvachanamAGYAya sa tu viprarShabhastadA . AchachakShe tataH sarvamitihAsaM purAtanam .. 23..\\ tasmai rAGYe sadasyebhyaH kShatriyebhyashcha sarvashaH . bheda.n rAjyavinAsha.n cha kurupANDavayostadA .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 55} vai

gurave prA~NnamaskR^itya mano buddhisamAdhibhiH . sampUjya cha dvijAnsarvA.nstathAnyAnviduSho janAn .. 1..\\ maharSheH sarvalokeShu vishrutasyAsya dhImataH . pravakShyAmi mata.n kR^itsna.n vyAsasyAmita tejasaH .. 2..\\ shrotuM pAtra.n cha rAja.nstvaM prApyemAM bhAratIM kathAm . gurorvaktuM parispando mudA protsAhatIva mAm .. 3..\\ shR^iNu rAjanyathA bhedaH kurupANDavayorabhUt . rAjyArthe dyUtasambhUto vanavAsastathaiva cha .. 4..\\ yathA cha yuddhamabhavatpR^ithivI kShayakArakam . tatte.aha.n sampravakShyAmi pR^ichchhate bharatarShabha .. 5..\\ mR^ite pitari te vIrA vanAdetya svamandiram . nachirAdiva vidvA.nso vede dhanuShi chAbhavan .. 6..\\ tA.nstathArUpavIryaujaH sampannAnpaurasaMmatAn . nAmR^iShyankuravo dR^iShTvA pANDavA~nshrIyasho bhR^itaH .. 7..\\ tato duryodhanaH krUraH karNashcha sahasaubalaH . teShAM nigrahanirvAsAnvividhA.nste samAcharan .. 8..\\ dadAvatha viShaM pApo bhImAya dhR^itarAShTrajaH . jarayAmAsa tadvIraH sahAnnena vR^ikodaraH .. 9..\\ pramANa koTyA.n sa.nsuptaM punarbaddhvA vR^ikodaram . toyeShu bhIma.n ga~NgAyAH prakShipya puramAvrajat .. 10..\\ yadA prabuddhaH kaunteyastadA sa~nchidya bandhanam . udatiShThanmahArAja bhImaseno gatavyathaH .. 11..\\ AshIviShaiH kR^iShNasarpaiH supta.n chainamadaMshayat . sarveShvevA~NgadesheShu na mamAra cha shatruhA .. 12..\\ teShA.n tu viprakAreShu teShu teShu mahAmatiH . mokShaNe pratighAte cha viduro.avahito.abhavat .. 13..\\ svargastho jIvalokasya yathA shakraH sukhAvahaH . pANDavAnA.n tathA nitya.n viduro.api sukhAvahaH .. 14..\\ yadA tu vividhopAyaiH sa.nvR^itairvivR^itairapi . nAshaknodvinihantu.n tAndaivabhAvyartharakShitAn .. 15..\\ tataH saMmantrya sachivairvR^iShaduHshAsanAdibhiH . dhR^itarAShTramanuGYApya jAtuSha.n gR^ihamAdishat .. 16..\\ tatra tAnvAsayAmAsa pANDavAnamitaujasaH . adAhayachcha visrabdhAnpAvakena punastadA .. 17..\\ vidurasyaiva vachanAtkhanitrI vihitA tataH . mokShayAmAsa yogena te muktAH prAdravanbhayAt .. 18..\\ tato mahAvane ghore hiDimbaM nAma rAkShasam . bhImaseno.avadhItkruddho bhuvi bhImaparAkramaH .. 19..\\ atha sandhAya te vIrA ekachakrA.n vraja.nstadA . brahmarUpadharA bhUtvA mAtrA saha parantapAH .. 20..\\ tatra te brAhmaNArthAya baka.n hatvA mahAbalam . brAhmaNaiH sahitA jagmuH pA~nchAlAnAM pura.n tataH .. 21..\\ te tatra draupadI.n labdhvA parisa.nvatsaroShitAH . viditA hAstinapuraM pratyAjagmurarindamAH .. 22..\\ ta uktA dhR^itarAShTreNa rAGYA shAntanavena cha . bhrAtR^ibhirvigrahastAta katha.n vo na bhavediti . asmAbhiH khANDava prasthe yuShmadvAso.anuchintitaH .. 23..\\ tasmAjjanapadopeta.n suvibhaktamahApatham . vAsAya khANDava prastha.n vrajadhva.n gatamanyavaH .. 24..\\ tayoste vachanAjjagmuH saha sarvaiH suhR^ijjanaiH . nagara.n khANDava prastha.n ratnAnyAdAya sarvashaH .. 25..\\ tatra te nyavasanrAjansa.nvatsaragaNAnbahUn . vashe shastrapratApena kurvanto.anyAnmahIkShitaH .. 26..\\ eva.n dharmapradhAnAste satyavrataparAyaNAH . apramattotthitAH kShAntAH pratapanto.ahitA.nstadA .. 27..\\ ajayadbhImasenastu dishaM prAchIM mahAbalaH . udIchImarjuno vIraH pratIchIM nakulastathA .. 28..\\ dakShiNA.n sahadevastu vijigye paravIrahA . eva.n chakrurimA.n sarve vashe kR^itsnAM vasundharAm .. 29..\\

pa~nchabhiH sUryasa~NkAshaiH sUryeNa cha virAjatA . ShaTsUryevAbabhau pR^ithvI pANDavaiH satyavikramaiH .. 30..\\ tato nimitte kasmiMshchiddharmarAjo yudhiShThiraH . vanaM prasthApayAmAsa bhrAtara.n vai dhana~njayam .. 31..\\ sa vai sa.nvatsaraM pUrNaM mAsa.n chaika.n vane.avasat . tato.agachchhaddhR^iShIkesha.n dvAravatyAM kadA chana .. 32..\\ labdhavA.nstatra bIbhatsurbhAryA.n rAjIvalochanAm . anujA.n vAsudevasya subhadrAM bhadra bhAShiNIm .. 33..\\ sA shachIva mahendreNa shrIH kR^iShNeneva sa~NgatA . subhadrA yuyuje prItA pANDavenArjunena ha .. 34..\\ atarpayachcha kaunteyaH khANDave havyavAhanam . bIbhatsurvAsudevena sahito nR^ipasattama .. 35..\\ nAtibhAro hi pArthasya keshavenAbhavatsaha . vyavasAyasahAyasya viShNoH shatruvadheShviva .. 36..\\ pArthAyAgnirdadau chApi gANDIva.n dhanuruttamam . iShudhI chAkShayairbANai ratha.n cha kapilakShaNam .. 37..\\ mokShayAmAsa bIbhatsurmaya.n tatra mahAsuram . sa chakAra sabhA.n divyA.n sarvaratnasamAchitAm .. 38..\\ tasyA.n duryodhano mando lobhaM chakre sudurmatiH . tato.akShairva~nchayitvA cha saubalena yudhiShThiram .. 39..\\ vanaM prasthApayAmAsa sapta varShANi pa~ncha cha . aGYAtameka.n rAShTre cha tathA varSha.n trayo dasham .. 40..\\ tatashchaturdashe varShe yAchamAnAH svaka.n vasu . nAlabhanta mahArAja tato yuddhamavartata .. 41..\\ tataste sarvamutsAdya hatvA duryodhanaM nR^ipam . rAjya.n vidruta bhUyiShThaM pratyapadyanta pANDavAH .. 42..\\ evametatpurAvR^itta.n teShAmakliShTakarmaNAm . bhedo rAjyavinAshashcha jayashcha jayatA.n vara .. 43..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 56} j kathita.n vai samAsena tvayA sarva.n dvijottama . mahAbhAratamAkhyAna.n kurUNAM charitaM mahat .. 1..\\ kathA.n tvanagha chitrArthAmimAM kathayati tvayi . vistara shravaNe jAta.n kautUhalamatIva me .. 2..\\ sa bhavAnvistareNemAM punarAkhyAtumarhati . na hi tR^ipyAmi pUrveShA.n shR^iNvAnashcharitaM mahat .. 3..\\ na tatkAraNamalpa.n hi dharmaGYA yatra pANDavAH . avadhyAnsarvasho jaghnuH prashasyante cha mAnavaiH .. 4..\\ kimartha.n te naravyAghrAH shaktAH santo hyanAgasaH . prayujyamAnAnsa~NkleshAnkShAntavanto durAtmanAm .. 5..\\ kathaM nAgAyuta prANo bAhushAlI vR^ikodaraH . pariklishyannapi krodha.n dhR^itavAnvai dvijottama .. 6..\\ katha.n sA draupadI kR^iShNA klishyamAnA durAtmabhiH . shaktA satI dhArtarAShTrAnnAdahadghorachakShuShA .. 7..\\ katha.n vyatikramandyUte pArthau mAdrI sutau tathA . anuvrajannaravyAghra.n va~nchyamAna.n durAtmabhiH .. 8..\\ katha.n dharmabhR^itA.n shreShThaH suto dharmasya dharmavit . anarhaH parama.n klesha.n soDhavAnsa yudhiShThiraH .. 9..\\ katha.n cha bahulAH senAH pANDavaH kR^iShNasArathiH . asyanneko.anayatsarvAH pitR^iloka.n dhana~njayaH .. 10..\\ etadAchakShva me sarva.n yathAvR^itta.n tapodhana . yadyachcha kR^itavantaste tatra tatra mahArathAH .. 11..\\ v maharSheH sarvalokeShu pUjitasya mahAtmanaH . pravakShyAmi mata.n kR^itsna.n vyAsasyAmita tejasaH .. 12..\\ ida.n shatasahasraM hi shlokAnAM puNyakarmaNAm . satyavatyAtmajeneha vyAkhyAtamamitaujasA .. 13..\\

ya ida.n shrAvayedvidvAnyashchedaM shR^iNuyAnnaraH . te brahmaNaH sthAnametya prApnuyurdevatulyatAm .. 14..\\ ida.n hi vedaiH samitaM pavitramapi chottamam . shrAvyANAmuttama.n chedaM purANamR^iShisa.nstutam .. 15..\\ asminnarthashcha dharmashcha nikhilenopadishyate . itihAse mahApuNye buddhishcha parinaiShThikI .. 16..\\ akShudrAndAnashIlAMshcha satyashIlAnanAstikAn . kArShNa.n vedamidaM vidvA~nshrAvayitvArthamashnute .. 17..\\ bhrUNa hatyA kR^ita.n chApi pApaM jahyAdasaMshayam . itihAsamima.n shrutvA puruSho.api sudAruNaH .. 18..\\ jayo nAmetihAso.aya.n shrotavyo vijigIShuNA . mahI.n vijayate sarvAM shatrUMshchApi parAjayet .. 19..\\ idaM pu.nsavana.n shreShThamidaM svastyayanaM mahat . mahiShI yuvarAjAbhyA.n shrotavyaM bahushastathA .. 20..\\ arthashAstramidaM puNya.n dharmashAstramidaM param . mokShashAstramidaM prokta.n vyAsenAmita buddhinA .. 21..\\ sampratyAchakShate chaiva AkhyAsyanti tathApare . putrAH shushrUShavaH santi preShyAshcha priyakAriNaH .. 22..\\ sharIreNa kR^itaM pApa.n vAchA cha manasaiva cha . sarva.n tattyajati kShipramida.n shR^iNvannaraH sadA .. 23..\\ bhAratAnAM mahajjanma shR^iNvatAmanasUyatAm . nAsti vyAdhibhaya.n teShAM paralokabhayaM kutaH .. 24..\\ dhanya.n yashasyamAyuShyaM svargyaM puNya.n tathaiva cha . kR^iShNadvaipAyaneneda.n kR^itaM puNyachikIrShuNA .. 25..\\ kIrtiM prathayatA loke pANDavAnAM mahAtmanAm . anyeShA.n kShatriyANAM cha bhUri draviNa tejasAm .. 26..\\ yathA samudro bhagavAnyathA cha himavAngiriH . khyAtAvubhau ratnanidhI tathA bhAratamuchyate .. 27..\\ ya ida.n shrAvayedvidvAnbrAhmaNAniha parvasu . dhUtapApmA jitasvargo brahmabhUya.n sa gachchhati .. 28..\\ yashcheda.n shrAvayechchhrAddhe brAhmaNAnpAdamantataH . akShayya.n tasya tachchhrAddhamupatiShThetpitR^Inapi .. 29..\\ ahnA yadenashchAGYAnAtprakaroti narash charan . tanmahAbhAratAkhyAna.n shrutvaiva pravilIyate .. 30..\\ bhAratAnAM mahajjanma mahAbhAratamuchyate . niruktamasya yo veda sarvapApairpramuchyate .. 31..\\ tribhirvarShaiH sadotthAyI kR^iShNadvaipAyano muniH . mahAbhAratamAkhyAna.n kR^itavAnidamuttamam .. 32..\\ dharme chArthe cha kAme cha mokShe cha bharatarShabha . yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tatkva chit .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 57} v rAjoparicharo nAma dharmanityo mahIpatiH . babhUva mR^igayA.n gantu.n sa kadA chiddhR^itavrataH .. 1..\\ sa chediviShaya.n ramyaM vasuH pauravanandanaH . indropadeshAjjagrAha grahaNIyaM mahIpatiH .. 2..\\ tamAshrame nyastashastraM nivasanta.n tapo ratim . devaH sAkShAtsvaya.n vajrI samupAyAnmahIpatim .. 3..\\ indratvamarho rAjAya.n tapasetyanuchintya vai . ta.n sAntvena nR^ipaM sAkShAttapasaH saMnyavartayat .. 4..\\ iindra na sa~NkIryeta dharmo.ayaM pR^ithivyAM pR^ithivIpate . taM pAhi dharmo hi dhR^itaH kR^itsna.n dhArayate jagat .. 5..\\ lokya.n dharmaM pAlaya tvaM nityayuktaH samAhitaH . dharmayuktastato lokAnpuNyAnApsyasi shAshvatAn .. 6..\\ diviShThasya bhuviShThastva.n sakhA bhUtvA mama priyaH . UdhaH pR^ithivyA yo deshastamAvasa narAdhipa .. 7..\\

pashavyashchaiva puNyashcha susthiro dhanadhAnyavAn . svArakShyashchaiva saumyashcha bhogyairbhUmiguNairvR^itaH .. 8..\\ atyanyAneSha desho hi dhanaratnAdibhiryutaH . vasu pUrNA cha vasudhA vasa chediShu chedipa .. 9..\\ dharmashIlA janapadAH susantoShAshcha sAdhavaH . na cha mithyA pralApo.atra svaireShvapi kuto.anyathA .. 10..\\ na cha pitrA vibhajyante narA guruhite ratAH . yu~njate dhuri no gAshcha kR^ishAH sandhukShayanti cha .. 11..\\ sarve varNAH svadharmasthAH sadA chediShu mAnada . na te.astyavidita.n kiM chittriShu lokeShu yadbhavet .. 12..\\ devopabhogya.n divyaM cha AkAshe sphATikaM mahat . AkAshaga.n tvAM maddatta.n vimAnamupapatsyate .. 13..\\ tvamekaH sarvamartyeShu vimAnavaramAsthitaH . chariShyasyuparistho vai devo vigrahavAniva .. 14..\\ dadAmi te vaijayantIM mAlAmamlAna pa~NkajAm . dhArayiShyati sa~NgrAme yA tvA.n shastrairavikShatam .. 15..\\ lakShaNa.n chaitadeveha bhavitA te narAdhipa . indra mAleti vikhyAta.n dhanyamapratimaM mahat .. 16..\\ v yaShTi.n cha vaiNavIM tasmai dadau vR^itraniShUdanaH . iShTapradAnamuddishya shiShTAnAM paripAlinIm .. 17..\\ tasyAH shakrasya pUjArthaM bhUmau bhUmipatistadA . pravesha.n kArayAmAsa gate sa.nvatsare tadA .. 18..\\ tataH prabhR^iti chAdyApi yaShTyAH kShitipa sattamaiH . praveshaH kriyate rAjanyathA tena pravartitaH .. 19..\\ apare dyustathA chAsyAH kriyate uchchhrayo nR^ipaiH . ala~NkR^itAyAH piTakairgandhairmAlyaishcha bhUShaNaiH . mAlyadAma parikShiptA vidhivatkriyate.api cha .. 20..\\ bhagavAnpUjyate chAtra hAsyarUpeNa sha~NkaraH . svayameva gR^ihItena vasoH prItyA mahAtmanaH .. 21..\\ etAM pUjAM mahendrastu dR^iShTvA devakR^itA.n shubhAm . vasunA rAjamukhyena prItimAnabravIdvibhuH .. 22..\\ ye pUjayiShyanti narA rAjAnashcha mahaM mama . kArayiShyanti cha mudA yathA chedipatirnR^ipaH .. 23..\\ teShA.n shrIrvijayashchaiva sarAShTrANAM bhaviShyati . tathA sphIto janapado muditashcha bhaviShyati .. 24..\\ evaM mahAtmanA tena mahendreNa narAdhipa . vasuH prItyA maghavatA mahArAjo.abhisatkR^itaH .. 25..\\ utsava.n kArayiShyanti sadA shakrasya ye narAH . bhUmidAnAdibhirdAnairyathA pUtA bhavanti vai . varadAnamahAyaGYaistathA shakrotsavena te .. 26..\\ sampUjito maghavatA vasushchedipatistadA . pAlayAmAsa dharmeNa chedisthaH pR^ithivImimAm . indra prItyA bhUmipatishchakArendra maha.n vasuH .. 27..\\ putrAshchAsya mahAvIryAH pa~nchAsannamitaujasaH . nAnA rAjyeShu cha sutAnsa samrADabhyaShechayat .. 28..\\ mahAratho magadha rADvishruto yo bR^ihadrathaH . pratyagrahaH kushAmbashcha yamAhurmaNivAhanam . machchhillashcha yadushchaiva rAjanyashchAparAjitaH .. 29..\\ ete tasya sutA rAjanrAjarSherbhUri tejasaH . nyaveshayannAmabhiH svaiste deshAMshcha purANi cha . vAsavAH pa~ncha rAjAnaH pR^ithagvaMshAshcha shAshvatAH .. 30..\\ vasantamindra prAsAde AkAshe sphATike cha tam . upatasthurmahAtmAna.n gandharvApsaraso nR^ipam . rAjoparicharetyevaM nAma tasyAtha vishrutam .. 31..\\ puropavAhinI.n tasya nadI.n shuktimatIM giriH . arautsIchchetanA yuktaH kAmAtkolAhalaH kila .. 32..\\ giri.n kolAhalaM taM tu padA vasuratADayat .

nishchakrAma nadI tena prahAra vivareNa sA .. 33..\\ tasyAM nadyAmajanayanmithunaM parvataH svayam . tasmAdvimokShaNAtprItA nadI rAGYe nyavedayat .. 34..\\ yaH pumAnabhavattatra ta.n sa rAjarShisattamaH . vasurvasu pradashchakre senApatimarindamam . chakAra patnI.n kanyAM tu dayitAM girikAM nR^ipaH .. 35..\\ vasoH patnI tu girikA kAmAtkAle nyavedayat . R^itukAlamanuprApta.n snAtA pu.nsavane shuchiH .. 36..\\ tadahaH pitarashchainamUchurjahi mR^igAniti . ta.n rAjasattamaM prItAstadA matimatAM varam .. 37..\\ sa pitR^INAM niyoga.n tamavyatikramya pArthivaH . chachAra mR^igayA.n kAmI girikAmeva sa.nsmaran . atIva rUpasampannA.n sAkShAchchhriyamivAparAm .. 38..\\ tasya retaH prachaskanda charato ruchire vane . skanna mAtra.n cha tadreto vR^ikShapatreNa bhUmipaH .. 39..\\ pratijagrAha mithyA me na skandedreta ityuta . R^itushcha tasyA patnyA me na moghaH syAditi prabhuH .. 40..\\ sa~ncintyaiva.n tadA rAjA vichArya cha punaH punaH . amoghatva.n cha viGYAya retaso rAjasattamaH .. 41..\\ shukraprasthApane kAlaM mahiShyAH prasamIkShya saH . abhimantryAtha tachchhukramArAttiShThantamAshugam . sUkShmadharmArthatattvaGYo GYAtvA shyena.n tato.abravIt .. 42..\\ matpriyArthamida.n saumya shukraM mama gR^ihaM naya . girikAyAH prayachchhAshu tasyA hyArtavamadya vai .. 43..\\ gR^ihItvA tattadA shyenastUrNamutpatya vegavAn . javaM paramamAsthAya pradudrAva viha~NgamaH .. 44..\\ tamapashyadathAyAnta.n shyenaM shyenastathAparaH . abhyadravachcha ta.n sadyo dR^iShTvaivAmiSha sha~NkayA .. 45..\\ tuNDayuddhamathAkAshe tAvubhau samprachakratuH . yudhyatorapatadretastachchApi yamunAmbhasi .. 46..\\ tatrAdriketi vikhyAtA brahmashApAdvarApsarAH . mInabhAvamanuprAptA babhUva yamunA charI .. 47..\\ shyenapAdaparibhraShTa.n tadvIryamatha vAsavam . jagrAha tarasopetya sAdrikA matsyarUpiNI .. 48..\\ kadA chidatha matsI.n tAM babandhurmatsyajIvinaH . mAse cha dashame prApte tadA bharatasattama . ujjahnurudarAttasyAH strIpumA.nsa.n cha mAnuSham .. 49..\\ AshcharyabhUtaM matvA tadrAGYaste pratyavedayan . kAye matsyA imau rAjansambhUtau mAnuShAviti .. 50..\\ tayoH pumA.nsa.n jagrAha rAjoparicharastadA . sa matsyo nAma rAjAsIddhArmikaH satyasa~NgaraH .. 51..\\ sApsarA muktashApA cha kShaNena samapadyata . puroktA yA bhagavatA tiryagyonigatA shubhe . mAnuShau janayitvA tva.n shApamokShamavApsyasi .. 52..\\ tataH sA janayitvA tau vishastA matsyaghAtinA . santyajya matsyarUpa.n sA divyaM rUpamavApya cha . siddharShichAraNapatha.n jagAmAtha varApsarAH .. 53..\\ yA kanyA duhitA tasyA matsyA matsyasagandhinI . rAGYA dattAtha dAshAya iya.n tava bhavatviti . rUpasattvasamAyuktA sarvaiH samuditA guNaiH .. 54..\\ sA tu satyavatI nAma matsyaghAtyabhisaMshrayAt . AsInmatsyasagandhaiva ka.n chitkAla.n shuchismitA .. 55..\\ shushrUShArthaM piturnAva.n tAM tu vAhayatIM jale . tIrthayAtrAM parikrAmannapashyadvai parAsharaH .. 56..\\ atIva rUpasampannA.n siddhAnAmapi kA~NkShitAm . dR^iShTvaiva cha sa tAndhImAMshchakame chArudarshanAm . vidvA.nstA.n vAsavI.n kanyAM kAryavAnmunipu~NgavaH .. 57..\\ sAbravItpashya bhagavanpArAvAre R^iShInsthitAn . AvayordR^ishyatorebhiH kathaM nu syA.n samAgamaH .. 58..\\ eva.n tayokto bhagavAnnIhAramasR^ijatprabhuH .

yena deshaH sa sarvastu tamo bhUta ivAbhavat .. 59..\\ dR^iShTvA sR^iShTa.n tu nIhAraM tatastaM paramarShiNA . vismitA chAbravItkanyA vrIDitA cha manasvinI .. 60..\\ viddhi mAM bhagavankanyA.n sadA pitR^ivashAnugAm . tvatsa.nyogAchcha duShyeta kanyA bhAvo mamAnagha .. 61..\\ kanyAtve dUShite chApi katha.n shakShye dvijottama . gantu.n gR^ihaM gR^ihe chAhaM dhImanna sthAtumutsahe . etatsa~ncintya bhagavanvidhatsva yadanantaram .. 62..\\ evamuktavatI.n tAM tu prItimAnR^iShisattamaH . uvAcha matpriya.n kR^itvA kanyaiva tvaM bhaviShyasi .. 63..\\ vR^iNIShva cha varaM bhIru ya.n tvamichchhasi bhAmini . vR^ithA hina prasAdo me bhUtapUrvaH shuchismite .. 64..\\ evamuktA vara.n vavre gAtrasaugandhyamuttamam . sa chAsyai bhagavAnprAdAnmanasaH kA~NkShitaM prabhuH .. 65..\\ tato labdhavarA prItA strIbhAvaguNabhUShitA . jagAma saha sa.nsargamR^iShiNAdbhuta karmaNA .. 66..\\ tena gandhavatItyeva nAmAsyAH prathitaM bhuvi . tato yojanagandheti tasyA nAma parishrutam .. 67..\\ parAsharo.api bhagavA~njagAma svaM niveshanam . iti satyavatI hR^iShTA labdhvA varamanuttamam .. 68..\\ parAshareNa sa.nyuktA sadyo garbha.n suShAva sA . jaGYe cha yamunA dvIpe pArAsharyaH savIryavAn .. 69..\\ sa mAtaramupasthAya tapasyeva mano dadhe . smR^ito.aha.n darshayiShyAmi kR^ityeShviti cha so.abravIt .. 70..\\ eva.n dvaipAyano jaGYe satyavatyAM parAsharAt . dvIpe nyastaH sa yadbAlastasmAddvaipAyano.abhavat .. 71..\\ pAdApasAriNa.n dharma.n vidvAnsa tu yuge yuge . AyuH shakti.n cha martyAnA.n yugAnugamavekShya cha .. 72..\\ brahmaNo brAhmaNAnA.n cha tathAnugraha kAmyayA . vivyAsa vedAnyasmAchcha tasmAdvyAsa iti smR^itaH .. 73..\\ vedAnadhyApayAmAsa mahAbhArata pa~nchamAn . sumantu.n jaiminiM paila.n shukaM chaiva svamAtmajam .. 74..\\ prabhurvariShTho varado vaishampAyanameva cha . sa.nhitAstaiH pR^ithaktvena bhAratasya prakAshitAH .. 75..\\ tathA bhIShmaH shAntanavo ga~NgAyAmamitadyutiH . vasu vIryAtsamabhavanmahAvIryo mahAyashAH .. 76..\\ shUle protaH purANarShirachorashchorasha~NkayA . aNI mANDavya iti vai vikhyAtaH sumahAyashAH .. 77..\\ sa dharmamAhUya purA maharShiridamuktavAn . iShIkayA mayA bAlyAdekA viddhA shakuntikA .. 78..\\ tatkilbiSha.n smare dharmanAnyatpApamahaM smare . tanme sahasrasamita.n kasmAnnehAjayattapaH .. 79..\\ garIyAnbrAhmaNavadhaH sarvabhUtavadhAdyataH . tasmAttva.n kilbiShAdasmAchchhUdra yonau janiShyasi .. 80..\\ tena shApena dharmo.api shUdrayonAvajAyata . vidvAnvidura rUpeNa dhArmI tanurakilbiShI .. 81..\\ sa~njayo munikalpastu jaGYe sUto gavalgaNAt . sUryAchcha kunti kanyAyA.n jaGYe karNo mahArathaH . sahaja.n kavacha.n vibhratkuNDaloddyotitAnanaH .. 82..\\ anugrahArtha.n lokAnAM viShNurlokanamaskR^itaH . vasudevAttu devakyAM prAdurbhUto mahAyashAH .. 83..\\ anAdi nidhano devaH sa kartA jagataH prabhuH . avyaktamakSharaM brahma pradhAnaM nirguNAtmakam .. 84..\\ AtmAnamavyaya.n chaiva prakR^itiM prabhavaM param . puruSha.n vishvakarmANaM sattvayoga.n dhruvAkSharam .. 85..\\ anantamachala.n deva.n ha.nsaM nArAyaNaM prabhum . dhAtAramajaraM nitya.n tamAhuH paramavyayam .. 86..\\ puruShaH sa vibhuH kartA sarvabhUtapitAmahaH . dharmasa.nvardhanArthAya prajaGYe.andhakavR^iShNiShu .. 87..\\ astraGYau tu mahAvIryau sarvashastravishAradau .

sAtyakiH kR^itavarmA cha nArAyaNamanuvratau . satyakAddhR^idikAchchaiva jaGYAte.astravishAradau .. 88..\\ bharadvAjasya cha skanna.n droNyA.n shukramavardhata . maharSherugratapasastasmAddroNo vyajAyata .. 89..\\ gautamAnmithuna.n jaGYe sharastambAchchharadvataH . ashvatthAmnashcha jananI kR^ipashchaiva mahAbalaH . ashvatthAmA tato jaGYe droNAdastrabhR^itA.n varaH .. 90..\\ tathaiva dhR^iShTadyumno.api sAkShAdagnisamadyutiH . vaitAne karmaNi tate pAvakAtsamajAyata . vIro droNa vinAshAya dhanuShA saha vIryavAn .. 91..\\ tathaiva vedyA.n kR^iShNApi jaGYe tejasvinI shubhA . vibhrAjamAnA vapuShA bibhratI rUpamuttamam .. 92..\\ prahrAda shiShyo nagnajitsubalashchAbhavattataH . tasya prajA dharmahantrI jaGYe deva prakopanAt .. 93..\\ gAndhArarAjaputro.abhUchchhakuniH saubalastathA . duryodhanasya mAtA cha jaGYAte.arthavidAvubhau .. 94..\\ kR^iShNadvaipAyanAjjaGYe dhR^itarAShTro janeshvaraH . kShetre vichitravIryasya pANDushchaiva mahAbalaH .. 95..\\ pANDostu jaGYire pa~ncha putrA devasamAH pR^ithak . dvayoH striyorguNajyeShThasteShAmAsIdyudhiShThiraH .. 96..\\ dharmAdyudhiShThiro jaGYe mArutAttu vR^ikodaraH . indrAddhana~njayaH shrImAnsarvashastrabhR^itA.n varaH .. 97..\\ jaGYAte rUpasampannAvashvibhyA.n tu yamAvubhau . nakulaH sahadevashcha gurushushrUShaNe ratau .. 98..\\ tathA putrashata.n jaGYe dhR^itarAShTrasya dhImataH . duryodhanaprabhR^itayo yuyutsuH karaNastathA .. 99..\\ abhimanyuH subhadrAyAmarjunAdabhyajAyata . svastIyo vAsudevasya pautraH pANDormahAtmanaH .. 100..\\ pANDavebhyo.api pa~nchabhyaH kR^iShNAyAM pa~ncha jaGYire . kumArA rUpasampannAH sarvashastravishAradAH .. 101..\\ prativindhyo yudhiShThirAtsuta somo vR^ikodarAt . arjunAchchhruta kIrtistu shatAnIkastu nAkuliH .. 102..\\ tathaiva sahadevAchcha shrutasenaH pratApavAn . hiDimbAyA.n cha bhImena vane jaGYe ghaTotkachaH .. 103..\\ shikhaNDI drupadAjjaGYe kanyA putratvamAgatA . yA.n yakShaH puruSha.n chakre sthUNaH priyachikIrShayA .. 104..\\ kurUNA.n vigrahe tasminsamAgachchhanbahUnyatha . rAGYA.n shatasahasrANi yotsyamAnAni sa.nyuge .. 105..\\ teShAmaparimeyAni nAmadheyAni sarvashaH . na shakyaM parisa~NkhyAtu.n varShANAm ayutairapi . ete tu kIrtitA mukhyA yairAkhyAnamida.n tatam .. 106..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 58} j ya ete kIrtitA brahmanye chAnye nAnukIrtitAH . samyaktA~nshrotumichchhAmi rAGYashchAnyAnsuvarchasaH .. 1..\\ yadarthamiha sambhUtA devakalpA mahArathAH . bhuvi tanme mahAbhAga samyagAkhyAtumarhasi .. 2..\\ v rahasya.n khalvida.n rAjandevAnAmiti naH shrutam . tattu te kathayiShyAmi namaskR^itvA svayaM bhuve .. 3..\\ triH saptakR^itvaH pR^ithivI.n kR^itvA niHkShatriyAM purA . jAmadagnyastapastepe mahendre parvatottame .. 4..\\ tadA niHkShatriye loke bhArgaveNa kR^ite sati . brAhmaNAnkShatriyA rAjangarbhArthinyo.abhichakramuH .. 5..\\ tAbhiH saha samApeturbrAhmaNAH saMshitavratAH . R^itAvR^itau naravyAghra na kAmAnnAnR^itau tathA .. 6..\\ tebhyastu lebhire garbhAnkShatriyAstAH sahasrashaH .

tataH suShuvire rAjankShatriyAnvIryasaMmatAn . kumArAMshcha kumArIshcha punaH kShatrAbhivR^iddhaye .. 7..\\ eva.n tadbrAhmaNaiH kShatraM kShatriyAsu tapasvibhiH . jAtamR^idhyata dharmeNa sudIrgheNAyuShAnvitam . chatvAro.api tadA varNA babhUvurbrAhmaNottarAH .. 8..\\ abhyagachchhannR^itau nArIM na kAmAnnAnR^itau tathA . tathaivAnyAni bhUtAni tiryagyonigatAnyapi . R^itau dArAMshcha gachchhanti tadA sma bharatarShabha .. 9..\\ tato.avardhanta dharmeNa sahasrashatajIvinaH . tAH prajAH pR^ithivIpAla dharmavrataparAyaNAH . AdhibhirvyAdhibhishchaiva vimuktAH sarvasho narAH .. 10..\\ athemA.n sAgarApA~NgA.n gAM gajendra gatAkhilAm . adhyatiShThatpunaH kShatra.n sashailavanakAnanAm .. 11..\\ prashAsati punaH kShatre dharmeNemA.n vasundharAm . brAhmaNAdyAstadA varNA lebhire mudamuttamAm .. 12..\\ kAmakrodhodbhavAndoShAnnirasya cha narAdhipAH . daNDa.n daNDyeShu dharmeNa praNayanto.anvapAlayan .. 13..\\ tathA dharmapare kShatre sahasrAkShaH shatakratuH . svAdu deshe cha kAle cha vavarShApyAyayanprajAH .. 14..\\ na bAla eva mriyate tadA kashchinnarAdhipa . na cha striyaM prajAnAti kashchidaprAptayauvanaH .. 15..\\ evamAyuShmatIbhistu prajAbhirbharatarShabha . iya.n sAgaraparyantA samApUryata medinI .. 16..\\ Ijire cha mahAyaGYaiH kShatriyA bahu dakShiNaiH . sA~NgopaniShadAnvedAnviprAshchAdhIyate tadA .. 17..\\ na cha vikrINate brahma brAhmaNAH sma tadA nR^ipa . na cha shUdra samAbhyAshe vedAnuchchArayantyuta .. 18..\\ kArayantaH kR^iShi.n gobhistathA vaishyAH kShitAviha . na gAmayu~njanta dhuri kR^ishA~NgAshchApyajIvayan .. 19..\\ phenapAMshcha tathA vatsAnna duhanti sma mAnavAH . na kUTamAnairvaNijaH paNya.n vikrINate tadA .. 20..\\ karmANi cha naravyAghra dharmopetAni mAnavAH . dharmamevAnupashyantashchakrurdharmaparAyaNAH .. 21..\\ svakarmaniratAshchAsansarve varNA narAdhipa . eva.n tadA naravyAghra dharmo na hrasate kva chit .. 22..\\ kAle gAvaH prasUyante nAryashcha bharatarShabha . phalantyR^ituShu vR^iShkAshcha puShpANi cha phalAni cha .. 23..\\ eva.n kR^itayuge samyagvartamAne tadA nR^ipa . ApUryate mahIkR^itsnA prANibhirbahubhirbhR^isham .. 24..\\ tataH samudite loke mAnuShe bharatarShabha . asurA jaGYire kShetre rAGYAM manujapu~Ngava .. 25..\\ Adityairhi tadA daityA bahusho nirjitA yudhi . aishvaryAdbhraMshitAshchApi sambabhUvuH kShitAviha .. 26..\\ iha devatvamichchhanto mAnuSheShu manasvinaH . jaGYire bhuvi bhUteShu teShu teShvasurA vibho .. 27..\\ goShvashveShu cha rAjendra kharoShTramahiSheShu cha . kravyAdeShu cha bhUteShu gajeShu cha mR^igeShu cha .. 28..\\ jAtairiha mahIpAla jAyamAnaishcha tairmahI . na shashAkAtmanAtmAnamiya.n dhArayituM dharA .. 29..\\ atha jAtA mahIpAlAH ke chidbalasamanvitAH . diteH putrA danoshchaiva tasmAllokAdiha chyutAH .. 30..\\ vIryavanto.avaliptAste nAnArUpadharA mahIm . imA.n sAgaraparyantAM parIyurarimardanAH .. 31..\\ brAhmaNAnkShatriyAnvaishyA~nshUdrAMshchaivApyapIDayan . anyAni chaiva bhUtAni pIDayAmAsurojasA .. 32..\\ trAsayanto vinighnantastA.nstAnbhUtagaNAMsh cha te . vicheruH sarvato rAjanmahI.n shatasahasrashaH .. 33..\\ AshramasthAnmaharShIMshcha dharShayantastatastataH . abrahmaNyA vIryamadA mattA madabalena cha .. 34..\\ eva.n vIryabalotsiktairbhUriya.n tairmahAsuraiH .

pIDyamAnA mahIpAla brahmANamupachakrame .. 35..\\ na hImAM pavano rAjanna nAgA na nagA mahIm . tadA dhArayitu.n shekurAkrAntA.n dAnavairbalAt .. 36..\\ tato mahI mahIpAla bhArArtA bhayapIDitA . jagAma sharaNa.n deva.n sarvabhUtapitAmaham .. 37..\\ sA sa.nvR^itaM mahAbhAgairdevadvija maharShibhiH . dadarsha devaM brahmANa.n lokakartAramavyayam .. 38..\\ gandharvairapsarobhishcha bandi karmasu niShThitaiH . vandyamAnaM mudopetairvavande chainametya sA .. 39..\\ atha viGYApayAmAsa bhUmista.n sharaNArthinI . saMnidhau lokapAlAnA.n sarveShAmeva bhArata .. 40..\\ tatpradhAnAtmanastasya bhUmeH kR^itya.n svayaM bhuvaH . pUrvamevAbhavadrAjanviditaM parameShThinaH .. 41..\\ sraShTA hi jagataH kasmAnna sambudhyeta bhArata . surAsurANA.n lokAnAmasheSheNa manogatam .. 42..\\ tamuvAcha mahArAja bhUmiM bhUmipatirvibhuH . prabhavaH sarvabhUtAnAmIshaH shambhuH prajApatiH .. 43..\\ yadarthamasi samprAptA matsakAsha.n vasundhare . tadartha.n saMniyokShyAmi sarvAneva divaukasaH .. 44..\\ ityuktvA sa mahI.n devo brahmA rAjanvisR^ijya cha . Adidesha tadA sarvAnvibudhAnbhUtakR^itsvayam .. 45..\\ asyA bhUmernirasituM bhAraM bhAgaiH pR^ithakpR^ithak . asyAmeva prasUyadhva.n virodhAyeti chAbravIt .. 46..\\ tathaiva cha samAnIya gandharvApsarasA.n gaNAn . uvAcha bhagavAnsarvAnida.n vachanamuttamam . svairaMshaiH samprasUyadhva.n yatheShTaM mAnuSheShviti .. 47..\\ atha shakrAdayaH sarve shrutvA suragurorvachaH . tathyamarthya.n cha pathyaM cha tasya te jagR^ihustadA .. 48..\\ atha te sarvasho.aMshaiH svairgantuM bhUmi.n kR^itakShaNAH . nArAyaNamamitraghna.n vaikuNThamupachakramuH .. 49..\\ yaH sachakragadApANiH pItavAsAsita prabhaH . padmanAbhaH surArighnaH pR^ithuchArva~nchitekShaNaH .. 50..\\ taM bhuvaH shodhanAyendra uvAcha puruShottamam . aMshenAvatarasveti tathetyAha cha ta.n hariH .. 51..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 59} v atha nArAyaNenendrashchakAra saha sa.nvidam . avatartuM mahI.n svargAdaMshataH sahitaH suraiH .. 1..\\ Adishya cha svaya.n shakraH sarvAneva divaukasaH . nirjagAma punastasmAtkShayAnnArAyaNasya ha .. 2..\\ te.amarArivinAshAya sarvalokahitAya cha . avateruH krameNemAM mahI.n svargAddivaukasaH .. 3..\\ tato brahmarShivaMsheShu pArthivarShikuleShu cha . jaGYire rAjashArdUla yathAkAma.n divaukasaH .. 4..\\ dAnavAnrAkShasAMshchaiva gandharvAnpannagA.nstathA . puruShAdAni chAnyAni jaghnuH sattvAnyanekashaH .. 5..\\ dAnavA rAkShasAshchaiva gandharvAH pannagAstathA . na tAnbalasthAnbAlye.api jaghnurbharatasattama .. 6..\\ j devadAnava sa~NghAnA.n gandharvApsarasAM tathA . mAnavAnA.n cha sarveShAM tathA vai yakSharakShasAm .. 7..\\ shrotumichchhAmi tattvena sambhava.n kR^itsnamAditaH . prANinA.n chaiva sarveShA.n sarvashaH sarvaviddhyasi .. 8..\\ v hanta te kathayiShyAmi namaskR^itvA svayaM bhuve .

surAdInAmaha.n samyaglokAnAM prabhavApyayam .. 9..\\ brahmaNo mAnasAH putrA viditAH ShaNmaharShayaH . marIchiratrya~Ngirasau pulastyaH pulahaH kratuH .. 10..\\ marIcheH kashyapaH putraH kashyapAttu imAH prajAH . prajaGYire mahAbhAgA dakSha kanyAstrayodasha .. 11..\\ aditirditirdanuH kAlA anAyuH si.nhikA muniH . krodhA prAvA ariShTA cha vinatA kapilA tathA .. 12..\\ kadrUshcha manujavyAghradakSha kanyaiva bhArata . etAsA.n vIryasampannaM putrapautramanantakam .. 13..\\ adityA.n dvAdashAdityAH sambhUtA bhuvaneshvarAH . ye rAjannAmatastA.nste kIrtayiShyAmi bhArata .. 14..\\ dhAtA mitro.aryamA shakro varuNashchAMsha eva cha . bhago vivasvAnpUShA cha savitA dashamastathA .. 15..\\ ekAdashastathA tvaShTA viShNurdvAdasha uchyate . jaghanyajaH sa sarveShAmAdityAnA.n guNAdhikaH .. 16..\\ eka eva diteH putro hiraNyakashipuH smR^itaH . nAmnA khyAtAstu tasyeme putrAH pa~ncha mahAtmanaH .. 17..\\ prahrAdaH pUrvajasteShA.n sa.nhrAdastadanantaram . anuhrAdastR^itIyo.abhUttasmAchcha shibibAShkalau .. 18..\\ prahrAdasya trayaH putrAH khyAtAH sarvatra bhArata . virochanashcha kumbhashcha nikumbhashcheti vishrutAH .. 19..\\ virochanasya putro.abhUdbalirekaH pratApavAn . baleshcha prathitaH putro bANo nAma mahAsuraH .. 20..\\ chatvAriMshaddanoH putrAH khyAtAH sarvatra bhArata . teShAM pathamajo rAjA viprachittirmahAyashAH .. 21..\\ shambaro namuchishchaiva pulomA cheti vishrutaH . asi lomA cha keshI cha durjayashchaiva dAnavaH .. 22..\\ ayaH shirA ashvashirA ayaH sha~Nkushcha vIryavAn . tathA gaganamUrdhA cha vegavAnketumAMshcha yaH .. 23..\\ svarbhAnurashvo.ashvapatirvR^iShaparvAjakastathA . ashvagrIvashcha sUkShmashcha tuhuNDashcha mahAsuraH .. 24..\\ isR^ipA ekachakrashcha virUpAkSho harAharau . nichandrashcha nikumbhashcha kupathaH kApathastathA .. 25..\\ sharabhaH shalabhashchaiva sUryA chandramasau tathA . iti khyAtA danorvaMshe dAnavAH parikIrtitAH . anyau tu khalu devAnA.n sUryachandramasau smR^itau .. 26..\\ ime cha vaMshe prathitAH sattvavanto mahAbalAH . danu putrA mahArAja dasha dAnava pu~NgavAH .. 27..\\ ekAkSho mR^itapA vIraH pralambanarakAvapi . vAtApiH shatrutapanaH shaThashchaiva mahAsuraH .. 28..\\ gaviShThashcha danAyushcha dIrghajihvashcha dAnavaH . asa~NkhyeyAH smR^itAsteShAM putrAH pautrAshcha bhArata .. 29..\\ si.nhikA suShuve putra.n rAhu.n chandrArkamardanam . suchandra.n chandra hantAraM tathA chandra vimardanam .. 30..\\ krUra svabhAva.n krUrAyAH putrapautramanantakam . gaNaH krodhavasho nAma krUrakarmAri mardanaH .. 31..\\ anAyuShaH punaH putrAshchatvAro.asura pu~NgavAH . vikSharo balavIrau cha vR^itrashchaiva mahAsuraH .. 32..\\ kAlAyAH prathitAH putrAH kAlakalpAH prahAriNaH . bhuvi khyAtA mahAvIryA dAnaveShu parantapAH .. 33..\\ vinAshanashcha krodhashcha hantA krodhasya chAparaH . krodhashatrustathaivAnyaH kAleyA iti vishrutAH .. 34..\\ asurANAmupAdhyAyaH shukrastvR^iShisuto.abhavat . khyAtAshchoshanasaH putrAshchatvAro.asura yAjakAH .. 35..\\ tvaShTAvarastathAtrishcha dvAvanyau mantrakarmiNau . tejasA sUryasa~NkAshA brahmalokaprabhAvanAH .. 36..\\ ityeSha vaMshaprabhavaH kathitaste tarasvinAm . asurANA.n surANA.n cha purANe saMshruto mayA .. 37..\\ eteShA.n yadapatya.n tu na shakyaM tadasheShataH . prasa~NkhyAtuM mahIpAla guNabhUtamanantakam .. 38..\\

tArkShyashchAriShTanemishcha tathaiva garuDAruNau . AruNirvAruNishchaiva vainateyA iti smR^itAH .. 39..\\ sheSho.ananto vAsukishcha takShakashcha bhuja~NgamaH . kUrmashcha kulikashchaiva kAdraveyA mahAbalAH .. 40..\\ bhImasenogra senau cha suparNo varuNastathA . gopatirdhR^itarAShTrashcha sUryavarchAshcha saptamaH .. 41..\\ patravAnarkaparNashcha prayutashchaiva vishrutaH . bhImashchitrarathashchaiva vikhyAtaH sarvavidvashI .. 42..\\ tathA shAlishirA rAjanpradyumnashcha chaturdashaH . kaliH pa~nchadashashchaiva nAradashchaiva ShoDashaH . ityete devagandharvA mauneyAH parikIrtitAH .. 43..\\ atastu bhUtAnyanyAni kIrtayiShyAmi bhArata . anavadyAmanuvashAmanUnAmaruNAM priyAm . anUpA.n subhagAM bhAsImiti prAvA vyajAyata .. 44..\\ siddhaH pUrNashcha barhI cha pUrNAshashcha mahAyashAH . brahma chArI ratiguNaH suparNashchaiva saptamaH .. 45..\\ vishvAvasushcha bhAnushcha suchandro dashamastathA . ityete devagandharvAH prAveyAH parikIrtitAH .. 46..\\ ima.n tvapsarasA.n vaMshaM viditaM puNyalakShaNam . prAvAsUta mahAbhAgA devI devarShitaH purA .. 47..\\ alambusA mishrakeShI vidyutparNA tulAnaghA . aruNA rakShitA chaiva rambhA tadvanmanoramAH .. 48..\\ asitA cha subAhushcha suvratA subhujA tathA . supriyA chAtibAhushcha vikhyAtau cha hahAhuhU . tumburushcheti chatvAraH smR^itA gandharvasattamAH .. 49..\\ amR^itaM brAhmaNA gAvo gandharvApsarasastathA . apatya.n kapilAyAstu purANe parikIrtitam .. 50..\\ iti te sarvabhUtAnA.n sambhavaH kathito mayA . yathAvatparisa~NkhyAto gandharvApsarasA.n tathA .. 51..\\ bhujagAnA.n suparNAnAM rudrANAM marutA.n tathA . gavA.n cha brAhmaNAnAM cha shrImatAM puNyakarmaNAm .. 52..\\ AyuShyashchaiva puNyashcha dhanyaH shrutisukhAvahaH . shrotavyashchaiva satata.n shrAvyashchaivAnasUyatA .. 53..\\ ima.n tu vaMshaM niyamena yaH paThen mahAtmanAM brAhmaNadeva saMnidhau . apatyalAbha.n labhate sa puShkalaM shriya.n yashaH pretya cha shobhanA.n gatim .. 54..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 60} v brahmaNo mAnasAH putrA viditAH ShaNmaharShayaH . ekAdasha sutAH sthANoH khyAtAH paramamAnasAH .. 1..\\ mR^igavyAdhashcha sharvashcha nirR^itishcha mahAyashAH . ajaika pAdahirbudhnyaH pinAkI cha parantapaH .. 2..\\ dahano.atheshvarashchaiva kapAlI cha mahAdyutiH . sthANurbhavashcha bhagavAnrudA ekAdasha smR^itAH .. 3..\\ marIchira~NgirA atriH pulastyaH pujahaH kratuH . ShaDete brahmaNaH putrA vIryavanto maharShayaH .. 4..\\ trayastva~NgirasaH putrA loke sarvatra vishrutAH . bR^ihaspatirutathyashcha sa.nvartashcha dhR^itavratAH .. 5..\\ atrestu bahavaH putrAH shrUyante manujAdhipa . sarve vedavidaH siddhAH shAntAtmAno maharShayaH .. 6..\\ rakShasAstu pulastyasya vAnarAH kiMnarAstathA . pulahasya mR^igAH si.nhA vyAghrAH kimpuruShAstathA .. 7..\\ kratoH kratusamAH putrAH pata~NgasahachAriNaH . vishrutAstriShu lokeShu satyavrataparAyaNAH .. 8..\\ dakShastvajAyatA~NguShThAddakShiNAdbhagavAnR^iShiH . brahmaNaH pR^ithivIpAla putraH putravatA.n varaH .. 9..\\ vAmAdajAyatA~NguShThAdbhAryA tasya mahAtmanaH . tasyAM pa~nchAshata.n kanyAH sa evAjanayanmuniH .. 10..\\

tAH sarvAstvanavadyA~NgyaH kanyAH kamalalochanAH . putrikAH sthApayAmAsa naShTaputraH prajApatiH .. 11..\\ dadau sa dasha dharmAya sapta viMshatimindave . divyena vidhinA rAjankashyapAya trayodasha .. 12..\\ nAmato dharmapatnyastAH kIrtyamAnA nibodha me . kIrtirlakShmIrdhR^itirmedhA puShTiH shraddhA kriyA tathA .. 13..\\ buddhirlajjA matishchaiva patnyo dharmasya tA dasha . dvArANyetAni dharmasya vihitAni svayaM bhuvA .. 14..\\ sapta viMshatisomasya patnyo loke parishrutAH . kAlasya nayane yuktAH somapatnyaH shubhavratAH . sarvA nakShatrayoginyo lokayAtrA vidhau sthitAH .. 15..\\ pitAmaho munirdevastasya putraH prajApatiH . tasyAShTau vasavaH putrAsteShA.n vakShyAmi vistaram .. 16..\\ dharo dhruvashcha somashcha ahashchaivAnilo.analaH . pratyUShashcha prabhAsashcha vasavo.aShTAviti smR^itAH .. 17..\\ dhUmrAyAshcha dharaH putro brahma vidyo dhruvastathA . chandramAstu manasvinyAH shvasAyAH shvasanastathA .. 18..\\ ratAyAshchApyahaH putraH shANDilyAshcha hutAshanaH . pratyUShashcha prabhAsashcha prabhAtAyAH sutau smR^itau .. 19..\\ dharasya putro draviNo hutahavyavahastathA . dhruvasya putro bhagavAnkAlo lokaprakAlanaH .. 20..\\ somasya tu suto varchA varchasvI yena jAyate . manoharAyAH shishiraH prANo.atha ramaNastathA .. 21..\\ ahnaH sutaH smR^ito jyotiH shramaH shAntastathA muniH . agneH putraH kumArastu shrImA~nsharavaNAlayaH .. 22..\\ tasya shAkho vishAkhashcha naigameshashcha pR^iShThajaH . kR^ittikAbhyupapatteshcha kArttikeya iti smR^itaH .. 23..\\ anilasya shivA bhAryA tasyAH putraH purojavaH . aviGYAta gatishchaiva dvau putrAvanilasya tu .. 24..\\ pratyUShasya viduH putramR^iShiM nAmnAtha devalam . dvau putrau devalasyApi kShamAvantau manIShiNau .. 25..\\ bR^ihaspatestu bhaginI varastrI brahmachAriNI . yogasiddhA jagatsarvamasakta.n vicharatyuta . prabhAsasya tu bhAryA sA vasUnAmaShTamasya ha .. 26..\\ vishvakarmA mahAbhAgo jaGYe shilpaprajA patiH . kartA shilpasahasrANA.n tridashAnAM cha vardhakiH .. 27..\\ bhUShaNAnA.n cha sarveShAM kartA shilpavatA.n varaH . yo divyAni vimAnAni devatAnA.n chakAra ha .. 28..\\ manuShyAshchopajIvanti yasya shilpaM mahAtmanaH . pUjayanti cha yaM nitya.n vishvakarmANamavyayam .. 29..\\ stana.n tu dakShiNaM bhittvA brahmaNo naravigrahaH . niHsR^ito bhagavAndharmaH sarvalokasukhAvahaH .. 30..\\ trayastasya varAH putrAH sarvabhUtamanoharAH . shamaH kAmashcha harShashcha tejasA lokadhAriNaH .. 31..\\ kAmasya tu ratirbhAryA shamasya prAptira~NganA . nandI tu bhAryA harShasya yatra lokAH pratiShThitAH .. 32..\\ marIcheH kashyapaH putraH kashyapasya surAsurAH . jaGYire nR^ipashArdUla lokAnAM prabhavastu saH .. 33..\\ tvAShTrI tu saviturbhAryA vaDavA rUpadhAriNI . asUyata mahAbhAgA sAntarikShe.ashvinAvubhau .. 34..\\ dvAdashaivAditeH putrAH shakra mukhyA narAdhipa . teShAmavarajo viShNuryatra lokAH pratiShThitAH .. 35..\\ trayastriMshata ityete devAsteShAmaha.n tava . anvaya.n sampravakShyAmi pakShaishcha kulato gaNAn .. 36..\\ rudrANAmaparaH pakShaH sAdhyAnAM marutA.n tathA . vasUnAM bhArgava.n vidyAdvishve devA.nstathaiva cha .. 37..\\ vainateyastu garuDo balavAnaruNastathA . bR^ihaspatishcha bhagavAnAdityeShveva gaNyate .. 38..\\ ashvibhyA.n guhyakAnviddhi sarvauShadhyastathA pashUn . eSha devagaNo rAjankIrtitaste.anupUrvashaH .

ya.n kIrtayitvA manujaH sarvapApaiH pramuchyate .. 39..\\ brahmaNo hR^idayaM bhittvA niHsR^ito bhagavAnbhR^iguH . bhR^igoH putraH kavirvidvA~nshukraH kavi suto grahaH .. 40..\\ trailokyaprANayAtrArthe varShAvarShe bhayAbhaye . svayaM bhuvA niyuktaH sanbhuvanaM paridhAvati .. 41..\\ yogAchAryo mahAbuddhirdaityAnAmabhavadguruH . surANA.n chApi medhAvI brahma chArI yatavrataH .. 42..\\ tasminniyukte vibhunA yogakShemAya bhArgave . anyamutpAdayAmAsa putraM bhR^iguraninditam .. 43..\\ chyavana.n dIptatapasaM dharmAtmAnaM manIShiNam . yaH saroShAchchyuto garbhAnmAturmokShAya bhArata .. 44..\\ AruNI tu manoH kanyA tasya patnI manIShiNaH . aurvastasyA.n samabhavadUruM bhittvA mahAyashAH . mahAtapA mahAtejA bAla eva guNairyutaH .. 45..\\ R^ichIkastasya putrastu jamadagnistato.abhavat . jamadagnestu chatvAra AsanputrA mahAtmanaH .. 46..\\ rAmasteShA.n jaghanyo.abhUdajaghanyairguNairyutaH . sarvashastrAstrakushalaH kShatriyAntakaro vashI .. 47..\\ aurvasyAsItputrashata.n jamadagnipurogamam . teShAM putrasahasrANi babhUvurbhR^iguvistaraH .. 48..\\ dvau putrau brahmaNastvanyau yayostiShThati lakShaNam . loke dhAtA vidhAtA cha yau sthitau manunA saha .. 49..\\ tayoreva svasA devI lakShmIH padmagR^ihA shubhA . tasyAstu mAnasAH putrAsturagA vyoma chAriNaH .. 50..\\ varuNasya bhAryA jyeShThA tu shukrAddevI vyajAyata . tasyAH putraM bala.n viddhi surA.n cha suranandinIm .. 51..\\ prajAnAmannakAmAnAmanyonyaparibhakShaNAt . adharmastatra sa~njAtaH sarvabhUtavinAshanaH .. 52..\\ tasyApi nirR^itirbhAryA nairR^itA yena rAkShasAH . ghorAstasyAstrayaH putrAH pApakarma ratAH sadA . bhayo mahAbhayashchaiva mR^ityurbhUtAntakastathA .. 53..\\ kAkI.n shyenI.n cha bhAsIM cha dhR^itarAShTrIM tathA shukIm . tAmrA tu suShuve devI pa~nchaitA lokavishrutAH .. 54..\\ ulUkAnsuShuve kAkI shyenI shyenAnvyajAyata . bhAsI bhAsAnajanayadgR^idhrAMshchaiva janAdhipa .. 55..\\ dhR^itarAShTrI tu ha.nsAMshcha kalaha.nsAMshcha sarvashaH . chakravAkAMshcha bhadra.n te prajaGYe sA tu bhAminI .. 56..\\ shukI vijaGYe dharmaGYa shukAneva manasvinI . kalyANa guNasampannA sarvalakShaNapUjitA .. 57..\\ nava krodhavashA nArIH prajaGYe.apyAtmasambhavAH . mR^igI.n cha mR^igamandAM cha hariM bhadra manAm api .. 58..\\ mAta~NgImatha shArdUlI.n shvetAM surabhimeva cha . sarvalakShaNasampannA.n surasA.n cha yashasvinIm .. 59..\\ apatya.n tu mR^igAH sarve mR^igyA naravarAtmaja . R^ikShAshcha mR^igamandAyAH sR^imarAshchamarA api .. 60..\\ tatastvairAvataM nAga.n jaGYe bhadra manA sutam . airAvataH sutastasyA deva nAgo mahAgajaH .. 61..\\ haryAshcha harayo.apatya.n vAnarAshcha tarasvinaH . golA~NgUlAMshcha bhadra.n te haryAH putrAnprachakShate .. 62..\\ prajaGYe tvatha shArdUlI si.nhAnvyAghrAMshcha bhArata . dvIpinashcha mahAbhAga sarvAneva na saMshayaH .. 63..\\ mAta~NgyAstvatha mAta~NgA apatyAni narAdhipa . dishAgaja.n tu shvetAkhya.n shvetAjanayadAshugam .. 64..\\ tathA duhitarau rAjansurabhirvai vyajAyata . rohiNI.n chaiva bhadraM te gandharvIM cha yashasvinIm . rohiNyA.n jaGYire gAvo gandharvyA.n vAjinaH sutAH .. 65..\\ surasAjanayannAgAnrAjankadrUshcha pannagAn . sapta piNDa phalAnvR^ikShAnanalApi vyajAyata . analAyAH shukI putrI kadrvAstu surasA sutA .. 66..\\ aruNasya bhAryA shyenI tu vIryavantau mahAbalau .

sampAti.n janayAmAsa tathaiva cha jaTAyuSham . dvau putrau vinatAyAstu vikhyAtau garuDAruNau .. 67..\\ ityeSha sarvabhUtAnAM mahatAM manujAdhipa . prabhavaH kIrtitaH samya~NmayA matimatA.n vara .. 68..\\ ya.n shrutvA puruShaH samyakpUto bhavati pApmanaH . sarvaGYatA.n cha labhate gatimagryAM cha vindati .. 69..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 61} j devAnA.n dAnavAnAM cha yakShANAmatha rakShasAm . anyeShA.n chaiva bhUtAnA.n sarveShAM bhagavannaham .. 1..\\ shrotumichchhAmi tattvena mAnuSheShu mahAtmanAm . janma karma cha bhUtAnAmeteShAmanupUrvashaH .. 2..\\ v mAnuSheShu manuShyendra sambhUtA ye divaukasaH . prathama.n dAnavAMshchaiva tA.nste vakShyAmi sarvashaH .. 3..\\ viprachittiriti khyAto ya AsIddAnavarShabhaH . jarAsandha iti khyAtaH sa AsInmanujarShabhaH .. 4..\\ diteH putrastu yo rAjanhiraNyakashipuH smR^itaH . sa jaGYe mAnuShe loke shishupAlo nararShabhaH .. 5..\\ sa.nhrAda iti vikhyAtaH prahrAdasyAnujastu yaH . sa shalya iti vikhyAto jaGYe bAhlIla pu~NgavaH .. 6..\\ anuhrAdastu tejasvI yo.abhUtkhyAto jaghanyajaH . dhR^iShTaketuriti khyAtaH sa AsInmanujeshvaraH .. 7..\\ yastu rAja~nshibirnAma daiteyaH parikIrtitaH . druma ityabhivikhyAtaH sa AsIdbhuvi pArthivaH .. 8..\\ bAShkalo nAma yasteShAmAsIdasurasattamaH . bhagadatta iti khyAtaH sa AsInmanujeshvaraH .. 9..\\ ayaH shirA ashvashirA ayaH sha~Nkushcha vIryavAn . tathA gaganamUrdhA cha vegavAMshchAtra pa~nchamaH .. 10..\\ pa~nchaite jaGYire rAjanvIryavanto mahAsurAH . kekayeShu mahAtmAnaH pArthivarShabha sattamAH .. 11..\\ ketumAniti vikhyAto yastato.anyaH pratApavAn . amitaujA iti khyAtaH pR^ithivyA.n so.abhavannnR^ipaH .. 12..\\ svarbhAnuriti vikhyAtaH shrImAnyastu mahAsuraH . ugrasena iti khyAta ugra karmA narAdhipaH .. 13..\\ yastvashva iti vikhyAtaH shrImAnAsInmahAsuraH . ashoko nAma rAjAsInmahAvIryaparAkramaH .. 14..\\ tasmAdavarajo yastu rAjannashvapatiH smR^itaH . daiteyaH so.abhavadrAjA hArdikyo manujarShabhaH .. 15..\\ vR^iShaparveti vikhyAtaH shrImAnyastu mahAsuraH . dIrghapraGYa iti khyAtaH pR^ithivyA.n so.abhavannR^ipaH .. 16..\\ ajakastvanujo rAjanya AsIdvR^iShaparvaNaH . sa malla iti vikhyAtaH pR^ithivyAmabhavannR^ipaH .. 17..\\ ashvagrIva iti khyAtaH sattvavAnyo mahAsuraH . rochamAna iti khyAtaH pR^ithivyA.n so.abhavannR^ipaH .. 18..\\ sUkShmastu matimAnrAjankIrtimAnyaH prakIrtitaH . bR^ihanta iti vikhyAtaH kShitAvAsItsa pArthivaH .. 19..\\ tuhuNDa iti vikhyAto ya AsIdasurottamaH . senA binduriti khyAtaH sa babhUva narAdhipaH .. 20..\\ isR^ipA nAma yasteShAmasurANAM balAdhikaH . pApajinnAma rAjAsIdbhuvi vikhyAtavikramaH .. 21..\\ ekachakra iti khyAta AsIdyastu mahAsuraH . prativindhya iti khyAto babhUva prathitaH kShitau .. 22..\\ virUpAkShastu daiteyashchitrayodhI mahAsuraH . chitravarmeti vikhyAtaH kShitAvAsItsa pArthivaH .. 23..\\ harastvariharo vIra AsIdyo dAnavottamaH . suvAsturiti vikhyAtaH sa jaGYe manujarShabhaH .. 24..\\

aharastu mahAtejAH shatrupakSha kShaya.n karaH . bAhlIko nAma rAjA sa babhUva prathitaH kShitau .. 25..\\ nichandrashchandra vaktrashcha ya AsIdasurottamaH . mu~nja kesha iti khyAtaH shrImAnAsItsa pArthivaH .. 26..\\ nikumbhastvajitaH sa~Nkhye mahAmatirajAyata . bhUmau bhUmipatiH shreShTho devAdhipa iti smR^itaH .. 27..\\ sharabho nAma yasteShA.n daiteyAnAM mahAsuraH . pauravo nAma rAjarShiH sa babhUva nareShviha .. 28..\\ dvitIyaH shalabhasteShAmasurANAM babhUva yaH . prahrAdo nAma bAhlIkaH sa babhUva narAdhipaH .. 29..\\ chandrastu ditijashreShTho loke tArAdhipopamaH . R^iShiko nAma rAjarShirbabhUva nR^ipasattamaH .. 30..\\ mR^itapA iti vikhyAto ya AsIdasurottamaH . pashchimAnUpaka.n viddhi taM nR^ipaM nR^ipasattama .. 31..\\ gaviShThastu mahAtejA yaH prakhyAto mahAsuraH . drumasena iti khyAtaH pR^ithivyA.n so.abhavannR^ipaH .. 32..\\ mayUra iti vikhyAtaH shrImAnyastu mahAsuraH . sa vishva iti vikhyAto babhUva pR^ithivIpatiH .. 33..\\ suparNa iti vikhyAtatasmAdavarajastu yaH . kAlakIrtiriti khyAtaH pR^ithivyA.n so.abhavannR^ipaH .. 34..\\ chandra hanteti yasteShA.n kIrtitaH pravaro.asuraH . shunako nAma rAjarShiH sa babhUva narAdhipaH .. 35..\\ vinAshanastu chandrasya ya AkhyAto mahAsuraH . jAnakirnAma rAjarShiH sa babhUva narAdhipaH .. 36..\\ dIrghajihvastu kauravya ya ukto dAnavarShabhaH . kAshirAja iti khyAtaH pR^ithivyAM pR^ithivIpatiH .. 37..\\ graha.n tu suShuve yaM ta.n si.nhI chandrArkamardanam . krAtha ityabhivikhyAtaH so.abhavanmanujAdhipaH .. 38..\\ anAyuShastu putrANA.n chaturNAM pravaro.asuraH . vikSharo nAma tejasvI vasu mitro.abhavannR^ipaH .. 39..\\ dvitIyo vikSharAdyastu narAdhipa mahAsuraH . pA.nsurAShTrAdhipa iti vishrutaH so.abhavannR^ipaH .. 40..\\ balavIra iti khyAto yastvAsIdasurottamaH . pauNDra matsyaka ityeva sa babhUva narAdhipaH .. 41..\\ vR^itra ityabhivikhyAto yastu rAjanmahAsuraH . maNimAnnAma rAjarShiH sa babhUva narAdhipaH .. 42..\\ krodhahanteti yastasya babhUvAvarajo.asuraH . daNDa ityabhivikhyAtaH sa AsInnR^ipatiH kShitau .. 43..\\ krodhavardhana ityeva yastvanyaH parikIrtitaH . daNDadhAra iti khyAtaH so.abhavanmanujeshvaraH .. 44..\\ kAlakAyAstu ye putrAsteShAmaShTau narAdhipAH . jaGYire rAjashArdUla shArdUlasamavikramAH .. 45..\\ magadheShu jayatsenaH shrImAnAsItsa pArthivaH . aShTAnAM pravarasteShA.n kAleyAnAM mahAsuraH .. 46..\\ dvitIyastu tatasteShA.n shrImAnharihayopamaH . aparAjita ityeva sa babhUva narAdhipaH .. 47..\\ tR^itIyastu mahArAja mahAbAhurmahAsuraH . niShAdAdhipatirjaGYe bhuvi bhImaparAkramaH .. 48..\\ teShAmanyatamo yastu chaturthaH parikIrtitaH . shreNimAniti vikhyAtaH kShitau rAjarShisattamaH .. 49..\\ pa~nchamastu babhUvaiShAM pravaro yo mahAsuraH . mahaujA iti vikhyAto babhUveha parantapaH .. 50..\\ ShaShThastu matimAnyo vai teShAmAsInmahAsuraH . abhIruriti vikhyAtaH kShitau rAjarShisattamaH .. 51..\\ samudrasenashcha nR^ipasteShAmevAbhavadguNAn . vishrutaH sAgarAntAyA.n kShitau dharmArthatattvavit .. 52..\\ bR^ihannnAmAShTamasteShA.n kAleyAnAM parantapaH . babhUva rAjandharmAtmA sarvabhUtahite rataH .. 53..\\ gaNaH krodhavasho nAma yaste rAjanprakIrtitaH . tataH sa~njaGYire vIrAH kShitAviha narAdhipAH .. 54..\\

nandikaH karNaveShTashcha siddhArthAH kITakastathA . suvIrashcha subAhushcha mahAvIro.atha bAhlikaH .. 55..\\ krodho vichityaH surasaH shrImAnnIlashcha bhUmipaH . vIra dhAmA cha kauravya bhUmipAlashcha nAmataH .. 56..\\ dantavaktrashcha nAmAsIddurjayashchaiva nAmataH . rukmI cha nR^ipashArdUlo rAjA cha janamejayaH .. 57..\\ AShADho vAyuvegashcha bhUmitejAstathaiva cha . ekalavyaH sumitrashcha vATadhAno.atha gomukhaH .. 58..\\ kArUShakAshcha rAjAnaH kShemadhUrtistathaiva cha . shrutAyuruddhavashchaiva bR^ihatsenastathaiva cha .. 59..\\ kShemogra tIrthaH kuharaH kali~NgeShu narAdhipaH . matimAMshcha manuShyendra Ishvarashcheti vishrutaH .. 60..\\ gaNAtkrodhavashAdeva.n rAjapUgo.abhavatkShitau . jAtaH purA mahArAja mahAkIrtirmahAbalaH .. 61..\\ yastvAsIddevako nAma devarAjasamadyutiH . sa gandharvapatirmukhyaH kShitau jaGYe narAdhipaH .. 62..\\ bR^ihaspaterbR^ihatkIrterdevarSherviddhi bhArata . aMshAddroNa.n samutpannaM bhAradvAjamayonijam .. 63..\\ dhanvinAM nR^ipashArdUla yaH sa sarvAstravittamaH . bR^ihatkIrtirmahAtejAH sa~njaGYe manujeShviha .. 64..\\ dhanurvede cha vede cha ya.n ta.n vedavido viduH . variShThamindrakarmANa.n droNa.n svakulavardhanam .. 65..\\ mahAdevAntakAbhyA.n cha kAmAtkrodhAchcha bhArata . ekatvamupapannAnA.n jaGYe shUraH parantapaH .. 66..\\ ashvatthAmA mahAvIryaH shatrupakSha kShaya.n karaH . vIraH kamalapatrAkShaH kShitAvAsInnarAdhipa .. 67..\\ jaGYire vasavastvaShTau ga~NgAyA.n shantanoH sutAH . vasiShThasya cha shApena niyogAdvAsavasya cha .. 68..\\ teShAmavarajo bhIShmaH kurUNAmabhaya~NkaraH . matimAnvedavidvAgmI shatrupakSha kShaya.n karaH .. 69..\\ jAmadagnyena rAmeNa yaH sa sarvavidA.n varaH . ayudhyata mahAtejA bhArgaveNa mahAtmanA .. 70..\\ yastu rAjankR^ipo nAma brahmarShirabhavatkShitau . rudrANA.n taM gaNAdviddhi sambhUtamatipauruSham .. 71..\\ shakunirnAma yastvAsIdrAjA loke mahArathaH . dvApara.n viddhi taM rAjansambhUtamarimardanam .. 72..\\ sAtyakiH satyasandhastu yo.asau vR^iShNikulodvahaH . pakShAtsa jaGYe marutA.n devAnAmarimardanaH .. 73..\\ drupadashchApi rAjarShistata evAbhavadgaNAt . mAnuShe nR^ipa loke.asminsarvashastrabhR^itA.n varaH .. 74..\\ tatashcha kR^itavarmANa.n viddhi rAja~njanAdhipam . jAtamapratikarmANa.n kShatriyarShabha sattamam .. 75..\\ marutA.n tu gaNAdviddhi sa~njAtamarimardanam . virATaM nAma rAjarShiM pararAShTra pratApanam .. 76..\\ ariShTAyAstu yaH putro ha.nsa ityabhivishrutaH . sa gandharvapatirjaGYe kuruvaMshavivardhanaH .. 77..\\ dhR^itarAShTra iti khyAtaH kR^iShNadvaipAyanAdapi . dIrghabAhurmahAtejAH praGYA chakShurnarAdhipaH . mAturdoShAdR^iSheH kopAdandha eva vyajAyata .. 78..\\ atrestu sumahAbhAgaM putraM putravatA.n varam . vidura.n viddhi loke.asmi~njAtaM buddhimatAM varam .. 79..\\ kaleraMshAttu sa~njaGYe bhuvi duryodhano nR^ipaH . durbuddhirdurmatishchaiva kurUNAmayashaH karaH .. 80..\\ jagato yaH sa sarvasya vidviShTaH kalipUruShaH . yaH sarvA.n ghAtayAmAsa pR^ithivIM puruShAdhamaH . yena vaira.n samuddIptaM bhUtAnta karaNaM mahat .. 81..\\ paulastyA bhrAtaraH sarve jaGYire manujeShviha . shata.n duHshAsanAdInA.n sarveShAM krUrakarmaNAm .. 82..\\ durmukho duHsahashchaiva ye chAnye nAnushabditAH . duryodhana sahAyAste paulastyA bharatarShabha .. 83..\\

dharmasyAMsha.n tu rAjAna.n viddhi rAjanyudhiShThiram . bhImasena.n tu vAtasya devarAjasya chArjunam .. 84..\\ ashvinostu tathaivAMshau rUpeNApratimau bhuvi . nakulaH sahadevash cha sarvalokamanoharau .. 85..\\ yaH suvarcheti vikhyAtaH somaputraH pratApavAn . abhimanyurbR^ihatkIrtirarjunasya suto.abhavat .. 86..\\ agneraMsha.n tu viddhi tvaM dhR^iShTadyumnaM mahAratham . shikhaNDinamatho rAjanstrIpu.nsa.n viddhi rAkShasam .. 87..\\ draupadeyAshcha ye pa~ncha babhUvurbharatarShabha . vishve devagaNAnrAja.nstAnviddhi bharatarShabha .. 88..\\ AmuktakavachaH karNo yastu jaGYe mahArathaH . divAkarasya ta.n viddhi devasyAMshamanuttamam .. 89..\\ yastu nArAyaNo nAma devadevaH sanAtanaH . tasyAMsho mAnuSheShvAsIdvAsudevaH pratApavAn .. 90..\\ sheShasyAMshastu nAgasya baladevo mahAbalaH . sanatkumAraM pradyumna.n viddhi rAjanmahaujasam .. 91..\\ evamanye manuShyendra bahavo.aMshA divaukasAm . jaGYire vasudevasya kule kulavivardhanAH .. 92..\\ gaNastvapsarasA.n yo vai mayA rAjanprakIrtitaH . tasya bhAgaH kShitau jaGYe niyogAdvAsavasya cha .. 93..\\ tAni ShoDasha devInA.n sahasrANi narAdhipa . babhUvurmAnuShe loke nArAyaNa parigrahaH .. 94..\\ shriyastu bhAgaH sa~njaGYe ratyarthaM pR^ithivItale . drupadasya kule kanyA vedimadhyAdaninditA .. 95..\\ nAtihrasvA na mahatI nIlotpalasugandhinI . padmAyatAkShI sushroNI asitAyata mUrdhajA .. 96..\\ sarvalakShaNasampannA vaiDUrya maNisaMnibhA . pa~nchAnAM puruShendrANA.n chittapramathinI rahaH .. 97..\\ siddirdhR^itishcha ye devyau pa~nchAnAM mAtarau tu te . kuntI mAdrI cha jaGYAte matistu subalAtmajA .. 98..\\ iti devAsurANA.n te gandharvApsarasAM tathA . aMshAvataraNa.n rAjanrakShasAnA.n cha kIrtitam .. 99..\\ ye pR^ithivyA.n samudbhUtA rAjAno yuddhadurmadAH . mahAtmAno yadUnA.n cha ye jAtA vipule kule .. 100..\\ dhanya.n yashasyaM putrIyamAyuShyaM vijayAvaham . idamaMshAvataraNa.n shrotavyamanasUyatA .. 101..\\ aMshAvataraNa.n shrutvA devagandharvarakShasAm . prabhavApyayavitprAGYo na kR^ichchhreShvavasIdati .. 102..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 62} j tvattaH shrutamidaM brahmandevadAnavarakShasAm . aMshAvataraNa.n samyaggandharvApsarasA.n tathA .. 1..\\ ima.n tu bhUya ichchhAmi kurUNA.n vaMshamAditaH . kathyamAna.n tvayA vipra viprarShigaNasaMnidhau .. 2..\\ v pauravANA.n vaMshakaro duHShanto nAma vIryavAn . pR^ithivyAshchaturantAyA goptA bharatasattama .. 3..\\ chaturbhAgaM bhuvaH kR^itsna.n sa bhu~Nkte manujeshvaraH . samudrAvaraNAMshchApi deshAnsa samiti~njayaH .. 4..\\ AmlechchhATavikAnsarvAnsa bhu~Nkte ripumardanaH . ratnAkara samudrAntAMshchAturvarNyajanAvR^itAn .. 5..\\ na varNasa~Nkarakaro nAkR^iShya karakR^ijjanaH . na pApakR^itkashchidAsIttasminrAjani shAsati .. 6..\\ dharmyA.n ratiM sevamAnA dharmArthAvabhipedire . tadA narA naravyAghra tasmi~njanapadeshvare .. 7..\\ nAsIchchorabhaya.n tAta na kShudhA bhayamaNvapi . nAsIdvyAdhibhaya.n chApi tasmi~njanapadeshvare .. 8..\\

svairdharmai remire varNA daive karmaNi niHspR^ihAH . tamAshritya mahIpAlamAsaMshchaivAkuto bhayAH .. 9..\\ kAlavarShI cha parjanyaH sasyAni phalavanti cha . sarvaratnasamR^iddhA cha mahI vasumatI tadA .. 10..\\ sa chAdbhutamahAvIryo vajrasa.nhanano yuvA . udyamya mandara.n dorbhyA.n haretsavanakAnanam .. 11..\\ dhanuShyatha gadAyuddhe tsarupraharaNeShu cha . nAgapR^iShThe.ashvapR^iShThe cha babhUva pariniShThitaH .. 12..\\ bale viShNusamashchAsIttejasA bhAskaropamaH . akShubdhatve.arNava samaH sahiShNutve dharA samaH .. 13..\\ saMmataH sa mahIpAlaH prasannapurarAShTravAn . bhUyo dharmaparairbhAvairvidita.n janamAvasat .. 14..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 63} vai sa kadA chinmahAbAhuH prabhUtabalavAhanaH . vana.n jagAma gahana.n hayanAgashatairvR^itaH .. 1..\\ khaDgashakti dharairvIrairgadAmusalapANibhiH . prAsatomara hastaishcha yayau yodhashatairvR^itaH .. 2..\\ si.nhanAdaishcha yodhAnA.n sha~NkhadundubhinisvanaiH . rathanemi svanaishchApi sanAgavarabR^i.nhitaiH .. 3..\\ heShitasvanamishraishcha kShveDitAsphoTita svanaiH . AsItkilakilA shabdastasmingachchhati pArthive .. 4..\\ prAsAdavarashR^i~NgasthAH parayA nR^ipa shobhayA . dadR^ishusta.n striyastatra shUramAtmayashaH karam .. 5..\\ shakropamamamitraghnaM paravAraNavAraNam . pashyantaH strIgaNAstatra shastrapANi.n sma menire .. 6..\\ aya.n sa puruShavyAghro raNe.adbhutaparAkramaH . yasya bAhubalaM prApya na bhavantyasuhR^idgaNAH .. 7..\\ iti vAcho bruvantyastAH striyaH premNA narAdhipam . tuShTuvuH puShpavR^iShTIshcha sasR^ijustasya mUdhani .. 8..\\ tatra tatra cha viprendraiH stUyamAnaH samantataH . niryayau parayA prItyA vanaM mR^igajighA.nsayA .. 9..\\ sudUramanujagmustaM paurajAnapadAstadA . nyavartanta tataH pashchAdanuGYAtA nR^ipeNa ha .. 10..\\ suparNapratimenAtha rathena vasudhAdhipaH . mahImApUrayAmAsa ghoSheNa tridiva.n tathA .. 11..\\ sa gachchhandadR^ishe dhImAnnandanapratima.n vanam . bilvArka khadirAkIrNa.n kapittha dhava sa~Nkulam .. 12..\\ viShamaM parvata prasthairashmabhishcha samAvR^itam . nirjalaM nirmanuShya.n cha bahuyojanamAyatam . mR^igasa~NghairvR^ita.n ghorairanyaishchApi vanecharaiH .. 13..\\ tadvanaM manujavyAghraH sabhR^ityabalavAhanaH . loDayAmAsa duHShantaH sUdayanvividhAnmR^igAn .. 14..\\ bANagochara samprAptA.nstatra vyAghragaNAnbahUn . pAtayAmAsa duHShanto nirbibheda cha sAyakaiH .. 15..\\ dUrasthAnsAyakaiH kAMshchidabhinatsa nararShabhaH . abhyAshamAgatAMshchAnyAnkhaDgena nirakR^intata .. 16..\\ kAMshchideNAnsa nirjaghne shaktyA shaktimatA.n varaH . gadA maNDalatattvaGYashchachArAmita vikramaH .. 17..\\ tomarairasibhishchApi gadAmusalakarpaNaiH . chachAra sa vinighnanvai vanyA.nstatra mR^igadvijAn .. 18..\\ rAGYA chAdbhutavIryeNa yodhaishcha samarapriyaiH . loDyamAnaM mahAraNya.n tatyajushcha mahAmR^igAH .. 19..\\ tatra vidruta sa~NghAni hatayUthapatIni cha . mR^igayUthAnyathautsukyAchchhabda.n chakrustatastataH .. 20..\\ shuShkA.n chApi nadIM gatvA jalanairAshya karshitAH . vyAyAmaklAntahR^idayAH patanti sma vichetasaH .. 21..\\ kShutpipAsAparItAshcha shrAntAshcha patitA bhuvi . ke chittatra naravyAghrairabhakShyanta bubhukShitaiH .. 22..\\

ke chidagnimathotpAdya samidhya cha vanecharAH . bhakShayanti sma mA.nsAni prakuTya vidhivattadA .. 23..\\ tatra ke chidgajA mattA balinaH shastravikShatAH . sa~NkochyAgra karAnbhItAH pradravanti sma vegitAH .. 24..\\ shakR^inmUtra.n sR^ijantashcha kSharantaH shoNitaM bahu . vanyA gajavarAstatra mamR^idurmanujAnbahUn .. 25..\\ tadvanaM balameghena sharadhAreNa sa.nvR^itam . vyarochanmahiShAkIrNa.n rAGYA hatamahAmR^igam .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 64} vai tato mR^igasahasrANi hatvA vipulavAhanaH . rAjA mR^igaprasa~Ngena vanamanyadvivesha ha .. 1..\\ eka evottama balaH kShutpipAsA samanvitaH . sa vanasyAntamAsAdya mahadIriNamAsadat .. 2..\\ tachchApyatItya nR^ipatiruttamAshramasa.nyutam . manaH prahlAda janana.n dR^iShTikAntamatIva cha . shItamAruta sa.nyukta.n jagAmAnyanmahadvanam .. 3..\\ puShpitaiH pAdapaiH kIrNamatIva sukhashAdvalam . vipulaM madhurArAvairnAdita.n vihagaistathA .. 4..\\ pravR^iddhaviTapairvR^ikShaiH sukhachchhAyaiH samAvR^itam . ShaTpadAghUrNita lata.n lakShmyA paramayA yutam .. 5..\\ nApuShpaH pAdapaH kashchinnAphalo nApi kaNTakI . ShaTpadairvApyanAkIrNastasminvai kAnane.abhavat .. 6..\\ vihagairnAditaM puShpairala~NkR^itamatIva cha . sarvartukusumairvR^ikShairatIva sukhashAdvalam . manoramaM maheShvAso vivesha vanamuttamam .. 7..\\ mArutAgalitAstatra drumAH kusumashAlinaH . puShpavR^iShTi.n vichitrAM sma vyasR^ija.nste punaH punaH .. 8..\\ divaspR^isho.atha sa~NghuShTAH pakShibhirmadhurasvaraiH . virejuH pAdapAstatra vichitrakusumAmbarAH .. 9..\\ teShA.n tatra pravAleShu puShpabhArAvanAmiShu . ruvanti rAva.n vihagAH ShaTpadaiH sahitA mR^idu .. 10..\\ tatra pradeshAMshcha bahUnkusumotkara maNDitAn . latAgR^ihaparikShiptAnmanasaH prItivardhanAn . sampashyansa mahAtejA babhUva muditastadA .. 11..\\ parasparAshiShTa shAkhaiH pAdapaiH kusumAchitaiH . ashobhata vana.n tattairmahendradhvajasaMnibhaiH .. 12..\\ sukhashItaH sugandhI cha puShpareNu vaho.anilaH . parikrAmanvane vR^ikShAnupaitIva rira.nsayA .. 13..\\ eva~NguNasamAyukta.n dadarsha sa vanaM nR^ipaH . nadI kachchhodbhava.n kAntamuchchhritadhvajasaMnibham .. 14..\\ prekShamANo vana.n tattu suprahR^iShTa viha~Ngamam . Ashramapravara.n ramya.n dadarsha cha manoramam .. 15..\\ nAnAvR^ikShasamAkIrNa.n samprajvalita pAvakam . yatibhirvAlakhilyaishcha vR^itaM munigaNAnvitam .. 16..\\ agnyAgAraishcha bahubhiH puShpasa.nstara sa.nstR^itam . mahAkachchhairbR^ihadbhishcha vibhrAjitamatIva cha .. 17..\\ mAlinImabhito rAjannadIM puNyA.n sukhodakAm . naikapakShigaNAkIrNA.n tapovanamanoramAm . tatra vyAlamR^igAnsaumyAnpashyanprItimavApa saH .. 18..\\ ta.n chApyatirathaH shrImAnAshramaM pratyapadyata . devalokapratIkAsha.n sarvataH sumanoharam .. 19..\\ nadImAshramasaMshliShTAM puNyatoyA.n dadarsha saH . sarvaprANabhR^itA.n tatra jananImiva viShThitAm .. 20..\\ sachakravAkapulinAM puShpaphena pravAhinIm . sakiMnaragaNAvAsA.n vAnararkSha niShevitAm .. 21..\\ puNyasvAkhyAya sa~NghuShTAM pulinairupashobhitAm . mattavAraNashArdUla bhujagendraniShevitAm .. 22..\\ nadImAshramasambaddhA.n dR^iShTvAshramapadaM tathA .

chakArAbhipraveshAya mati.n sa nR^ipatistadA .. 23..\\ ala~NkR^ita.n dvIpavatyA mAlinyA ramyatIrayA . naranArAyaNa sthAna.n ga~Ngayevopashobhitam . mattabarhiNa sa~NghuShTaM pravivesha mahadvanam .. 24..\\ tatsa chaitrarathaprakhya.n samupetya nareshvaraH . atIva guNasampannamanirdeshya.n cha varchasA . maharShi.n kAshyapaM draShTumatha kaNvaM tapodhanam .. 25..\\ rathinImashvasambAdhAM padAtigaNasa~NkulAm . avasthApya vanadvAri senAmidamuvAcha saH .. 26..\\ muni.n virajasa.n draShTuM gamiShyAmi tapodhanam . kAshyapa.n sthIyatAmatra yAvadAgamanaM mama .. 27..\\ tadvanaM nandanaprakhyamAsAdya manujeshvaraH . kShutpipAse jahau rAjA harSha.n chAvApa puShkalam .. 28..\\ sAmAtyo rAjali~NgAni so.apanIya narAdhipaH . purohita sahAyashcha jagAmAshramamuttamam . didR^ikShustatra tamR^iShi.n tapo rAshimathAvyayam .. 29..\\ brahmalokapratIkAshamAshrama.n so.abhivIkShya cha . ShaTpadodgIta sa~NghuShTaM nAnAdvija gaNAyutam .. 30..\\ R^icho bahvR^icha mukhyaishcha preryamANAH padakramaiH . shushrAva manujavyAghro vitateShviha karmasu .. 31..\\ yaGYavidyA~Ngavidbhishcha kramadbhishcha kramAnapi . amitAtmabhiH suniyataiH shushubhe sa tadAshramaH .. 32..\\ atharvaveda pravarAH pUgayAGYika saMmatAH . sa.nhitAmIrayanti sma padakramayutA.n tu te .. 33..\\ shabdasa.nskAra sa.nyuktaM bruvadbhishchAparairdvijaiH . nAditaH sa babhau shrImAnbrahmaloka ivAshramaH .. 34..\\ yaGYasa.nskAra vidbhishcha kramashikShA vishAradaiH . nyAyatattvArtha viGYAnasampannairvedapAragaiH .. 35..\\ nAnA vAkyasamAhAra samavAya vishAradaiH . visheShakAryavidbhishcha mokShadharmaparAyaNaiH .. 36..\\ sthApanAkShepa siddhAnta paramArthaGYatA.n gataiH . lokAyatika mukhyaishcha samantAdanunAditam .. 37..\\ tatra tatra cha viprendrAnniyatAnsaMshitavratA . japahomaparAnsiddhAndadarsha paravIra hA .. 38..\\ AsanAni vichitrANi puShpavanti mahApatiH . prayatnopahitAni sma dR^iShTvA vismayamAgamat .. 39..\\ devatAyatanAnA.n cha pUjAM prekShya kR^itAM dvijaH . brahmalokasthamAtmAnaM mene sa nR^ipasattamaH .. 40..\\ sa kAshyapa tapo guptamAshramapravara.n shubham . nAtR^ipyatprekShamANo vai tapodhanagaNairyutam .. 41..\\ sA kAshyapasyAyatanaM mahAvratair vR^ita.n samantAdR^iShibhistapodhanaiH . vivesha sAmAtyapurohito.arihA viviktamatyartha mano raha.n shivam .. 42..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 65} v tato gachchhanmahAbAhureko.amAtyAnvisR^ijya tAn . nApashyadAshrame tasmi.nstamR^iShi.n saMshitavratam .. 1..\\ so.apashyamAnastamR^iShi.n shUnya.n dR^iShTvA tamAshramam . uvAcha ka ihetyuchchairvana.n saMnAdayanniva .. 2..\\ shrutvAtha tasya ta.n shabda.n kanyA shrIriva rUpiNI . nishchakrAmAshramAttasmAttApasI veShadhAriNI .. 3..\\ sA ta.n dR^iShTvaiva rAjAnaM duHShantamasitekShaNA . svAgata.n ta iti kShipramuvAcha pratipUjya cha .. 4..\\ AsanenArchayitvA cha pAdyenArghyeNa chaiva hi . paprachchhAnAmaya.n rAjankushala.n cha narAdhipam .. 5..\\ yathAvadarchayitvA sA pR^iShTvA chAnAmaya.n tadA . uvAcha smayamAneva ki.n kAryaM kriyatAm iti .. 6..\\ tAmabravIttato rAjA kanyAM madhurabhAShiNIm .

dR^iShTvA sarvAnavadyA~NgI.n yathAvatpratipUjitaH .. 7..\\ Agato.ahaM mahAbhAgamR^iShi.n kaNvamupAsitum . kva gato bhagavAnbhadre tanmamAchakShva shobhane .. 8..\\ zak gataH pitA me bhagavAnphalAnyAhartumAshramAt . muhUrta.n sampratIkShasva drakShyasyenamihAgatam .. 9..\\ v apashyamAnastamR^iShi.n tayA choktastathA nR^ipaH . tA.n cha dR^iShTvA varArohA.n shrImatIM chAruhAsinIm .. 10..\\ vibhrAjamAnA.n vapuShA tapasA cha damena cha . rUpayauvana sampannAmityuvAcha mahIpatiH .. 11..\\ kAsi kasyAsi sushroNi kimartha.n chAgatA vanam . eva.nrUpaguNopetA kutastvamasi shobhane .. 12..\\ darshanAdeva hi shubhe tvayA me.apahR^itaM manaH . ichchhAmi tvAmaha.n GYAtu.n tanmamAchakShva shobhane .. 13..\\ evamuktA tadA kanyA tena rAGYA tadAshrame . uvAcha hasatI vAkyamida.n sumadhurAkSharam .. 14..\\ kaNvaShyAhaM bhagavato duHShanta duhitA matA . tapasvino dhR^itimato dharmaGYasya yashasvinaH .. 15..\\ du UrdhvaretA mahAbhAgo bhagavA.NllokapUjitaH . chaleddhi vR^ittAddharmo.api na chaletsaMshitavrataH .. 16..\\ katha.n tvaM tasya duhitA sambhUtA varavarNinI . saMshayo me mahAnatra taM me chhettumihArhasi .. 17..\\ zak yathAyamAgamo mahya.n yathA chedamabhUtpurA . shR^iNu rAjanyathAtattva.n yathAsmi duhitA muneH .. 18..\\ R^iShiH kashchidihAgamya mama janmAbhyachodayat . tasmai provAcha bhagavAnyathA tachchhR^iNu pArthiva .. 19..\\ tapyamAnaH kila purA vishvAmitro mahattapaH . subhR^isha.n tApayAmAsa shakra.n suragaNeshvaram .. 20..\\ tapasA dIptavIryo.aya.n sthAnAnmA chyAvayediti . bhItaH purandarastasmAnmenakAmidamabravIt .. 21..\\ guNairdivyairapsarasAM menake tva.n vishiShyase . shreyo me kuru kalyANi yattvA.n vakShyAmi tachchhR^iNu .. 22..\\ asAvAdityasa~NkAsho vishvAmitro mahAtapAH . tapyamAnastapo ghoraM mama kampayate manaH .. 23..\\ menake tava bhAro.aya.n vishvAmitraH sumadhyame . saMshitAtmA sudurdharSha ugre tapasi vartate .. 24..\\ sa mAM na chyAvayetsthAnAtta.n vai gatvA pralobhaya . chara tasya tapovighna.n kuru me priyamuttamam .. 25..\\ rUpayauvana mAdhuryacheShTita smitabhAShitaiH . lobhayitvA varArohe tapasaH saMnivartaya .. 26..\\ m mahAtejAH sa bhagavAnsadaiva cha mahAtapAH . kopanashcha tathA hyena.n jAnAti bhagavAnapi .. 27..\\ tejasastapasashchaiva kopasya cha mahAtmanaH . tvamapyudvijase yasya nodvijeyamaha.n katham .. 28..\\ mahAbhAga.n vasiShThaM yaH putrairiShTairvyayojayat . kShatre jAtashcha yaH pUrvamabhavadbrAhmaNo balAt .. 29..\\

shauchArtha.n yo nadI.n chakre durgamAM bahubhirjalaiH . yA.n tAM puNyatamA.n loke kaushikIti vidurjanAH .. 30..\\ babhAra yatrAsya purA kAle durge mahAtmanaH . dArAnmata~Ngo dharmAtmA rAjarShirvyAdhatA.n gataH .. 31..\\ atItakAle durbhakShe yatraitya punarAshramam . muniH pAreti nadyA vai nAma chakre tadA prabhuH .. 32..\\ mata~Nga.n yAjayA.n chakre yatra prItamanAH svayam . tva.n cha somaM bhayAdyasya gataH pAtu.n shureshvara .. 33..\\ ati nakShatravaMshAMshcha kruddho nakShatrasampadA . prati shravaNapUrvANi nakShatrANi sasarja yaH .. 34..\\ etAni yasya karmANi tasyAhaM bhR^ishamudvije . yathA mAM na dahetkruddhastathAGYApaya mA.n vibho .. 35..\\ tejasA nirdahellokAnkampayeddharaNIM padA . sa~NkShipechcha mahAmeru.n tUrNamAvartayettathA .. 36..\\ tAdR^isha.n tapasA yuktaM pradIptamiva pAvakam . kathamasmadvidhA bAlA jitendriyamabhispR^ishet .. 37..\\ hutAshanamukha.n dIpta.n sUryachandrAkShi tArakam . kAlajihva.n surashreShTha kathamasmadvidhA spR^ishet .. 38..\\ yamashcha somashcha maharShayash cha sAdhyA vishve vAlakhilyAsh cha sarve . ete.api yasyodvijante prabhAvAt kasmAttasmAnmAdR^ishI nodvijeta .. 39..\\ tvayaivamuktA cha katha.n samIpam R^iSherna gachchheyamaha.n surendra . rakShA.n tu me chintaya devarAja yathA tvadartha.n rakShitAha.n chareyam .. 40..\\ kAma.n tu me mArutastatra vAsaH prakrIDitAyA vivR^iNotu deva . bhavechcha me manmathastatra kArye sahAyabhUtastava devaprasAdAt .. 41..\\ vanAchcha vAyuH surabhiH pravAyet tasminkAle tamR^iShi.n lobhayantyAH . tathetyuktvA vihite chaiva tasmi.ns tato yayau sAshrama.n kaushikasya .. 42..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 66} zak evamuktastayA shakraH sandidesha sadAgatim . prAtiShThata tadA kAle menakA vAyunA saha .. 1..\\ athApashyadvarArohA tapasA dagdhakilbiSham . vishvAmitra.n tapasyantaM menakA bhIrurAshrame .. 2..\\ abhivAdya tataH sA taM prAkrIDadR^iShisaMnidhau . apovAha cha vAso.asyA mArutaH shashisaMnibham .. 3..\\ sAgachchhattvaritA bhUmi.n vAsastadabhili~NgatI . utsmayantIva savrIDaM mAruta.n varavarNinI .. 4..\\ gR^iddhA.n vAsasi sambhrAntAM menakAM munisattamaH . anirdeshya vayo rUpAmapashyadvivR^itA.n tadA .. 5..\\ tasyA rUpaguNa.n dR^iShTvA sa tu viprarShabhastadA . chakAra bhAva.n sa.nsarge tayA kAmavasha.n gataH .. 6..\\ nyamantrayata chApyenA.n sA chApyaichchhadaninditA . tau tatra suchira.n kAla.n vane vyaharatAm ubhau . ramamANau yathAkAma.n yathaika divasa.n tathA .. 7..\\ janayAmAsa sa munirmenakAyA.n shakuntalAm . prasthe himavato ramye mAlinImabhito nadIm .. 8..\\ jAtamutsR^ijya ta.n garbhaM menakA mAlinIm anu . kR^itakAryA tatastUrNamagachchhachchhakra sa.nsadam .. 9..\\ ta.n vane vijane garbhaM si.nhavyAghra samAkule . dR^iShTvA shayAna.n shakunAH samantAtparyavArayan .. 10..\\ nemA.n hi.nsyurvane bAlA.n kravyAdA mA.nsagR^iddhinaH . paryarakShanta tA.n tatra shakuntA menakAtmajAm .. 11..\\

upaspraShTu.n gatashchAhamapashya.n shayitAmimAm . nirjane vipine.araNye shakuntaiH parivAritAm . AnayitvA tatashchainA.n duhitR^itve nyayojayam .. 12..\\ sharIrakR^itprANadAtA yasya chAnnAni bhu~njate . krameNa te trayo.apyuktAH pitaro dharmanishchaye .. 13..\\ nirjane cha vane yasmAchchhakuntaiH parirakShitA . shakuntaleti nAmAsyAH kR^ita.n chApi tato mayA .. 14..\\ eva.n duhitara.n viddhi mama saumya shakuntalAm . shakuntalA cha pitaraM manyate mAmaninditA .. 15..\\ etadAchaShTa pR^iShTaH sanmama janma maharShaye . sutA.n kaNvasya mAmeva.n viddhi tvaM manujAdhipa .. 16..\\ kaNva.n hi pitaraM manye pitaraM svamajAnatI . iti te kathita.n rAjanyathAvR^ittaM shrutaM mayA .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 67} duhsanta suvyakta.n rAjaputrI tvaM yathA kalyANi bhAShase . bhAryA me bhava sushroNi brUhi ki.n karavANi te .. 1..\\ suvarNamAlA vAsA.nsi kuNDale parihATake . nAnApattanaje shubhre maNiratne cha shobhane .. 2..\\ AharAmi tavAdyAhaM niShkAdInyajinAni cha . sarva.n rAjya.n tavAdyAstu bhAryA me bhava shobhane .. 3..\\ gAndharveNa cha mAM bhIru vivAhenaihi sundari . vivAhAnA.n hi rambhoru gAndharvaH shreShTha uchyate .. 4..\\ zak phalAhAro gato rAjanpitA me ita AshramAt . taM muhUrtaM pratIkShasva sa mA.n tubhyaM pradAsyati .. 5..\\ duh ichchhAmi tvA.n varArohe bhajamAnAm anindite . tvadarthaM mA.n sthitaM viddhi tvadgataM hi mano mama .. 6..\\ Atmano bandhurAtmaiva gatirAtmaiva chAtmanaH . AtmanaivAtmano dAna.n kartumarhasi dharmataH .. 7..\\ aShTAveva samAsena vivAhA dharmataH smR^itAH . brAhmo daivastathaivArShaH prAjApatyastathAsuraH .. 8..\\ gAndharvo rAkShasashchaiva paishAchashchAShTamaH smR^itaH . teShA.n dharmAnyathApUrvaM manuH svAyambhuvo.abravIt .. 9..\\ prashastAMshchaturaH pUrvAnbrAhmaNasyopadhAraya . ShaDAnupUrvyA kShatrasya viddhi dharmAnanindite .. 10..\\ rAGYA.n tu rAkShaso.apyukto viTshUdreShvAsuraH smR^itaH . pa~nchAnA.n tu trayo dharmyA dvAvadharmyau smR^itAviha .. 11..\\ paishAchashchAsurashchaiva na kartavyau katha.n chana . anena vidhinA kAryo dharmasyaiShA gatiH smR^itA .. 12..\\ gAndharvarAkShasau kShatre dharmyau tau mA visha~NkithAH . pR^ithagvA yadi vA mishrau kartavyau nAtra saMshayaH .. 13..\\ sA tvaM mama sakAmasya sakAmA varavarNini . gAndharveNa vivAhena bhAryA bhavitumarhasi .. 14..\\ zak yadi dharmapathastveSha yadi chAtmA prabhurmama . pradAne pauravashreShTha shR^iNu me samayaM prabho .. 15..\\ satyaM me pratijAnIhi yattvA.n vakShyAmyahaM rahaH . mama jAyeta yaH putraH sa bhavettvadanantaram .. 16..\\ yuvarAjo mahArAja satyametadbravIhi me . yadyetadeva.n duHShanta astu me sa~NgamastvayA .. 17..\\

v evamastviti tA.n rAjA pratyuvAchAvichArayan . api cha tvAM nayiShyAmi nagara.n svaM shuchismite . yathA tvamarhA sushroNi satyametadbravImi te .. 18..\\ evamuktvA sa rAjarShistAmaninditagAminIm . jagrAha vidhivatpANAvuvAsa cha tayA saha .. 19..\\ vishvAsya chainA.n sa prAyAdabravIchcha punaH punaH . preShayiShye tavArthAya vAhinI.n chatura~NgiNIm . tayA tvAmAnayiShyAmi nivAsa.n svaM shuchismite .. 20..\\ iti tasyAH pratishrutya sa nR^ipo janamejaya . manasA chintayanprAyAtkAshyapaM prati pArthivaH .. 21..\\ bhagavA.nstapasA yuktaH shrutvA kiM nu kariShyati . eva.n sa~ncintayanneva pravivesha svakaM puram .. 22..\\ muhUrtayAte tasmi.nstu kaNvo.apyAshramamAgamat . shakuntalA cha pitara.n hriyA nopajagAma tam .. 23..\\ viGYAyAtha cha tA.n kaNvo divyaGYAno mahAtapAH . uvAcha bhagavAnprItaH pashyandivyena chakShuShA .. 24..\\ tvayAdya rAjAnvayayA mAmanAdR^itya yatkR^itaH . pu.nsA saha samAyogo na sa dharmopaghAtakaH .. 25..\\ kShatriyasya hi gAndharvo vivAhaH shreShTha uchyate . sakAmAyAH sakAmena nirmantro rahasi smR^itaH .. 26..\\ dharmAtmA cha mahAtmA cha duHShantaH puruShottamaH . abhyagachchhaH pati.n ya.n tvaM bhajamAnaM shakuntale .. 27..\\ mahAtmA janitA loke putrastava mahAbalaH . ya imA.n sAgarApA~NgA.n kR^itsnAM bhokShyati medinIm .. 28..\\ para.n chAbhiprayAtasya chakraM tasya mahAtmanaH . bhaviShyatyapratihata.n satata.n chakravartinaH .. 29..\\ tataH prakShAlya pAdau sA vishrAntaM munimabravIt . vinidhAya tato bhAra.n saMnidhAya phalAni cha .. 30..\\ mayA patirvR^ito yo.asau duHShantaH puruShottamaH . tasmai sasachivAya tvaM prasAda.n kartumarhasi .. 31..\\ k prasanna eva tasyAha.n tvatkR^ite varavarNini . gR^ihANa cha varaM mattastatkR^ite yadabhIpsitam .. 32..\\ v tato dharmiShThatA.n vavre rAjyAchchAskhalana.n tathA . shakuntalA pauravANA.n duHShanta hitakAmyayA .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 68} v pratiGYAya tu duHShante pratiyAte shakuntalA . garbha.n suShAva vAmoruH kumAramamitaujasam .. 1..\\ triShu varSheShu pUrNeShu diptAnala samadyutim . rUpaudAryaguNopeta.n dauHShantiM janamejaya .. 2..\\ jAtakarmAdi sa.nskAra.n kaNvaH puNyakR^itA.n varaH . tasyAtha kArayAmAsa vardhamAnasya dhImataH .. 3..\\ dantaiH shuklaiH shikharibhiH si.nhasa.nhanano yuvA . chakrA~Nkita karaH shrImAnmahAmUrdhA mahAbalaH . kumAro devagarbhAbhaH sa tatrAshu vyavardhata .. 4..\\ ShaDvarSha eva bAlaH sa kaNvAshramapadaM prati . vyAghrAnsi.nhAnvarAhAMshcha gajAMshcha mahiShA.nstathA .. 5..\\ baddhvA vR^ikSheShu balavAnAshramasya samantataH . ArohandamayaMshchaiva krIDaMshcha paridhAvati .. 6..\\ tato.asya nAma chakruste kaNvAshramanivAsinaH . astvaya.n sarvadamanaH sarvaM hi damayatyayam .. 7..\\

sa sarvadamano nAma kumAraH samapadyata . vikrameNaujasA chaiva balena cha samanvitaH .. 8..\\ ta.n kumAramR^iShirdR^iShTvA karma chAsyAtimAnuSham . samayo yauva rAjyAyetyabravIchcha shakuntalAm .. 9..\\ tasya tadbalamAGYAya kaNvaH shiShyAnuvAcha ha . shakuntalAmimA.n shIghraM sahaputrAmita AshramAt . bhartre prApayatAdyaiva sarvalakShaNapUjitAm .. 10..\\ nArINA.n chiravAso hi bAndhaveShu na rochate . kIrtichAritradharmaghnastasmAnnayata mAchiram .. 11..\\ tathetyuktvA tu te sarve prAtiShThantAmitaujasaH . shakuntalAM puraskR^itya saputrA.n gajasAhvayam .. 12..\\ gR^ihItvAmara garbhAbhaM putra.n kamalalochanam . AjagAma tataH shubhrA duHShanta viditAdvanAt .. 13..\\ abhisR^itya cha rAjAna.n viditA sA praveshitA . saha tenaiva putreNa taruNAdityavarchasA .. 14..\\ pUjayitvA yathAnyAyamabravItta.n shakuntalA . ayaM putrastvayA rAjanyauva rAjye.abhiShichyatAm .. 15..\\ tvayA hyaya.n suto rAjanmayyutpannaH suropamaH . yathA samayametasminvartasva puruShottama .. 16..\\ yathA samAgame pUrva.n kR^itaH sa samayastvayA . ta.n smarasva mahAbhAga kaNvAshramapadaM prati .. 17..\\ so.atha shrutvaiva tadvAkya.n tasyA rAjA smarannapi . abravInna smarAmIti kasya tva.n duShTatApasi .. 18..\\ dharmakAmArtha sambandhaM na smarAmi tvayA saha . gachchha vA tiShTha vA kAma.n yadvApIchchhasi tatkuru .. 19..\\ saivamuktA varArohA vrIDiteva manasvinI . visa~nj~neva cha duHkhena tasthau sthANurivAchalA .. 20..\\ sa.nrambhAmarSha tAmrAkShI sphuramANauShTha sampuTA . kaTAkShairnirdahantIva tiryagrAjAnamaikShata .. 21..\\ AkAra.n gUhamAnA cha manyunAbhisamIritA . tapasA sambhR^ita.n tejo dhArayAmAsa vai tadA .. 22..\\ sA muhUrtamiva dhyAtvA duHkhAmarSha samanvitA . bhartAramabhisamprekShya kruddhA vachanamabravIt .. 23..\\ jAnannapi mahArAja kasmAdevaM prabhAShase . na jAnAmIti niHsa~Nga.n yathAnyaH prAkR^itastathA .. 24..\\ atra te hR^idaya.n veda satyasyaivAnR^itasya cha . kalyANa bata sAkShI tvaM mAtmAnamavamanyathAH .. 25..\\ yo.anyathA santamAtmAnamanyathA pratipadyate . ki.n tena na kR^itaM pApaM choreNAtmApahAriNA .. 26..\\ eko.ahamasmIti cha manyase tvaM na hR^ichchhaya.n vetsi muniM purANam . yo veditA karmaNaH pApakasya yasyAntike tva.n vR^ijina.n karoShi .. 27..\\ manyate pApaka.n kR^itvA na kashchidvetti mAm iti . vidanti chaina.n devAshcha svashchaivAntara pUruShaH .. 28..\\ AdityachandrAvanilAnalau cha dyaurbhUmirApo hR^idaya.n yamash cha . ahashcha rAtrishcha ubhe cha sandhye dharmashcha jAnAti narasya vR^ittam .. 29..\\ yamo vaivasvatastasya niryAtayati duShkR^itam . hR^idi sthitaH karma sAkShI kShetraGYo yasya tuShyati .. 30..\\ na tu tuShyati yasyaiSha puruShasya durAtmanaH . ta.n yamaH pApakarmANaM niryAtayati duShkR^itam .. 31..\\ avamanyAtmanAtmAnamanyathA pratipadyate . devA na tasya shreyA.nso yasyAtmApi na kAraNam .. 32..\\ svayaM prApteti mAmevaM mAvama.nsthAH pativratAm . arghyArhAM nArchayasi mA.n svayaM bhAryAmupasthitAm .. 33..\\ kimarthaM mAM prAkR^itavadupaprekShasi sa.nsadi . na khalvahamida.n shUnye raumi kiM na shR^iNoShi me .. 34..\\ yadi me yAchamAnAyA vachanaM na kariShyasi .

duHShanta shatadhA mUrdhA tataste.adya phaliShyati .. 35..\\ bhAryAM patiH sampravishya sa yasmAjjAyate punaH . jAyAyA iti jAyAtvaM purANAH kavayo viduH .. 36..\\ yadAgamavataH pu.nsastadapatyaM prajAyate . tattArayati santatyA pUrvapretAnpitAmahAn .. 37..\\ punnAmno narakAdyasmAtpitara.n trAyate sutaH . tasmAtputra iti proktaH svayameva svayambhuvA .. 38..\\ sA bhAryA yA gR^ihe dakShA sA bhAryA yA prajAvatI . sA bhAryA yA patiprANA sA bhAryA yA pativratA .. 39..\\ ardhaM bhAryA manuShyasya bhAryA shreShThatamaH sakhA . bhAryA mUla.n trivargasya bhAryA mitraM mariShyataH .. 40..\\ bhAryAvantaH kriyAvantaH sabhAryA gR^ihamedhinaH . bhAryAvantaH pramodante bhAryAvantaH shriyAnvitAH .. 41..\\ sakhAyaH pravivikteShu bhavantyetAH priya.nvadAH . pitaro dharmakAryeShu bhavantyArtasya mAtaraH .. 42..\\ kAntAreShvapi vishrAmo narasyAdhvanikasya vai . yaH sadAraH sa vishvAsyastasmAddArAH parA gatiH .. 43..\\ sa.nsarantamapi preta.n viShameShvekapAtinam . bhAryaivAnveti bhartAra.n satataM yA pativratA .. 44..\\ prathama.n sa.nsthitA bhAryA patiM pretya pratIkShate . pUrvaM mR^ita.n cha bhartAraM pashchAtsAdhvyanugachchhati .. 45..\\ etasmAtkAraNAdrAjanpANigrahaNamiShyate . yadApnoti patirbhAryAm iha loke paratra cha .. 46..\\ AtmAtmanaiva janitaH putra ityuchyate budhaiH . tasmAdbhAryAM naraH pashyenmAtR^ivatputra mAtaram .. 47..\\ bhAryAyA.n janitaM putramAdarshe svamivAnanam . hlAdate janitA preShkya svargaM prApyeva puNyakR^it .. 48..\\ dahyamAnA manoduHkhairvyAdhibhishchAturA narAH . hlAdante sveShu dAreShu gharmArtAH salileShviva .. 49..\\ susa.nrabdho.api rAmANAM na brUyAdapriyaM budhaH . ratiM prIti.n cha dharmaM cha tAsvAyattamavekShya cha .. 50..\\ Atmano janmanaH kShetraM puNya.n rAmAH sanAtanam . R^iShINAmapi kA shaktiH sraShTu.n rAmAmR^ite prajAH .. 51..\\ paripatya yadA sUnurdharaNI reNuguNThitaH . piturAshliShyate.a~NgAni kimivAstyadhika.n tataH .. 52..\\ sa tva.n svayamanuprAptaM sAbhilAShamimaM sutam . prekShamANa.n cha kAkSheNa kimarthamavamanyase .. 53..\\ aNDAni bibhrati svAni na bhindanti pipIlikAH . na bharethAH kathaM nu tva.n dharmaGYaH sansvamAtmajam .. 54..\\ na vAsasAM na rAmANAM nApA.n sparshastathA sukhaH . shishorAli~NgyamAnasya sparshaH sUnoryathAsukhaH .. 55..\\ brAhmaNo dvipadA.n shreShTho gaurvariShThA chatuShpadAm . gururgarIyasA.n shreShThaH putraH sparshavatAM varaH .. 56..\\ spR^ishatu tvA.n samAshliShya putro.ayaM priyadarshanaH . putra sparshAtsukhataraH sparsho loke na vidyate .. 57..\\ triShu varSheShu pUrNeShu prajAtAhamarindama . ima.n kumAra.n rAjendra tava shokapraNAshanam .. 58..\\ AhartA vAjimedhasya shatasa~Nkhyasya paurava . iti vAgantarikShe mA.n sUtake.abhyavadatpurA .. 59..\\ nanu nAmA~NkamAropya snehAdgrAmAntara.n gatAH . mUrdhni putrAnupAghrAya pratinandanti mAnavaH .. 60..\\ vedeShvapi vadantImaM mantravAda.n dvijAtayaH . jAtakarmaNi putrANA.n tavApi viditaM tathA .. 61..\\ a~NgAda~NgAtsambhavasi hR^idayAdabhijAyase . AtmA vai putra nAmAsi sa jIva sharadaH shatam .. 62..\\ poSho hi tvadadhIno me santAnamapi chAkShayam . tasmAttva.n jIva me vatsa susukhI sharadA.n shatam .. 63..\\ tvada~NgebhyaH prasUto.ayaM puruShAtpuruSho.aparaH . sarasIvAmala AtmAna.n dvitIyaM pashya me sutam .. 64..\\ yathA hyAhavanIyo.agnirgArpapatyAtpraNIyate .

tathA tvattaH prasUto.aya.n tvamekaH sandvidhAkR^itaH .. 65..\\ mR^igApakR^iShTena hi te mR^igayAM paridhAvatA . ahamAsAditA rAjankumArI piturAshrame .. 66..\\ urvashI pUrvachittishcha sahajanyA cha menakA . vishvAchI cha ghR^itAchI cha ShaDevApsarasA.n varAH .. 67..\\ tAsAM mAM menakA nAma brahmayonirvarApsarAH . divaH samprApya jagatI.n vishvAmitrAdajIjanat .. 68..\\ sA mA.n himavataH pR^iShThe suShuve menakApsarAH . avakIrya cha mA.n yAtA parAtmajamivAsatI .. 69..\\ kiM nu karmAshubhaM pUrva.n kR^itavatyasmi janmani . yadahaM bAndhavaistyaktA bAlye samprati cha tvayA .. 70..\\ kAma.n tvayA parityaktA gamiShyAmyahamAshramam . ima.n tu bAla.n santyaktuM nArhasyAtmajamAtmanA .. 71..\\ duh na putramabhijAnAmi tvayi jAta.n shakuntale . asatyavachanA nAryaH kaste shraddhAsyate vachaH .. 72..\\ menakA niranukroshA bandhakI jananI tava . yayA himavataH pR^iShThe nirmAlyeva praveritA .. 73..\\ sa chApi niranukroshaH kShatrayoniH pitA tava . vishvAmitro brAhmaNatve lubdhaH kAmaparAyaNaH .. 74..\\ menakApsarasA.n shreShThA maharShINA.n cha te pitA . tayorapatya.n kasmAttvaM puMshchalIvAbhidhAsyasi .. 75..\\ ashraddheyamida.n vAkya.n kathayantI na lajjase . visheShato matsakAshe duShTatApasi gamyatAm .. 76..\\ kva maharShiH sadaivograH sApsarA kva cha menakA . kva cha tvameva.n kR^ipaNA tApasI veShadhAriNI .. 77..\\ atikAyashcha putraste bAlo.api balavAnayam . kathamalpena kAlena shAlaskandha ivodgataH .. 78..\\ sunikR^iShTA cha yoniste puMshchalI pratibhAsi me . yadR^ichchhayA kAmarAgAjjAtA menakayA hyasi .. 79..\\ sarvametatparokShaM me yattva.n vadasi tApasi . nAha.n tvAmabhijAnAmi yatheShTaM gamyatAM tvayA .. 80..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 69} zak rAjansarShapa mAtrANi parachchhidrANi pashyasi . Atmano bilvamAtrANi pashyannapi na pashyasi .. 1..\\ menakA tridasheShveva tridashAshchAnu menakAm . mamaivodrichyate janma duHShanta tava janmataH .. 2..\\ kShitAvaTasi rAja.nstvamantarikShe charAmyaham . AvayorantaraM pashya merusarShapayoriva .. 3..\\ mahendrasya kuberasya yamasya varuNasya cha . bhavanAnyanusa.nyAmi prabhAvaM pashya me nR^ipa .. 4..\\ satyashchApi pravAdo.aya.n yaM pravakShyAmi te.anagha . nidarshanArthaM na dveShAttachchhrutvA kShantumarhasi .. 5..\\ virUpo yAvadAdarshe nAtmanaH pashyate mukham . manyate tAvadAtmAnamanyebhyo rUpavattaram .. 6..\\ yadA tu mukhamAdarshe vikR^ita.n so.abhivIkShate . tadetara.n vijAnAti AtmAnaM netara.n janam .. 7..\\ atIva rUpasampanno na ki.n chidavamanyate . atIva jalpandurvAcho bhavatIha viheThakaH .. 8..\\ mUrkho hi jalpatAM pu.nsA.n shrutvA vAchaH shubhAshubhAH . ashubha.n vAkyamAdatte purIShamiva sUkaraH .. 9..\\ prAGYastu jalpatAM pu.nsA.n shrutvA vAchaH shubhAshubhAH . guNavadvAkyamAdatte ha.nsaH kShIramivAmbhasaH .. 10..\\ anyAnparivadansAdhuryathA hi paritapyate . tathA parivadannanyA.nstuShTo bhavati durjanaH .. 11..\\ abhivAdya yathA vR^iddhAnsanto gachchhanti nirvR^itim .

eva.n sajjanamAkrushya mUrkho bhavati nirvR^itaH .. 12..\\ sukha.n jIvantyadoShaGYA mUrkhA doShAnudarshinaH . yatra vAchyAH paraiH santaH parAnAhustathAvidhAn .. 13..\\ ato hAsyatara.n loke ki.n chidanyanna vidyate . ida.n durjana ityAha durjanaH sajjana.n svayam .. 14..\\ satyadharmachyutAtpu.nsaH kruddhAdAshIviShAdiva . anAstiko.apyudvijate janaH kiM punarAstikaH .. 15..\\ svayamutpAdya vai putra.n sadR^ishaM yo.avamanyate . tasya devAH shriya.n ghnanti na cha lokAnupAshnute .. 16..\\ kulavaMshapratiShThA.n hi pitaraH putramabruvan . uttama.n sarvadharmANA.n tasmAtputraM na santyajet .. 17..\\ svapatnI prabhavAnpa~ncha labdhAnkrItAnvivardhitAn . kR^itAnanyAsu chotpannAnputrAnvai manurabravIt .. 18..\\ dharmakIrtyAvahA nR^INAM manasaH prItivardhanAH . trAyante narakAjjAtAH putrA dharmaplavAH pitR^In .. 19..\\ sa tvaM nR^ipatishArdUla na putra.n tyaktumarhasi . AtmAna.n satyadharmau cha pAlayAno mahIpate . narendra si.nhakapaTaM na voDhu.n tvamihArhasi .. 20..\\ vara.n kUpashatAdvApI vara.n vApI shatAtkratuH . vara.n kratushatAtputraH satyaM putrashatAdvaram .. 21..\\ ashvamedha sahasra.n cha satyaM cha tulayA dhR^itam . ashvamedha sahasrAddhi satyameva vishiShyate .. 22..\\ sarvavedAdhigamana.n sarvatIrthAvagAhanam . satya.n cha vadato rAjansama.n vA syAnna vA samam .. 23..\\ nAsti satyAtparo dharmo na satyAdvidyate param . na hi tIvratara.n kiM chidanR^itAdiha vidyate .. 24..\\ rAjansatyaM paraM brahmasatya.n cha samayaH paraH . mA tyAkShIH samaya.n rAjansatyaM sa~Ngatamastu te .. 25..\\ anR^ite chetprasa~Ngaste shraddadhAsi na chetsvayam . Atmano hanta gachchhAmi tvAdR^ishe nAsti sa~Ngatam .. 26..\\ R^ite.api tvayi duHShanta shaula rAjAvata.nsakAm . chaturantAmimAmurvIM putro me pAlayiShyati .. 27..\\ v etAvaduktvA vachanaM prAtiShThata shakuntalA . athAntarikShe duHShanta.n vAguvAchAsharIriNI . R^itvikpurohitAchAryairmantribhishchAvR^ita.n tadA .. 28..\\ bhastrA mAtA pituH putro yena jAtaH sa eva saH . bharasva putra.n duHShanta mAvama.nsthAH shakuntalAm .. 29..\\ retodhAH putra unnayati naradeva yamakShayAt . tva.n chAsya dhAtA garbhasya satyamAha shakuntalA .. 30..\\ jAyA janayate putramAtmano.a~Nga.n dvidhAkR^itam . tasmAdbharasva duHShanta putra.n shAkuntalaM nR^ipa .. 31..\\ abhUtireShA kastyajyAjjIva~njIvantamAtmajam . shAkuntalaM mahAtmAna.n dauHShantiM bhara paurava .. 32..\\ bhartavyo.aya.n tvayA yasmAdasmAka.n vachanAdapi . tasmAdbhavatvayaM nAmnA bharato nAma te sutaH .. 33..\\ tachchhrutvA pauravo rAjA vyAhR^ita.n vai divaukasAm . purohitamamAtyAMshcha samprahR^iShTo.abravIdidam .. 34..\\ shR^iNvantvetadbhavanto.asya devadUtasya bhAShitam . ahamapyevamevaina.n jAnAmi svayamAtmajam .. 35..\\ yadyaha.n vachanAdeva gR^ihNIyAmimamAtmajam . bhaveddhi sha~NkA lokasya naiva.n shuddho bhavedayam .. 36..\\ ta.n vishodhya tadA rAjA devadUtena bhArata . hR^iShTaH pramuditashchApi pratijagrAha ta.n sutam .. 37..\\ mUrdhni chainamupAghrAya sasnehaM pariShasvaje . sabhAjyamAno vipraishcha stUyamAnashcha bandibhiH . sa mudaM paramA.n lebhe putra sa.nsparshajAM nR^ipaH .. 38..\\ tA.n chaiva bhAryAM dharmaGYaH pUjayAmAsa dharmataH .

abravIchchaiva tA.n rAjA sAntvapUrvamidaM vachaH .. 39..\\ kR^ito lokaparokSho.aya.n sambandho vai tvayA saha . tasmAdetanmayA devi tvachchhuddhyartha.n vichAritam .. 40..\\ manyate chaiva lokaste strIbhAvAnmayi sa~Ngatam . putrashchAya.n vR^ito rAjye mayA tasmAdvichAritam .. 41..\\ yachcha kopitayAtyartha.n tvayokto.asmyapriyaM priye . praNayinyA vishAlAkShi tatkShAnta.n te mayA shubhe .. 42..\\ tAmevamuktvA rAjarShirduHShanto mahiShIM priyAm . vAsobhirannapAnaishcha pUjayAmAsa bhArata .. 43..\\ duHShantashcha tato rAjA putra.n shAkuntala.n tadA . bharataM nAmataH kR^itvA yauvarAjye.abhyaShechayat .. 44..\\ tasya tatprathita.n chakraM prAvartata mahAtmanaH . bhAsvara.n divyamajita.n lokasaMnAdanaM mahat .. 45..\\ sa vijitya mahIpAlAMshchakAra vashavartinaH . chakAra cha satA.n dharmaM prApa chAnuttama.n yashaH .. 46..\\ sa rAjA chakravartyAsItsArvabhaumaH pratApavAn . Ije cha bahubhiryaGYairyathA shakro marutpatiH .. 47..\\ yAjayAmAsa ta.n kaNvo dakShavadbhUridakShiNam . shrImAngovitataM nAma vAjimedhamavApa saH . yasminsahasraM padmAnA.n kaNvAya bharato dadau .. 48..\\ bharatAdbhAratI kIrtiryenedaM bhArata.n kulam . apare ye cha pUrve cha bhAratA iti vishrutAH .. 49..\\ bharatasyAnvavAye hi devakalpA mahaujasaH . babhUvurbrahmakalpAshcha bahavo rAjasattamaH .. 50..\\ yeShAmaparimeyAni nAmadheyAni sarvashaH . teShA.n tu te yathAmukhyaM kIrtayiShyAmi bhArata . mahAbhAgAndevakalpAnsatyArjava parAyaNAn .. 51..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 70} v prajApatestu dakShasya manorvaivasvatasya cha . bharatasya kuroH pUrorajamIDhasya chAnvaye .. 1..\\ yAdavAnAmima.n vaMshaM pauravANA.n cha sarvashaH . tathaiva bhAratAnA.n cha puNya.n svastyayanaM mahat . dhanya.n yashasyamAyuShya.n kIrtayiShyAmi te.anagha .. 2..\\ tejobhiruditAH sarve maharShisamatejasaH . dasha prachetasaH putrAH santaH pUrvajanAH smR^itAH . meghajenAgninA ye te pUrva.n dagdhA mahaujasaH .. 3..\\ tebhyaH prAchetaso jaGYe dakSho dakShAdimAH prajAH . sambhUtAH puruShavyAghra sa hi lokapitAmahaH .. 4..\\ vIriNyA saha sa~Ngamya dakShaH prAchetaso muniH . AtmatulyAnajanayatsahasra.n saMshitavratAn .. 5..\\ sahasrasa~NkhyAnsamitAnsutAndakShasya nAradaH . mokShamadhyApayAmAsa sA~NkhyaGYAnamanuttamam .. 6..\\ tataH pa~nchAshata.n kanyAH putrikA abhisandadhe . prajApateH prajA dakShaH sisR^ikShurjanamejaya .. 7..\\ dadau sa dasha dharmAya kashyapAya trayodasha . kAlasya nayane yuktAH sapta viMshatimindave .. 8..\\ trayodashAnAM patnInA.n yA tu dAkShAyaNI varA . mArIchaH kashyapastasyAmAdityAnsamajIjanat . indrAdInvIryasampannAnvivasvantamathApi cha .. 9..\\ vivasvataH suto jaGYe yamo vaivasvataH prabhuH . mArtaNDashcha yamasyApi putro rAjannajAyata .. 10..\\ mArtaNDasya manurdhImAnajAyata sutaH prabhuH . manorvaMsho mAnavAnA.n tato.ayaM prathito.abhavat . brahmakShatrAdayastasmAnmanorjAtAstu mAnavAH .. 11..\\ tatrAbhavattadA rAjanbrahmakShatreNa sa~Ngatam . brAhmaNA mAnavAsteShA.n sA~NgaM vedamadIdharan .. 12..\\ vena.n dhR^iShNuM nariShyantaM nAbhAgekShvAkumeva cha . karUShamatha sharyAti.n tatraivAtrAShTamImilAm .. 13..\\

pR^iShadhra navamAnAhuH kShatradharmaparAyaNAn . nAbhAgAriShTa dashamAnmanoH putrAnmahAbalAn .. 14..\\ pa~nchAshataM manoH putrAstathaivAnye.abhavankShitau . anyonyabhedAtte sarve nineshuriti naH shrutam .. 15..\\ purUravAstato vidvAnilAyA.n samapadyata . sA vai tasyAbhavanmAtA pitA cheti hi naH shrutam .. 16..\\ trayodasha samudrasya dvIpAnashnanpurUravAH . amAnuShairvR^itaH sattvairmAnuShaH sanmahAyashAH .. 17..\\ vipraiH sa vigraha.n chakre vIryonmattaH purUravAH . jahAra cha sa viprANA.n ratnAnyutkroshatAm api .. 18..\\ sanatkumArasta.n rAjanbrahmalokAdupetya ha . anudarshayA.n tatashchakre pratyagR^ihNAnna chApyasau .. 19..\\ tato maharShibhiH kruddhaiH shaptaH sadyo vyanashyata . lobhAnvito madabalAnnaShTasa~nj~no narAdhipaH .. 20..\\ sa hi gandharvalokastha urvashyA sahito virAT . AninAya kriyArthe.agnInyathAvadvihitA.nstridhA .. 21..\\ ShaTputrA jaGYire.athailAdAyurdhImAnamAvasuH . dR^iDhAyushcha vanAyushcha shrutAyushchorvashI sutAH .. 22..\\ nahuSha.n vR^iddhasharmANaM rajiM rambhamanenasam . svarbhAvanI sutAnetAnAyoH putrAnprachakShate .. 23..\\ AyuSho nahuShaH putro dhImAnsatyaparAkramaH . rAjya.n shashAsa sumahaddharmeNa pR^ithivIpatiH .. 24..\\ pitR^IndevAnR^iShInviprAngandharvoragarAkShasAn . nahuShaH pAlayAmAsa brahmakShatramatho vishaH .. 25..\\ sa hatvA dasyu sa~NghAtAnR^iShInkaramadApayat . pashuvachchaiva tAnpR^iShThe vAhayAmAsa vIryavAn .. 26..\\ kArayAmAsa chendratvamabhibhUya divaukasaH . tejasA tapasA chaiva vikrameNaujasA tathA .. 27..\\ yati.n yayAtiM sa.nyAtimAyAtiM pA~nchamuddhavam . nahuSho janayAmAsa ShaTputrAnpriyavAsasi .. 28..\\ yayAtirnAhuShaH samrADAsItsatyaparAkramaH . sa pAlayAmAsa mahImIje cha vividhaiH savaiH .. 29..\\ atishaktyA pitR^InarchandevAMshcha prayataH sadA . anvagR^ihNAtprajAH sarvA yayAtiraparAjitaH .. 30..\\ tasya putrA maheShvAsAH sarvaiH samuditA guNaiH . deva yAnyAM mahArAja sharmiShThAyA.n cha jaGYire .. 31..\\ deva yAnyAmajAyetA.n yadusturvasureva cha . druhyushchAnushcha pUrushcha sharmiShThAyAM prajaGYire .. 32..\\ sa shAshvatIH samA rAjanprajA dharmeNa pAlayan . jarAmArchhanmahAghorAM nAhuSho rUpanAshinIm .. 33..\\ jarAbhibhUtaH putrAnsa rAjA vachanamabravIt . yaduM pUru.n turvasuM cha druhyuM chAnuM cha bhArata .. 34..\\ yauvanena charankAmAnyuvA yuvatibhiH saha . vihartumahamichchhAmi sAhya.n kuruta putrakAH .. 35..\\ taM putro devayAneyaH pUrvajo yadurabravIt . ki.n kAryaM bhavataH kAryamasmAbhiryauvanena cha .. 36..\\ yayAtirabravItta.n vai jarA me pratigR^ihyatAm . yauvanena tvadIyena chareya.n viShayAnaham .. 37..\\ yajato dIrghasatrairme shApAchchoshanaso muneH . kAmArthaH parihINo me tapye.aha.n tena putrakAH .. 38..\\ mAmakena sharIreNa rAjyamekaH prashAstu vaH . aha.n tanvAbhinavayA yuvA kAmAnavApnuyAm .. 39..\\ na te tasya pratyagR^ihNanyaduprabhR^itayo jarAm . tamabravIttataH pUruH kanIyAnsatyavikramaH .. 40..\\ rAjaMshcharAbhinavayA tanvA yauvanagocharaH . aha.n jarA.n samAsthAya rAjye sthAsyAmi ta AGYayA .. 41..\\ evamuktaH sa rAjarShirtapo vIryasamAshrayAt . sa~ncArayAmAsa jarA.n tadA putre mahAtmani .. 42..\\ pauraveNAtha vayasA rAjA yauvanamAsthitaH . yAyAtenApi vayasA rAjyaM pUrurakArayat .. 43..\\

tato varShasahasrAnte yayAtiraparAjitaH . atR^ipta eva kAmAnAM pUruM putramuvAcha ha .. 44..\\ tvayA dAyAdavAnasmi tvaM me vaMshakaraH sutaH . pauravo vaMsha iti te khyAti.n loke gamiShyati .. 45..\\ tataH sa nR^ipashArdUlaH pUru.n rAjye.abhiShichya cha . kAlena mahatA pashchAtkAladharmamupeyivAn .. 46..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 71} j yayAtiH pUrvako.asmAka.n dashamo yaH prajApateH . katha.n sa shukratanayAM lebhe paramadurlabhAm .. 1..\\ etadichchhAmyaha.n shrotuM vistareNa dvijottama . AnupUrvyA cha me sha.nsa pUrorvaMshakarAnpR^ithak .. 2..\\ v yayAtirAsIdrAjarShirdevarAjasamadyutiH . ta.n shukravR^iSha parvANau vavrAte vai yathA purA .. 3..\\ tatte.aha.n sampravakShyAmi pR^ichchhato janamejaya . devayAnyAshcha sa.nyoga.n yayAternAhuShasya cha .. 4..\\ surANAmasurANA.n cha samajAyata vai mithaH . aishvaryaM prati sa~NgharShastrailokye sacharAchare .. 5..\\ jigIShayA tato devA vavrira A~NgirasaM munim . paurohityena yAjyArthe kAvya.n tUshanasaM pare . brAhmaNau tAvubhau nityamanyonyaspardhinau bhR^isham .. 6..\\ tatra devA nijaghnuryAndAnavAnyudhi sa~NgatAn . tAnpunarjIvayAmAsa kAvyo vidyA balAshrayAt . tataste punarutthAya yodhayA.n chakrire surAn .. 7..\\ asurAstu nijaghnuryAnsurAnsamaramUrdhani . na tAnsa~njIvayAmAsa bR^ihaspatirudAradhIH .. 8..\\ na hi veda sa tA.n vidyAM yA.n kAvyo veda vIryavAn . sa~njIvanI.n tato devA viShAdamagamanparam .. 9..\\ te tu devA bhayodvignAH kAvyAdushanasastadA . UchuH kachamupAgamya jyeShThaM putraM bR^ihaspateH .. 10..\\ bhajamAnAnbhajasvAsmAnkuru naH sAhyamuttamam . yAsau vidyA nivasati brAhmaNe.amitatejasi . shukre tAmAhara kShipraM bhAgabhAnno bhaviShyasi .. 11..\\ vR^iShaparva samIpe sa shakyo draShTu.n tvayA dvijaH . rakShate dAnavA.nstatra na sa rakShatyadAnavAn .. 12..\\ tamArAdhayitu.n shakto bhavAnpUrvavayAH kavim . deva yAnI.n cha dayitA.n sutAM tasya mahAtmanaH .. 13..\\ tvamArAdhayitu.n shakto nAnyaH kash chana vidyate . shIladAkShiNya mAdhuryairAchAreNa damena cha . deva yAnyA.n hi tuShTAyAM vidyA.n tAM prApsyasi dhruvam .. 14..\\ tathetyuktvA tataH prAyAdbR^ihaspatisutaH kachaH . tadAbhipUjito devaiH samIpa.n vR^iShaparvaNaH .. 15..\\ sa gatvA tvarito rAjandevaiH sampreShitaH kachaH . asurendra pure shukra.n dR^iShTvA vAkyamuvAcha ha .. 16..\\ R^iShera~NgirasaH pautraM putra.n sAkShAdbR^ihaspateH . nAmnA kacha iti khyAta.n shiShya.n gR^ihNAtu mAM bhavAn .. 17..\\ brahmacharya.n chariShyAmi tvayyahaM paramaM gurau . anumanyasva mAM brahmansahasraM parivatsarAn .. 18..\\ zukra kacha susvAgata.n te.astu pratigR^ihNAmi te vachaH . archayiShye.ahamarchya.n tvAmarchito.astu bR^ihaspatiH .. 19..\\ v

kachastu ta.n tathetyuktvA pratijagrAha tadvratam . AdiShTa.n kavi putreNa shukreNoshanasA svayam .. 20..\\ vratasya vratakAla.n sa yathoktaM pratyagR^ihNata . ArAdhayannupAdhyAya.n deva yAnIM cha bhArata .. 21..\\ nityamArAdhayiShya.nstA.n yuvA yauvanaga Amukhe . gAyannR^ityanvAdayaMshcha deva yAnImatoShayat .. 22..\\ saMshIlayandeva yAnI.n kanyA.n samprAptayauvanAm . puShpaiH phalaiH preShaNaishcha toShayAmAsa bhArata .. 23..\\ deva yAnyapi ta.n vipraM niyamavratachAriNam . anugAyamAnA lalanA rahaH paryacharattadA .. 24..\\ pa~nchavarShashatAnyeva.n kachasya charato vratam . tatrAtIyuratho buddhvA dAnavAsta.n tataH kacham .. 25..\\ gA rakShanta.n vane dR^iShTvA rahasyekamamarShitAH . jaghnurbR^ihaspaterdveShAdvidyA rakShArthameva cha . hatvA shAlA vR^ikebhyashcha prAyachchha.nstilashaH kR^itam .. 26..\\ tato gAvo nivR^ittAstA agopAH svaM niveshanam . tA dR^iShTvA rahitA gAstu kachenAbhyAgatA vanAt . uvAcha vachana.n kAle deva yAnyatha bhArata .. 27..\\ ahuta.n chAgnihotraM te sUryashchAstaM gataH prabho . agopAshchAgatA gAvaH kachastAta na dR^ishyate .. 28..\\ vyakta.n hato mR^ito vApi kachastAta bhaviShyati . ta.n vinA na cha jIveya.n kachaM satyaM bravImi te .. 29..\\ zukra ayamehIti shabdena mR^ita.n sa~njIvayAmyaham .. 30..\\ v tataH sa~njIvanI.n vidyAM prayujya kachamAhvayat . AhUtaH prAdurabhavatkacho.ariShTo.atha vidyayA . hato.ahamiti chAchakhyau pR^iShTo brAhmaNa kanyayA .. 31..\\ sa punardeva yAnyoktaH puShpAhAro yadR^ichchhayA . vana.n yayau tato vipra dadR^ishurdAnavAsh cha tam .. 32..\\ tato dvitIya.n hatvA ta.n dagdhvA kR^itvA cha chUrNashaH . prAyachchhanbrAhmaNAyaiva surAyAmasurAstadA .. 33..\\ deva yAnyatha bhUyo.api vAkyaM pitaramabravIt . puShpAhAraH preShaNakR^itkachastAta na dR^ishyate .. 34..\\ zukra bR^ihaspateH sutaH putri kachaH pretagati.n gataH . vidyayA jIvito.apyeva.n hanyate karavANi kim .. 35..\\ maiva.n shucho mA ruda deva yAni na tvAdR^ishI martyamanuprashochet . surAshcha vishve cha jagachcha sarvam upathitA.n vaikR^itimAnamanti .. 36..\\ dev yasyA~NgirA vR^iddhatamaH pitAmaho bR^ihaspatishchApi pitA tapodhanaH . R^iSheH putra.n tamatho vApi pautraM kathaM na shocheyamahaM na rudyAm .. 37..\\ sa brahma chArI cha tapodhanash cha sadotthitaH karmasu chaiva dakShaH . kachasya mArgaM pratipatsye na bhokShye priyo hi me tAta kacho.abhirUpaH .. 38..\\ zukra

asaMshayaM mAmasurA dviShanti ye me shiShyaM nAgasa.n sUdayanti . abrAhmaNa.n kartumichchhanti raudrAs te mA.n yathA prastuta.n dAnavairhi . apyasya pApasya bhavedihAntaH kaM brahmahatyA na dahedapIndram .. 39..\\ v sa~ncodito deva yAnyA maharShiH punarAhvayat . sa.nrambheNaiva kAvyo hi bR^ihaspatisuta.n kacham .. 40..\\ gurorbhIto vidyayA chopahUtaH shanairvAcha.n jaThare vyAjagAra . tamabravItkena pathopanIto mamodare tiShThasi brUhi vipra .. 41..\\ k bhavatprasAdAnna jahAti mA.n smR^itiH smare cha sarva.n yachcha yathA cha vR^ittam . na tveva.n syAttapaso vyayo me tataH klesha.n ghoramima.n sahAmi .. 42..\\ asuraiH surAyAM bhavato.asmi datto hatvA dagdhvA chUrNayitvA cha kAvya . brAhmIM mAyAmAsurI chaiva mAyA tvayi sthite kathamevAtivartet .. 43..\\ z ki.n te priyaM karavANyadya vatse vadhena me jIvita.n syAtkachasya . nAnyatra kukShermama bhedanena dR^ishyetkacho madgato deva yAni .. 44..\\ dev dvau mA.n shokAvagnikalpau dahetAM kachasya nAshastava chaivopaghAtaH . kachasya nAshe mama nAsti sharma tavopaghAte jIvituM nAsmi shaktA .. 45..\\ z sa.nsiddha rUpo.asi bR^ihaspateH suta yattvAM bhaktaM bhajate deva yAnI . vidyAmimAM prApnuhi jIvanI.n tvaM na chedindraH kacha rUpI tvamadya .. 46..\\ na nivartetpunarjIvankashchidanyo mamodarAt . brAhmaNa.n varjayitvaika.n tasmAdvidyAmavApnuhi .. 47..\\ putro bhUtvA bhAvaya bhAvito mAm asmAddehAdupaniShkramya tAta . samIkShethA dharmavatImavekShAM guroH sakAshAtprApya vidyA.n savidyaH .. 48..\\ v guroH sakAshAtsamavApya vidyAM bhittvA kukShiM nirvichakrAma vipraH . kacho.abhirUpo dakShiNaM brAhmaNasya

shuklAtyaye paurNamAsyAmivenduH .. 49..\\ dR^iShTvA cha taM patitaM brahmarAshim utthApayAmAsa mR^ita.n kacho.api . vidyA.n siddhA.n tAmavApyAbhivAdya tataH kachasta.n gurumityuvAcha .. 50..\\ R^itasya dAtAramanuttamasya nidhiM nidhInA.n chaturanvayAnAm . ye nAdriyante gurumarchanIyaM pAlA.NllokA.nste vrajantyapratiShThAn .. 51..\\ v surA pAnAdva~nchanAM prApayitvA sa~nj~nA nAsha.n chaiva tathAtighoram . dR^iShTvA kacha.n chApi tathAbhirUpaM pIta.n tadA surayA mohitena .. 52..\\ samanyurutthAya mahAnubhAvas tadoshanA viprahita.n chikIrShuH . kAvyaH svaya.n vAkyamida.n jagAda surA pAnaM prati vai jAtasha~NkaH .. 53..\\ yo brAhmaNo.adya prabhR^itIha kash chin mohAtsurAM pAsyati mandabuddhiH . apetadharmo brahmahA chaiva sa syAd asmi.Nlloke garhitaH syAtpare cha .. 54..\\ mayA chemA.n vipra dharmokti sImAM maryAdA.n vai sthApitAM sarvaloke . santo viprAH shushruvA.nso gurUNAM devA lokAshchopashR^iNvantu sarve .. 55..\\ itIdamuktvA sa mahAnubhAvas tapo nidhInAM nidhiraprameyaH . tAndAnavAndaivavimUDhabuddhIn ida.n samAhUya vacho.abhyuvAcha .. 56..\\ AchakShe vo dAnavA bAlishAH stha siddhaH kacho vatsyati matsakAshe . sa~njIvanIM prApya vidyAM mahArthAM tulyaprabhAvo brahmaNA brahmabhUtaH .. 57..\\ guroruShya sakAshe tu dashavarShashatAni saH . anuGYAtaH kacho gantumiyeSha tridashAlayam .. 58..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 72} v samAvR^itta vrata.n taM tu visR^iShTaM guruNA tadA . prasthita.n tridashAvAsaM deva yAnyabravIdidam .. 1..\\ R^iShera~NgirasaH pautra vR^ittenAbhijanena cha . bhrAjase vidyayA chaiva tapasA cha damena cha .. 2..\\ R^iShiryathA~NgirA mAnyaH piturmama mahAyashAH . tathA mAnyashcha pUjyashcha bhUyo mama bR^ihaspatiH .. 3..\\ eva.n GYAtvA vijAnIhi yadbravImi tapodhana . vratasthe niyamopete yathA vartAmyaha.n tvayi .. 4..\\ sa samAvR^itta vidyo mAM bhaktAM bhajitumarhasi . gR^ihANa pANi.n vidhivanmama mantrapuraskR^itam .. 5..\\ kacha pUjyo mAnyashcha bhagavAnyathA tava pitA mama . tathA tvamanavadyA~Ngi pUjanIyatarA mama .. 6..\\ AtmaprANaiH priyatamA bhArgavasya mahAtmanaH . tvaM bhadre dharmataH pUjyA guruputrI sadA mama .. 7..\\ yathA mama gururnityaM mAnyaH shukraH pitA tava . deva yAni tathaiva tvaM naivaM mA.n vaktumarhasi .. 8..\\

dev guruputrasya putro vai na tu tvamasi me pituH . tasmAnmAnyashcha pUjyashcha mamApi tva.n dvijottama .. 9..\\ asurairhanyamAne cha kacha tvayi punaH punaH . tadA prabhR^iti yA prItistA.n tvameva smarasva me .. 10..\\ sauhArde chAnurAge cha vettha me bhaktimuttamAm . na mAmarhasi dharmaGYa tyaktuM bhaktAmanAgasam .. 11..\\ k aniyojye niyoge mAM niyunakShi shubhavrate . prasIda subhru tvaM mahya.n gurorgurutarI shubhe .. 12..\\ yatroShita.n vishAlAkShi tvayA chandranibhAnane . tatrAhamuShito bhadre kukShau kAvyasya bhAmini .. 13..\\ bhaginI dharmato me tvaM maiva.n vochaH shubhAnane . sukhamasmyuShito bhadre na manyurvidyate mama .. 14..\\ ApR^ichchhe tvA.n gamiShyAmi shivamAsha.nsa me pathi . avirodhena dharmasya smartavyo.asmi kathAntare . apramattotthitA nityamArAdhaya guruM mama .. 15..\\ dev yadi mA.n dharmakAmArthe pratyAkhyAsyasi choditaH . tataH kacha na te vidyA siddhimeShA gamiShyati .. 16..\\ k guruputrIti kR^itvAhaM pratyAchakShe na doShataH . guruNA chAbhyanuGYAtaH kAmameva.n shapasva mAm .. 17..\\ ArSha.n dharmaM bruvANo.ahaM deva yAni yathA tvayA . shapto nArho.asmi shApasya kAmato.adya na dharmataH .. 18..\\ tasmAdbhavatyA yaH kAmo na tathA sa bhaviShyati . R^iShiputro na te kashchijjAtu pANi.n grahIShyati .. 19..\\ phaliShyati na te vidyA yattvaM mAmAttha tattathA . adhyApayiShyAmi tu ya.n tasya vidyA phaliShyati .. 20..\\ v evamuktvA dvijashreShTho deva yAnI.n kachastadA . tridasheshAlaya.n shIghra.n jagAma dvijasattamaH .. 21..\\ tamAgatamabhiprekShya devA indrapurogamAH . bR^ihaspati.n sabhAjyeda.n kachamAhurmudAnvitAH .. 22..\\ yattvamasmaddhita.n karma chakartha paramAdbhutam . na te yashaH praNashitA bhAgabhAnno bhaviShyasi .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 73} v kR^itavidye kache prApte hR^iShTarUpA divaukasaH . kachAdadhItya tA.n vidyA.n kR^itArthA bharatarShabha .. 1..\\ sarva eva samAgamya shatakratumathAbruvan . kAlaste vikramasyAdya jahi shatrUnpurandara .. 2..\\ evamuktastu sahitaistridashairmaghavA.nstadA . tathetyuktvopachakrAma so.apashyata vane striyaH .. 3..\\ krIDantInA.n tu kanyAnA.n vane chaitrarathopame . vAyubhUtaH sa vastrANi sarvANyeva vyamishrayat .. 4..\\ tato jalAtsamuttIrya kanyAstAH sahitAstadA . vastrANi jagR^ihustAni yathAsannAnyanekashaH .. 5..\\ tatra vAso deva yAnyAH sharmiShThA jagR^ihe tadA .

vyatimishramajAnantI duhitA vR^iShaparvaNaH .. 6..\\ tatastayormithastatra virodhaH samajAyata . deva yAnyAshcha rAjendra sharmiShThAyAshcha tatkR^ite .. 7..\\ dev kasmAdgR^ihNAsi me vastra.n shiShyA bhUtvA mamAsuri . samudAchAra hInAyA na te shreyo bhaviShyati .. 8..\\ zar AsIna.n cha shayAnaM cha pitA te pitaraM mama . stauti vandati chAbhIkShNaM nIchaiH sthitvA vinItavat .. 9..\\ yAchatastva.n hi duhitA stuvataH pratigR^ihNataH . sutAha.n stUyamAnasya dadato.apratigR^ihNataH .. 10..\\ anAyudhA sAyudhAyA riktA kShubhyasi bhikShuki . lapsyase pratiyoddhAraM na hi tvA.n gaNayAmyaham .. 11..\\ v samuchchhraya.n deva yAnIM gatA.n saktAM cha vAsasi . sharmiShThA prAkShipatkUpe tataH svapuramAvrajat .. 12..\\ hateyamiti viGYAya sharmiShThA pApanishchayA . anavekShya yayau veshma krodhavegaparAyaNAH .. 13..\\ atha ta.n deshamabhyAgAdyayAtirnahuShAtmajaH . shrAntayugyaH shrAntahayo mR^igalipsuH pipAsitaH .. 14..\\ sa nAhuShaH prekShamANa udapAna.n gatodakam . dadarsha kanyA.n tAM tatra dIptAmagnishikhAm iva .. 15..\\ tAmapR^ichchhatsa dR^iShTvaiva kanyAmamara varNinIm . sAntvayitvA nR^ipashreShThaH sAmnA paramavalgunA .. 16..\\ kA tva.n tAmranakhI shyAmA sumR^iShTamaNikuNDalA . dIrgha.n dhyAyasi chAtyarthaM kasmAchchhvasiShi chAturA .. 17..\\ katha.n cha patitAsyasminkUpe vIruttR^iNAvR^ite . duhitA chaiva kasya tva.n vada sarvaM sumadhyame .. 18..\\ dev yo.asau devairhatAndaityAnutthApayati vidyayA . tasya shukrasya kanyAha.n sa mAM nUnaM na budhyate .. 19..\\ eSha me dakShiNo rAjanpANistAmranakhA~NguliH . samuddhara gR^ihItvA mA.n kulInastva.n hi me mataH .. 20..\\ jAnAmi hi tvA.n saMshAntaM vIryavantaM yashasvinam . tasmAnmAM patitAmasmAtkUpAduddhartumarhasi .. 21..\\ v tAmatha brAhmaNI.n strI.n cha viGYAya nahuShAtmajaH . gR^ihItvA dakShiNe pANAvujjahAra tato.avaTAt .. 22..\\ uddhR^itya chainA.n tarasA tasmAtkUpAnnarAdhipaH . AmantrayitvA sushroNI.n yayAtiH svapuraM yayau .. 23..\\ dev tvarita.n ghUrNike gachchha sarvamAchakShva me pituH . nedAnI.n hi pravekyAmi nagaraM vR^iShaparvaNaH .. 24..\\ v sA tu vai tvarita.n gatvA ghUrNikAsuramandiram . dR^iShTvA kAvyamuvAcheda.n sambhramAviShTachetanA .. 25..\\

AchakShe te mahAprAGYa deva yAnI vane hatA . sharmiShThayA mahAbhAga duhitrA vR^iShaparvaNaH .. 26..\\ shrutvA duhitara.n kAvyastatra sharmiShThayA hatAm . tvarayA niryayau duHkhAnmArgamANaH sutA.n vane .. 27..\\ dR^iShTvA duhitara.n kAvyo deva yAnIM tato vane . bAhubhyA.n sampariShvajya duHkhito vAkyamabravIt .. 28..\\ AtmadoShairniyachchhanti sarve duHkhasukhe janAH . manye dushcharita.n te.asti yasyeyaM niShkR^itiH kR^itA .. 29..\\ dev niShkR^itirme.astu vA mAstu shR^iNuShvAvahito mama . sharmiShThayA yaduktAsmi duhitrA vR^iShaparvaNaH . satya.n kilaitatsA prAha daityAnAmasi gAyanaH .. 30..\\ eva.n hi me kathayati sharmiShThA vArShaparvaNI . vachana.n tIkShNaparuShaM krodharaktekShaNA bhR^isham .. 31..\\ stuvato duhitA hi tva.n yAchataH pratigR^ihNataH . sutAha.n stUyamAnasya dadato.apratigR^ihNataH .. 32..\\ iti mAmAha sharmiShThA duhitA vR^iShaparvaNaH . krodhasa.nraktanayanA darpapUrNA punaH punaH .. 33..\\ yadyaha.n stuvatastAta duhitA pratigR^ihNataH . prasAdayiShye sharmiShThAmityuktA hi sakhI mayA .. 34..\\ zukra stuvato duhitA na tvaM bhadre na pratigR^ihNataH . astotuH stuyamAnasya duhitA deva yAnyasi .. 35..\\ vR^iShaparvaiva tadveda shakro rAjA cha nAhuShaH . achintyaM brahma nirdvandvamaishvara.n hi balaM mama .. 36..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 74} zu yaH pareShAM naro nityamativAdA.nstitikShati . deva yAni vijAnIhi tena sarvamida.n jitam .. 1..\\ yaH samutpatita.n krodhaM nigR^ihNAti haya.n yathA . sa yantetyuchyate sadbhirna yo rashmiShu lambate .. 2..\\ yaH samutpatita.n krodhamakrodhena nirasyati . deva yAni vijAnIhi tena sarvamida.n jitam .. 3..\\ yaH samutpatita.n krodhaM kShamayeha nirasyati . yathoragastvacha.n jIrNA.n sa vai puruSha uchyate .. 4..\\ yaH sandhArayate manyu.n yo.ativAdA.nstitikShati . yashcha tapto na tapati dR^iDha.n so.arthasya bhAjanam .. 5..\\ yo yajedaparishrAnto mAsi mAsi shata.n samAH . na krudhyedyashcha sarvasya tayorakrodhano.adhikaH .. 6..\\ yatkumArA kumAryashcha vaira.n kuryurachetasaH . na tatprAGYo.anukurvIta viduste na balAbalam .. 7..\\ dev vedAha.n tAta bAlApi dharmANA.n yadihAntaram . akrodhe chAtivAde cha veda chApi balAbalam .. 8..\\ shiShyasyAshiShya vR^itterhi na kShantavyaM bubhUShatA . tasmAtsa~NkIrNa vR^itteShu vAso mama na rochate .. 9..\\ pumA.nso ye hi nindanti vR^ittenAbhijanena cha . na teShu nivasetprAGYaH shreyo.arthI pApabuddhiShu .. 10..\\ ye tvenamabhijAnanti vR^ittenAbhijanena cha . teShu sAdhuShu vastavya.n sa vAsaH shreShTha uchyate .. 11..\\ vAgduruktaM mahAghora.n duhiturvR^iShaparvaNaH . na hyato duShkarataraM manye lokeShvapi triShu . yaH sapatnashriya.n dIptA.n hInashrIH paryupAsate .. 12..\\

\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 75} v tataH kAvyo bhR^igushreShThaH samanyurupagamya ha . vR^iShaparvANamAsInamityuvAchAvichArayan .. 1..\\ nAdharmashcharito rAjansadyaH phalati gauriva . putreShu vA naptR^iShu vA na chedAtmani pashyati . phalatyeva dhruvaM pApa.n guru bhuktamivodare .. 2..\\ yadaghAtayathA vipra.n kachamA~NgirasaM tadA . apApashIla.n dharmaGYa.n shushrUShaM madgR^ihe ratam .. 3..\\ vadhAdanarhatastasya vadhAchcha duhiturmama . vR^iShaparvannibodheda.n tyakShyAmi tvA.n sabAndhavam . sthAtu.n tvadviShaye rAjanna shakShyAmi tvayA saha .. 4..\\ aho mAmabhijAnAsi daitya mithyA pralApinam . yathemamAtmano doShaM na niyachchhasyupekShase .. 5..\\ vr nAdharmaM na mR^iShAvAda.n tvayi jAnAmi bhArgava . tvayi dharmashcha satya.n cha tatprasIdatu no bhavAn .. 6..\\ yadyasmAnapahAya tvamito gachchhasi bhArgava . samudra.n sampraveShkyAmo nAnyadasti parAyaNam .. 7..\\ zu samudraM pravishadhva.n vA disho vA dravatAsurAH . duhiturnApriya.n soDhuM shakto.aha.n dayitA hi me .. 8..\\ prasAdyatA.n deva yAnI jIvita.n hyatra me sthitam . yogakShema karaste.ahamindrasyeva bR^ihaspatiH .. 9..\\ vr yatki.n chidasurendrANA.n vidyate vasu bhArgava . bhuvi hastigavAshva.n vA tasya tvaM mama cheshvaraH .. 10..\\ zu yatki.n chidasti draviNaM daityendrANAM mahAsura . tasyeshvaro.asmi yadi te deva yAnI prasAdyatAm .. 11..\\ dev yadi tvamIshvarastAta rAGYo vittasya bhArgava . nAbhijAnAmi tatte.aha.n rAjA tu vadatu svayam .. 12..\\ vr ya.n kAmamabhikAmAsi deva yAni shuchismite . tatte.aha.n sampradAsyAmi yadi chedapi durlabham .. 13..\\ dev dAsI.n kanyA sahasreNa sharmiShThAmabhikAmaye . anu mA.n tatra gachchhetsA yatra dAsyati me pitA .. 14..\\ vr uttiShTha he sa~NgrahItri sharmiShThA.n shIghramAnaya . ya.n cha kAmayate kAmaM deva yAnI karotu tam .. 15..\\

v tato dhAtrI tatra gatvA sharmiShThA.n vAkyamabravIt . uttiShTha bhadre sharmiShThe GYAtInA.n sukhamAvaha .. 16..\\ tyajati brAhmaNaH shiShyAndeva yAnyA prachoditaH . sA ya.n kAmayate kAma.n sa kAryo.adya tvayAnaghe .. 17..\\ zar sA ya.n kAmayate kAmaM karavANyahamadya tam . mA tvevApagamachchhukro deva yAnI cha matkR^ite .. 18..\\ v tataH kanyA sahasreNa vR^itA shibikayA tadA . piturniyogAttvaritA nishchakrAma purottamAt .. 19..\\ zar aha.n kanyA sahasreNa dAsI te parichArikA . anu tvA.n tatra yAsyAmi yatra dAsyati te pitA .. 20..\\ dev stuvato duhitA te.ahaM bandinaH pratigR^ihNataH . stUyamAnasya duhitA katha.n dAsI bhaviShyasi .. 21..\\ zar yena kena chidArtAnA.n GYAtInAM sukhamAvahet . atastvAmanuyAsyAmi yatra dAsyati te pitA .. 22..\\ v pratishrute dAsabhAve duhitrA vR^iShaparvaNaH . deva yAnI nR^ipashreShTha pitara.n vAkyamabravIt .. 23..\\ pravishAmi pura.n tAta tuShTAsmi dvijasattama . amogha.n tava viGYAnamasti vidyA balaM cha te .. 24..\\ evamukto duhitrA sa dvijashreShTho mahAyashAH . pravivesha pura.n hR^iShTaH pUjitaH sarvadAnavaiH .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 76} v atha dIrghasya kAlasya deva yAnI nR^ipottama . vana.n tadeva niryAtA krIDArtha.n varavarNinI .. 1..\\ tena dAsI sahasreNa sArdha.n sharmiShThayA tadA . tameva desha.n samprAptA yathAkAma.n chachAra sA . tAbhiH sakhIbhiH sahitA sarvAbhirmuditA bhR^isham .. 2..\\ krIDantyo.abhiratAH sarvAH pibantyo madhumAdhavIm . khAdantyo vividhAnbhakShyAnvidashantyaH phalAni cha .. 3..\\ punashcha nAhuSho rAjA mR^igalipsuryadR^ichchhayA . tameva desha.n samprApto jalArthI shramakarshitaH .. 4..\\ dadR^ishe deva yAnI.n cha sharmiShThAM tAshcha yoShitaH . pibantIrlalamAnAshcha divyAbharaNabhUShitAH .. 5..\\ upaviShTA.n cha dadR^ishe deva yAnI.n shuchismitAm . rUpeNApratimA.n tAsA.n strINAM madhye varA~NganAm . sharmiShThayA sevyamAnAM pAdasa.nvAhanAdibhiH .. 6..\\ y

dvAbhyA.n kanyA sahasrAbhyAM dve kanye parivArite . gotre cha nAmanI chaiva dvayoH pR^ichchhAmi vAm aham .. 7..\\ dev AkhyAsyAmyahamAdatsva vachanaM me narAdhipa . shukro nAmAsuraguruH sutA.n jAnIhi tasya mAm .. 8..\\ iya.n cha me sakhI dAsI yatrAhaM tatra gAminI . duhitA dAnavendrasya sharmiShThA vR^iShaparvaNaH .. 9..\\ y kathaM nu te sakhI dAsI kanyeya.n varavarNinI . asurendra sutA subhru para.n kautUhala.n hi me .. 10..\\ dev sarva eva naravyAghra vidhAnamanuvartate . vidhAnavihitaM matvA mA vichitrAH kathAH kR^ithAH .. 11..\\ rAjavadrUpaveShau te brAhmI.n vAchaM bibharShi cha . kiMnAmA tva.n kutashchAsi kasya putrashcha sha.nsa me .. 12..\\ y brahmacharyeNa kR^itsno me vedaH shrutipatha.n gataH . rAjAha.n rAjaputrashcha yayAtiriti vishrutaH .. 13..\\ dev kenAsyarthena nR^ipate ima.n deshamupAgataH . jighR^ikShurvArija.n kiM chidatha vA mR^igalipsayA .. 14..\\ y mR^igalipsurahaM bhadre pAnIyArthamupAgataH . bahu chApyanuyukto.asmi tanmAnuGYAtumarhasi .. 15..\\ dev dvAbhyA.n kanyA sahasrAbhyAM dAsyA sharmiShThayA saha . tvadadhInAsmi bhadra.n te sakhA bhartA cha me bhava .. 16..\\ y viddhyaushanasi bhadra.n te na tvAmarho.asmi bhAmini . avivAhyA hi rAjAno deva yAni pitustava .. 17..\\ dev sa.nsR^iShTaM brahmaNA kShatra.n kShatraM cha brahma sa.nhitam . R^iShishcha R^iShiputrashcha nAhuShA~Nga vadasva mAm .. 18..\\ y ekadehodbhavA varNAshchatvAro.api varA~Ngane . pR^ithagdharmAH pR^ithakshauchAsteShA.n tu brAhmaNo varaH .. 19..\\ dev pANidharmo nAhuShAyaM na pumbhiH sevitaH purA .

taM me tvamagrahIragre vR^iNomi tvAmaha.n tataH .. 20..\\ kathaM nu me manasvinyAH pANimanyaH pumAnspR^ishet . gR^ihItamR^iShiputreNa svaya.n vApyR^iShiNA tvayA .. 21..\\ y kruddhAdAshIviShAtsarpAjjvalanAtsarvato mukhAt . durAdharShataro vipraH puruSheNa vijAnatA .. 22..\\ dev kathamAshIviShAtsarpAjjvalanAtsarvato mukhAt . durAdharShataro vipra ityAttha puruSharShabha .. 23..\\ y ekamAshIviSho hanti shastreNaikash cha vadhyate . hanti vipraH sarAShTrANi purANyapi hi kopitaH .. 24..\\ durAdharShataro viprastasmAdbhIru mato mama . ato.adattA.n cha pitrA tvAM bhadre na vivahAmyaham .. 25..\\ dev dattA.n vahasva pitrA mA.n tvaM hi rAjanvR^ito mayA . ayAchato bhayaM nAsti dattA.n cha pratigR^ihNataH .. 26..\\ v tvarita.n deva yAnyAtha preShitaM piturAtmanaH . shrutvaiva cha sa rAjAna.n darshayAmAsa bhArgavaH .. 27..\\ dR^iShTvaiva chAgata.n shukraM yayAtiH pR^ithivIpatiH . vavande brAhmaNa.n kAvyaM prA~njaliH praNataH sthitaH .. 28..\\ dev rAjAyaM nAhuShastAta durge me pANimagrahIt . namaste dehi mAmasmai nAnya.n loke patiM vR^iNe .. 29..\\ zu vR^ito.anayA patirvIra sutayA tvaM mameShTayA . gR^ihANemAM mayA dattAM mahiShIM nahuShAtmaja .. 30..\\ y adharmo na spR^ishedevaM mahAnmAmiha bhArgava . varNasa~Nkarajo brahmanniti tvAM pravR^iNomyaham .. 31..\\ zu adharmAttvA.n vimu~nchAmi varayasva yathepShitam . asminvivAhe mA glAsIrahaM pApaM nudAmi te .. 32..\\ vahasva bhAryA.n dharmeNa deva yAnI.n sumadhyamAm . anayA saha samprItimatulA.n samavApsyasi .. 33..\\ iya.n chApi kumArI te sharmiShThA vArShaparvaNI . sampUjyA satata.n rAjanmA chainAM shayane hvayeH .. 34..\\ v evamukto yayAtistu shukra.n kR^itvA pradakShiNam .

jagAma svapura.n hR^iShTo anuGYAto mahAtmanA .. 35..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 77} v yayAtiH svapuraM prApya mahendra purasaMnibham . pravishyAntaHpura.n tatra deva yAnIM nyaveshayat .. 1..\\ deva yAnyAshchAnumate tA.n sutAM vR^iShaparvaNaH . ashokavanikAbhyAshe gR^iha.n kR^itvA nyaveshayat .. 2..\\ vR^itA.n dAsI sahasreNa sharmiShThAmAsurAyaNIm . vAsobhirannapAnaishcha sa.nvibhajya susatkR^itAm .. 3..\\ deva yAnyA tu sahitaH sa nR^ipo nahuShAtmajaH . vijahAra bahUnabdAndevavanmudito bhR^isham .. 4..\\ R^itukAle tu samprApte deva yAnI varA~NganA . lebhe garbhaM prathamataH kumAra.n cha vyajAyata .. 5..\\ gate varShasahasre tu sharmiShThA vArShaparvaNI . dadarsha yauvanaM prAptA R^itu.n sA chAnvachintayat .. 6..\\ R^itukAlashcha samprApto na cha me.asti patirvR^itaH . kiM prApta.n kiM nu kartavyaM ki.n vA kR^itvA kR^itaM bhavet .. 7..\\ deva yAnI prajAtAsau vR^ithAhaM prAptayauvanA . yathA tayA vR^ito bhartA tathaivAha.n vR^iNomi tam .. 8..\\ rAGYA putraphala.n deyamiti me nishchitA matiH . apIdAnI.n sa dharmAtmA iyAnme darshanaM rahaH .. 9..\\ atha niShkramya rAjAsau tasminkAle yadR^ichchhayA . ashokavanikAbhyAshe sharmiShThAM prApya viShThitaH .. 10..\\ tameka.n rahite dR^iShTvA sharmiShThA chAruhAsinI . pratyudgamyA~njali.n kR^itvA rAjAna.n vAkyamabravIt .. 11..\\ somasyendrasya viShNorvA yamasya varuNasya vA . tava vA nAhuSha kule kaH striya.n spraShTumarhasi .. 12..\\ rUpAbhijana shIlairhi tva.n rAjanvettha mAM sadA . sA tvA.n yAche prasAdyAhamR^itu.n dehi narAdhipa .. 13..\\ y vedmi tvA.n shIlasampannA.n daitya kanyAmaninditAm . rUpe cha te na pashyAmi sUchyagramapi ninditam .. 14..\\ abravIdushanA kAvyo deva yAnI.n yadAvaham . na yamAhvayitavyA te shayane vArShaparvaNI .. 15..\\ zar na narma yukta.n vachanaM hinasti na strIShu rAjanna vivAha kAle . prANAtyaye sarvadhanApahAre pa~nchAnR^itAnyAhurapAtakAni .. 16..\\ pR^iShTa.n tu sAkShye pravadantamanyathA vadanti mithyopahitaM narendra . ekArthatAyA.n tu samAhitAyAM mithyA vadantamanR^ita.n hinasti .. 17..\\ y rAjA pramANaM bhUtAnA.n sa nashyeta mR^iShA vadan . arthakR^ichchhramapi prApya na mithyA kartumutsahe .. 18..\\ zar samAvetau matau rAjanpatiH sakhyAshcha yaH patiH . sama.n vivAhamityAhuH sakhyA me.asi patirvR^itaH .. 19..\\ y

dAtavya.n yAchamAnebhya iti me vratamAhitam . tva.n cha yAchasi mAM kAmaM brUhi kiM karavANi te .. 20..\\ zar adharmAttrAhi mA.n rAjandharma.n cha pratipAdaya . tvatto.apatyavatI loke chareya.n dharmamuttamam .. 21..\\ traya evAdhanA rAjanbhAryA dAsastathA sutaH . yatte samadhipachchhanti yasya te tasya taddhanam .. 22..\\ deva yAnyA bhujiShyAsmi vashyA cha tava bhArgavI . sA chAha.n cha tvayA rAjanbharaNIye bhajasva mAm .. 23..\\ v evamuktastu rAjA sa tathyamityeva jaGYivAn . pUjayAmAsa sharmiShThA.n dharmaM cha pratyapAdayat .. 24..\\ samAgamya cha sharmiShThA.n yathAkAmamavApya cha . anyonyamabhisampUjya jagmatustau yathAgatam .. 25..\\ tasminsamAgame subhrUH sharmiShThA chAru hAsinI . lebhe garbhaM prathamatastasmAnnR^ipatisattamAt .. 26..\\ prajaGYe cha tataH kAle rAjanrAjIvalochanA . kumAra.n devagarbhAbha.n rAjIvanibha lochanam .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 78} v shrutvA kumAra.n jAtaM tu deva yAnI shuchismitA . chintayAmAsa duHkhArtA sharmiShThAM prati bhArata .. 1..\\ abhigamya cha sharmiShThA.n deva yAnyabravIdidam . kimida.n vR^ijinaM subhru kR^ita.n te kAmalubdhayA .. 2..\\ zar R^iShirabhyAgataH kashchiddharmAtmA vedapAragaH . sa mayA varadaH kAma.n yAchito dharmasa.nhitam .. 3..\\ nAhamanyAyataH kAmamAcharAmi shuchismite . tasmAdR^iShermamApatyamiti satyaM bravImi te .. 4..\\ dev shobhanaM bhIru satya.n chedatha sa GYAyate dvijaH . gotra nAmAbhijanato vettumichchhAmi te dvijam .. 5..\\ zar ojasA tejasA chaiva dIpyamAna.n raviM yathA . ta.n dR^iShTvA mama sampraShTu.n shaktirnAsIchchhuchi smite .. 6..\\ dev yadyetadeva.n sharmiShThe na manurvidyate mama . apatya.n yadi te labdha.n jyeShThAchchhreShThAchcha vai dvijAt .. 7..\\ v anyonyamevamuktvA cha samprahasya cha te mithaH . jagAma bhArgavI veshma tathyamityeva jaGYuShI .. 8..\\ yayAtirdeva yAnyA.n tu putrAvajanayannR^ipaH . yadu.n cha turvasuM chaiva shakra viShNU ivAparau .. 9..\\ tasmAdeva tu rAjarSheH sharmiShThA vArShaparvaNI .

druhyu.n chAnuM cha pUruM cha trInkumArAnajIjanat .. 10..\\ tataH kAle tu kasmiMshchiddeva yAnI shuchismitA . yayAti sahitA rAjannirjagAma mahAvanam .. 11..\\ dadarsha cha tadA tatra kumArAndevarUpiNaH . krIDamAnAnsuvishrabdhAnvismitA chedamabravIt .. 12..\\ kasyaite dArakA rAjandevaputropamAH shubhAH . varchasA rUpatashchaiva sadR^ishA me matAstava .. 13..\\ evaM pR^iShTvA tu rAjAna.n kumArAnparyapR^ichchhata . kiMnAmadheya gotro vaH putrakA brAhmaNaH pitA . vibrUta me yathAtathya.n shrotumichchhAmi taM hyaham .. 14..\\ te.adarshayanpradeshinyA tameva nR^ipasattamam . sharmiShThAM mAtara.n chaiva tasyAchakhyushcha dArakAH .. 15..\\ ityuktvA sahitAste tu rAjAnamupachakramuH . nAbhyanandata tAnrAjA deva yAnyAstadAntike . rudantaste.atha sharmiShThAmabhyayurbAlakAstataH .. 16..\\ dR^iShTvA tu teShAM bAlAnAM praNayaM pArthivaM prati . buddhvA cha tattvato devI sharmiShThAmidamabravIt .. 17..\\ madadhInA satI kasmAdakArShIrvipriyaM mama . tamevAsuradharma.n tvamAsthitA na bibheShi kim .. 18..\\ za yaduktamR^iShirityeva tatsatya.n chAruhAsini . nyAyato dharmatashchaiva charantI na bibhemi te .. 19..\\ yadA tvayA vR^ito rAjA vR^ita eva tadA mayA . sakhI bhartA hi dharmeNa bhartA bhavati shobhane .. 20..\\ pUjyAsi mama mAnyA cha jyeShThA shreShThA cha brAhmaNI . tvatto.api me pUjyatamo rAjarShiH kiM na vettha tat .. 21..\\ v shrutvA tasyAstato vAkya.n deva yAnyabravIdidam . rAjannAdyeha vatsyAmi vipriyaM me kR^ita.n tvayA .. 22..\\ sahasotpatitA.n shyAmA.n dR^iShTvA tAM sAshrulochanAm . tvarita.n sakAsha.n kAvyasya prasthitAM vyathitastadA .. 23..\\ anuvavrAja sambhrAntaH pR^iShThataH sAntvayannR^ipaH . nyavartata na chaiva sma krodhasa.nraktalochanA .. 24..\\ avibruvantI ki.n chittu rAjAnaM chArulochanA . achirAdiva samprAptA kAvyasyoshanaso.antikam .. 25..\\ sA tu dR^iShTvaiva pitaramabhivAdyAgrataH sthitA . anantara.n yayAtistu pUjayAmAsa bhArgavam .. 26..\\ dev adharmeNa jito dharmaH pravR^ittamadharottaram . sharmiShThayAtivR^ittAsmi duhitrA vR^iShaparvaNaH .. 27..\\ trayo.asyA.n janitAH putrA rAGYAnena yayAtinA . durbhagAyA mama dvau tu putrau tAta bravImi te .. 28..\\ dharmaGYa iti vikhyAta eSha rAjA bhR^igUdvaha . atikrAntashcha maryAdA.n kAvyaitatkathayAmi te .. 29..\\ zu dharmaGYaH sanmahArAja yo.adharmamakR^ithAH priyam . tasmAjjarA tvAmachirAddharShayiShyati durjayA .. 30..\\ y R^itu.n vai yAchamAnAyA bhagavannAnyachetasA . duhiturdAnavendrasya dharmyametatkR^itaM mayA .. 31..\\

R^itu.n vai yAchamAnAyA na dadAti pumAnvR^itaH . bhrUNahetyuchyate brahmansa iha brahmavAdibhiH .. 32..\\ abhikAmA.n striyaM yastu gamyAM rahasi yAchitaH . nopaiti sa cha dharmeShu bhrUNahetyuchyate budhaiH .. 33..\\ ityetAni samIkShyAha.n kAraNAni bhR^igUdvaha . adharmabhayasa.nvignaH sharmiShThAmupajagmivAn .. 34..\\ zu nanvahaM pratyaveShkyaste madadhIno.asi pArthiva . mithyAchArasya dharmeShu chauryaM bhavati nAhuSha .. 35..\\ v kruddhenoshanasA shapto yayAtirnAhuShastadA . pUrva.n vayaH parityajya jarAM sadyo.anvapadyata .. 36..\\ y atR^ipto yauvanasyAha.n deva yAnyAM bhR^igUdvaha . prasAda.n kuru me brahma~njareyaM mA visheta mAm .. 37..\\ zu nAhaM mR^iShA bravImyetajjarAM prApto.asi bhUmipa . jarA.n tvetAM tvamanyasmai sa~NkrAmaya yadIchchhasi .. 38..\\ y rAjyabhAksa bhavedbrahmanpuNyabhAkkIrtibhAktathA . yo me dadyAdvayaH putrastadbhavAnanumanyatAm .. 39..\\ zu sa~NkrAmayiShyasi jarA.n yatheShTaM nahuShAtmaja . mAmanudhyAya bhAvena na cha pApamavApsyasi .. 40..\\ vayo dAsyati te putro yaH sa rAjA bhaviShyati . AyuShmAnkIrtimAMsh chaiva bahvapatyastathaiva cha .. 41..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 79} v jarAM prApya yayAtistu svapuraM prApya chaiva ha . putra.n jyeShTha.n variShThaM cha yadumityabravIdvachaH .. 1..\\ jarA valI cha mA.n tAta palitAni cha paryaguH . kAvyasyoshanasaH shApAnna cha tR^ipto.asmi yauvane .. 2..\\ tva.n yado pratipadyasva pApmAna.n jarayA saha . yauvanena tvadIyena chareya.n viShayAnaham .. 3..\\ pUrNe varShasahasre tu punaste yauvana.n tvaham . dattvA svaM pratipatsyAmi pApmAna.n jarayA saha .. 4..\\ yadu sitashmashrushirA dIno jarayA shithilI kR^itaH . valI santatagAtrashcha durdarsho durbalaH kR^ishaH .. 5..\\ ashaktaH kAryakaraNe paribhUtaH sa yauvanaiH . sahopajIvibhishchaiva tA.n jarAM nAbhikAmaye .. 6..\\ y yattvaM me hR^idayAjjAto vayaH svaM na prayachchhasi .

tasmAdarAjyabhAktAta prajA te vai bhaviShyati .. 7..\\ turvaso pratipadyasva pApmAna.n jarayA saha . yauvanena chareya.n vai viShayA.nstava putraka .. 8..\\ pUrNe varShasahasre tu punardAsyAmi yauvanam . sva.n chaiva pratipatsyAmi pApmAnaM jarayA saha .. 9..\\ tu na kAmaye jarA.n tAta kAmabhoga praNAshinIm . balarUpAnta karaNIM buddhiprANavinAshinIm .. 10..\\ y yattvaM me hR^idayAjjAto vayaH svaM na prayachchhasi . tasmAtprajA samuchchheda.n turvaso tava yAsyati .. 11..\\ sa~NkIrNAchAra dharmeShu pratiloma chareShu cha . pishitAshiShu chAntyeShu mUDha rAjA bhaviShyasi .. 12..\\ guru dAraprasakteShu tiryagyonigateShu cha . pashudharmiShu pApeShu mlechchheShu prabhaviShyasi .. 13..\\ v eva.n sa turvasaM shaptvA yayAtiH sutamAtmanaH . sharmiShThAyAH suta.n druhyumida.n vachanamabravIt .. 14..\\ druhyo tvaM pratipadyasva varNarUpavinAshinIm . jarA.n varShasahasraM me yauvanaM sva.n dadasva cha .. 15..\\ pUrNe varShasahasre tu pratidAsyAmi yauvanam . sva.n chAdAsyAmi bhUyo.ahaM pApmAnaM jarayA saha .. 16..\\ dru na gajaM na rathaM nAshva.n jIrNo bhu~Nkte na cha striyam . vAgbha~NgashchAsya bhavati tajjarAM nAbhikAmaye .. 17..\\ y yattvaM me hR^idayAjjAto vayaH svaM na prayachchhasi . tasmAddruhyo priyaH kAmo na te sampatsyate kva chit .. 18..\\ uDupa plava santAro yatra nityaM bhaviShyati . arAjA bhojashambda.n tvaM tatrAvApsyasi sAnvayaH .. 19..\\ ano tvaM pratipadyasva pApmAna.n jarayA saha . eka.n varShasahasra.n tu chareyaM yauvanena te .. 20..\\ aanu jIrNaH shishuvadAdatte.akAle.annamashuchiryathA . na juhoti cha kAle.agni.n tAM jarAM nAbhikAmaye .. 21..\\ y yattvaM me hR^idayAjjAto vayaH svaM na prayachchhasi . jarA doShastvayokto.aya.n tasmAttvaM pratipatsyase .. 22..\\ prajAshcha yauvanaprAptA vinashiShyantyano tava . agnipraskandana parastva.n chApyevaM bhaviShyasi .. 23..\\ puro tvaM me priyaH putrastva.n varIyAnbhaviShyasi . jarA valI cha me tAta palitAni cha paryaguH . kAvyasyoshanasaH shApAnna cha tR^ipto.asmi yauvane .. 24..\\ puro tvaM pratipadyasva pApmAna.n jarayA saha . ka.n chitkAlaM chareya.n vai viShayAnvayasA tava .. 25..\\ pUrNe varShasahasre tu pratidAsyAmi yauvanam .

sva.n chaiva pratipatsyAmi pApmAnaM jarayA saha .. 26..\\ v evamuktaH pratyuvAcha pUruH pitarama~njasA . yathAttha mAM mahArAja tatkariShyAmi te vachaH .. 27..\\ pratipatsyAmi te rAjanpApmAna.n jarayA saha . gR^ihANa yauvanaM mattashchara kAmAnyathepsitAn .. 28..\\ jarayAhaM pratichchhanno vayo rUpadharastava . yauvanaM bhavate dattvA chariShyAmi yathAttha mAm .. 29..\\ y pUro prIto.asmi te vatsa prItashcheda.n dadAmi te . sarvakAmasamR^iddhA te prajA rAjye bhaviShyati .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 80} v pauraveNAtha vayasA yayAtirnahuShAtmajaH . prItiyukto nR^ipashreShThashchachAra viShayAnpriyAn .. 1..\\ yathAkAma.n yathotsAhaM yathAkAlaM yathAsukham . dharmAviruddhAnrAjendro yathArhati sa eva hi .. 2..\\ devAnatarpayadyaGYaiH shrAddhaistadvatpitR^Inapi . dInAnanugrahairiShTaiH kAmaishcha dvijasattamAn .. 3..\\ atithInannapAnaishcha vishashcha paripAlanaiH . AnR^isha.nsyena shUdrAMshcha dasyUnsaMnigraheNa cha .. 4..\\ dharmeNa cha prajAH sarvA yathAvadanura~njayan . yayAtiH pAlayAmAsa sAkShAdindra ivAparaH .. 5..\\ sa rAjA si.nhavikrAnto yuvA viShayagocharaH . avirodhena dharmasya chachAra sukhamuttamam .. 6..\\ sa samprApya shubhAnkAmA.nstR^iptaH khinnashcha pArthivaH . kAla.n varShasahasrAntaM sasmAra manujAdhipaH .. 7..\\ parisa~NkhyAya kAlaGYaH kalAH kAShThAshcha vIryavAn . pUrNaM matvA tataH kAlaM pUruM putramuvAcha ha .. 8..\\ yathAkAma.n yathotsAhaM yathAkAlamarindama . sevitA viShayAH putra yauvanena mayA tava .. 9..\\ pUro prIto.asmi bhadra.n te gR^ihANeda.n svayauvanam . rAjya.n chaiva gR^ihANedaM tva.n hi me priyakR^itsutaH .. 10..\\ pratipede jarA.n rAjA yayAtirnAhuShastadA . yauvanaM pratipede cha pUruH svaM punarAtmanaH .. 11..\\ abhiShektu kAmaM nR^ipatiM pUruM putra.n kanIyasam . brAhmaNa pramukhA varNA ida.n vachanamabruvan .. 12..\\ katha.n shukrasya naptAra.n deva yAnyAH sutaM prabho . jyeShTha.n yadumatikramya rAjyaM pUroH pradAsyasi .. 13..\\ yadurjyeShThastava suto jAtastamanu turvasuH . sharmiShThAyAH suto druhyustato.anuH pUrureva cha .. 14..\\ katha.n jyeShThAnatikramya kanIyAnrAjyamarhati . etatsambodhayAmastvA.n dharmaM tvamanupAlaya .. 15..\\ y brAhmaNa pramukhA varNAH sarve shR^iNvantu me vachaH . jyeShThaM prati yathA rAjyaM na deyaM me katha.n chana .. 16..\\ mama jyeShThena yadunA niyogo nAnupAlitaH . pratikUlaH pituryashcha na saputraH satAM mataH .. 17..\\ mAtApitrorvachanakR^iddhitaH pathyashcha yaH sutaH . saputraH putravadyashcha vartate pitR^imAtR^iShu .. 18..\\ yadunAhamavaGYAtastathA turvasunApi cha . druhyunA chAnunA chaiva mayyavaGYA kR^itA bhR^isham .. 19..\\ pUruNA me kR^ita.n vAkyaM mAnitashcha visheShataH .

kanIyAnmama dAyAdo jarA yena dhR^itA mama . mama kAmaH sa cha kR^itaH pUruNA putra rUpiNA .. 20..\\ shukreNa cha varo dattaH kAvyenoshanasA svayam . putro yastvAnuvarteta sa rAjA pR^ithivIpatiH . bhavato.anunayAmyevaM pUrU rAjye.abhiShichyatAm .. 21..\\ prakrtayah yaH putro guNasampanno mAtApitrorhitaH sadA . sarvamarhati kalyANa.n kanIyAnapi sa prabho .. 22..\\ arhaH pUrurida.n rAjyaM yaH sutaH priyakR^ittava . varadAnena shukrasya na shakya.n vaktumuttaram .. 23..\\ v paurajAnapadaistuShTairityukto nAhuShastadA . abhyaShi~nchattataH pUru.n rAjye sve sutamAtmajam .. 24..\\ dattvA cha pUrave rAjya.n vanavAsAya dIkShitaH . purAtsa niryayau rAjA brAhmaNaistApasaiH saha .. 25..\\ yadostu yAdavA jAtAsturvasoryavanAH sutAH . druhyorapi sutA bhojA anostu mlechchha jAtayaH .. 26..\\ pUrostu pauravo vaMsho yatra jAto.asi pArthiva . ida.n varShasahasrAya rAjya.n kArayituM vashI .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 81} v eva.n sa nAhuSho rAjA yayAtiH putramIpsitam . rAjye.abhiShichya mudito vAnaprastho.abhavanmuniH .. 1..\\ uShitvA cha vanevAsaM brAhmaNaiH saha saMshritaH . phalamUlAshano dAnto yathA svargamito gataH .. 2..\\ sa gataH suravAsa.n taM nivasanmuditaH sukham . kAlasya nAtimahataH punaH shakreNa pAtitaH .. 3..\\ nipatanprachyutaH svargAdaprApto medinI talam . sthita AsIdantarikShe sa tadeti shrutaM mayA .. 4..\\ tata eva punashchApi gataH svargamiti shrutiH . rAGYA vasumatA sArdhamaShTakena cha vIryavAn . pratardanena shibinA sametya kila sa.nsadi .. 5..\\ j karmaNA kena sa divaM punaH prApto mahIpatiH . sarvametadasheSheNa shrotumichchhAmi tattvataH . kathyamAna.n tvayA vipra viprarShigaNasaMnidhau .. 6..\\ devarAjasamo hyAsIdyayAtiH pR^ithivIpatiH . vardhanaH kuruvaMshasya vibhAvasu samadyutiH .. 7..\\ tasya vistIrNayashasaH satyakIrtermahAtmanaH . charita.n shrotumichchhAmi divi cheha cha sarvashaH .. 8..\\ v hanta te kathayiShyAmi yayAteruttarA.n kathAm . divi cheha cha puNyArthA.n sarvapApapraNAshinIm .. 9..\\ yayAtirnAhuSho rAjA pUruM putra.n kanIyasam . rAjye.abhiShichya muditaH pravavrAja vana.n tadA .. 10..\\ anteShu sa vinikShipya putrAnyadupurogamAn . phalamUlAshano rAjA vane saMnyavasachchiram .. 11..\\ saMshitAtmA jitakrodhastarpayanpitR^idevatAH . agnIMshcha vidhivajjuhvanvAnaprasthavidhAnataH .. 12..\\ atithInpUjayAmAsa vanyena haviShA vibhuH . shilo~nchha vR^ittimAsthAya sheShAnna kR^itabhojanaH .. 13..\\

pUrNa.n varShasahasraM sa eva.nvR^ittirabhUnnR^ipaH . abbhakShaH sharadastriMshadAsInniyatavAnmanAH .. 14..\\ tatashcha vAyubhakSho.abhUtsa.nvatsaramatandritaH . pa~nchAgnimadhye cha tapastepe sa.nvatsaraM nR^ipaH .. 15..\\ ekapAdasthitashchAsItShaNmAsAnanilAshanaH . puNyakIrtistataH svarga.n jagAmAvR^itya rodasI .. 16..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 82} v svargataH sa tu rAjendro nivasandeva sadmani . pUjitastridashaiH sAdhyairmarudbhirvasubhistathA .. 1..\\ devalokAdbrahmaloka.n sa~ncaranpuNyakR^idvashI . avasatpR^ithivIpAlo dIrghakAlamiti shrutiH .. 2..\\ sa kadA chinnR^ipashreShTho yayAtiH shakramAgamat . kathAnte tatra shakreNa pR^iShTaH sa pR^ithivIpatiH .. 3..\\ zakra yadA sa pUrustava rUpeNa rAja~n jarA.n gR^ihItvA prachachAra bhUmau . tadA rAjya.n sampradAyaiva tasmai tvayA kimuktaH kathayeha satyam .. 4..\\ y ga~NgAyamunayormadhye kR^itsno.aya.n viShayastava . madhye pR^ithivyAstva.n rAjA bhrAtaro.antyAdhipAstava .. 5..\\ akrodhanaH krodhanebhyo vishiShTas tathA titikShuratitikShorvishiShTaH . amAnuShebhyo mAnuShAshcha pradhAnA vidvA.nstathaivAviduShaH pradhAnaH .. 6..\\ AkrushyamAno nAkroshenmanyureva titikShataH . AkroShTAraM nirdahati sukR^ita.n chAsya vindati .. 7..\\ nAru.n tudaH syAnna nR^isha.nsavAdI na hInataH paramabhyAdadIta . yayAsya vAchA para udvijeta na tA.n vadedrushatIM pApalokyam .. 8..\\ aru.n tudaM puruSha.n rUkShavAchaM vAkkaNTakairvitudantaM manuShyAn . vidyAdalakShmIkatama.n janAnAM mukhe nibaddhAM nirR^iti.n vahantam .. 9..\\ sadbhiH purastAdabhipUjitaH syAt sadbhistathA pR^iShThato rakShitaH syAt . sadAsatAmativAdA.nstitikShet satA.n vR^itta.n chAdadItArya vR^ittaH .. 10..\\ vAksAyakA vadanAnniShpatanti yairAhataH shochati rArtyahAni . parasya vA marmasu ye patanti tAnpaNDito nAvasR^ijetpareShu .. 11..\\ na hIdR^isha.n sa.nvanana.n triShu lokeShu vidyate . yathA maitrI cha bhUteShu dAna.n cha madhurA cha vAk .. 12..\\ tasmAtsAntva.n sadA vAchyaM na vAchyaM paruSha.n kva chit . pUjyAnsampUjayeddadyAnna cha yAchetkadA chana .. 13..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 83} iindra sarvANi karmANi samApya rAjan gR^ihAnparityajya vana.n gato.asi . tattvAM pR^ichchhAmi nahuShasya putra kenAsi tulyastapasA yayAte .. 1..\\

y nAha.n devamanuShyeShu na gandharvamaharShiShu . AtmanastapasA tulya.n kaM chitpashyAmi vAsava .. 2..\\ ii yadAvama.nsthAH sadR^ishaH shreyasash cha pApIyasashchAvidita prabhAvaH . tasmAllokA antavantastaveme kShINe puNye patitAsyadya rAjan .. 3..\\ y surarShigandharvanarAvamAnAt kShaya.n gatA me yadi shakra lokAH . ichchheya.n vai suralokAdvihInaH satAM madhye patitu.n devarAja .. 4..\\ ii satA.n sakAshe patitAsi rAjaMsh chyutaH pratiShThA.n yatra labdhAsi bhUyaH . eva.n viditvA tu punaryayAte na te.avamAnyAH sadR^ishaH shreyasash cha .. 5..\\ v tataH prahAyAmara rAjajuShTAn puNyA.NllokAnpatamAna.n yayAtim . samprekShya rAjarShivaro.aShTakastam uvAcha saddharmavidhAnagoptA .. 6..\\ kastva.n yuvA vAsavatulyarUpaH svatejasA dIpyamAno yathAgniH . patasyudIrNAmbudharAndha kArAtkhAt khecharANAM pravaro yathArkaH .. 7..\\ dR^iShTvA cha tvA.n sUryapathAtpatantaM vaishvAnarArka dyutimaprameyam . kiM nu svidetatpatatIti sarve vitarkayantaH parimohitAH smaH .. 8..\\ dR^iShTvA cha tvA.n viShThita.n devamArge shakrArka viShNupratima prabhAvam . abhyudgatAstvA.n vayamadya sarve tattvaM pAte tava jiGYAsamAnAH .. 9..\\ na chApi tvA.n dhR^iShNumaH praShTumagre na cha tvamasmAnpR^ichchhasi ye vaya.n smaH . tattvAM pR^ichchhAmaH spR^ihaNIya rUpaM kasya tva.n vA kiMnimitta.n tvamAgAH .. 10..\\ bhaya.n tu te vyetu viShAdamohau tyajAshu devendra samAnarUpa . tvA.n vartamAnaM hi satAM sakAshe nAlaM prasoDhuM balahApi shakraH .. 11..\\ santaH pratiShThA hi sukhachyutAnAM satA.n sadaivAmara rAjakalpa . te sa~NgatAH sthavara ja~NgameshAH pratiShThitastva.n sadR^isheShu satsu .. 12..\\ prabhuragniH pratapane bhUmirAvapane prabhuH . prabhuH sUryaH prakAshitve satA.n chAbhyAgataH prabhuH .. 13..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 84}

y aha.n yayAtirnahuShasya putraH pUroH pitA sarvabhUtAvamAnAt . prabhraMshitaH surasiddharShilokAt parichyutaH prapatAmyalpapuNyaH .. 1..\\ aha.n hi pUrvo vayasA bhavadbhyas tenAbhivAdaM bhavatAM na prayu~nje . yo vidyayA tapasA janmanA vA vR^iddhaH sa pUjyo bhavati dvijAnAm .. 2..\\ aastaka avAdIshchedvayasA yaH sa vR^iddha iti rAjannAbhyavadaH katha.n chit . yo vai vidvAnvayasA sansma vR^iddhaH sa eva pUjyo bhavati dvijAnAm .. 3..\\ y pratikUla.n karmaNAM pApamAhus tadvartate.apravaNe pApalokyam . santo.asatAM nAnuvartanti chaitad yathA AtmaiShAmanukUla vAdI .. 4..\\ abhUddhanaM me vipulaM mahadvai vicheShTamAno nAdhigantA tadasmi . evaM pradhAryAtma hite niviShTo yo vartate sa vijAnAti jIvan .. 5..\\ nAnAbhAvA bahavo jIvaloke daivAdhInA naShTacheShTAdhikArAH . tattatprApya na vihanyeta dhIro diShTaM balIya iti matvAtma buddhyA .. 6..\\ sukha.n hi janturyadi vApi duHkhaM daivAdhIna.n vindati nAtma shaktyA . tasmAddiShTaM balavanmanyamAno na sa~njvarennApi hR^iShyetkadA chit .. 7..\\ duHkhe na tapyenna sukhena hR^iShyet samena varteta sadaiva dhIraH . diShTaM balIya iti manyamAno na sa~njvarennApi hR^iShyetkadA chit .. 8..\\ bhaye na muhyAmyaShTakAha.n kadA chit santApo me mAnaso nAsti kash chit . dhAtA yathA mA.n vidadhAti loke dhruva.n tathAhaM bhaviteti matvA .. 9..\\ sa.nsvedajA aNDajA udbhidAsh cha sarIsR^ipAH kR^imayo.athApsu matsyAH . tathAshmAnastR^iNakAShTha.n cha sarvaM diShTa kShaye svAM prakR^itiM bhajante .. 10..\\ anityatA.n sukhaduHkhasya buddhvA kasmAtsantApamaShTakAhaM bhajeyam . ki.n kuryA.n vai kiM cha kR^itvA na tapye tasmAtsantApa.n varjayAmyapramattaH .. 11..\\ aastaka ye ye lokAH pArthivendra pradhAnAs tvayA bhuktA ya.n cha kAla.n yathA cha . tanme rAjanbrUhi sarva.n yathAvat kShetraGYavadbhAShase tva.n hi dharmAn .. 12..\\

y rAjAhamAsamiha sArvabhaumas tato lokAnmahato ajaya.n vai . tatrAvasa.n varShasahasramAtraM tato lokaM paramasmyabhyupetaH .. 13..\\ tataH purIM puruhUtasya ramyAM sahasradvArA.n shatayojanAyatAm . adhyAvasa.n varShasahasramAtraM tato lokaM paramasmyabhyupetaH .. 14..\\ tato divyamajaraM prApya lokaM prajApaterlokapaterdurApam . tatrAvasa.n varShasahasramAtraM tato lokaM paramasmyabhyupetaH .. 15..\\ devasya devasya niveshane cha vijitya lokAnavasa.n yatheShTam . sampUjyamAnastridashaiH samastais tulyaprabhAva dyutirIshvarANAm .. 16..\\ tathAvasaM nandane kAmarUpI sa.nvatsarANAmayuta.n shatAnAm . sahApsarobhirviharanpuNyagandhAn pashyannnagAnpuShpitAMshchArurUpAn .. 17..\\ tatrasthaM mA.n deva sukheShu saktaM kAle.atIte mahati tato.atimAtram . dUto devAnAmabravIdugrarUpo dhva.nsetyuchchaistriH plutena svareNa .. 18..\\ etAvanme vidita.n rAjasi.nha tato bhraShTo.ahaM nandanAtkShINapuNyaH . vAcho.ashrauSha.n chAntarikShe surANAm anukroshAchchhochatAM mAnavendra .. 19..\\ aho kaShTa.n kShINapuNyo yayAtiH patatyasau puNyakR^itpuNyakIrtiH . tAnabruvaM patamAnastato.ahaM satAM madhye nipateya.n kathaM nu .. 20..\\ tairAkhyAtA bhavatA.n yaGYabhUmiH samIkShya chainA.n tvaritamupAgato.asmi . havirgandha.n deshika.n yaGYabhUmer dhUmApA~NgaM pratigR^ihya pratItaH .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 85} aa yadAvaso nandane kAmarUpI sa.nvatsarANAmayuta.n shatAnAm . ki.n kAraNaM kArtayugapradhAna hitvA tattva.n vasudhAmanvapadyaH .. 1..\\ y GYAtiH suhR^itsvajano yo yatheha kShINe vitte tyajyate mAnavairhi . tathA tatra kShINapuNyaM manuShyaM tyajanti sadyaH seshvarA devasa~NghAH .. 2..\\ aa katha.n tasminkShINapuNyA bhavanti saMmuhyate me.atra mano.atimAtram . ki.n vishiShTAH kasya dhAmopayAnti tadvai brUhi kShetravittvaM mato me .. 3..\\

y imaM bhaumaM naraka.n te patanti lAlapyamAnA naradeva sarve . te ka~NkagomAyu balAshanArthaM kShINA vivR^iddhiM bahudhA vrajanti .. 4..\\ tasmAdetadvarjanIyaM nareNa duShTa.n loke garhaNIya.n cha karma . AkhyAta.n te pArthiva sarvametad bhUyashchedAnI.n vada ki.n te vadAmi .. 5..\\ aa yadA tu tAnvitudante vayA.nsi tathA gR^idhrAH shitikaNThAH pata~NgAH . kathaM bhavanti kathamAbhavanti na bhaumamanyaM naraka.n shR^iNomi .. 6..\\ y Urdhva.n dehAtkarmaNo jR^imbhamANAd vyaktaM pR^ithivyAmanusa~ncaranti . imaM bhaumaM naraka.n te patanti nAvekShante varShapUgAnanekAn .. 7..\\ ShaShTi.n sahasrANi patanti vyomni tathA ashItiM parivatsarANi . tAnvai tudanti prapatataH prapAtaM bhImA bhaumA rAkShasAstIkShNadaMShTrAH .. 8..\\ aa yadenasaste patatastudanti bhImA bhaumA rAkShasAstIkShNadaMShTrAH . kathaM bhavanti kathamAbhavanti kathaM bhUtA garbhabhUtA bhavanti .. 9..\\ y asra.n retaH puShpaphalAnupR^iktam anveti tadvai puruSheNa sR^iShTam . sa vai tasyA raja Apadyate vai sa garbhabhUtaH samupaiti tatra .. 10..\\ vanaspatIMshchauShadhIshchAvishanti apo vAyuM pR^ithivI.n chAntarikSham . chatuShpada.n dvipadaM chApi sarvam evaM bhUtA garbhabhUtA bhavanti .. 11..\\ aa anyadvapurvidadhAtIha garbha utAho svitsvena kAmena yAti . ApadyamAno narayonimetAm AchakShva me saMshayAtprabravImi .. 12..\\ sharIradehAdi samuchchhraya.n cha chakShuH shrotre labhate kena sa~nj~nAm . etattattva.n sarvamAchakShva pR^iShTaH kShetraGYa.n tvAM tAta manyAma sarve .. 13..\\ y

vAyuH samutkarShati garbhayonim R^itau retaH puShparasAnupR^iktam . sa tatra tanmAtra kR^itAdhikAraH krameNa sa.nvardhayatIha garbham .. 14..\\ sa jAyamAno vigR^ihIta gAtraH ShaDGYAnaniShThAyatano manuShyaH . sa shrotrAbhyA.n vedayatIha shabdaM sarva.n rUpaM pashyati chakShuShA cha .. 15..\\ ghrANena gandha.n jihvayAtho rasaM cha tvachA sparshaM manasA veda bhAvam . ityaShTakehopachiti.n cha viddhi mahAtmanaH prANabhR^itaH sharIre .. 16..\\ aa yaH sa.nsthitaH puruSho dahyate vA nikhanyate vApi nighR^iShyate vA . abhAva bhUtaH sa vinAshametya kenAtmAna.n chetayate purastAt .. 17..\\ y hitvA so.asUnsuptavanniShThanitvA purodhAya sukR^ita.n duShkR^itaM cha . anyA.n yoniM pavanAgrAnusArI hitvA dehaM bhajate rAjasi.nha .. 18..\\ puNyA.n yoniM puNyakR^ito vrajanti pApA.n yoniM pApakR^ito vrajanti . kITAH pata~NgAshcha bhavanti pApA na me vivakShAsti mahAnubhAva .. 19..\\ chatuShpadA dvipadAH ShaTpadAsh cha tathA bhUtA garbhabhUtA bhavanti . AkhyAtametannikhilena sarvaM bhUyastu kiM pR^ichchhasi rAjasi.nha .. 20..\\ aa ki.nsvitkR^itvA labhate tAta lokAn martyaH shreShThA.nstapasA vidyayA vA . tanme pR^iShTaH sha.nsa sarva.n yathAvach chhubhA.NllokAnyena gachchhetkrameNa .. 21..\\ y tapashcha dAna.n cha shamo damash cha hrIrArjava.n sarvabhUtAnukampA . nashyanti mAnena tamo.abhibhUtAH pu.nsaH sadaiveti vadanti santaH .. 22..\\ adhIyAnaH paNDitaM manyamAno yo vidyayA hanti yashaH pareShAm . tasyAntavantashcha bhavanti lokA na chAsya tadbrahma phala.n dadAti .. 23..\\ chatvAri karmANyabhaya~NkarANi bhayaM prayachchhantyayathA kR^itAni . mAnAgnihotramuta mAnamaunaM mAnenAdhItamuta mAnayaGYaH .. 24..\\ na mAnyamAno mudamAdadIta na santApaM prApnuyAchchAvamAnAt . santaH sataH pUjayantIha loke nAsAdhavaH sAdhubuddhi.n labhante .. 25..\\

iti dadyAditi yajedityadhIyIta me vratam . ityasminnabhayAnyAhustAni varjyAni nityashaH .. 26..\\ yenAshraya.n vedayante purANaM manIShiNo mAnasamAnabhaktam . tanniHshreyastaijasa.n rUpametya parA.n shAntiM prApnuyuH pretya cheha .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 86} aa charangR^ihasthaH kathameti devAn kathaM bhikShuH kathamAchArya karmA . vAnaprasthaH satpathe saMniviShTo bahUnyasminsamprati vedayanti .. 1..\\ y AhUtAdhyAyI guru karma svachodyaH pUrvotthAyI charama.n chopashAyI . mR^idurdAnto dhR^itimAnapramattaH svAdhyAyashIlaH sidhyati brahma chArI .. 2..\\ dharmAgataM prApya dhana.n yajeta dadyAtsadaivAtithInbhojayechcha . anAdadAnashcha parairadattaM saiShA gR^ihasthopaniShatpurANI .. 3..\\ svavIryajIvI vR^ijinAnnivR^itto dAtA parebhyo na paropatApI . tAdR^i~NmuniH siddhimupaiti mukhyAM vasannaraNye niyatAhAra cheShTaH .. 4..\\ ashilpa jIvI nagR^ihashcha nityaM jitendriyaH sarvato vipramuktaH . anoka sArI laghuralpachArash charandeshAnekacharaH sa bhikShuH .. 5..\\ rAtryA yayA chAbhijitAshcha lokA bhavanti kAmA vijitAH sukhAsh cha . tAmeva rAtriM prayatena vidvAn araNyasa.nstho bhavitu.n yatAtmA .. 6..\\ dashaiva pUrvAndasha chAparA.nstu GYAtInsahAtmAnamathaika viMsham . araNyavAsI sukR^ite dadhAti vimuchyAraNye svasharIradhAtUn .. 7..\\ aa katisvideva munayo maunAni kati chApyuta . bhavantIti tadAchakShva shrotumichchhAmahe vayam .. 8..\\ y araNye vasato yasya grAmo bhavati pR^iShThataH . grAme vA vasato.araNya.n sa muniH syAjjanAdhipa .. 9..\\ aa katha.nsvidvasato.araNye grAmo bhavati pR^iShThataH . grAme vA vasato.araNya.n kathaM bhavati pR^iShThataH .. 10..\\ y na grAmyamupayu~njIta ya AraNyo munirbhavet . tathAsya vasato.araNye grAmo bhavati pR^iShThataH .. 11..\\

anagniraniketashcha agotra charaNo muniH . kaupInAchchhAdana.n yAvattAvadichchhechcha chIvaram .. 12..\\ yAvatprANAbhisandhAna.n tAvadichchhechcha bhojanam . tathAsya vasato grAme.araNyaM bhavati pR^iShThataH .. 13..\\ yastu kAmAnparityajya tyaktakarmA jitendriyaH . AtiShTheta munirmauna.n sa loke siddhimApnuyAt .. 14..\\ dhautadanta.n kR^ittanakha.n sadA snAtamala~NkR^itam . asita.n sitakarmastha.n kastaM nArchitumarhati .. 15..\\ tapasA karshitaH kShAmaH kShINamA.nsAsthi shoNitaH . yadA bhavati nirdvandvo munirmauna.n samAsthitaH . atha lokamima.n jitvA loka.n vijayate param .. 16..\\ Asyena tu yadAhAra.n govanmR^igayate muniH . athAsya lokaH pUrvo yaH so.amR^itatvAya kalpate .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 87} aa katarastvetayoH pUrva.n devAnAmeti sAtmyatAm . ubhayordhAvato rAjansUryA chandramasoriva .. 1..\\ y aniketo gR^ihastheShu kAmavR^itteShu sa.nyataH . grAma eva vasanbhikShustayoH pUrvatara.n gataH .. 2..\\ aprApya dIrghamAyustu yaH prApto vikR^iti.n charet . tapyeta yadi tatkR^itvA charetso.anyattatastapaH .. 3..\\ yadvai nR^isha.nsa.n tadapathyamAhur yaH sevate dharmamanarthabuddhiH . asvo.apyanIshashcha tathaiva rAja.ns tadArjava.n sa samAdhistadAryam .. 4..\\ aa kenAsi dUtaH prahito.adya rAjan yuvA sragvI darshanIyaH suvarchAH . kuta AgataH katarasyA.n dishi tvam utAho svitpArthiva.n sthAnamasti .. 5..\\ y imaM bhaumaM naraka.n kShINapuNyaH praveShTumurvI.n gaganAdviprakIrNaH . uktvAha.n vaH prapatiShyAmyanantaraM tvaranti mAM brAhmaNA lokapAlAH .. 6..\\ satA.n sakAshe tu vR^itaH prapAtas te sa~NgatA guNavantash cha sarve . shakrAchcha labdho hi varo mayaiSha patiShyatA bhUmitale narendra .. 7..\\ aa pR^ichchhAmi tvAM mA prapata prapAtaM yadi lokAH pArthiva santi me.atra . yadyantarikShe yadi vA divi shritAH kShetraGYa.n tvAM tasya dharmasya manye .. 8..\\ y yAvatpR^ithivyA.n vihita.n gavAshvaM sahAraNyaiH pashubhiH parvataish cha . tAvallokA divi te sa.nsthitA vai

tathA vijAnIhi narendra si.nha .. 9..\\ aa tA.nste dadAmi mA prapata prapAtaM ye me lokA divi rAjendra santi . yadyantarikShe yadi vA divi shritAs tAnAkrama kShipramamitrasAha .. 10..\\ y nAsmadvidho.abrAhmaNo brahmavichcha pratigrahe vartate rAjamukhya . yathA pradeya.n satata.n dvijebhyas tathAdadaM pUrvamahaM narendra .. 11..\\ nAbrAhmaNaH kR^ipaNo jAtu jIved yA chApi syAdbrAhmaNI vIra patnI . so.aha.n yadaivAkR^ita pUrva.n chareyaM vivitsamAnaH kimu tatra sAdhu .. 12..\\ pratardana pR^ichchhAmi tvA.n spR^ihaNIya rUpa pratardano.aha.n yadi me santi lokAH . yadyantarikShe yadi vA divi shritAH kShetraGYa.n tvAM tasya dharmasya manye .. 13..\\ y santi lokA bahavaste narendra apyekaikaH sapta saptApyahAni . madhu chyuto ghR^itapR^iktA vishokAs te nAntavantaH pratipAlayanti .. 14..\\ pr tA.nste dadAmi mA prapata prapAtaM ye me lokAstava te vai bhavantu . yadyantarikShe yadi vA divi shritAs tAnAkrama kShipramapetamohaH .. 15..\\ y na tulyatejAH sukR^ita.n kAmayeta yogakShemaM pArthiva pArthivaH san . daivAdeshAdApadaM prApya vidvAMsh charennR^isha.nsaM na hi jAtu rAjA .. 16..\\ dharmyaM mArga.n chetayAno yashasyaM kuryAnnR^ipo dharmamavekShamANaH . na madvidho dharmabuddhiH prajAnan kuryAdeva.n kR^ipaNaM mA.n yathAttha .. 17..\\ kuryAmapUrvaM na kR^ita.n yadanyair vivitsamAnaH kimu tatra sAdhu . bruvANamevaM nR^ipati.n yayAtiM nR^ipottamo vasu manAbravIttam .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 88} vas pR^ichchhAmi tvA.n vasu manA raushadashvir yadyasti loko divi mahyaM narendra .

yadyantarikShe prathito mahAtman kShetraGYa.n tvAM tasya dharmasya manye .. 1..\\ y yadantarikShaM pR^ithivI dishash cha yattejasA tapate bhAnumAMsh cha . lokAstAvanto divi sa.nsthitA vai te nAntavantaH pratipAlayanti .. 2..\\ vas tA.nste dadAmi pata mA prapAtaM ye me lokAstava te vai bhavantu . krINIShvainA.nstR^iNakenApi rAjan pratigrahaste yadi samyakpraduShTaH .. 3..\\ y na mithyAha.n vikrayaM vai smarAmi vR^ithA gR^ihIta.n shishukAchchha~NkamAnaH . kuryAM na chaivAkR^ita pUrvamanyair vivitsamAnaH kimu tatra sAdhu .. 4..\\ vas tA.nstva.n lokAnpratipadyasva rAjan mayA dattAnyadi neShTaH krayaste . ahaM na tAnvai pratigantA narendra sarve lokAstava te vai bhavantu .. 5..\\ zibi pR^ichchhAmi tvA.n shibiraushInaro.ahaM mamApi lokA yadi santIha tAta . yadyantarikShe yadi vA divi shritAH kShetraGYa.n tvAM tasya dharmasya manye .. 6..\\ y na tva.n vAchA hR^idayenApi vidvan parIpsamAnAnnAvama.nsthA narendra . tenAnantA divi lokAH shritAste vidyudrUpAH svanavanto mahAntaH .. 7..\\ z tA.nstva.n lokAnpratipadyasva rAjan mayA dattAnyadi neShTaH krayaste . na chAha.n tAnpratipatsyeha dattvA yatra gatvA tvamupAsse ha lokAn .. 8..\\ y yathA tvamindra pratimaprabhAvas te chApyanantA naradeva lokAH . tathAdya loke na rame.anyadatte tasmAchchhibe nAbhinandAmi dAyam .. 9..\\ aa

na chedekaikasho rAja.NllokAnnaH pratinandasi . sarve pradAya bhavate gantAro naraka.n vayam .. 10..\\ y yadarhAya dadadhva.n tatsantaH satyAnR^isha.nsyataH . aha.n tu nAbhidhR^iShNomi yatkR^itaM na mayA purA .. 11..\\ aa kasyaite pratidR^ishyante rathAH pa~ncha hiraNmayAH . uchchaiH santaH prakAshante jvalanto.agnishikhA iva .. 12..\\ y yuShmAnete hi vakShyanti rathAH pa~ncha hiraNmayAH . uchchaiH santaH prakAshante jvalanto.agnishikhA iva .. 13..\\ aa AtiShThasva ratha.n rAjanvikramasva vihAyasA . vayamapyanuyAsyAmo yadA kAlo bhaviShyati .. 14..\\ y sarvairidAnI.n gantavya.n sahasvargajito vayam . eSha no virajAH panthA dR^ishyate deva sadmanaH .. 15..\\ v te.adhiruhya rathAnsarve prayAtA nR^ipasattamAH . Akramanto divaM bhAbhirdharmeNAvR^itya rodasI .. 16..\\ aa ahaM manye pUrvameko.asmi gantA sakhA chendraH sarvathA me mahAtmA . kasmAdeva.n shibiraushInaro.ayam eko.atyagAtsarvavegena vAhAn .. 17..\\ y adadAddeva yAnAya yAvadvittamavindata . ushInarasya putro.aya.n tasmAchchhreShTho hi naH shibiH .. 18..\\ dAna.n tapaH satyamathApi dharmo hrIH shrIH kShamA saumya tathA titikShA . rAjannetAnyapratimasya rAGYaH shibeH sthitAnyanR^isha.nsasya buddhyA . eva.nvR^itto hrIniShedhashcha yasmAt tasmAchchhibiratyagAdvai rathena .. 19..\\ v athAShTakaH punarevAnvapR^ichchhan mAtAmaha.n kautukAdindrakalpam . pR^ichchhAmi tvAM nR^ipate brUhi satyaM kutashcha kasyAsi sutash cha kasya . kR^ita.n tvayA yaddhi na tasya kartA loke tvadanyaH kShatriyo brAhmaNo vA .. 20..\\

y yayAtirasmi nahuShasya putraH pUroH pitA sArvabhaumastvihAsam . guhyamarthaM mAmakebhyo bravImi mAtAmaho.ahaM bhavatAM prakAshaH .. 21..\\ sarvAmimAM pR^ithivIM nirjigAya prasthe baddhvA hyadadaM brAhmaNebhyaH . medhyAnashvAnekashaphAnsurUpA.ns tadA devAH puNyabhAjo bhavanti .. 22..\\ adAmahaM pR^ithivIM brAhmaNebhyaH pUrNAmimAmakhilA.n vAhanasya . gobhiH suvarNena dhanaish cha mukhyais tatrAsangAH shatamarbudAni .. 23..\\ satyena me dyaushcha vasundharA cha tathaivAgnirjvalate mAnuSheShu . na me pR^ithA vyAhR^itameva vAkyaM satya.n hi santaH pratipUjayanti . sarve cha devA munayashcha lokAH satyena pUjyA iti me manogatam .. 24..\\ yo naH svargajitaH sarvAnyathAvR^ittaM nivedayet . anasUyurdvijAgrebhyaH sa labhennaH salokatAm .. 25..\\ v eva.n rAjA sa mahAtmA hyatIva svairdauhitraistArito.amitrasAhaH . tyaktvA mahIM paramodArakarmA svarga.n gataH karmabhirvyApya pR^ithvIm .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 89} j bhagava~nshrotumichchhAmi pUrorvaMshakarAnnR^ipAn . yadvIryA yAdR^ishAshchaiva yAvanto yatparAkramAH .. 1..\\ na hyasmi~nshIlahIno vA nirvIryo vA narAdhipaH . prajA virahito vApi bhUtapUrvaH kadA chana .. 2..\\ teShAM prathitavR^ittAnA.n rAGYAM viGYAnashAlinAm . charita.n shrotumichchhAmi vistareNa tapodhana .. 3..\\ v hanta te kathayiShyAmi yanmA.n tvaM paripR^ichchhasi . pUrorvaMshadharAnvIrA~nshakra pratimatejasaH .. 4..\\ pravIreshvara raudrAshvAstrayaH putrA mahArathAH . pUroH pauShThyAmajAyanta pravIrastatra vaMshakR^it .. 5..\\ manasyurabhavattasmAchchhUraH shyenI sutaH prabhuH . pR^ithivyAshchaturantAyA goptA rAjIvalochanaH .. 6..\\ subhrUH sa.nhanano vAgmI sauvIrI tanayAstrayaH . manasyorabhavanputrAH shUrAH sarve mahArathAH .. 7..\\ raudrAshvasya maheShvAsA dashApsarasi sUnavaH . yajvAno jaGYire shUrAH prajAvanto bahushrutAH . sarve sarvAstravidvA.nsaH sarve dharmaparAyaNAH .. 8..\\ R^ichepuratha kakShepuH kR^ikaNepushcha vIryavAn . sthaNDile pUrvanepushcha sthalepushcha mahArathaH .. 9..\\ tejepurbalavAndhImAnsatyepushchendra vikramaH . dharmepuH saMnatepushcha dashamo deva vikramaH . anAdhR^iShTi sutAstAta rAjasUyAshvamedhinaH .. 10..\\ matinArastato rAjA vidvAMsh charcheputo.abhavat . matinAra sutA rAjaMshchatvAro.amitavikramAH .

ta.nsurmahAnatiratho druhyushchApratimadyutiH .. 11..\\ teShA.n ta.nsurmahAvIryaH paurava.n vaMshamudvahan . AjahAra yasho dIpta.n jigAya cha vasundharAm .. 12..\\ ilina.n tu sutaM ta.nsurjanayAmAsa vIryavAn . so.api kR^itsnAmimAM bhUmi.n vijigye jayatAM varaH .. 13..\\ rathantaryA.n sutAnpa~ncha pa~ncha bhUtopamA.nstataH . ilino janayAmAsa duHShantaprabhR^itInnR^ipa .. 14..\\ duHShanta.n shUra bhImau cha prapUrvaM vasumeva cha . teShA.n jyeShTho.abhavadrAjA duHShanto janamejaya .. 15..\\ duHShantAdbharato jaGYe vidvA~nshAkuntalo nR^ipaH . tasmAdbharata vaMshasya vipratasthe mahadyashaH .. 16..\\ bharatastisR^iShu strIShu nava putrAnajIjanat . nAbhyanandanta tAnrAjA nAnurUpA mametyuta .. 17..\\ tato mahadbhiH kratubhirIjAno bharatastadA . lebhe putraM bharadvAjAdbhumanyuM nAma bhArata .. 18..\\ tataH putriNamAtmAna.n GYAtvA pauravanandanaH . bhumanyuM bharatashreShTha yauvarAjye.abhyaShechayat .. 19..\\ tatastasya mahIndrasya vitathaH putrako.abhavat . tataH sa vitatho nAma bhumanyorabhavatsutaH .. 20..\\ suhotrashcha suhotA cha suhaviH suyajustathA . puShkariNyAmR^ichIkasya bhumanyorabhavansutAH .. 21..\\ teShA.n jyeShThaH suhotrastu rAjyamApa mahIkShitAm . rAjasUyAshvamedhAdyaiH so.ayajadbahubhiH savaiH .. 22..\\ suhotraH pR^ithivI.n sarvAM bubhuje sAgarAmbarAm . pUrNA.n hastigavAshvasya bahuratnasamAkulAm .. 23..\\ mamajjeva mahI tasya bhUri bhArAvapIDitA . hastyashvarathasampUrNA manuShyakalilA bhR^isham .. 24..\\ suhotre rAjani tadA dharmataH shAsati prajAH . chaityayUpA~NkitA chAsIdbhUmiH shatasahasrashaH . pravR^iddhajanasasyA cha sahadevA vyarochata .. 25..\\ aikShvAkI janayAmAsa suhotrAtpR^ithivIpateH . ajamIDha.n sumIDha.n cha purumIDhaM cha bhArata .. 26..\\ ajamIDho varasteShA.n tasminvaMshaH pratiShThitaH . ShaTputrAnso.apyajanayattisR^iShu strIShu bhArata .. 27..\\ R^ikShaM bhUminyatho nIlI duHShanta parameShThinau . keshinyajanayajjahnumubhau cha janarUpiNau .. 28..\\ tatheme sarvapA~nchAlA duHShanta parameShThinoH . anvayAH kushikA rAja~njahnoramitatejasaH .. 29..\\ janarUpiNayorjyeShThamR^ikShamAhurjanAdhipam . R^ikShAtsa.nvaraNo jaGYe rAjanvaMshakarastava .. 30..\\ ArkShe sa.nvaraNe rAjanprashAsati vasundharAm . sa~NkShayaH sumahAnAsItprajAnAmiti shushrumaH .. 31..\\ vyashIryata tato rAShTra.n kShayairnAnAvidhaistathA . kShunmR^ityubhyAmanAvR^iShTyA vyAdhibhishcha samAhatam . abhyaghnanbhAratAMshchaiva sapatnAnAM balAni cha .. 32..\\ chAlayanvasudhA.n chaiva balena chatura~NgiNA . abhyayAtta.n cha pA~nchAlyo vijitya tarasA mahIm . akShauhiNIbhirdashabhiH sa ena.n samare.ajayat .. 33..\\ tataH sadAraH sAmAtyaH saputraH sasuhR^ijjanaH . rAjA sa.nvaraNastasmAtpalAyata mahAbhayAt .. 34..\\ sindhornadasya mahato niku~nje nyavasattadA . nadI viShayaparyante parvatasya samIpataH . tatrAvasanbahUnkAlAnbhAratA durgamAshritAH .. 35..\\ teShAM nivasatA.n tatra sahasraM parivatsarAn . athAbhyagachchhadbharatAnvasiShTho bhagavAnR^iShiH .. 36..\\ tamAgataM prayatnena pratyudgamyAbhivAdya cha . arghyamabhyAhara.nstasmai te sarve bhAratAstadA . nivedya sarvamR^iShaye satkAreNa suvarchase .. 37..\\ ta.n samAmaShTamImuShTaM rAjA vavre svaya.n tadA . purohito bhavAnno.astu rAjyAya prayatAmahe .

omityeva.n vasiShTho.api bhAratAnpratyapadyata .. 38..\\ athAbhyaShi~nchatsAmrAjye sarvakShatrasya pauravam . viShANa bhUta.n sarvasyAM pR^ithivyAmiti naH shrutam .. 39..\\ bharatAdhyuShitaM pUrva.n so.adhyatiShThatpurottamam . punarbalibhR^itashchaiva chakre sarvamahIkShitaH .. 40..\\ tataH sa pR^ithivIM prApya punarIje mahAbalaH . AjamIDho mahAyaGYairbahubhirbhUridakShiNaiH .. 41..\\ tataH sa.nvaraNAtsaurI suShuve tapatI kurum . rAjatve taM prajAH sarvA dharmaGYa iti vavrire .. 42..\\ tasya nAmnAbhivikhyAtaM pR^ithivyA.n kurujA~Ngalam . kurukShetra.n sa tapasA puNya.n chakre mahAtapAH .. 43..\\ ashvavantamabhiShvanta.n tathA chitrarathaM munim . janamejaya.n cha vikhyAtaM putrAMshchAsyAnushushrumaH . pa~nchaitAnvAhinI putrAnvyajAyata manasvinI .. 44..\\ abhiShvataH parikShittu shabalAshvashcha vIryavAn . abhirAjo virAjashcha shalmalashcha mahAbalaH .. 45..\\ uchchaiHshravA bhadra kAro jitArishchAShTamaH smR^itaH . eteShAmanvavAye tu khyAtAste karmajairguNaiH .. 46..\\ janamejayAdayaH sapta tathaivAnye mahAbalAH . parikShito.abhavanputrAH sarve dharmArthakovidAH .. 47..\\ kakShasenogra senau cha chitrasenashcha vIryavAn . indrasenaH suSheNashcha bhImasenashcha nAmataH .. 48..\\ janamejayasya tanayA bhuvi khyAtA mahAbalAH . dhR^itarAShTraH prathamajaH pANDurbAhlIka eva cha .. 49..\\ niShadhashcha mahAtejAstathA jAmbUnado balI . kuNDodaraH padAtishcha vasAtishchAShTamaH smR^itaH . sarve dharmArthakushalAH sarve bhUtihite ratAH .. 50..\\ dhR^itarAShTro.atha rAjAsIttasya putro.atha kuNDikaH . hastI vitarkaH krAthashcha kuNDalashchApi pa~nchamaH . haviH shravAstathendrAbhaH sumanyushchAparAjitaH .. 51..\\ pratIpasya trayaH putrA jaGYire bharatarShabha . devApiH shantanushchaiva bAhlIkashcha mahArathaH .. 52..\\ devApistu pravavrAja teShA.n dharmaparIpsayA . shantanushcha mahI.n lebhe bAhlIkashcha mahArathaH .. 53..\\ bharatasyAnvaye jAtAH sattvavanto mahArathAH . devarShikalpA nR^ipate bahavo rAjasattamAH .. 54..\\ eva.nvidhAshchApyapare devakalpA mahArathAH . jAtA manoranvavAye aila vaMshavivardhanAH .. 55..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 90} j shrutastvatto mayA vipra pUrveShA.n sambhavo mahAn . udArAshchApi vaMshe.asminrAjAno me parishrutAH .. 1..\\ ki.n tu laghvarthasa.nyuktaM priyAkhyAnaM na mAm ati . prINAtyato bhavAnbhUyo vistareNa bravItu me .. 2..\\ etAmeva kathA.n divyAmAprajA patito manoH . teShAmAjananaM puNya.n kasya na prItimAvahet .. 3..\\ saddharmaguNamAhAtmyairabhivardhitamuttamam . viShTabhya lokA.nstrIneShA.n yashaH sphItamavasthitam .. 4..\\ guNaprabhAva vIryaujaH sattvotsAhavatAm aham . na tR^ipyAmi kathA.n shR^iNvannamR^itAsvAda saMmitAm .. 5..\\ v shR^iNu rAjanpurA samya~NmayA dvaipAyanAchchhrutam . prochyamAnamida.n kR^itsna.n svavaMshajananaM shubham .. 6..\\ \noindent dakShasyAditiH 1 aditervivasvAn

2 vivasvato manuH 3 manorilA 4 ilAyAH purUravAH 5 purUravasa AyuH 6 AyuSho nahuShaH 7 nahuShasya yayAtiH 8 .. 7.. yayAterdve bhArye babhUvatuH 1 ushanaso duhitA deva yAnI vR^iShaparvaNashcha duhitA sharmiShThA nAma 2 atrAnuvaMsho bhavati 3 .. 8..\\ yadu.n cha turvasuM chaiva deva yAnI vyajAyata . druhyu.n chAnuM cha pUruM cha sharmiShThA vArShaparvaNI .. 9..\\ \noindent tatra yadoryAdavAH 1 pUroH pauravAH 2 .. 10.. pUrorbhAryA kausalyA nAma 1 tasyAmasya jaGYe janamejayo nAma 2 yastrInashvamedhAnAjahAra 3 vishvajitA cheShTvA vanaM pravivesha 4 .. 11.. janamejayaH khalvanantAM nAmopayeme mAdhavIm 1 tasyAmasya jaGYe prAchinvAn 2 yaH prAchI.n dishaM jigAya yAvatsUryodayAt 3 tatastasya prAchinvatvam 4 .. 12.. prAchinvAnkhalvashmakIm upayeme 1 tasyAmasya jaGYe sa.nyAtiH 2 .. 13.. sa.nyAtiH khalu dR^iShadvato duhitara.n varA~NgIM nAmopayeme 1 tasyAmasya jaGYe ahaM pAtiH 2 .. 14.. ahaM pAtistu khalu kR^itavIryaduhitaramupayeme bhAnumatIM nAma 1 tasyAmasya jaGYe sArvabhaumaH

2 .. 15.. sArvabhaumaH khalu jitvAjahAra kaikeyI.n sunandAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe jayatsenaH 2 .. 16.. jayatsenaH khalu vaidarbhImupayeme suShuvAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe arAchInaH 2 .. 17.. arAchIno.api vaidarbhImevAparAmupayeme maryAdAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe mahAbhaumaH 2 .. 18.. mahAbhaumaH khalu prAsenajitImupayeme suyaGYAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe ayuta nAyI 2 yaH puruShamedhAnAmayutamAnayat 3 tadasyAyuta nAyitvam 4 .. 19.. ayutanAyI khalu pR^ithushravaso duhitaramupayeme bhAsAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe akrodhanaH 2 .. 20.. akrodhanaH khalu kAlinI.n karaNDuM nAmopayeme 1 tasyAmasya jaGYe devAtithiH 2 .. 21.. devAtithiH khalu vaidehImupayeme maryAdAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe R^ichaH 2 .. 22.. R^ichaH khalvA~NgeyImupayeme sudevAM nAma 1 tasyAM putramajanayadR^ikSham 2 .. 23.. R^ikShaH khalu takShaka duhitaramupayeme jvAlAM nAma 1 tasyAM putraM matinAraM nAmotpAdayAmAsa 2 .. 24.. matinAraH khalu sarasvatyA.n dvAdasha vArShika.n satramAjahAra 1 .. 25.. nivR^itte cha satre sarasvatyabhigamya taM bhartAra.n varayAmAsa 1 tasyAM putramajanayatta.nsuM nAma 2 .. 26.. atrAnuvaMsho bhavati

1 .. 27..\\ ta.nsu.n sarasvatI putraM matinArAdajIjanat . ilina.n janayAmAsa kAlindyAM ta.nsurAtmajam .. 28..\\ \noindent ilinastu rathantaryA.n duHShantAdyAnpa~ncha putrAnajanayat 1 .. 29.. duHShantaH khalu vishvAmitra duhitara.n shakuntalAM nAmopayeme 1 tasyAmasya jaGYe bharataH 2 tatra shlokau bhavataH 3 .. 30..\\ mAtA bhastrA pituH putro yena jAtaH sa eva saH . bharasva putra.n duHShanta mAvama.nsthAH shakuntalAm .. 31..\\ reto dhAH putra unnayati naradeva yamakShayAt . tva.n chAsya dhAtA garbhasya satyAmAha shakuntalA .. 32..\\ \noindent tato.asya bharatatvam 1 .. 33.. bharataH khalu kAsheyImupayeme sArvasenI.n sunandAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe bhumanyuH 2 .. 34.. bhumanyuH khalu dAshArhImupayeme jayAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe suhotraH 2 .. 35.. suhotraH khalvikShvAkukanyAmupayeme suvarNAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe hastI 2 ya ida.n hAstinapuraM mApayAmAsa 3 etadasya hAstinapuratvam 4 .. 36.. hastI khalu traigartImupayeme yashodharAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe vikuNThanaH 2 .. 37.. vikuNThanaH khalu dAshArhImupayeme sudevAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe.ajamIDhaH 2 .. 38.. ajamIDhasya chaturviMshaM putrashataM babhUva kaikeyyAM nAgAyA.n gAndharyA.n vim alAyAmR^ikShAyAM cheti 1 pR^ithakpR^ithagvaMshakarA nR^ipatayaH 2 tatra vaMshakaraH sa.nvaraNaH 3 .. 39..

sa.nvaraNaH khalu vaivasvatI.n tapatIM nAmopayeme 1 tasyAmasya jaGYe kuruH 2 .. 40.. kuruH khalu dAshArhImupayeme shubhA~NgIM nAma 1 tasyAmasya jaGYe viDUrathaH 2 .. 41.. viDUrathastu mAgadhImupayeme sampriyAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe.arugvAnnAma 2 .. 42.. arugvAnkhalu mAgadhImupayeme.amR^itAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe parikShit 2 .. 43.. parikShitkhalu bAhudAmupayeme suyashAM nAma 1 tasyAmasya jaGYe bhImasenaH 2 .. 44.. bhImasenaH khalu kaikeyImupayeme sukumArIM nAma 1 tasyAmasya jaGYe paryashravAH 2 yamAhuH pratIpaM nAma 3 .. 45.. pratIpaH khalu shaibyAmupayeme sunanddAM nAma 1 tasyAM putrAnutpAdayAmAsa devApi.n shantanuM bAhlIka.n cheti 2 .. 46.. devApiH khalu bAla evAraNyaM pravivesha 1 shantanustu mahIpAlo.abhavat 2 atrAnuvaMsho bhavati 3 .. 47..\\ ya.n ya.n karAbhyAM spR^ishati jIrNaM sa sukhamashnute . punaryuvA cha bhavati tasmAtta.n shantanuM viduH .. 48..\\ \noindent tadasya shantanutvam 1 .. 49.. shantanuH khalu ganAM bhAgIrathIm upayeme 1 tasyAmasya jaGYe devavrataH 2 yamAhurbhIShma iti 3 .. 50.. bhIShmaH khalu pituH priyachikIrShayA satyavatImudavahanmAtaram 1 yAmAhurgandhakAlIti

2 .. 51.. tasyA.n kAnIno garbhaH parAsharAddvaipAyanaH 1 tasyAmeva shantanordvau putro babhUvatuH 2 chitrA~Ngado vichitravIryash cha 3 .. 52.. tayoraprAptayauvana eva chitrA~Ngado gandharveNa hataH 1 vichitravIryastu rAjA samabhavat 2 .. 53.. vichitravIryaH khalu kausalyAtmaje.ambikAmbAlike kAshirAja duhitarAvupayeme 1 .. 54.. vichitravIryastvanapatya eva videhatvaM prAptaH 1 .. 55.. tataH satyavatI chintayAmAsa 1 dauHShanto vaMsha uchchhidyate iti 2 .. 56.. sA dvaipAyanamR^iShi.n chintayAmAsa 1 .. 57.. sa tasyAH purataH sthitaH ki.n karavANIti 1 .. 58.. sA tamuvAcha 1 bhrAtA tavAnapatya eva svaryAto vichitravIryaH 2 sAdhvapatya.n tasyotpAdayeti 3 .. 59.. sa paramityuktvA trInputrAnutpAdayAmAsa dhR^itarAShTraM pANDu.n vidura.n cheti 1 .. 60.. tatra dhR^itarAShTrasya rAGYaH putrashataM babhUva gAndhAryA.n varadAnAddvaipAya nasya 1 .. 61.. teShA.n dhR^itarAShTrasya putrANAM chatvAraH pradhAnA babhUvurduryodhano duHshAs ano vikarNash chitraseneti 1 .. 62.. pANDostu dve bhArye babhUvatuH kuntI mAdrI chetyubhe strIratne 1 .. 63.. atha pANDurmR^igayA.n charanmaithuna gatamR^iShimapashyanmR^igyA.n vartamAnam 1 tathaivApluta manAsAdita kAmarasamatR^iptaM bANenAbhijaghAna 2 .. 64.. sa bANaviddhovAcha pANDum 1 charatA dharmamiya.n yena tvayAbhiGYena kAmarasasyAhamanavAptakAmaraso.abhihatas

tasmAttvamapyetAmavasthAmAsAdyAnavApta kAmarasaH pa~nchatvamApsyasi kShipramevet i 2 .. 65.. sa vivarNarUpaH pANDuH shApaM pariharamANo nopAsarpata bhArye 1 .. 66.. vAkya.n chovAcha 1 svachApalyAdidaM prAptavAnaham 2 shR^iNomi cha nAnapatyasya lokA santIti 3 .. 67.. sA tvaM madarthe putrAnutpAdayeti kuntImuvAcha 1 .. 68.. sA tatra putrAnutpAdayAmAsa dharmAdyudhiShThiraM mArutAdbhImasena.n shakrAdarjun amiti 1 .. 69.. sa tA.n hR^iShTarUpaH pANDuruvAcha 1 iya.n te sapatnyanapatyA 2 sAdhvasyAmapatyamutpAdyatAm iti 3 .. 70.. saivamastvityuktaH kuntyA 1 .. 71.. tato mAdryAmashvibhyAM nakula sahadevAvutpAditau 1 .. 72.. mAdrI.n khalvala~NkR^itAM dR^iShTvA pANDurbhAvaM chakre 1 .. 73.. sa tA.n spR^iShTvaiva videhatvaM prAptaH 1 .. 74.. tatraina.n chitAsthaM mAdrI samanvAruroha 1 .. 75.. uvAcha kuntIm 1 yamayorAryayApramattayA bhavitavyamiti 2 .. 76.. tataste pa~ncha pANDavAH kuntyA sahitA hAstinapuramAnIya tApasairbhIShmasya vidu rasya cha niveditAH 1 .. 77.. tatrApi jatu gR^ihe dagdhu.n samArabdhA na shakitA vidura mantritena 1 .. 78.. tatashcha hiDimbamantarA hatvaika chakrA.n gatAH 1 .. 79.. tasyAmapyekachakrAyAM bakaM nAma rAkShasa.n hatvA pA~nchAla nagaramabhigatAH 1

.. 80.. tasmAddraupadIM bhAryAmavindansvaviShaya.n chAjagmuH kushalinaH 1 .. 81.. putrAMshchotpAdayAmAsuH 1 prativindhya.n yudhiShThiraH 2 suta soma.n vR^ikodaraH 3 shrutakIrtimarjunaH 4 shatAnIkaM nakulaH 5 shrutakarmANa.n sahadeveti 6 .. 82.. yudhiShThirastu govAsanasya shaibyasya devikAM nAma kanyA.n svaya.nvare lebhe 1 tasyAM putra.n janayAmAsa yaudheyaM nAma 2 .. 83.. bhImaseno.api kAshyAM baladharAM nAmopayeme vIryashulkAm 1 tasyAM putra.n sarvagaM nAmotpAdayAmAsa 2 .. 84.. arjunaH khalu dvAravatI.n gatvA bhaginI.n vAsudevasya subhadrAM nAma bhAryAm uda vahat 1 tasyAM putramabhimanyuM nAma janayAmAsa 2 .. 85.. nakulastu chaidyA.n kareNuvatIM nAma bhAryAm udavahat 1 tasyAM putraM niramitraM nAmAjanayat 2 .. 86.. sahadevo.api mAdrImeva svaya.nvare vijayAM nAmopayeme 1 tasyAM putramajanayatsuhotraM nAma 2 .. 87.. bhImasenastu pUrvameva hiDimbAyA.n rAkShasyA.n ghaTotkachaM nAma putraM janayAmA sa 1 .. 88.. ityeta ekAdasha pANDavAnAM putrAH 1 .. 89.. virATasya duhitaramuttarAM nAmAbhimanyurupayeme 1 tasyAmasya parAsurgarbho.ajAyata 2 .. 90.. tamutsa~Ngena pratijagrAha pR^ithA niyogAtpuruShottamasya vAsudevasya 1 ShANmAsika.n garbhamahamenaM jIvayiShyAmIti 2 .. 91..

sa~njIvayitvA chainamuvAcha 1 parikShINe kule jAto bhavatvayaM parikShinnAmeti 2 .. 92.. parikShittu khalu mAdravatIM nAmopayeme 1 tasyAmasya janamejayaH 2 .. 93.. janamejayAttu vapuShTamAyA.n dvau putrau shatAnIkaH sha~Nkush cha 1 .. 94.. shatAnIkastu khalu vaidehIm upayeme 1 tasyAmasya jaGYe putro.ashvamedha dattaH 2 .. 95..\\ ityeSha pUrorvaMshastu pANDavAnA.n cha kIrtitaH . pUrorvaMshamima.n shrutvA sarvapApaiH pramuchyate .. 96..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 91} v ikShvAkuvaMshaprabhavo rAjAsItpR^ithivIpatiH . mahAbhiSha iti khyAtaH satyavAksatyavikramaH .. 1..\\ so.ashvamedha sahasreNa vAjapeyashatena cha . toShayAmAsa devendra.n svargaM lebhe tataH prabhuH .. 2..\\ tataH kadA chidbrahmANamupAsA.n chakrire surAH . tatra rAjarShayo Asansa cha rAjA mahAbhiShaH .. 3..\\ atha ga~NgA sarichchhreShThA samupAyAtpitAmaham . tasyA vAsaH samudbhUtaM mArutena shashiprabham .. 4..\\ tato.abhavansuragaNAH sahasAvA~NmukhAstadA . mahAbhiShastu rAjarShirasha~Nko dR^iShTavAnnadIm .. 5..\\ apadhyAto bhagavatA brahmaNA sa mahAbhiShaH . uktashcha jAto martyeShu punarlokAnavApsyasi .. 6..\\ sa chintayitvA nR^ipatirnR^ipAnsarvA.nstapodhanAn . pratIpa.n rochayAmAsa pitaraM bhUri varchasam .. 7..\\ mahAbhiSha.n tu taM dR^iShTvA nadI dhairyAchchyutaM nR^ipam . tameva manasAdhyAyamupAvartatsaridvarA .. 8..\\ sA tu vidhvastavapuShaH kashmalAbhihataujasaH . dadarsha pathi gachchhantI vasUndevAndivaukasaH .. 9..\\ tathArUpAMshcha tAndR^iShTvA paprachchha saritA.n varA . kimidaM naShTarUpAH stha kachchitkShema.n divaukasAm .. 10..\\ tAmUchurvasavo devAH shaptAH smo vai mahAnadi . alpe.aparAdhe sa.nrambhAdvasiShThena mahAtmanA .. 11..\\ vimUDhA hi vaya.n sarve prachchhannamR^iShisattamam . sandhyA.n vasiShThamAsIna.n tamatyabhisR^itAH purA .. 12..\\ tena kopAdvaya.n shaptA yonau sambhavateti ha . na shakyamanyathA kartu.n yaduktaM brahmavAdinA .. 13..\\ tva.n tasmAnmAnuShI bhUtvA sUShva putrAnvasUnbhuvi . na mAnuShINA.n jaTharaM pravishemAshubha.n vayam .. 14..\\ ityuktA tAnvasUnga~NgA tathetyuktvAbravIdidam . martyeShu puruShashreShThaH ko vaH kartA bhaviShyati .. 15..\\ vasavah pratIpasya suto rAjA shantanurnAma dhArmikaH . bhavitA mAnuShe loke sa naH kartA bhaviShyati .. 16..\\ gangaa

mamApyevaM mata.n devA yathAvadata mAnaghAH . priya.n tasya kariShyAmi yuShmAkaM chaitadIpshitam .. 17..\\ vasavah jAtAnkumArAnsvAnapsu prakSheptu.n vai tvamarhasi . yathA nachira kAlaM no niShkR^itiH syAttrilokage .. 18..\\ g evametatkariShyAmi putrastasya vidhIyatAm . nAsya moghaH sa~NgamaH syAtputra hetormayA saha .. 19..\\ vasavah turIyArdhaM pradAsyAmo vIryasyaikaikasho vayam . tena vIryeNa putraste bhavitA tasya chepsitaH .. 20..\\ na sampatsyati martyeShu punastasya tu santatiH . tasmAdaputraH putraste bhaviShyati sa vIryavAn .. 21..\\ v eva.n te samayaM kR^itvA ga~NgayA vasavaH saha . jagmuH prahR^iShTamanaso yathA sa~Nkalpama~njasA .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 92} v tataH pratIpo rAjA sa sarvabhUtahite rataH . niShasAda samA bahvIrga~NgAtIragato japan .. 1..\\ tasya rUpaguNopetA ga~NgA shrIriva rUpiNI . uttIrya salilAttasmAllobhanIyatamAkR^itiH .. 2..\\ adhIyAnasya rAjarSherdivyarUpA manasvinI . dakShiNa.n shAlasa~NkAshamUruM bheje shubhAnanA .. 3..\\ pratIpastu mahIpAlastAmuvAcha manasvinIm . karavANi ki.n te kalyANi priya.n yatte.abhikA~NkShitam .. 4..\\ strii tvAmaha.n kAmaye rAjankurushreShTha bhajasva mAm . tyAgaH kAmavatInA.n hi strINAM sadbhirvigarhitaH .. 5..\\ pr nAhaM parastriya.n kAmAdgachchheya.n varavarNini . na chAsavarNA.n kalyANi dharmyaM tadviddhi me vratam .. 6..\\ strii nAshreyasyasmi nAgamyA na vaktavyA cha karhi chit . bhaja mmAM bhajamAnA.n tva.n rAjankanyAM varastriyam .. 7..\\ pr mayAtivR^ittametatte yanmA.n chodayasi priyam . anyathA pratipannaM mAM nAshayeddharmaviplavaH .. 8..\\ prApya dakShiNamUruM me tvamAshliShTA varA~Ngane . apatyAnA.n snuShANA.n cha bhIru viddhyetadAsanam .. 9..\\ savyataH kAminI bhAgastvayA sa cha vivarjitaH . tasmAdahaM nAchariShye tvayi kAma.n varA~Ngane .. 10..\\

snuShA me bhava kalyANi putrArthe tvA.n vR^iNomyaham . snuShApekSha.n hi vAmoru tvamAgamya samAshritA .. 11..\\ strii evamapyastu dharmaGYa sa.nyujyeya.n sutena te . tvadbhaktyaiva bhajiShyAmi prakhyAtaM bhArata.n kulam .. 12..\\ pR^ithivyAM pArthivA ye cha teShA.n yUyaM parAyaNam . guNA na hi mayA shakyA vaktu.n varShashatairapi . kulasya ye vaH prathitAstatsAdhutvamanuttamam .. 13..\\ sa me nAbhijanaGYaH syAdAchareya.n cha yadvibho . tatsarvameva putraste na mImA.nseta karhi chit .. 14..\\ eva.n vasantI putre te vardhayiShyAmyahaM priyam . putraiH puNyaiH priyaishchApi svargaM prApsyati te sutaH .. 15..\\ v tathetyuktvA tu sA rAja.nstatraivAntaradhIyata . putra janma pratIkSha.nstu sa rAjA tadadhArayat .. 16..\\ etasminneva kAle tu pratIpaH kShatriyarShabhaH . tapastepe sutasyArthe sabhAryaH kurunandana .. 17..\\ tayoH samabhavatputro vR^iddhayoH sa mahAbhiShaH . shAntasya jaGYe santAnastasmAdAsItsa shantanuH .. 18..\\ sa.nsmaraMshchAkShayA.NllokAnvijitAnsvena karmaNA . puNyakarmakR^idevAsIchchhantanuH kuru sattama .. 19..\\ pratIpaH shantanuM putra.n yauvanastha.n tato.anvashAt . purA mA.n strI samabhyAgAchchhantano bhUtaye tava .. 20..\\ tvAmAvrajedyadi rahaH sA putra varavarNinI . kAmayAnAbhirUpADhyA divyA strI putrakAmyayA . sA tvayA nAnuyoktavyA kAsi kasyAsi vA~Ngane .. 21..\\ yachcha kuryAnna tatkAryaM praShTavyA sA tvayAnagha . manniyogAdbhajantI.n tAM bhajethA ityuvAcha tam .. 22..\\ eva.n sandishya tanayaM pratIpaH shantanu.n tadA . sve cha rAjye.abhiShichyaina.n vanaM rAjA vivesha ha .. 23..\\ sa rAjA shantanurdhImAnkhyAtaH pR^ithvyA.n dhanurdharaH . babhUva mR^igayA shIlaH satata.n vanagocharaH .. 24..\\ sa mR^igAnmahiShAMshchaiva vinighnanrAjasattamaH . ga~NgAmanuchachAraikaH siddhachAraNasevitAm .. 25..\\ sa kadA chinmahArAja dadarsha paramastriyam . jAjvalyamAnA.n vapuShA sAkShAtpadmAmiva shriyam .. 26..\\ sarvAnavadyA.n sudatI.n divyAbharaNabhUShitAm . sUkShmAmbaradharAmekAM padmodara samaprabhAm .. 27..\\ tA.n dR^iShTvA hR^iShTaromAbhUdvismito rUpasampadA . pibanniva cha netrAbhyAM nAtR^ipyata narAdhipaH .. 28..\\ sA cha dR^iShTvaiva rAjAna.n vicharantaM mahAdyutim . snehAdAgatasauhArdA nAtR^ipyata vilAsinI .. 29..\\ tAmuvAcha tato rAjA sAntvaya~nshlakShNayA girA . devI vA dAnavI vA tva.n gandharvI yadi vApsarAH .. 30..\\ yakShI vA pannagI vApi mAnuShI vA sumadhyame . yA vA tva.n suragarbhAbhe bhAryA me bhava shobhane .. 31..\\ etachchhrutvA vacho rAGYaH sasmitaM mR^idu valgu cha . vasUnA.n samayaM smR^itvA abhyagachchhadaninditA .. 32..\\ uvAcha chaiva rAGYaH sA hlAdayantI mano girA . bhaviShyAmi mahIpAla mahiShI te vashAnugA .. 33..\\ yattu kuryAmaha.n rAja~nshubhaM vA yadi vAshubham . na tadvArayitavyAsmi na vaktavyA tathApriyam .. 34..\\ eva.n hi vartamAne.aha.n tvayi vatsyAmi pArthiva . vAritA vipriya.n choktA tyajeyaM tvAmasaMshayam .. 35..\\ tatheti rAGYA sA tUktA tadA bharatasattama . praharShamatula.n lebhe prApya taM pArthivottamam .. 36..\\

AsAdya shantanustA.n cha bubhuje kAmato vashI . na praShTavyeti manvAno na sa tA.n kiM chidUchivAn .. 37..\\ sa tasyAH shIlavR^ittena rUpaudAryaguNena cha . upachAreNa cha rahastutoSha jagatIpatiH .. 38..\\ divyarUpA hi sA devI ga~NgA tripathagA nadI . mAnuSha.n vigrahaM shrImatkR^itvA sA varavarNinI .. 39..\\ bhAgyopanata kAmasya bhAryevopasthitAbhavat . shantano rAjasi.nhasya devarAjasamadyuteH .. 40..\\ sambhogasnehachAturyairhAva lAsyairmanoharaiH . rAjAna.n ramayAmAsa yathA reme tathaiva saH .. 41..\\ sa rAjA ratisaktatvAduttamastrI guNairhR^itaH . sa.nvatsarAnR^itUnmAsAnna bubodha bahUngatAn .. 42..\\ ramamANastayA sArdha.n yathAkAma.n janeshvaraH . aShTAvajanayatputrA.nstasyAmamara varNinaH .. 43..\\ jAta.n jAtaM cha sA putraM kShipatyambhasi bhArata . prINAmi tvAhamityuktvA ga~NgA srotasyamajjayat .. 44..\\ tasya tanna priya.n rAGYaH shantanorabhavattadA . na cha tA.n kiM chanovAcha tyAgAdbhIto mahIpatiH .. 45..\\ atha tAmaShTame putre jAte prahasitAm iva . uvAcha rAjA duHkhArtaH parIpsanputramAtmanaH .. 46..\\ mA vadhIH kAsi kasyAsi ki.n hi.nsasi sutAniti . putraghni sumahatpApaM mA prApastiShTha garhite .. 47..\\ strii putra kAmana te hanmi putraM putravatA.n vara . jIrNastu mama vAso.aya.n yathA sa samayaH kR^itaH .. 48..\\ aha.n ga~NgA jahnusutA maharShigaNasevitA . devakAryArtha siddhyarthamuShiTAha.n tvayA saha .. 49..\\ aShTame vasavo devA mahAbhAgA mahaujasaH . vasiShTha shApadoSheNa mAnuShatvamupAgatAH .. 50..\\ teShA.n janayitA nAnyastvadR^ite bhuvi vidyate . madvidhA mAnuShI dhAtrI na chaivAstIha kA chana .. 51..\\ tasmAttajjananI hetormAnuShatvamupAgatA . janayitvA vasUnaShTau jitA lokAstvayAkShayAH .. 52..\\ devAnA.n samayastveSha vasUnAM saMshruto mayA . jAta.n jAtaM mokShayiShye janmato mAnuShAditi .. 53..\\ tatte shApAdvinirmuktA Apavasya mahAtmanaH . svasti te.astu gamiShyAmi putraM pAhi mahAvratam .. 54..\\ eSha paryAya vAso me vasUnA.n saMnidhau kR^itaH . matprasUta.n vijAnIhi ga~NgA dattamimaM sutam .. 55..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 93} zamtanu Apavo nAma ko nveSha vasUnA.n kiM cha duShkR^itam . yasyAbhishApAtte sarve mAnuShI.n tanumAgatAH .. 1..\\ anena cha kumAreNa ga~NgA dattena ki.n kR^itam . yasya chaiva kR^itenAyaM mAnuSheShu nivatsyati .. 2..\\ IshAnAH sarvalokasya vasavaste cha vai kR^itam . mAnuSheShUdapadyanta tanmamAchakShva jAhnavi .. 3..\\ v saivamuktA tato ga~NgA rAjAnamidamabravIt . bhartAra.n jAhnavI devI shantanuM puruSharShabham .. 4..\\ ya.n lebhe varuNaH putraM purA bharatasattama . vasiShTho nAma sa muniH khyAta Apava ityuta .. 5..\\ tasyAshramapadaM puNyaM mR^igapakShigaNAnvitam . meroH pArshve nagendrasya sarvartukusumAvR^itam .. 6..\\ sa vAruNistapastepe tasminbharatasattama .

vane puNyakR^itA.n shreShThaH svAdumUlaphalodake .. 7..\\ dakShasya duhitA yA tu surabhItyatigarvitA . gAM prajAtA tu sA devI kashyapAdbharatarShabha .. 8..\\ anugrahArtha.n jagataH sarvakAmadughA.n varAm . tA.n lebhe gA.n tu dharmAtmA homadhenuM sa vAruNiH .. 9..\\ sA tasmi.nstApasAraNye vasantI munisevite . chachAra ramye dharmye cha gaurapetabhayA tadA .. 10..\\ atha tadvanamAjagmuH kadA chidbharatarShabha . pR^ithvAdyA vasavaH sarve devadevarShisevitam .. 11..\\ te sadArA vana.n tachcha vyacharanta samantataH . remire ramaNIyeShu parvateShu vaneShu cha .. 12..\\ tatraikasya tu bhAryA vai vasorvAsava vikrama . sA charantI vane tasmingA.n dadarsha sumadhyamA . yA sA vasiShThasya muneH sarvakAmadhuguttamA .. 13..\\ sA vismayasamAviShTA shIladraviNa sampadA . dive vai darshayAmAsa tA.n gAM govR^iShabhekShaNa .. 14..\\ svApInA.n cha sudogdhrIM cha suvAladhi mukhA.n shubhAm . upapannA.n guNaiH sarvaiH shIlenAnuttamena cha .. 15..\\ eva~NguNasamAyuktA.n vasave vasu nandinI . darshayAmAsa rAjendra purA pauravanandana .. 16..\\ dyaustadA tA.n tu dR^iShTvaiva gAM gajendrendra vikrama . uvAcha rAja.nstA.n devIM tasyA rUpaguNAnvadan .. 17..\\ eShA gauruttamA devi vAruNerasitekShaNe . R^iShestasya varArohe yasyeda.n vanamuttamam .. 18..\\ asyAH kShIraM pibenmartyaH svAdu yo vai sumadhyame . dashavarShasahasrANi sa jIvetsthirayauvanaH .. 19..\\ etachchhrutvA tu sA devI nR^ipottama sumadhyamA . tamuvAchAnavadyA~NgI bhartAra.n dIptatejasam .. 20..\\ asti me mAnuShe loke naradevAtmajA sakhI . nAmnA jinavatI nAma rUpayauvana shAlinI .. 21..\\ ushInarasya rAjarSheH satyasandhasya dhImataH . duhitA prathitA loke mAnuShe rUpasampadA .. 22..\\ tasyA hetormahAbhAga savatsA.n gAM mamepsitAm . AnayasvAmara shreShTha tvaritaM puNyavardhana .. 23..\\ yAvadasyAH payaH pItvA sA sakhI mama mAnada . mAnuSheShu bhavatvekA jarA rogavivarjitA .. 24..\\ etanmama mahAbhAga kartumarhasyanindita . priyaM priyatara.n hyasmAnnAsi me.anyatkatha.n chana .. 25..\\ etachchhrutvA vachastasyA devyAH priyachikIrShayA . pR^ithvAdyairbhrAtR^ibhiH sArdha.n dyaustadA tAM jahAra gAm .. 26..\\ tayA kamalapatrAkShyA niyukto dyaustadA nR^ipaH . R^iShestasya tapastIvraM na shashAka nirIkShitum . hR^itA gauH sA tadA tena prapAtastu na tarkitaH .. 27..\\ athAshramapadaM prAptaH phalAnyAdAya vAruNiH . na chApashyata gA.n tatra savatsAM kAnanottame .. 28..\\ tataH sa mR^igayAmAsa vane tasmi.nstapodhanaH . nAdhyagachchhachcha mR^igaya.nstA.n gAM munirudAradhIH .. 29..\\ GYAtvA tathApanItA.n tA.n vasubhirdivyadarshanaH . yayau krodhavasha.n sadyaH shashApa cha vasU.nstadA .. 30..\\ yasmAnme vasavo jahrurgA.n vai dogdhrIM suvAladhim . tasmAtsarve janiShyanti mAnuSheShu na saMshayaH .. 31..\\ eva.n shashApa bhagavAnvasU.nstAnmunisattamaH . vasha.n kopasya samprApta Apavo bharatarShabha .. 32..\\ shaptvA cha tAnmahAbhAgastapasyeva mano dadhe . eva.n sa shaptavAnrAjanvasUnaShTau tapodhanaH . mahAprabhAvo brahmarShirdevAnroShasamanvitaH .. 33..\\ athAshramapadaM prApya ta.n sma bhUyo mahAtmanaH . shaptAH sma iti jAnanta R^iShi.n tamupachakramuH .. 34..\\ prasAdayantastamR^iShi.n vasavaH pArthivarShabha . na lebhire cha tasmAtte prasAdamR^iShisattamAt .

ApavAtpuruShavyAghra sarvadharmavishAradAt .. 35..\\ uvAcha cha sa dharmAtmA sapta yUya.n dharAdayaH . anusa.nvatsarAchchhApamokSha.n vai samavApsyatha .. 36..\\ aya.n tu yatkR^ite yUyaM mayA shaptAH sa vatsyati . dyaustadA mAnuShe loke dIrghakAla.n svakarmaNA .. 37..\\ nAnR^ita.n tachchikIrShAmi yuShmAnkruddho yadabruvam . na prajAsyati chApyeSha mAnuSheShu mahAmanAH .. 38..\\ bhaviShyati cha dharmAtmA sarvashAstravishAradaH . pituH priyahite yuktaH strI bhogAnvarjayiShyati . evamuktvA vasUnsarvA~njagAma bhagavAnR^iShiH .. 39..\\ tato mAmupajagmuste samastA vasavastadA . ayAchanta cha mA.n rAjanvaraM sa cha mayA kR^itaH . jAtA~njAtAnprakShipAsmAnsvaya.n ga~Nge tvamambhasi .. 40..\\ eva.n teShAmaha.n samyakshaptAnAM rAjasattama . mokShArthaM mAnuShAllokAdyathAvatkR^itavatyaham .. 41..\\ aya.n shApAdR^iShestasya eka eva nR^ipottama . dyau rAjanmAnuShe loke chira.n vatsyati bhArata .. 42..\\ etadAkhyAya sA devI tatraivAntaradhIyata . AdAya cha kumAra.n taM jagAmAtha yathepsitam .. 43..\\ sa tu devavrato nAma gA~Ngeya iti chAbhavat . dvinAmA shantanoH putraH shantanoradhiko guNaiH .. 44..\\ shantanushchApi shokArto jagAma svapura.n tataH . tasyAha.n kIrtayiShyAmi shantanoramitAnguNAn .. 45..\\ mahAbhAgya.n cha nR^ipaterbhAratasya yashasvinaH . yathetihAso dyutimAnmahAbhAratamuchyate .. 46..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 94} v sa eva.n shantanurdhImAndevarAjarShisatkR^itaH . dharmAtmA sarvalokeShu satyavAgiti vishrutaH .. 1..\\ damo dAna.n kShamA buddhirhrIrdhR^itisteja uttamam . nityAnyAsanmahAsattve shantanau puruSharShabhe .. 2..\\ eva.n sa guNasampanno dharmArthakushalo nR^ipaH . AsIdbharata vaMshasya goptA sAdhu janasya cha .. 3..\\ kambugrIvaH pR^ithu vya.nso mattavAraNavikramaH . dharma eva paraH kAmAdarthAchcheti vyavasthitaH .. 4..\\ etAnyAsanmahAsattve shantanau bharatarShabha . na chAsya sadR^ishaH kashchitkShatriyo dharmato.abhavat .. 5..\\ vartamAna.n hi dharme sve sarvadharmavidAM varam . taM mahIpA mahIpAla.n rAjarAjye.abhyaShechayan .. 6..\\ vItashokabhayAbAdhAH sukhasvapnavibodhanAH . prati bhArata goptAra.n samapadyanta bhUmipAH .. 7..\\ shantanu pramukhairgupte loke nR^ipatibhistadA . niyamAtsarvavarNAnAM brahmottaramavartata .. 8..\\ brahma paryacharatkShatra.n vishaH kShatramanuvratAH . brahmakShatrAnuraktAshcha shUdrAH paryacharanvishaH .. 9..\\ sa hAstinapure ramye kurUNAM puTabhedane . vasansAgaraparyantAmanvashAdvai vasundharAm .. 10..\\ sa devarAjasadR^isho dharmaGYaH satyavAgR^ijuH . dAnadharmatapo yogAchchhriyA paramayA yutaH .. 11..\\ arAgadveShasa.nyuktaH somavatpriyadarshanaH . tejasA sUryasa~NkAsho vAyuvegasamo jave . antakapratimaH kope kShamayA pR^ithivIsamaH .. 12..\\ vadhaH pashuvarAhANA.n tathaiva mR^igapakShiNAm . shantanau pR^ithivIpAle nAvartata vR^ithA nR^ipaH .. 13..\\ dharmabrahmottare rAjye shantanurvinayAtmavAn . sama.n shashAsa bhUtAni kAmarAgavivarjitaH .. 14..\\ devarShipitR^iyaGYArthamArabhyanta tadA kriyAH . na chAdharmeNa keShA.n chitprANinAmabhavadvadhaH .. 15..\\ asukhAnAmanAthAnA.n tiryagyoniShu vartatAm .

sa eva rAjA bhUtAnA.n sarveShAmabhavatpitA .. 16..\\ tasminkurupatishreShThe rAjarAjeshvare sati . shritA vAgabhavatsatya.n dAnadharmAshritaM manaH .. 17..\\ sa samAH ShoDashAShTau cha chatasro.aShTau tathAparAH . ratimaprApnuvanstrIShu babhUva vanagocharaH .. 18..\\ tathArUpastathAchArastathA vR^ittastathA shrutaH . gA~Ngeyastasya putro.abhUnnAmnA devavrato vasuH .. 19..\\ sarvAstreShu sa niShNAtaH pArthiveShvitareShu cha . mahAbalo mahAsattvo mahAvIryo mahArathaH .. 20..\\ sa kadA chinmR^iga.n viddhvA ga~NgAmanusarannadIm . bhAgIrathImalpajalA.n shantanurdR^iShTavAnnR^ipaH .. 21..\\ tA.n dR^iShTvA chintayAmAsa shantanuH puruSharShabhaH . syandate kiM nviyaM nAdya sarichchhreShThA yathA purA .. 22..\\ tato nimittamanvichchhandadarsha sa mahAmanAH . kumAra.n rUpasampannaM bR^ihanta.n chArudarshanam .. 23..\\ divyamastra.n vikurvANaM yathA devaM purandaram . kR^itsnA.n ga~NgA.n samAvR^itya sharaistIkShNairavasthitam .. 24..\\ tA.n sharairAvR^itA.n dR^iShTvA nadIM ga~NgAM tadantike . abhavadvismito rAjA karma dR^iShTvAtimAnuSham .. 25..\\ jAtamAtraM purA dR^iShTa.n taM putra.n shantanustadA . nopalebhe smR^iti.n dhImAnabhiGYAtuM tamAtmajam .. 26..\\ sa tu taM pitara.n dR^iShTvA mohayAmAsa mAyayA . saMmohya tu tataH kShipra.n tatraivAntaradhIyata .. 27..\\ tadadbhuta.n tadA dR^iShTvA tatra rAjA sa shantanuH . sha~NkamAnaH suta.n ga~NgAmabravIddarshayeti ha .. 28..\\ darshayAmAsa ta.n ga~NgA bibhratI rUpamuttamam . gR^ihItvA dakShiNe pANau ta.n kumAramala~NkR^itam .. 29..\\ ala~NkR^itAmAbharaNairarajo.ambaradhAriNIm . dR^iShTapUrvAmapi satIM nAbhyajAnAtsa shantanuH .. 30..\\ g yaM putramaShTama.n rAja.nstvaM purA mayyajAyithAH . sa te.ayaM puruShavyAghra nayasvaina.n gR^ihAntikam .. 31..\\ vedAnadhijage sA~NgAnvasiShThAdeva vIryavAn . kR^itAstraH parameShvAso devarAjasamo yudhi .. 32..\\ surANA.n saMmato nityamasurANA.n cha bhArata . ushanA veda yachchhAstramaya.n tadveda sarvashaH .. 33..\\ tathaivA~NgirasaH putraH surAsuranamaskR^itaH . yadveda shAstra.n tachchApi kR^itsnamasminpratiShThitam . tava putre mahAbAhau sA~NgopA~NgaM mahAtmani .. 34..\\ R^iShiH parairanAdhR^iShyo jAmadagnyaH pratApavAn . yadastra.n veda rAmashcha tadapyasminpratiShThitam .. 35..\\ maheShvAsamima.n rAjanrAjadharmArthakovidam . mayA dattaM nijaM putra.n vIraM vIra gR^ihAnnaya .. 36..\\ v tayaiva.n samanuGYAtaH putramAdAya shantanuH . bhrAjamAna.n yathAdityamAyayau svapuraM prati .. 37..\\ pauravaH svapura.n gatvA purandara puropamam . sarvakAmasamR^iddhArthaM mene AtmAnamAtmanA . pauraveShu tataH putra.n yauvarAjye.abhyaShechayat .. 38..\\ pauravA~nshantanoH putraH pitara.n cha mahAyashAH . rAShTra.n cha ra~njayAmAsa vR^ittena bharatarShabha .. 39..\\ sa tathA saha putreNa ramamANo mahIpatiH . vartayAmAsa varShANi chatvAryamitavikramaH .. 40..\\ sa kadA chidvana.n yAto yamunAmabhito nadIm . mahIpatiranirdeshyamAjighradgandhamuttamam .. 41..\\ tasya prabhavamanvichchhanvichachAra samantataH .

sa dadarsha tadA kanyA.n dAshAnAM devarUpiNIm .. 42..\\ tAmapR^ichchhatsa dR^iShTvaiva kanyAmasitalochanAm . kasya tvamasi kA chAsi ki.n cha bhIru chikIrShasi .. 43..\\ sAbravIddAshakanyAsmi dharmArtha.n vAhaye tarIm . piturniyogAdbhadra.n te dAsharAGYo mahAtmanaH .. 44..\\ rUpamAdhurya gandhaistA.n sa.nyuktA.n devarUpiNIm . samIkShya rAjA dAsheyI.n kAmayAmAsa shantanuH .. 45..\\ sa gatvA pitara.n tasyA varayAmAsa tAM tadA . paryapR^ichchhattatastasyAH pitara.n chAtmakAraNAt .. 46..\\ sa cha taM pratyuvAcheda.n dAsharAjo mahIpatim . jAtamAtraiva me deyA varAya varavarNinI . hR^idi kAmastu me kashchittaM nibodha janeshvara .. 47..\\ yadImA.n dharmapatnIM tvaM mattaH prArthayase.anagha . satyavAgasi satyena samaya.n kuru me tataH .. 48..\\ samayena pradadyA.n te kanyAmahamimAM nR^ipa . na hi me tvatsamaH kashchidvaro jAtu bhaviShyati .. 49..\\ z shrutvA tava vara.n dAshavyavasyeyamahaM na vA . dAtavya.n chetpradAsyAmi na tvadeyaM kathaM chana .. 50..\\ daaza asyA.n jAyeta yaH putraH sa rAjA pR^ithivIpatiH . tvadUrdhvamabhiShektavyo nAnyaH kashchana pArthiva .. 51..\\ v nAkAmayata ta.n dAtu.n varaM dAshAya shantanuH . sharIrajena tIvreNa dahyamAno.api bhArata .. 52..\\ sa chintayanneva tadA dAshakanyAM mahIpatiH . pratyayAddhAstina pura.n shokopahatachetanaH .. 53..\\ tataH kadA chichchhochanta.n shantanu.n dhyAnamAsthitam . putro devavrato.abhyetya pitara.n vAkyamabravIt .. 54..\\ sarvato bhavataH kShema.n vidheyAH sarvapArthivAH . tatkimarthamihAbhIkShNaM parishochasi duHkhitaH . dhyAyanniva cha ki.n rAjannAbhibhAShasi ki.n chana .. 55..\\ evamuktaH saputreNa shantanuH pratyabhAShata . asaMshaya.n dhyAnapara.n yathA mAttha tathAsmyuta .. 56..\\ apatyaM nastvamevaikaH kule mahati bhArata . anityatA cha martyAnAmataH shochAmi putraka .. 57..\\ katha.n chittava gA~Ngeya vipattau nAsti naH kulam . asaMshaya.n tvamevaikaH shatAdapi varaH sutaH .. 58..\\ na chApyaha.n vR^ithA bhUyo dArAnkartumihotsahe . santAnasyAvinAshAya kAmaye bhadramastu te . anapatyataika putratvamityAhurdharmavAdinaH .. 59..\\ agnihotra.n trayo vedA yaGYAshcha sahadakShiNAH . sarvANyetAnyapatyasya kalAM nArhanti ShoDashIm .. 60..\\ evameva manuShyeShu syAchcha sarvaprajAsvapi . yadapatyaM mahAprAGYa tatra me nAsti saMshayaH . eShA trayI purANAnAmuttamAnA.n cha shAshvatI .. 61..\\ tva.n cha shUraH sadAmarShI shastranityashcha bhArata . nAnyatra shastrAttasmAtte nidhana.n vidyate.anagha .. 62..\\ so.asmi saMshayamApannastvayi shAnte kathaM bhavet . iti te kAraNa.n tAta duHkhasyoktamasheShataH .. 63..\\ tatastatkAraNa.n GYAtvA kR^itsna.n chaivamasheShataH . devavrato mahAbuddhiH prayayAvanuchintayan .. 64..\\ abhyagachchhattadaivAshu vR^iddhAmAtyaM piturhitam . tamapR^ichchhattadAbhyetya pitustachchhokakAraNam .. 65..\\

tasmai sa kurumukhyAya yathAvatparipR^ichchhate . vara.n shasha.nsa kanyA.n tAmuddishya bharatarShabha .. 66..\\ tato devavrato vR^iddhaiH kShatriyaiH sahitastadA . abhigamya dAsharAjAna.n kanyA.n vavre pituH svayam .. 67..\\ ta.n dAshaH pratijagrAha vidhivatpratipUjya cha . abravIchchainamAsIna.n rAjasa.nsadi bhArata .. 68..\\ tvameva nAthaH paryAptaH shantanoH puruSharShabha . putraH putravatA.n shreShThaH kiM nu vakShyAmi te vachaH .. 69..\\ ko hi sambandhaka.n shlAghyamIpsitaM yaunamIdR^isham . atikrAmanna tapyeta sAkShAdapi shatakratuH .. 70..\\ apatya.n chaitadAryasya yo yuShmAka.n samo guNaiH . yasya shukrAtsatyavatI prAdurbhUtA yashasvinI .. 71..\\ tena me bahushastAta pitA te parikIrtitaH . arhaH satyavatI.n voDhuM sarvarAjasu bhArata .. 72..\\ asito hyapi devarShiH pratyAkhyAtaH purA mayA . satyavatyA bhR^isha.n hyarthI sa AsIdR^iShisattamaH .. 73..\\ kanyApitR^itvAtki.n chittu vakShyAmi bharatarShabha . balavatsapatnatAmatra doShaM pashyAmi kevalam .. 74..\\ yasya hi tva.n sapatnaH syA gandharvasyAsurasya vA . na sa jAtu sukha.n jIvettvayi kruddhe parantapa .. 75..\\ etAvAnatra doSho hi nAnyaH kashchana pArthiva . etajjAnIhi bhadra.n te dAnAdAne parantapa .. 76..\\ evamuktastu gA~NgeyastadyuktaM pratyabhAShata . shR^iNvatAM bhUmipAlAnAM piturarthAya bhArata .. 77..\\ idaM me matamAdatsva satya.n satyavatAM vara . naiva jAto na vAjAta IdR^isha.n vaktumutsahet .. 78..\\ evametatkariShyAmi yathA tvamanubhAShase . yo.asyA.n janiShyate putraH sa no rAjA bhaviShyati .. 79..\\ ityuktaH punarevAtha ta.n dAshaH pratyabhAShata . chikIrShurduShkara.n karma rAjyArthe bharatarShabha .. 80..\\ tvameva nAthaH paryAptaH shantanoramitadyuteH . kanyAyAshchaiva dharmAtmanprabhurdAnAya cheshvaraH .. 81..\\ ida.n tu vachana.n saumya kAryaM chaiva nibodha me . kaumArikANA.n shIlena vakShyAmyahamarindama .. 82..\\ yattvayA satyavatyarthe satyadharmaparAyaNa . rAjamadhye pratiGYAtamanurUpa.n tavaiva tat .. 83..\\ nAnyathA tanmahAbAho saMshayo.atra na kash chana . tavApatyaM bhavedyattu tatra naH saMshayo mahAn .. 84..\\ tasya tanmatamAGYAya satyadharmaparAyaNaH . pratyajAnAttadA rAjanpituH priyachikIrShayA .. 85..\\ devavrata dAsharAjanibodheda.n vachanaM me nR^ipottama . shR^iNvatAM bhUmipAlAnA.n yadbravImi pituH kR^ite .. 86..\\ rAjya.n tAvatpUrvameva mayA tyaktaM narAdhipa . apatyahetorapi cha karomyeSha vinishchayam .. 87..\\ adya prabhR^iti me dAshabrahmacharyaM bhaviShyati . aputrasyApi me lokA bhaviShyantyakShayA divi .. 88..\\ v tasya tadvachana.n shrutvA samprahR^iShTatanU ruhaH . dadAnItyeva ta.n dAsho dharmAtmA pratyabhAShata .. 89..\\ tato.antarikShe.apsaraso devAH sarShigaNAstathA . abhyavarShanta kusumairbhIShmo.ayamiti chAbruvan .. 90..\\ tataH sa piturarthAya tAmuvAcha yashasvinIm . adhiroha rathaM mAtargachchhAvaH svagR^ihAniti .. 91..\\ evamuktvA tu bhIShmastA.n rathamAropya bhAminIm . Agamya hAstinapura.n shantanoH saMnyavedayat .. 92..\\

tasya tadduShkara.n karma prashasha.nsurnarAdhipAH . sametAshcha pR^ithakchaiva bhIShmo.ayamiti chAbruvan .. 93..\\ taddR^iShTvA duShkara.n karmakR^itaM bhIShmeNa shantanuH . svachchhandamaraNa.n tasmai dadau tuShTaH pitA svayam .. 94..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 95} v tato vivAhe nirvR^itte sa rAjA shantanurnR^ipaH . tA.n kanyA.n rUpasampannAM svagR^ihe saMnyaveshayat .. 1..\\ tataH shAntanavo dhImAnsatyavatyAmajAyata . vIrashchitrA~Ngado nAma vIryeNa manujAnati .. 2..\\ athAparaM maheShvAsa.n satyavatyAM punaH prabhuH . vichitravIrya.n rAjAna.n janayAmAsa vIryavAn .. 3..\\ aprAptavati tasmiMshcha yauvanaM bharatarShabha . sa rAjA shantanurdhImAnkAladharmamupeyivAn .. 4..\\ svargate shantanau bhIShmashchitrA~Ngadamarindamam . sthApayAmAsa vai rAjye satyavatyA mate sthitaH .. 5..\\ sa tu chitrA~NgadaH shauryAtsarvAMshchikShepa pArthivAn . manuShyaM na hi mene sa ka.n chitsadR^ishamAtmanaH .. 6..\\ ta.n kShipanta.n surAMshchaiva manuShyAnasurA.nstathA . gandharvarAjo balavA.nstulyanAmAbhyayAttadA . tenAsya sumahadyuddha.n kurukShetre babhUva ha .. 7..\\ tayorbalavatostatra gandharvakurumukhyayoH . nadyAstIre hiraNvatyAH samAstisro.abhavadraNaH .. 8..\\ tasminvimarde tumule shastravR^iShTi.n samAkule . mAyAdhiko.avadhIdvIra.n gandharvaH kurusattamam .. 9..\\ chitrA~Ngada.n kurushreShTha.n vichitrasharakArmukam . antAya kR^itvA gandharvo divamAchakrame tataH .. 10..\\ tasminnR^ipatishArdUle nihate bhUri varchasi . bhIShmaH shAntanavo rAjanpretakAryANyakArayat .. 11..\\ vichitravIrya.n cha tadA bAlamaprAptayauvanam . kururAjye mahAbAhurabhyaShi~nchadanantaram .. 12..\\ vichitravIryastu tadA bhIShmasya vachane sthitaH . anvashAsanmahArAja pitR^ipaitAmahaM padam .. 13..\\ sa dharmashAstrakushalo bhIShma.n shAntanavaM nR^ipaH . pUjayAmAsa dharmeNa sa chainaM pratyapAlayat .. 14..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 96} v hate chitrA~Ngade bhIShmo bAle bhrAtari chAnagha . pAlayAmAsa tadrAjya.n satyavatyA mate sthitaH .. 1..\\ samprAptayauvanaM pashyanbhrAtara.n dhImatA.n varam . bhIShmo vichitravIryasya vivAhAyAkaronmatim .. 2..\\ atha kAshipaterbhIShmaH kanyAstisro.apsaraH samAH . shushrAva sahitA rAjanvR^iNvatIrvai svaya.nvaram .. 3..\\ tataH sa rathinA.n shreShTho rathenaikena varma bhR^it . jagAmAnumate mAtuH purI.n vArANasIM prati .. 4..\\ tatra rAGYaH samuditAnsarvataH samupAgatAn . dadarsha kanyAstAshchaiva bhIShmaH shantanunandanaH .. 5..\\ kIrtyamAneShu rAGYA.n tu nAmasvatha sahasrashaH . bhIShmaH svaya.n tadA rAjanvarayAmAsa tAH prabhuH .. 6..\\ uvAcha cha mahIpAlAnrAja~njaladaniHsvanaH . rathamAropya tAH kanyA bhIShmaH praharatA.n varaH .. 7..\\ AhUya dAna.n kanyAnAM guNavadbhyaH smR^itaM budhaiH . ala~NkR^itya yathAshakti pradAya cha dhanAnyapi .. 8..\\ prayachchhantyapare kanyAM mithunena gavAm api . vittena kathitenAnye balenAnye.anumAnya cha .. 9..\\ pramattAmupayAntyanye svayamanye cha vindate . aShTama.n tamatho vittavivAhaM kavibhiH smR^itam .. 10..\\ svaya.nvara.n tu rAjanyAH prasha.nsantyupayAnti cha .

pramathya tu hR^itAmAhurjyAyasI.n dharmavAdinaH .. 11..\\ tA imAH pR^ithivIpAlA jihIrShAmi balAditaH . te yatadhvaM para.n shaktyA vijayAyetarAya vA . sthito.ahaM pR^ithivIpAlA yuddhAya kR^itanishchayaH .. 12..\\ evamuktvA mahIpAlAnkAshirAja.n cha vIryavAn . sarvAH kanyAH sa kauravyo rathamAropayatsvakam . Amantrya cha sa tAnprAyAchchhIghra.n kanyAH pragR^ihya tAH .. 13..\\ tataste pArthivAH sarve samutpeturamarShitAH . sa.nspR^ishantaH svakAnbAhUndashanto dashanachchhadAn .. 14..\\ teShAmAbharaNAnyAshu tvaritAnA.n vimu~nchatAm . Amu~nchatA.n cha varmANi sambhramaH sumahAnabhUt .. 15..\\ tArANAmiva sampAto babhUva janamejaya . bhUShaNAnA.n cha shubhrANAM kavachAnAM cha sarvashaH .. 16..\\ savarmabhirbhUShaNaiste drAgbhrAjadbhiritastataH . sakrodhAmarSha jihmabhrU sakaShAya dR^ishastathA .. 17..\\ sUtopakL^iptAnruchirAnsadashvodyata dhUrgatAn . rathAnAsthAya te vIrAH sarvapraharaNAnvitAH . prayAntameka.n kauravyamanusasrurudAyudhAH .. 18..\\ tataH samabhavadyuddha.n teShAM tasya cha bhArata . ekasya cha bahUnA.n cha tumula.n lomaharShaNam .. 19..\\ te tviShUndashasAhasrA.nstasmai yugapadAkShipan . aprAptAMshchaiva tAnAshu bhIShmaH sarvA.nstadAchchhinat .. 20..\\ tataste pArthivAH sarve sarvataH parivArayan . vavarShuH sharavarSheNa varSheNevAdrimambudAH .. 21..\\ sa tadbANamaya.n varShaM sharairAvArya sarvataH . tataH sarvAnmahIpAlAnpratyavidhyattribhistribhiH .. 22..\\ tasyAti puruShAnanyA.NllAghava.n rathachAriNaH . rakShaNa.n chAtmanaH sa~Nkhye shatravo.apyabhyapUjayan .. 23..\\ tAnvinirjitya tu raNe sarvashAstravishAradaH . kanyAbhiH sahitaH prAyAdbhArato bhAratAnprati .. 24..\\ tatastaM pR^iShThato rAja~nshAlvarAjo mahArathaH . abhyAhanadameyAtmA bhIShma.n shAntanavaM raNe .. 25..\\ vAraNa.n jaghane nighnandantAbhyAmaparo yathA . vAshitAmanusamprApto yUthapo balinA.n varaH .. 26..\\ strI kAmatiShTha tiShTheti bhIShmamAha sa pArthivaH . shAlvarAjo mahAbAhuramarSheNAbhichoditaH .. 27..\\ tataH sa puruShavyAghro bhIShmaH parabalArdanaH . tadvAkyAkulitaH krodhAdvidhUmo.agniriva jvalan .. 28..\\ kShatradharma.n samAsthAya vyapetabhayasambhramaH . nivartayAmAsa ratha.n shAlvaM prati mahArathaH .. 29..\\ nivartamAna.n taM dR^iShTvA rAjAnaH sarva eva te . prekShakAH samapadyanta bhIShma shAlva samAgame .. 30..\\ tau vR^iShAviva nardantau balinau vAshitAntare . anyonyamabhivartetAM balavikrama shAlinau .. 31..\\ tato bhIShma.n shAntanavaM sharaiH shatasahasrashaH . shAlvarAjo narashreShThaH samavAkiradAshugaiH .. 32..\\ pUrvamabhyardita.n dR^iShTvA bhIShma.n shAlvena te nR^ipAH . vismitAH samapadyanta sAdhu sAdhviti chAbhruvan .. 33..\\ lAghava.n tasya te dR^iShTvA sa.nyuge sarvapArthivAH . apUjayanta sa.nhR^iShTA vAgbhiH shAlvaM narAdhipAH .. 34..\\ kShatriyANA.n tadA vAchaH shrutvA parapura~njayaH . kruddhaH shAntanavo bhIShmastiShTha tiShThetyabhAShata .. 35..\\ sArathi.n chAbravItkruddho yAhi yatraiSha pArthivaH . yAvadenaM nihanmyadya bhuja~Ngamiva pakShirAT .. 36..\\ tato.astra.n vAruNaM samyagyojayAmAsa kauravaH . tenAshvAMshchaturo.amR^idnAchchhAlva rAGYo narAdhipa .. 37..\\ astrairastrANi sa.nvArya shAlvarAGYaH sa kauravaH . bhIShmo nR^ipatishArdUla nyavadhIttasya sArathim . astreNa chApyathaikena nyavadhItturagottamAn .. 38..\\ kanyA hetornarashreShTha bhIShmaH shAntanavastadA .

jitvA visarjayAmAsa jIvantaM nR^ipasattamam . tataH shAlvaH svanagaraM prayayau bharatarShabha .. 39..\\ rAjAno ye cha tatrAsansvaya.nvaradidR^ikShavaH . svAnyeva te.api rAShTrANi jagmuH parapura~njaya .. 40..\\ eva.n vijitya tAH kanyA bhIShmaH praharatAM varaH . prayayau hAstinapura.n yatra rAjA sa kauravaH .. 41..\\ so.achireNaiva kAlena atyakrAmannarAdhipa . vanAni saritashchaiva shailAMshcha vividhadrumAn .. 42..\\ akShataH kShapayitvArInsa~Nkhye.asa~NkhyeyavikramaH . AnayAmAsa kAshyasya sutAH sAgaragAsutaH .. 43..\\ snuShA iva sa dharmAtmA bhaginya iva chAnujAH . yathA duhitarashchaiva pratigR^ihya yayau kurUn .. 44..\\ tAH sarvA guNasampannA bhrAtA bhrAtre yavIyase . bhIShmo vichitravIryAya pradadau vikramAhR^itAH .. 45..\\ satA.n dharmeNa dharmaGYaH kR^itvA karmAtimAnuSham . bhrAturvichitravIryasya vivAhAyopachakrame . satyavatyA saha mithaH kR^itvA nishchayamAtmavAn .. 46..\\ vivAha.n kArayiShyantaM bhIShmaM kAshipateH sutA . jyeShThA tAsAmida.n vAkyamabravIddhi satI tadA .. 47..\\ mayA saubhapatiH pUrvaM manasAbhivR^itaH patiH . tena chAsmi vR^itA pUrvameSha kAmashcha me pituH .. 48..\\ mayA varayitavyo.abhUchchhAlvastasminsvaya.nvare . etadviGYAya dharmaGYa tatastva.n dharmamAchara .. 49..\\ evamuktastayA bhIShmaH kanyayA vipra sa.nsadi . chintAmabhyagamadvIro yuktA.n tasyaiva karmaNaH .. 50..\\ sa vinishchitya dharmaGYo brAhmaNairvedapAragaiH . anujaGYe tadA jyeShTAmambA.n kAshipateH sutAm .. 51..\\ ambikAmbAlike bhArye prAdAdbhrAtre yavIyase . bhIShmo vichitravIryAya vidhidR^iShTena karmaNA .. 52..\\ tayoH pANi.n gR^ihItvA sa rUpayauvana darpitaH . vichitravIryo dharmAtmA kAmAtmA samapadyata .. 53..\\ te chApi bR^ihatI shyAme nIlaku~nchita mUrdhaje . raktatu~Nga nakhopete pInashreNi payodhare .. 54..\\ AtmanaH pratirUpo.asau labdhaH patiriti sthite . vichitravIrya.n kalyANaM pUjayAmAsatustu te .. 55..\\ sa chAshvi rUpasadR^isho deva sattvaparAkramaH . sarvAsAmeva nArINA.n chittapramathano.abhavat .. 56..\\ tAbhyA.n saha samAH sapta viharanpR^ithivIpatiH . vichitravIryastaruNo yakShmANa.n samapadyata .. 57..\\ suhR^idA.n yatamAnAnAmAptaiH saha chikitsakaiH . jagAmAstamivAdityaH kauravyo yamasAdanam .. 58..\\ pretakAryANi sarvANi tasya samyagakArayat . rAGYo vichitravIryasya satyavatyA mate sthitaH . R^itvigbhiH sahito bhIShmaH sarvaishcha kurupu~NgavaiH .. 59..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 97} v tataH satyavatI dInA kR^ipaNA putragR^iddhinI . putrasya kR^itvA kAryANi snuShAbhyA.n saha bhArata .. 1..\\ dharma.n cha pitR^ivaMshaM cha mAtR^ivaMshaM cha mAninI . prasamIkShya mahAbhAgA gA~Ngeya.n vAkyamabravIt .. 2..\\ shantanordharmanityasya kauravyasya yashasvinaH . tvayi piNDashcha kIrtishcha santAna.n cha pratiShThitam .. 3..\\ yathA karma shubha.n kR^itvA svargopagamanaM dhruvam . yathA chAyurdhruva.n satye tvayi dharmastathA dhruvaH .. 4..\\ vettha dharmAMshcha dharmaGYa samAsenetareNa cha . vividhAstva.n shrutIrvettha vettha vedAMshcha sarvashaH .. 5..\\ vyavasthAna.n cha te dharme kulAchAraM cha lakShaye . pratipatti.n cha kR^ichchhreShu shukrA~Ngirasayoriva .. 6..\\ tasmAtsubhR^ishamAshvasya tvayi dharmabhR^itA.n vara .

kArye tvA.n viniyokShyAmi tachchhrutvA kartumarhasi .. 7..\\ mama putrastava bhrAtA vIryavAnsupriyash cha te . bAla eva gataH svargamaputraH puruSharShabha .. 8..\\ ime mahiShyau bhrAtuste kAshirAjasute shubhe . rUpayauvana sampanne putra kAme cha bhArata .. 9..\\ tayorutpAdayApatya.n santAnAya kulasya naH . manniyogAnmahAbhAga dharma.n kartumihArhasi .. 10..\\ rAjye chaivAbhiShichyasva bhAratAnanushAdhi cha . dArAMshcha kuru dharmeNa mA nimajjIH pitAmahAn .. 11..\\ tathochyamAno mAtrA cha suhR^idbhishcha parantapaH . pratyuvAcha sa dharmAtmA dharmyamevottara.n vachaH .. 12..\\ asaMshayaM paro dharmastvayA mAtarudAhR^itaH . tvamapatyaM prati cha me pratiGYA.n vettha vai parAm .. 13..\\ jAnAsi cha yathAvR^ittha.n shulka hetostvadantare . sa satyavati satya.n te pratijAnAmyahaM punaH .. 14..\\ parityajeya.n trailokya.n rAjyaM deveShu vA punaH . yadvApyadhikametAbhyAM na tu satya.n kathaM chana .. 15..\\ tyajechcha pR^ithivI gandhamApashcha rasamAtmanaH . jyotistathA tyajedrUpa.n vAyuH sparshaguNa.n tyajet .. 16..\\ prabhA.n samutsR^ijedarko dhUmaketustathoShNatAm . tyajechchhabdamathAkAshaH somaH shItAMshutA.n tyajet .. 17..\\ vikrama.n vR^itrahA jahyAddharma.n jahyAchcha dharmarAT . na tvaha.n satyamutsraShTuM vyavaseya.n kathaM chana .. 18..\\ evamuktA tu putreNa bhUri draviNa tejasA . mAtA satyavatI bhIShmamuvAcha tadanantaram .. 19..\\ jAnAmi te sthiti.n satye parAM satyaparAkrama . ichchhansR^ijethAstrI.NllokAnanyA.nstva.n svena tejasA .. 20..\\ jAnAmi chaiva satya.n tanmadartha.n yadabhAShathAH . ApaddharmamavekShasva vaha paitAmahI.n dhuram .. 21..\\ yathA te kulatantushcha dharmashcha na parAbhavet . suhR^idashcha prahR^iShyera.nstathA kuru parantapa .. 22..\\ lAlapyamAnA.n tAmevaM kR^ipaNAM putragR^iddhinIm . dharmAdapetaM bruvatIM bhIShmo bhUyo.abravIdidam .. 23..\\ rAGYi dharmAnavekShasva mA naH sarvAnvyanInashaH . satyAchchyutiH kShatriyasya na dharmeShu prashasyate .. 24..\\ shantanorapi santAna.n yathA syAdakShayaM bhuvi . tatte dharmaM pravakShyAmi kShAtra.n rAGYi sanAtanam .. 25..\\ shrutvA taM pratipadyethAH prAGYaiH saha purohitaiH . ApaddharmArthakushalairlokatantramavekShya cha .. 26..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 98} bhs jAmadagnyena rAmeNa piturvadhamamR^iShyatA . kruddhena cha mahAbhAge haihayAdhipatirhataH . shatAni dasha bAhUnAM nikR^ittAnyarjunasya vai .. 1..\\ punashcha dhanurAdAya mahAstrANi pramu~nchatA . nirdagdha.n kShatramasakR^idrathena jayatA mahIm .. 2..\\ evamuchchAvachairastrairbhArgaveNa mahAtmanA . triH saptakR^itvaH pR^ithivI kR^itA niHkShatriyA purA .. 3..\\ tataH sambhUya sarvAbhiH kShatriyAbhiH samantataH . utpAditAnyapatyAni brAhmaNairniyatAtmabhiH .. 4..\\ pANigrAhasya tanaya iti vedeShu nishchitam . dharmaM manasi sa.nsthApya brAhmaNA.nstAH samabhyayuH . loke.apyAcharito dR^iShTaH kShatriyANAM punarbhavaH .. 5..\\ athotathya iti khyAta AsIddhImAnR^iShiH purA . mamatA nAma tasyAsIdbhAryA paramasaMmitA .. 6..\\ utathyasya yavIyA.nstu purodhAstridivaukasAm . bR^ihaspatirbR^ihattejA mamatA.n so.anvapadyata .. 7..\\ uvAcha mamatA ta.n tu devara.n vadatAM varam . antarvatnI ahaM bhrAtrA jyeShThenAramyatAm iti .. 8..\\

aya.n cha me mahAbhAga kukShAveva bR^ihaspate . autathyo vedamatraiva ShaDa~NgaM pratyadhIyata .. 9..\\ amogharetAstva.n chApi nUnaM bhavitumarhasi . tasmAdeva~Ngate.adya tvamupAramitumarhasi .. 10..\\ evamuktastayA samyagbR^ihattejA bR^ihaspatiH . kAmAtmAna.n tadAtmAnaM na shashAka niyachchhitum .. 11..\\ sambabhUva tataH kAmI tayA sArdhamakAmayA . utsR^ijanta.n tu ta.n retaH sa garbhastho.abhyabhAShata .. 12..\\ bhostAta kanyasa vade dvayornAstyatra sambhavaH . amoghashukrashcha bhavAnpUrva.n chAhamihAgataH .. 13..\\ shashApa ta.n tataH kruddha evamukto bR^ihaspatiH . utathya putra.n garbhasthaM nirbhartsya bhagavAnR^iShiH .. 14..\\ yasmAttvamIdR^ishe kAle sarvabhUtepsite sati . evamAttha vachastasmAttamo dIrghaM pravekShyasi .. 15..\\ sa vai dIrghatamA nAma shApAdR^iShirajAyata . bR^ihaspaterbR^ihatkIrterbR^ihaspatirivaujasA .. 16..\\ saputrA~njanayAmAsa gautamAdInmahAyashAH . R^iSherutathyasya tadA santAnakulavR^iddhaye .. 17..\\ lobhamohAbhibhUtAste putrAsta.n gautamAdayaH . kAShThe samudre prakShipya ga~NgAyA.n samavAsR^ijan .. 18..\\ na syAdandhashcha vR^iddhash cha bhartavyo.ayamiti sma te . chintayitvA tataH krUrAH pratijagmuratho gR^ihAn .. 19..\\ so.anusrotastadA rAjanplavamAna R^iShistataH . jagAma subahUndeshAnandhastenoDupena ha .. 20..\\ ta.n tu rAjA balirnAma sarvadharmavishAradaH . apashyanmajjana gataH srotasAbhyAshamAgatam .. 21..\\ jagrAha chaina.n dharmAtmA baliH satyaparAkramaH . GYAtvA chaina.n sa vavre.atha putrArthaM manujarShabha .. 22..\\ santAnArthaM mahAbhAga bhAryAsu mama mAnada . putrAndharmArthakushalAnutpAdayitumarhasi .. 23..\\ evamuktaH sa tejasvI ta.n tathetyuktavAnR^iShiH . tasmai sa rAjA svAM bhAryA.n sudeShNAM prAhiNottadA .. 24..\\ andha.n vR^iddha.n cha taM matvA na sA devI jagAma ha . svA.n tu dhAtreyikAM tasmai vR^iddhAya prAhiNottadA .. 25..\\ tasyA.n kAkShIvadAdInsa shUdrayonAvR^iShirvashI . janayAmAsa dharmAtmA putrAnekAdashaiva tu .. 26..\\ kAkShIvadAdInputrA.nstAndR^iShTvA sarvAnadhIyataH . uvAcha tamR^iShi.n rAjA mamaita iti vIryavAH .. 27..\\ netyuvAcha maharShistaM mamaivaita iti bruvan . shUdrayonau mayA hIme jAtAH kAkShIvadAdayaH .. 28..\\ andha.n vR^iddha.n cha mAM matvA sudeShNA mahiShI tava . avamanya dadau mUDhA shUdrA.n dhAtreyikA.n hi me .. 29..\\ tataH prasAdayAmAsa punastamR^iShisattamam . baliH sudeShNAM bhAryA.n cha tasmai tAM prAhiNotpunaH .. 30..\\ tA.n sa dIrghatamA~NgeShu spR^iShTvA devImathAbravIt . bhaviShyati kumAraste tejasvI satyavAgiti .. 31..\\ tatrA~Ngo nAma rAjarShiH sudeShNAyAmajAyata . evamanye maheShvAsA brAhmaNaiH kShatriyA bhuvi .. 32..\\ jAtAH paramadharmaGYA vIryavanto mahAbalAH . etachchhrutvA tvamapyatra mAtaH kuru yathepsitam .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 99} bhs punarbharata vaMshasya hetu.n santAnavR^iddhaye . vakShyAmi niyataM mAtastanme nigadataH shR^iNu .. 1..\\ brAhmaNo guNavAnkashchiddhanenopanimantryatAm . vichitravIryakShetreShu yaH samutpAdayetprajAH .. 2..\\ v

tataH satyavatI bhIShma.n vAchA sa.nsajjamAnayA . vihasantIva savrIDamida.n vachanamabravIt .. 3..\\ satyametanmahAbAho yathA vadasi bhArata . vishvAsAtte pravakShyAmi santAnAya kulasya cha . na te shakyamanAkhyAtumApaddhIya.n tathAvidhA .. 4..\\ tvameva naH kule dharmastva.n satya.n tvaM parA gatiH . tasmAnnishamya vAkyaM me kuruShva yadanantaram .. 5..\\ dharmayuktasya dharmAtmanpiturAsIttarI mama . sA kadA chidaha.n tatra gatA prathamayauvane .. 6..\\ atha dharmabhR^itA.n shreShThaH paramarShiH parAsharaH . AjagAma tarI.n dhImA.nstariShyanyamunAM nadIm .. 7..\\ sa tAryamANo yamunAM mAmupetyAbravIttadA . sAntvapUrvaM munishreShThaH kAmArto madhuraM bahu .. 8..\\ tamaha.n shApabhItA cha piturbhItA cha bhArata . varairasulabhairuktA na pratyAkhyAtumutsahe .. 9..\\ abhibhUya sa mAM bAlA.n tejasA vashamAnayat . tamasA lokamAvR^itya nau gatAmeva bhArata .. 10..\\ matsyagandho mahAnAsItpurA mama jugupsitaH . tamapAsya shubha.n gandhamimaM prAdAtsa me muniH .. 11..\\ tato mAmAha sa munirgarbhamutsR^ijya mAmakam . dvIpe.asyA eva saritaH kanyaiva tvaM bhaviShyasi .. 12..\\ pArAsharyo mahAyogI sa babhUva mahAnR^iShiH . kanyA putro mama purA dvaipAyana iti smR^itaH .. 13..\\ yo vyasya vedAMshchaturastapasA bhagavAnR^iShiH . loke vyAsatvamApede kArShNyAtkR^iShNatvameva cha .. 14..\\ satyavAdI shama parastapasvI dagdhakilbiShaH . sa niyukto mayA vyakta.n tvayA cha amitadyute . bhrAtuH kShetreShu kalyANamapatya.n janayiShyati .. 15..\\ sa hi mAmuktavA.nstatra smareH kR^ityeShu mAm iti . ta.n smariShye mahAbAho yadi bhIShma tvamichchhasi .. 16..\\ tava hyanumate bhIShma niyata.n sa mahAtapAH . vichitravIryakShetreShu putrAnutpAdayiShyati .. 17..\\ maharSheH kIrtane tasya bhIShmaH prA~njalirabravIt . dharmamartha.n cha kAmaM cha trInetAnyo.anupashyati .. 18..\\ arthamarthAnubandha.n cha dharmaM dharmAnubandhanam . kAma.n kAmAnubandhaM cha viparItAnpR^ithakpR^ithak . yo vichintya dhiyA samyagvyavasyati sa buddhimAn .. 19..\\ tadida.n dharmayuktaM cha hitaM chaiva kulasya naH . uktaM bhavatyA yachchhreyaH parama.n rochate mama .. 20..\\ tatastasminpratiGYAte bhIShmeNa kurunandana . kR^iShNadvaipAyana.n kAlI chintayAmAsa vai munim .. 21..\\ sa vedAnvibruvandhImAnmAturviGYAya chintitam . prAdurbabhUvAviditaH kShaNena kurunandana .. 22..\\ tasmai pUjA.n tadA dattvA sutAya vidhipUrvakam . pariShvajya cha bAhubhyAM prasnavairabhiShichya cha . mumocha bAShpa.n dAsheyI putraM dR^iShTvA chirasya tam .. 23..\\ tAmadbhiH pariShichyArtAM maharShirabhivAdya cha . mAtaraM pUrvajaH putro vyAso vachanamabravIt .. 24..\\ bhavatyA yadabhipreta.n tadahaM kartumAgataH . shAdhi mA.n dharmatattvaGYe karavANi priyaM tava .. 25..\\ tasmai pUjA.n tato.akArShItpurodhAH paramarShaye . sa cha tAM pratijagrAha vidhivanmantrapUrvakam .. 26..\\ tamAsanagataM mAtA pR^iShTvA kushalamavyayam . satyavatyabhivIkShyainamuvAchedamanantaram .. 27..\\ mAtApitroH prajAyante putrAH sAdhAraNAH kave . teShAM pitA yathA svAmI tathA mAtA na saMshayaH .. 28..\\ vidhAtR^ivihitaH sa tva.n yathA me prathamaH sutaH . vichitravIryo brahmarShe tathA me.avarajaH sutaH .. 29..\\ yathaiva pitR^ito bhIShmastathA tvamapi mAtR^itaH . bhrAtA vichitravIryasya yathA vA putra manyase .. 30..\\

aya.n shAntanavaH satyaM pAlayansatyavikramaH . buddhiM na kurute.apatye tathA rAjyAnushAsane .. 31..\\ sa tva.n vyapekShayA bhrAtuH santAnAya kulasya cha . bhIShmasya chAsya vachanAnniyogAchcha mamAnagha .. 32..\\ anukroshAchcha bhUtAnA.n sarveShAM rakShaNAya cha . AnR^isha.nsyena yadbrUyA.n tachchhrutvA kartumarhasi .. 33..\\ yavIyasastava bhrAturbhArye surasutopame . rUpayauvana sampanne putra kAme cha dharmataH .. 34..\\ tayorutpAdayApatya.n samartho hyasi putraka . anurUpa.n kulasyAsya santatyAH prasavasya cha .. 35..\\ vy vettha dharma.n satyavati para.n chAparameva cha . yathA cha tava dharmaGYe dharme praNihitA matiH .. 36..\\ tasmAdaha.n tvanniyogAddharmamuddishya kAraNam . Ipsita.n te kariShyAmi dR^iShTa.n hyetatpurAtanam .. 37..\\ bhrAtuH putrAnpradAsyAmi mitrA varuNayoH samAn . vrata.n charetAM te devyau nirdiShTamiha yanmayA .. 38..\\ sa.nvatsara.n yathAnyAya.n tataH shuddhe bhaviShyataH . na hi mAmavratopetA upeyAtkA chida~NganA .. 39..\\ s yathA sadyaH prapadyeta devI garbha.n tathA kuru . arAjakeShu rAShTreShu nAsti vR^iShTirna devatAH .. 40..\\ kathamarAjaka.n rAShTraM shakya.n dhArayituM prabho . tasmAdgarbha.n samAdhatsva bhIShmastaM vardhayiShyati .. 41..\\ vy yadi putraH pradAtavyo mayA kShipramakAlikam . virUpatAM me sahatAmetadasyAH para.n vratam .. 42..\\ yadi me sahate gandha.n rUpaM veSha.n tathA vapuH . adyaiva garbha.n kausalyA vishiShTaM pratipadyatAm .. 43..\\ v samAgamanamAkA~NkShanniti so.antarhito muniH . tato.abhigamya sA devI snuShA.n rahasi sa~NgatAm . dharmyamarthasamAyuktamuvAcha vachana.n hitam .. 44..\\ kausalye dharmatantra.n yadbravImi tvAM nibodha me . bharatAnA.n samuchchhedo vyaktaM madbhAgyasa~NkShayAt .. 45..\\ vyathitAM mA.n cha samprekShya pitR^ivaMshaM cha pIDitam . bhIShmo buddhimadAnme.atra dharmasya cha vivR^iddhaye .. 46..\\ sA cha buddhistavAdhInA putri GYAtaM mayeti ha . naShTa.n cha bhArata.n vaMshaM punareva samuddhara .. 47..\\ putra.n janaya sushroNi devarAjasamaprabham . sa hi rAjyadhura.n gurvImudvakShyati kulasya naH .. 48..\\ sA dharmato.anunIyainA.n kathaM chiddharmachAriNIm . bhojayAmAsa viprAMshcha devarShInatithI.nstathA .. 49..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 100} v tataH satyavatI kAle vadhU.n snAtAmR^itau tadA . sa.nveshayantI shayane shanakairvAkyamabravIt .. 1..\\ kausalye devaraste.asti so.adya tvAnupravekShyati . apramattA pratIkShainaM nishIthe AgamiShyati .. 2..\\ shvashrvAstadvachanashrutvA shayAnA shayane shubhe . sAchintayattadA bhIShmamanyAMshcha kurupu~NgavAn .. 3..\\

tato.ambikAyAM prathamaM niyuktaH satyavAgR^iShiH . dIpyamAneShu dIpeShu shayanaM pravivesha ha .. 4..\\ tasya kR^iShNasya kapilA jaTA dIpte cha lochane . babhrUNi chaiva shmashrUNi dR^iShTvA devI nyamIlayat .. 5..\\ sambabhUva tayA rAtrau mAtuH priyachikIrShayA . bhayAtkAshisutA ta.n tu nAshaknodabhivIkShitum .. 6..\\ tato niShkrAntamAsAdya mAtAputramathAbravIt . apyasyA.n guNavAnputra rAjaputro bhaviShyati .. 7..\\ nishamya tadvacho mAturvyAsaH paramabuddhimAn . provAchAtIndriya GYAno vidhinA samprachoditaH .. 8..\\ nAgAyuga samaprANo vidvAnrAjarShisattamaH . mahAbhAgo mahAvIryo mahAbuddhirbhaviShyati .. 9..\\ tasya chApi shataM putrA bhaviShyanti mahAbalAH . ki.n tu mAtuH sa vaiguNyAdandha eva bhaviShyati .. 10..\\ tasya tadvachana.n shrutvA mAtAputramathAbravIt . nAndhaH kurUNAM nR^ipatiranurUpastapodhana .. 11..\\ GYAtivaMshasya goptAraM pitR^INA.n vaMshavardhanam . dvitIya.n kuruvaMshasya rAjAnaM dAtumarhasi .. 12..\\ sa tatheti pratiGYAya nishchakrAma mahAtapAH . sApi kAlena kausalyA suShuve.andha.n tamAtmajam .. 13..\\ punareva tu sA devI paribhAShya snuShA.n tataH . R^iShimAvAhayatsatyA yathApUrvamaninditA .. 14..\\ tatastenaiva vidhinA maharShistAm apadyata . ambAlikAmathAbhyAgAdR^iShi.n dR^iShTvA cha sApi tam . viShaNNA pANDusa~NkAshA samapadyata bhArata .. 15..\\ tAM bhItAM pANDusa~NkAshA.n viShaNNAM prekShya pArthiva . vyAsaH satyavatI putra ida.n vachanamabravIt .. 16..\\ yasmAtpANDutvamApannA virUpaM prekShya mAm api . tasmAdeSha sutastubhyaM pANDureva bhaviShyati .. 17..\\ nAma chAsya tadeveha bhaviShyati shubhAnane . ityuktvA sa nirAkrAmadbhagavAnR^iShisattamaH .. 18..\\ tato niShkrAntamAlokya satyA putramabhAShata . shasha.nsa sa punarmAtre tasya bAlasya pANDutAm .. 19..\\ taM mAtA punarevAnyamekaM putramayAchata . tatheti cha maharShistAM mAtaraM pratyabhAShata .. 20..\\ tataH kumAra.n sA devI prAptakAlamajIjanat . pANDu.n lakShaNasampanna.n dIpyamAnamiva shriyA . tasya putrA maheShvAsA jaGYire pa~ncha pANDavAH .. 21..\\ R^itukAle tato jyeShThA.n vadhU.n tasmai nyayojayat . sA tu rUpa.n cha gandhaM cha maharSheH pravichintya tam . nAkarodvachana.n devyA bhayAtsurasutopamA .. 22..\\ tataH svairbhUShaNairdAsIM bhUShayitvApsara upamAm . preShayAmAsa kR^iShNAya tataH kAshipateH sutA .. 23..\\ dAsI R^iShimanuprAptaM pratyudgamyAbhivAdya cha . sa.nviveshAbhyanuGYAtA satkR^ityopachachAra ha .. 24..\\ kAmopabhogena tu sa tasyA.n tuShTimagAdR^iShiH . tayA sahoShito rAtriM maharShiH prIyamANayA .. 25..\\ uttiShThannabravIdenAmabhujiShyA bhaviShyasi . aya.n cha te shubhe garbhaH shrImAnudaramAgataH . dharmAtmA bhavitA loke sarvabuddhimatA.n varaH .. 26..\\ sa jaGYe viduro nAma kR^iShNadvaipAyanAtmajaH . dhR^itarAShTrasya cha bhrAtA pANDoshchAmitabuddhimAn .. 27..\\ dharmo vidura rUpeNa shApAttasya mahAtmanaH . mANDavyasyArtha tattvaGYaH kAmakrodhavivarjitaH .. 28..\\ sa dharmasyAnR^iNo bhUtvA punarmAtrA sametya cha . tasyai garbha.n samAvedya tatraivAntaradhIyata .. 29..\\ eva.n vichitravIryasya kShetre dvaipAyanAdapi . jaGYire devagarbhAbhAH kuruvaMshavivardhanAH .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 101} j

ki.n kR^itaM karma dharmeNa yene shApamupeyivAn . kasya shApAchcha brahmarShe shUdrayonAvajAyata .. 1..\\ v babhUva brAhmaNaH kashchinmANDavya iti vishrutaH . dhR^itimAnsarvadharmaGYaH satye tapasi cha sthitaH .. 2..\\ sa AshramapadadvAri vR^ikShamUle mahAtapAH . UrdhvabAhurmahAyogI tasthau mauna vratAnvitaH .. 3..\\ tasya kAlena mahatA tasmi.nstapasi tiShThataH . tamAshramapadaM prAptA dasyavo loptra hAriNaH . anusAryamANA bahubhI rakShibhirbharatarShabha .. 4..\\ te tasyAvasathe loptraM nidadhuH kurusattama . nidhAya cha bhayAllInAstatraivAnvAgate bale .. 5..\\ teShu lIneShvatho shIghra.n tatastadrakShiNAM balam . AjagAma tato.apashya.nstamR^iShi.n taskarAnugAH .. 6..\\ tamapR^ichchha.nstato rAja.nstathA vR^itta.n tapodhanam . katareNa pathA yAtA dasyavo dvijasattama . tena gachchhAmahe brahmanpathA shIghratara.n vayam .. 7..\\ tathA tu rakShiNA.n teShAM bruvatA.n sa tapodhanaH . na ki.n chidvachana.n rAjannavadatsAdhvasAdhu vA .. 8..\\ tataste rAjapuruShA vichinvAnAstadAshramam . dadR^ishustatra sa.nlInA.nstAMshchorAndravyameva cha .. 9..\\ tataH sha~NkA samabhavadrakShiNA.n taM muniM prati . sa.nyamyaina.n tato rAGYe dasyUMsh chaiva nyavedayan .. 10..\\ ta.n rAjA saha taishchorairanvashAdvadhyatAm iti . sa vadhya ghAtairaGYAtaH shUle proto mahAtapAH .. 11..\\ tataste shUlamAropya taM muni.n rakShiNastadA . pratijagmurmahIpAla.n dhanAnyAdAya tAnyatha .. 12..\\ shUlasthaH sa tu dharmAtmA kAlena mahatA tataH . nirAhAro.api viprarShirmaraNaM nAbhyupAgamat . dhArayAmAsa cha prANAnR^iShIMshcha samupAnayat .. 13..\\ shUlAgre tapyamAnena tapastena mahAtmanA . santApaM parama.n jagmurmunayo.atha parantapa .. 14..\\ te rAtrau shakunA bhUtvA saMnyavartanta sarvataH . darshayanto yathAshakti tamapR^ichchhandvijottamam . shrotumichchhAmahe brahmankiM pApa.n kR^itavAnasi .. 15..\\ tataH sa munishArdUlastAnuvAcha tapodhanAn . doShataH ka.n gamiShyAmi na hi me.anyo.aparAdhyati .. 16..\\ rAjA cha tamR^iShi.n shrutvA niShkramya saha mantribhiH . prasAdayAmAsa tadA shUlasthamR^iShisattamam .. 17..\\ yanmayApakR^itaM mohAdaGYAnAdR^iShisattama . prasAdaye tvA.n tatrAhaM na me tvaM kroddhumarhasi .. 18..\\ evamuktastato rAGYA prasAdamakaronmuniH . kR^itaprasAdo rAjA ta.n tataH samavatArayat .. 19..\\ avatArya cha shUlAgrAttachchhUlaM nishchakarSha ha . ashaknuvaMshcha niShkraShTu.n shUlaM mUle sa chichchhide .. 20..\\ sa tathAntargatenaiva shUlena vyacharanmuniH . sa tena tapasA lokAnvijigye durlabhAnparaiH . aNI mANDavya iti cha tato lokeShu kathyate .. 21..\\ sa gatvA sadana.n vipro dharmasya paramArthavit . Asanastha.n tato dharmaM dR^iShTvopAlabhata prabhuH .. 22..\\ kiM nu tadduShkR^ita.n karma mayA kR^itamajAnatA . yasyeyaM phalanirvR^ittirIdR^ishyAsAditA mayA . shIghramAchakShva me tattvaM pashya me tapaso balam .. 23..\\ dharma pata~NgakAnAM puchchheShu tvayeShIkA praveshitA .

karmaNastasya te prAptaM phalametattapodhana .. 24..\\ aan alpe.aparAdhe vipulo mama daNDastvayA kR^itaH . shUdrayonAvato dharmamAnuShaH sambhaviShyasi .. 25..\\ maryAdA.n sthApayAmyadya loke dharmaphalodayAm . AchaturdashamAdvarShAnna bhaviShyati pAtakam . pareNa kurvatAmeva.n doSha eva bhaviShyati .. 26..\\ v etena tvaparAdhena shApAttasya mahAtmanaH . dharmo vidura rUpeNa shUdrayonAvajAyata .. 27..\\ dharme chArthe cha kushalo lobhakrodhavivarjitaH . dIrghadarshI shama paraH kurUNA.n cha hite rataH .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 102} v teShu triShu kumAreShu jAteShu kurujA~Ngalam . kuravo.atha kurukShetra.n trayametadavardhata .. 1..\\ UrdhvasasyAbhavadbhUmiH sasyAni phalavanti cha . yathartu varShI parjanyo bahupuShpaphalA drumAH .. 2..\\ vAhanAni prahR^iShTAni muditA mR^igapakShiNaH . gandhavanti cha mAlyAni rasavanti phalAni cha .. 3..\\ vaNigbhishchAvakIryanta nagarANyatha shilpibhiH . shUrAshcha kR^itavidyAshcha santash cha sukhino.abhavan .. 4..\\ nAbhavandasyavaH ke chinnAdharmaruchayo janAH . pradesheShvapi rAShTrANA.n kR^ita.n yugamavartata .. 5..\\ dAnakriyA dharmashIlA yaGYavrataparAyaNAH . anyonyaprItisa.nyuktA vyavardhanta prajAstadA .. 6..\\ mAnakrodhavihInAshcha janA lobhavivarjitAH . anyonyamabhyavardhanta dharmottaramavartata .. 7..\\ tanmahodadhivatpUrNaM nagara.n vai vyarochata . dvAratoraNa niryUhairyuktamabhrachayopamaiH . prAsAdashatasambAdhaM mahendra purasaMnibham .. 8..\\ nadIShu vanakhaNDeShu vApI palvala sAnuShu . kAnaneShu cha ramyeShu vijahrurmuditA janAH .. 9..\\ uttaraiH kurubhirsArdha.n dakShiNAH kuravastadA . vispardhamAnA vyachara.nstathA siddharShichAraNaiH . nAbhavatkR^ipaNaH kashchinnAbhavanvidhavAH striyaH .. 10..\\ tasmi~njanapade ramye bahavaH kurubhiH kR^itAH . kUpArAma sabhA vApyo brAhmaNAvasathAstathA . bhIShmeNa shAstrato rAjansarvataH parirakShite .. 11..\\ babhUva ramaNIyashcha chaityayUpa shatA~NkitaH . sa deshaH pararAShTrANi pratigR^ihyAbhivardhitaH . bhIShmeNa vihita.n rAShTre dharmachakramavartata .. 12..\\ kriyamANeShu kR^ityeShu kumArANAM mahAtmanAm . paurajAnapadAH sarve babhUvuH satatotsavAH .. 13..\\ gR^iheShu kurumukhyAnAM paurANA.n cha narAdhipa . dIyatAM bhujyatA.n cheti vAcho.ashrUyanta sarvashaH .. 14..\\ dhR^itarAShTrashcha pANDushcha vidurashcha mahAmatiH . janmaprabhR^iti bhIShmeNa putravatparipAlitAH .. 15..\\ sa.nskAraiH sa.nskR^itAste tu vratAdhyayana sa.nyutAH . shramavyAyAma kushalAH samapadyanta yauvanam .. 16..\\ dhanurvede.ashvapR^iShThe cha gadAyuddhe.asi charmaNi . tathaiva gajashikShAyAM nItishAstre cha pAragAH .. 17..\\ itihAsa purANeShu nAnA shikShAsu chAbhibho . vedavedA~NgatattvaGYAH sarvatra kR^itanishramAH .. 18..\\ pANDurdhanuShi vikrAnto narebhyo.abhyadhiko.abhavat .

atyanyAnbalavAnAsIddhR^itarAShTro mahIpatiH .. 19..\\ triShu lokeShu na tvAsItkashchidvidura saMmitaH . dharmanityastato rAjandharme cha parama.n gataH .. 20..\\ pranaShTa.n shantanorvaMshaM samIkShya punaruddhR^itam . tato nirvachana.n loke sarvarAShTreShvavartata .. 21..\\ vIrasUnA.n kAshisute deshAnAM kurujA~Ngalam . sarvadharmavidAM bhIShmaH purANA.n gajasAhvayam .. 22..\\ dhR^itarAShTrastvachakShuShTvAdrAjyaM na pratyapadyata . karaNatvAchcha viduraH pANDurAsInmahIpatiH .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 103} bhs guNaiH samudita.n samyagidaM naH prathita.n kulam . atyanyAnpR^ithivIpAlAnpR^ithivyAmadhirAjyabhAk .. 1..\\ rakShita.n rAjabhiH pUrvairdharmavidbhirmahAtmabhiH . notsAdamagamachcheda.n kadA chidiha naH kulam .. 2..\\ mayA cha satyavatyA cha kR^iShNena cha mahAtmanA . samavasthApitaM bhUyo yuShmAsu kulatantuShu .. 3..\\ vardhate tadidaM putra kula.n sAgaravadyathA . tathA mayA vidhAtavya.n tvayA chaiva visheShataH .. 4..\\ shrUyate yAdavI kanyA anurUpA kulasya naH . subalasyAtmajA chaiva tathA madreshvarasya cha .. 5..\\ kulInA rUpavatyashcha nAthavatyashcha sarvashaH . uchitAshchaiva sambandhe te.asmAka.n kShatriyarShabhAH .. 6..\\ manye varayitavyAstA ityaha.n dhImatA.n vara . santAnArtha.n kulasyAsya yadvA vidura manyase .. 7..\\ v bhavAnpitA bhavAnmAtA bhavAnnaH paramo guruH . tasmAtsvaya.n kulasyAsya vichArya kuru yaddhitam .. 8..\\ v atha shushrAva viprebhyo gAndhArI.n subalAtmajAm . ArAdhya varada.n devaM bhaga netrahara.n haram . gAndhArI kila putrANA.n shataM lebhe varaM shubhA .. 9..\\ iti shrutvA cha tattvena bhIShmaH kurupitAmahaH . tato gAndhArarAjasya preShayAmAsa bhArata .. 10..\\ achakShuriti tatrAsItsubalasya vichAraNA . kula.n khyAtiM cha vR^ittaM cha buddhyA tu prasamIkShya saH . dadau tA.n dhR^itarAShTrAya gAndhArIM dharmachAriNIm .. 11..\\ gAndhArI tvapi shushrAva dhR^itarAShTramachakShuSham . AtmAna.n ditsitaM chAsmai pitrA mAtrA cha bhArata .. 12..\\ tataH sA paTTamAdAya kR^itvA bahuguNa.n shubhA . babandha netre sve rAjanpativrataparAyaNA . nAtyashnIyAM patimahamityeva.n kR^itanishchayA .. 13..\\ tato gAndhArarAjasya putraH shakunirabhyayAt . svasAraM parayA lakShmyA yuktAmAdAya kauravAn .. 14..\\ dattvA sa bhaginI.n vIro yathArha.n cha parichchhadam . punarAyAtsvanagaraM bhIShmeNa pratipUjitaH .. 15..\\ gAndhAryapi varArohA shIlAchAra vicheShTitaiH . tuShTi.n kurUNA.n sarveShAM janayAmAsa bhArata .. 16..\\ vR^ittenArAdhya tAnsarvAnpativrataparAyaNA . vAchApi puruShAnanyAnsuvratA nAnvakIrtayat .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 104} v shUro nAma yadushreShTho vasudeva pitAbhavat . tasya kanyA pR^ithA nAma rUpeNAsadR^ishI bhuvi .. 1..\\

paitR^iShvaseyAya sa tAmanapatyAya vIryavAn . agryamagre pratiGYAya svasyApatyasya vIryavAn .. 2..\\ agrajAteti tA.n kanyAmagryAnugraha kA~NkShiNe . pradadau kuntibhojAya sakhA sakhye mahAtmane .. 3..\\ sA niyuktA piturgehe devatAtithipUjane . ugraM paryacharadghoraM brAhmaNa.n saMshitavratam .. 4..\\ nigUDha nishchaya.n dharme yaM taM durvAsasa.n viduH . tamugra.n saMshitAtmAnaM sarvayatnairatoShayat .. 5..\\ tasyai sa pradadau mantramApaddharmAnvavekShayA . abhichArAbhisa.nyuktamabravIchchaiva tAM muniH .. 6..\\ ya.n ya.n devaM tvametena mantreNAvAhayiShyasi . tasya tasya prasAdena putrastava bhaviShyati .. 7..\\ tathoktA sA tu vipreNa tena kautUhalAttadA . kanyA satI devamarkamAjuhAva yashasvinI .. 8..\\ sA dadarsha tamAyAntaM bhAskara.n lokabhAvanam . vismitA chAnavadyA~NgI dR^iShTvA tanmahadadbhutam .. 9..\\ prakAshakarmA tapanastasyA.n garbhaM dadhau tataH . ajIjanattato vIra.n sarvashastrabhR^itAM varam . AmuktakavachaH shrImAndevagarbhaH shriyAvR^itaH .. 10..\\ sahaja.n kavachaM bibhratkuNDaloddyotitAnanaH . ajAyata sutaH karNaH sarvalokeShu vishrutaH .. 11..\\ prAdAchcha tasyAH kanyAtvaM punaH sa paramadyutiH . dattvA cha dadatA.n shreShTho divamAchakrame tataH .. 12..\\ gUhamAnApachAra.n taM bandhupakSha bhayAttadA . utsasarja jale kuntI ta.n kumAra.n salakShaNam .. 13..\\ tamutsR^iShTa.n tadA garbha.n rAdhA bhartA mahAyashAH . putratve kalpayAmAsa sabhAryaH sUtanandanaH .. 14..\\ nAmadheya.n cha chakrAte tasya bAlasya tAvubhau . vasunA saha jAto.aya.n vasu SheNo bhavatviti .. 15..\\ sa vardhAmAno balavAnsarvAstreShUdyato.abhavat . A pR^iShThatApAdAdityamupatasthe sa vIryavAn .. 16..\\ yasminkAle japannAste sa vIraH satyasa~NgaraH . nAdeyaM brAhmaNeShvAsIttasminkAle mahAtmanaH .. 17..\\ tamindro brAhmaNo bhUtvA bhikShArthaM bhUtabhAvanaH . kuNDale prArthayAmAsa kavacha.n cha mahAdyutiH .. 18..\\ utkR^itya vimanAH svA~NgAtkavacha.n rudhirasravam . karNastu kuNDale chhittvA prAyachchhatsa kR^itA~njaliH .. 19..\\ shakti.n tasmai dadau shakro vismito vAkyamabravIt . devAsuramanuShyANA.n gandharvoragarakShasAm . yasmai kShepsyasi ruShTaH sanso.anayA na bhaviShyati .. 20..\\ purA nAma tu tasyAsIdvasu SheNa iti shrutam . tato vaikartanaH karNaH karmaNA tena so.abhavat .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 105} v rUpasattvaguNopetA dharmArAmA mahAvratA . duhitA kuntibhojasya kR^ite pitrA svaya.nvare .. 1..\\ si.nhadaMShTra.n gajaskandhamR^iShabhAkShaM mahAbalam . bhUmipAla sahasrANAM madhye pANDumavindata .. 2..\\ sa tayA kuntibhojasya duhitrA kurunandanaH . yuyuje.amitasaubhAgyaH paulomyA maghavAniva .. 3..\\ yAtvA devavratenApi madrANAM puTabhedanam . vishrutA triShu lokeShu mAdrI madrapateH sutA .. 4..\\ sarvarAjasu vikhyAtA rUpeNAsadR^ishI bhuvi . pANDorarthe parikrItA dhanena mahatA tadA . vivAha.n kArayAmAsa bhIShmaH pANDormahAtmanaH .. 5..\\ si.nhoraska.n gajaskandhamR^iShabhAkShaM manasvinam . pANDu.n dR^iShTvA naravyAghra.n vyasmayanta narA bhuvi .. 6..\\ kR^itodvAhastataH pANDurbalotsAha samanvitaH . jigIShamANo vasudhA.n yayau shatrUnanekashaH .. 7..\\

pUrvamAgaskR^ito gatvA dashArNAH samare jitAH . pANDunA narasi.nhena kauravANA.n yashobhR^itA .. 8..\\ tataH senAmupAdAya pANDurnAnAvidha dhvajAm . prabhUtahastyashvarathAM padAtigaNasa~NkulAm .. 9..\\ AgaskR^itsarvavIrANA.n vairI sarvamahIbhR^itAm . goptA magadha rAShTrasya dArvo rAjagR^ihe hataH .. 10..\\ tataH kosha.n samAdAya vAhanAni balAni cha . pANDunA mithilA.n gatvA videhAH samare jitAH .. 11..\\ tathA kAshiShu suhmeShu puNDreShu bharatarShabha . svabAhubalavIryeNa kurUNAmakarodyashaH .. 12..\\ ta.n sharaughamahAjvAlamastrArchiShamarindamam . pANDupAvakamAsAdya vyadahyanta narAdhipAH .. 13..\\ te sasenAH sasenena vidhva.nsitabalA nR^ipAH . pANDunA vashagAH kR^itvA karakarmasu yojitAH .. 14..\\ tena te nirjitAH sarve pR^ithivyA.n sarvapArthivAH . tamekaM menire shUra.n deveShviva purandaram .. 15..\\ ta.n kR^itA~njalayaH sarve praNatA vasudhAdhipAH . upAjagmurdhana.n gR^ihya ratnAni vividhAni cha .. 16..\\ maNimuktA pravAla.n cha suvarNa.n rajataM tathA . goratnAnyashvaratnAni ratharatnAni ku~njarAn .. 17..\\ kharoShTramahiShAMshchaiva yachcha ki.n chidajAvikam . tatsarvaM pratijagrAha rAjA nAgapurAdhipaH .. 18..\\ tadAdAya yayau pANDuH punarmuditavAhanaH . harShayiShyansvarAShTrANi pura.n cha gajasAhvayam .. 19..\\ shantano rAjasi.nhasya bharatasya cha dhImataH . pranaShTaH kIrtijaH shabdaH pANDunA punaruddhR^itaH .. 20..\\ ye purA kuru rAShTrANi jahruH kuru dhanAni cha . te nAgapurasi.nhena pANDunA karadAH kR^itAH .. 21..\\ ityabhAShanta rAjAno rAjAmAtyAshcha sa~NgatAH . pratItamanaso hR^iShTAH paurajAnapadaiH saha .. 22..\\ pratyudyayusta.n samprAptaM sarve bhIShma purogamAH . te nadUramivAdhvAna.n gatvA nAgapurAlayAH . AvR^ita.n dadR^ishurloka.n hR^iShTA bahuvidhairjanaiH .. 23..\\ nAnA yAnasamAnItai ratnairuchchAvachaistathA . hastyashvaratharatnaishcha gobhiruShTrairathAvikaiH . nAnta.n dadR^ishurAsAdya bhIShmeNa saha kauravAH .. 24..\\ so.abhivAdya pituH pAdau kausalyAnandavardhanaH . yathArhaM mAnayAmAsa paurajAnapadAnapi .. 25..\\ pramR^idya pararAShTrANi kR^itArthaM punarAgatam . putramAsAdya bhIShmastu harShAdashrUNyavartayat .. 26..\\ sa tUryashatasa~NghAnAM bherINA.n cha mahAsvanaiH . harShayansarvashaH paurAnvivesha gajasAhvayam .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 106} vai dhR^itarAShTrAbhyanuGYAtaH svabAhuvijita.n dhanam . bhIShmAya satyavatyai cha mAtre chopajahAra saH .. 1..\\ vidurAya cha vai pANDuH preShayAmAsa taddhanam . suhR^idashchApi dharmAtmA dhanena samatarpayat .. 2..\\ tataH satyavatIM bhIShmaH kausalyA.n cha yashasvinIm . shubhaiH pANDujitai ratnaistoShayAmAsa bhArata .. 3..\\ nananda mAtA kausalyA tamapratimatejasam . jayantamiva paulomI pariShvajya nararShabham .. 4..\\ tasya vIrasya vikrAntaiH sahasrashatadakShiNaiH . ashvamedha shatairIje dhR^itarAShTro mahAmakhaiH .. 5..\\ samprayuktashcha kuntyA cha mAdryA cha bharatarShabha . jitatandrIstadA pANDurbabhUva vanagocharaH .. 6..\\ hitvA prAsAdanilaya.n shubhAni shayanAni cha . araNyanityaH satataM babhUva mR^igayA paraH .. 7..\\ sa charandakShiNaM pArshva.n ramyaM himavato gireH .

uvAsa giripR^iShTheShu mahAshAlavaneShu cha .. 8..\\ rarAja kuntyA mAdryA cha pANDuH saha vane vasan . kareNvoriva madhyasthaH shrImAnpaurandaro gajaH .. 9..\\ bhArata.n saha bhAryAbhyAM bANakhaDgadhanurdharam . vichitrakavacha.n vIraM paramAstra vidaM nR^ipam . devo.ayamityamanyanta charanta.n vanavAsinaH .. 10..\\ tasya kAmAMshcha bhogAMshcha narA nityamatandritAH . upajahrurvanAnteShu dhR^itarAShTreNa choditAH .. 11..\\ atha pArashavI.n kanyAM devalasya mahIpateH . rUpayauvana sampannA.n sa shushrAvApagA sutaH .. 12..\\ tatastu varayitvA tAmAnAyya puruSharShabhaH . vivAha.n kArayAmAsa vidurasya mahAmateH .. 13..\\ tasyA.n chotpAdayAmAsa viduraH kurunandanaH . putrAnvinayasampannAnAtmanaH sadR^ishAnguNaiH .. 14..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 107} vai tataH putrashata.n jaGYe gAndhAryAM janamejaya . dhR^itarAShTrasya vaishyAyAmekashchApi shatAtparaH .. 1..\\ pANDoH kuntyA.n cha mAdryAM cha pa~ncha putrA mahArathAH . devebhyaH samapadyanta santAnAya kulasya vai .. 2..\\ j kathaM putrashata.n jaGYe gAndhAryAM dvijasattama . kiyatA chaiva kAlena teShAmAyushcha kiM param .. 3..\\ katha.n chaikaH sa vaishyAyAM dhR^itarAShTra suto.abhavat . katha.n cha sadR^ishIM bhAryAM gAndhArIM dharmachAriNIm . AnukUlye vartamAnA.n dhR^itarAShTro.atyavartata .. 4..\\ katha.n cha shaptasya sataH pANDostena mahAtmanA . samutpannA daivatebhyaH pa~ncha putrA mahArathAH .. 5..\\ etadvidvanyathAvR^ittha.n vistareNa tapodhana . kathayasva na me tR^iptiH kathyamAneShu bandhuShu .. 6..\\ v kShuchchhramAbhipariglAna.n dvaipAyanamupasthitam . toShayAmAsa gAndhArI vyAsastasyai vara.n dadau .. 7..\\ sA vavre sadR^ishaM bhartuH putrANA.n shatamAtmanaH . tataH kAlena sA garbha.n dhR^itarAShTrAdathAgrahIt .. 8..\\ sa.nvatsaradvaya.n taM tu gAndhArI garbhamAhitam . aprajA dhArayAmAsa tatastA.n duHkhamAvishat .. 9..\\ shrutvA kuntIsuta.n jAtaM bAlArkasamatejasam . udarasyAtmanaH sthairyamupalabhyAnvachintayat .. 10..\\ aGYAta.n dhR^itarAShTrasya yatnena mahatA tataH . sodaraM pAtayAmAsa gAndhArI duHkhamUrchchhitA .. 11..\\ tato jaGYe mA.nsapeshI lohAShThIleva sa.nhatA . dvivarShasambhR^itA.n kukShau tAmutsraShTuM prachakrame .. 12..\\ atha dvaipAyano GYAtvA tvaritaH samupAgamat . tA.n sa mA.nsamayIM peshI.n dadarsha japatAM varaH .. 13..\\ tato.abravItsaubaleyI.n kimidaM te chikIrShitam . sA chAtmano mata.n satyaM shasha.nsa paramarShaye .. 14..\\ jyeShTha.n kuntIsutaM jAta.n shrutvA ravisamaprabham . duHkhena parameNedamudaraM pAtitaM mayA .. 15..\\ shata.n cha kila putrANA.n vitIrNaM me tvayA purA . iya.n cha me mA.nsapeshI jAtA putrashatAya vai .. 16..\\ vy evametatsaubaleyi naitajjAtvanyathA bhavet .

vitathaM noktapUrvaM me svaireShvapi kuto.anyathA .. 17..\\ ghR^itapUrNa.n kuNDa shataM kShiprameva vidhIyatAm . shItAbhiradbhiraShThIlAmimA.n cha pariShi~nchata .. 18..\\ v sA sichyamAnA aShThIlA abhavachchhatadhA tadA . a~NguShTha parva mAtrANA.n garbhANAM pR^ithageva tu .. 19..\\ ekAdhika shataM pUrNa.n yathAyogaM vishAM pate . mA.nsapeshyAstadA rAjankramashaH kAlaparyayAt .. 20..\\ tatastA.nsteShu kuNDeShu garbhAnavadadhe tadA . svanugupteShu desheShu rakShA.n cha vyadadhAttataH .. 21..\\ shashAsa chaiva bhagavAnkAlenaitAvatA punaH . vighaTTanIyAnyetAni kuNDAnIti sma saubalIm .. 22..\\ ityuktvA bhagavAnvyAsastathA pratividhAya cha . jagAma tapase dhImAnhimavanta.n shilochchayam .. 23..\\ jaGYe krameNa chaitena teShA.n duryodhano nR^ipaH . janmatastu pramANena jyeShTho rAjA yudhiShThiraH .. 24..\\ jAtamAtre sute tasmindhR^itarAShTro.abravIdidam . samAnIya bahUnviprAnbhIShma.n vidurameva cha .. 25..\\ yudhiShThiro rAjaputro jyeShTho naH kulavardhanaH . prAptaH svaguNato rAjyaM na tasminvAchyamasti naH .. 26..\\ aya.n tvanantarastasmAdapi rAjA bhaviShyati . etaddhi brUta me satya.n yadatra bhavitA dhruvam .. 27..\\ vAkyasyaitasya nidhane dikShu sarvAsu bhArata . kravyAdAH prANadanghorAH shivAshchAshiva sha.nsinaH .. 28..\\ lakShayitvA nimittAni tAni ghorANi sarvashaH . te.abruvanbrAhmaNA rAjanvidurashcha mahAmatiH .. 29..\\ vyakta.n kulAnta karaNo bhavitaiSha sutastava . tasya shAntiH parityAge puShTyA tvapanayo mahAn .. 30..\\ shatamekonamapyastu putrANA.n te mahIpate . ekena kuru vai kShema.n lokasya cha kulasya cha .. 31..\\ tyajedeka.n kulasyArthe grAmasyArthe kulaM tyajet . grAma.n janapadasyArthe AtmArthe pR^ithivIM tyajet .. 32..\\ sa tathA vidureNoktastaishcha sarvairdvijottamaiH . na chakAra tathA rAjA putrasneha samanvitaH .. 33..\\ tataH putrashata.n sarva.n dhR^itarAShTrasya pArthiva . mAsamAtreNa sa~njaGYe kanyA chaikA shatAdhikA .. 34..\\ gAndhAryA.n klishyamAnAyAmudareNa vivardhatA . dhR^itarAShTraM mahAbAhu.n vaishyA paryacharatkila .. 35..\\ tasminsa.nvatsare rAjandhR^itarAShTrAnmahAyashAH . jaGYe dhImA.nstatastasyA.n yuyutsuH karaNo nR^ipa .. 36..\\ evaM putrashata.n jaGYe dhR^itarAShTrasya dhImataH . mahArathAnA.n vIrANA.n kanyA chaikAtha duHshalA .. 37..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 108} j jyeShThAnujyeShThatA.n teShAM nAmadheyAni chAbhibho . dhR^itarAShTrasya putrANAmAnupUrvyeNa kIrtaya .. 1..\\ v duryodhano yuyutsushcha rAjanduHshAsanastathA . duHsaho duHshalashchaiva jalasandhaH samaH sahaH .. 2..\\ vindAnuvindau durdharShaH subAhurduShpradharShaNaH . durmarShaNo durmukhashcha duShkarNaH karNa eva cha .. 3..\\ viviMshatirvikarNashcha jalasandhaH sulochanaH . chitropachitrau chitrAkShashchAru chitraH sharAsanaH .. 4..\\ durmado duShpragAhashcha vivitsurvikaTaH samaH . UrNu nAbhaH sunAbhashcha tathA nandopanandakau .. 5..\\

senApatiH suSheNashcha kuNDodara mahodarau . chitrabANashchitravarmA suvarmA durvimochanaH .. 6..\\ ayo bAhurmahAbAhushchitrA~NgashchitrakuNDalaH . bhImavego bhImabalo balAkI balavardhanaH .. 7..\\ ugrAyudho bhImakarmA kanakAyurdR^iDhAyudhaH . dR^iDhavarmA dR^iDhakShatraH somakIrtiranUdaraH .. 8..\\ dR^iDhasandho jarAsandhaH satyasandhaH sadaH suvAk . ugrashravA ashvasenaH senAnIrduShparAjayaH .. 9..\\ aparAjitaH paNDitako vishAlAkSho durAvaraH . dR^iDhahastaH suhastashcha vAtavegasuvarchasau .. 10..\\ AdityaketurbahvAshInAgadantogra yAyinau . kavachI niSha~NgI pAshI cha daNDadhAro dhanurgrahaH .. 11..\\ ugro bhIma ratho vIro vIrabAhuralolupaH . abhayo raudrakarmA cha tathA dR^iDharathastrayaH .. 12..\\ anAdhR^iShyaH kuNDa bhedI virAvI dIrghalochanaH . dIrghabAhurmahAbAhurvyUDhorurkanakadhvajaH .. 13..\\ kuNDAshI virajAshchaiva duHshalA cha shatAdhikA . etadekashata.n rAjankanyA chaikA prakIrtitA .. 14..\\ nAmadheyAnupUrvyeNa viddhi janma kramaM nR^ipa . sarve tvatirathAH shUrAH sarve yuddhavishAradAH .. 15..\\ sarve vedavidashchaiva rAjashAstreShu kovidAH . sarve sa.nsargavidyAsu vidyAbhijana shobhinaH .. 16..\\ sarveShAmanurUpAshcha kR^itA dArA mahIpate . dhR^itarAShTreNa samaye samIkShya vidhivattadA .. 17..\\ duHshalA.n samaye rAjA sindhurAjAya bhArata . jayadrathAya pradadau saubalAnumate tadA .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 109} j kathito dhArtarAShTrANAmArShaH sambhava uttamaH . amAnuSho mAnuShANAM bhavatA brahma vittama .. 1..\\ nAmadheyAni chApyeShA.n kathyamAnAni bhAgashaH . tvattaH shrutAni me brahmanpANDavAnA.n tu kIrtaya .. 2..\\ te hi sarve mahAtmAno devarAjaparAkramAH . tvayaivAMshAvataraNe deva bhAgAH prakIrtitAH .. 3..\\ tasmAdichchhAmyaha.n shrotumatimAnuSha karmaNAm . teShAmAjanana.n sarvaM vaishampAyana kIrtaya .. 4..\\ v rAjA pANDurmahAraNye mR^igavyAlaniShevite . vane maithuna kAlastha.n dadarsha mR^igayUthapam .. 5..\\ tatastA.n cha mR^igIM taM cha rukmapu~NkhaiH supatribhiH . nirbibheda sharaistIkShNaiH pANDuH pa~nchabhirAshugaiH .. 6..\\ sa cha rAjanmahAtejA R^iShiputrastapodhanaH . bhAryayA saha tejasvI mR^igarUpeNa sa~NgataH .. 7..\\ sa.nsaktastu tayA mR^igyA mAnuShImIrayangiram . kShaNena patito bhUmau vilalApAkulendriyaH .. 8..\\ mrga kAmamanyuparItApi buddhya~Nga rahitApi cha . varjayanti nR^isha.nsAni pApeShvabhiratA narAH .. 9..\\ na vidhi.n grasate praGYA praGYAM tu grasate vidhiH . vidhiparyAgatAnarthAnpraGYA na pratipadyate .. 10..\\ shashvaddharmAtmanAM mukhye kule jAtasya bhArata . kAmalobhAbhibhUtasya katha.n te chalitA matiH .. 11..\\ p

shatrUNA.n yA vadhe vR^ittiH sA mR^igANAM vadhe smR^itA . rAGYAM mR^igana mAM mohAttva.n garhayitumarhasi .. 12..\\ achchhadmanAmAyayA cha mR^igANA.n vadha iShyate . sa eva dharmo rAGYA.n tu tadvidvAnkiM nu garhase .. 13..\\ agastyaH satramAsInashchachAra mR^igayAmR^iShiH . AraNyAnsarvadaivatyAnmR^igAnprokShya mahAvane .. 14..\\ pramANa dR^iShTadharmeNa kathamasmAnvigarhase . agastyasyAbhichAreNa yuShmAka.n vai vapA hutA .. 15..\\ mrga na ripUnvai samuddishya vimu~nchanti purA sharAn . randhra eShA.n visheSheNa vadhakAlaH prashasyate .. 16..\\ p pramattamapramatta.n vA vivR^ita.n ghnanti chaujasA . upAyairiShubhistIkShNaiH kasmAnmR^igavigarhase .. 17..\\ m nAha.n ghnantaM mR^igAnrAjanvigarhe AtmakAraNAt . maithuna.n tu pratIkShyaM me syAttvayehAnR^isha.nsataH .. 18..\\ sarvabhUtahite kAle sarvabhUtepsite tathA . ko hi vidvAnmR^iga.n hanyAchcharantaM maithunaM vane . puruShArtha phala.n kAnta.n yattvayA vitathaM kR^itam .. 19..\\ pauravANAmR^iShINA.n cha teShAmakliShTakarmaNAm . vaMshe jAtasya kauravya nAnurUpamida.n tava .. 20..\\ nR^isha.nsa.n karma sumahatsarvalokavigarhitam . asvargyamayashasya.n cha adharmiShThaM cha bhArata .. 21..\\ strI bhogAnA.n visheShaGYaH shAstradharmArthatattvavit . nArhastva.n surasa~NkAsha kartumasvargyamIdR^isham .. 22..\\ tvayA nR^isha.nsakartAraH pApAchArAshcha mAnavAH . nigrAhyAH pArthivashreShTha trivargaparivarjitAH .. 23..\\ ki.n kR^itaM te narashreShTha nighnato mAmanAgasam . muniM mUlaphalAhAraM mR^igaveSha dharaM nR^ipa . vasamAnamaraNyeShu nitya.n shama parAyaNam .. 24..\\ tvayAha.n hi.nsito yasmAttasmAttvAmapyasaMshayam . dvayornR^isha.nsakartAramavasha.n kAmamohitam . jIvitAntakaro bhAva evamevAgamiShyati .. 25..\\ aha.n hi kindamo nAma tapasApratimo muniH . vyapatrapanmanuShyANAM mR^igyAM maithunamAcharam .. 26..\\ mR^igo bhUtvA mR^igaiH sArdha.n charAmi gahane vane . na tu te brahmahatyeyaM bhaviShyatyavijAnataH . mR^igarUpadhara.n hatvA mAmeva.n kAmamohitam .. 27..\\ asya tu tvaM phalaM mUDha prApsyasIdR^ishameva hi . priyayA saha sa.nvAsaM prApya kAmavimohitaH . tvamapyasyAmavasthAyAM pretaloka.n gamiShyasi .. 28..\\ antakAle cha sa.nvAsa.n yayA gantAsi kanyayA . pretarAjavashaM prApta.n sarvabhUtaduratyayam . bhaktyA matimatA.n shreShTha saiva tvAmanuyAsyati .. 29..\\ vartamAnaH sukhe duHkha.n yathAhaM prAptitastvayA . tathA sukha.n tvA.n samprAptaM duHkhamabhyAgamiShyati .. 30..\\ v evamuktvA suduHkhArto jIvitAtsa vyayujyata . mR^igaH pANDushcha shokArtaH kShaNena samapadyata .. 31..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 110} vai

ta.n vyatItamatikramya rAjA svamiva bAndhavam . sabhAryaH shokaduHkhArtaH paryadevayadAturaH .. 1..\\ paandu satAmapi kule jAtAH karmaNA bata durgatim . prApnuvantyakR^itAtmAnaH kAmajAlavimohitAH .. 2..\\ shashvaddharmAtmanA jAto bAla eva pitA mama . jIvitAntamanuprAptaH kAmAtmaiveti naH shrutam .. 3..\\ tasya kAmAtmanaH kShetre rAGYaH sa.nyata vAgR^iShiH . kR^iShNadvaipAyanaH sAkShAdbhagavAnmAmajIjanat .. 4..\\ tasyAdya vyasane buddhiH sa~njAteyaM mamAdhamA . tyaktasya devairanayAnmR^igayAyA.n durAtmanaH .. 5..\\ mokShameva vyavasyAmi bandho hi vyasanaM mahat . suvR^ittimanuvartiShye tAmahaM pituravyayAm . atIva tapasAtmAna.n yojayiShyAmyasaMshayam .. 6..\\ tasmAdeko.ahamekAhamekaikasminvanaspatau . charanbhaikShaM munirmuNDashchariShyAmi mahImimAm .. 7..\\ pA.nsunA samavachchhannaH shUnyAgAra pratishrayaH . vR^ikShamUlaniketo vA tyaktasarvapriyApriyaH .. 8..\\ na shochanna prahR^iShyaMshcha tulyanindAtmasa.nstutiH . nirAshIrnirnamaskAro nirdvandvo niShparigrahaH .. 9..\\ na chApyavahasanka.n chinna kurvanbhrukuTIM kva chit . prasannavadano nitya.n sarvabhUtahite rataH .. 10..\\ ja~NgamAja~Ngama.n sarvamavihi.nsaMsh chaturvidham . svAsu prajAsviva sadA samaH prANabhR^itAM prati .. 11..\\ ekakAla.n charanbhaikShaM kulAni dve cha pa~ncha cha . asambhave vA bhaikShasya charannanashanAnyapi .. 12..\\ alpamalpa.n yathA bhojyaM pUrvalAbhena jAtuchit . nityaM nAtichara.NllAbhe alAbhe sapta pUrayan .. 13..\\ vAsyaika.n takShato bAhuM chandanenaikamukShataH . nAkalyANaM na kalyANaM pradhyAyannubhayostayoH .. 14..\\ na jijIviShuvatki.n chinna mumUrShuvadAcharan . maraNa.n jIvitaM chaiva nAbhinandanna cha dviShan .. 15..\\ yAH kAshchijjIvatA shakyAH kartumabhyudaya kriyAH . tAH sarvAH samatikramya nimeShAdiShvavasthitaH .. 16..\\ tAsu sarvAsvavasthAsu tyaktasarvendriyakriyaH . samparityakta dharmAtmA sunirNiktAtma kalmaShaH .. 17..\\ nirmuktaH sarvapApebhyo vyatItaH sarvavAgurAH . na vashe kasya chittiShThansadharmA mAtarishvanaH .. 18..\\ etayA satata.n vR^ittyA charannevaM prakArayA . deha.n sandhArayiShyAmi nirbhayaM mArgamAsthitaH .. 19..\\ nAha.n shvA charite mArge avIrya kR^ipaNochite . svadharmAtsatatApete rameya.n vIryavarjitaH .. 20..\\ satkR^ito.asaktR^ito vApi yo.anyA.n kR^ipaNa chakShuShA . upaiti vR^itti.n kAmAtmA sa shunA.n vartate pathi .. 21..\\ v evamuktvA suduHkhArto niHshvAsaparamo nR^ipaH . avekShamANaH kuntI.n cha mAdrIM cha samabhAShata .. 22..\\ kausalyA viduraH kShattA rAjA cha saha bandhubhiH . AryA satyavatI bhIShmaste cha rAjapurohitAH .. 23..\\ brAhmaNAshcha mahAtmAnaH somapAH saMshitavratAH . pauravR^iddhAshcha ye tatra nivasantyasmadAshrayAH . prasAdya sarve vaktavyAH pANDuH pravrajito vanam .. 24..\\ nishamya vachanaM bharturvanavAse dhR^itAtmanaH . tatsama.n vachana.n kuntI mAdrI cha samabhAShatAm .. 25..\\ anye.api hyAshramAH santi ye shakyA bharatarShabhaH .

AvAbhyA.n dharmapatnIbhyA.n saha taptvA tapo mahat . tvameva bhavitA sArthaH svargasyApi na saMshayaH .. 26..\\ praNidhAyendriya grAmaM bhartR^ilokaparAyaNe . tyaktakAmasukhe hyAvA.n tapsyAvo vipulaM tapaH .. 27..\\ yadi AvAM mahAprAGYa tyakShyasi tva.n vishAM pate . adyaivAvAM prahAsyAvo jItivaM nAtra saMshayaH .. 28..\\ p yadi vyavasita.n hyetadyuvayordharmasa.nhitam . svavR^ittimanuvartiShye tAmahaM pituravyayAm .. 29..\\ tyaktagrAmya sukhAchArastapyamAno mahattapaH . valkalI phalamUlAshI chariShyAmi mahAvane .. 30..\\ agni.n juhvannubhau kAlAvubhau kAlAvupaspR^ishan . kR^ishaH parimitArAhashchIracharma jaTAdharaH .. 31..\\ shItavAtAtapa sahaH kShutpipAsAshramAnvitaH . tapasA dushchareNeda.n sharIramupashoShayan .. 32..\\ ekAntashIlI vimR^ishanpakvApakvena vartayan . pitR^IndevAMshcha vanyena vAgbhiradbhish cha tarpayan .. 33..\\ vAnaprasthajanasyApi darshana.n kulavAsinAm . nApriyANyAcharajjAtu kiM punargrAmavAsinAm .. 34..\\ evamAraNya shAstrANAmugramugratara.n vidhim . kA~NkShamANo.ahamAsiShye dehasyAsya samApanAt .. 35..\\ v ityevamuktvA bhArye te rAjA kauravavaMshajaH . tatashchUDAmaNiM niShkama~Ngade kuNDalAni cha . vAsA.nsi cha mahArhANi strINAmAbharaNAni cha .. 36..\\ pradAya sarva.n viprebhyaH pANDuH punarabhAShata . gatvA nAgapura.n vAchyaM pANDuH pravrajito vanam .. 37..\\ artha.n kAma.n sukhaM chaiva ratiM cha paramAtmikAm . pratasthe sarvamutsR^ijya sabhAryaH kurupu~NgavaH .. 38..\\ tatastasyAnuyAtrANi te chaiva parichArakAH . shrutvA bharata si.nhasya vividhAH karuNA giraH . bhImamArtasvara.n kR^itvA hAheti parichukrushuH .. 39..\\ uShNamashruvimu~nchantasta.n vihAya mahIpatim . yayurnAgapura.n tUrNa.n sarvamAdAya tadvachaH .. 40..\\ shrutvA cha tebhyastatsarva.n yathAvR^ittaM mahAvane . dhR^itarAShTro narashreShThaH pANDumevAnvashochata .. 41..\\ rAjaputrastu kauravyaH pANDurmUlaphalAshanaH . jagAma saha bhAryAbhyA.n tato nAgasabhaM girim .. 42..\\ sa chaitrarathamAsAdya vAriSheNamatItya cha . himavantamatikramya prayayau gandhamAdanam .. 43..\\ rakShyamANo mahAbhUtaiH siddhaishcha paramarShibhiH . uvAsa sa tadA rAjA sameShu viShameShu cha .. 44..\\ indra dyumna saraH prApya ha.nsakUTamatItya cha . shatashR^i~Nge mahArAja tApasaH samapadyata .. 45..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 111} v tatrApi tapasi shreShThe vartamAnaH sa vIryavAn . siddhachAraNasa~NghAnAM babhUva priyadarshanaH .. 1..\\ shushrUShuranaha.nvAdI sa.nyatAtmA jitendriyaH . svarga.n gantuM parAkrAntaH svena vIryeNa bhArata .. 2..\\ keShA.n chidabhavadbhrAtA keShAM chidabhavatsakhA . R^iShayastvapare chainaM putravatparyapAlayan .. 3..\\ sa tu kAlena mahatA prApya niShkalmaSha.n tapaH . brahmarShisadR^ishaH pANDurbabhUva bharatarShabha .. 4..\\ svargapAra.n titIrShansa shatashR^i~NgAduda~NmukhaH .

pratasthe saha patnIbhyAmabruva.nstatra tApasAH . uparyupari gachchhantaH shailarAjamuda~NmukhAH .. 5..\\ dR^iShTavanto girerasya durgAndeshAnbahUnvayam . AkrIDabhUtAndevAnA.n gandharvApsarasAM tathA .. 6..\\ udyAnAni kuberasya samAni viShamANi cha . mahAnadI nitambAMshcha durgAMshcha girigahvarAn .. 7..\\ santi nityahimA deshA nirvR^ikSha mR^igapakShiNaH . santi ke chinmahAvarShA durgAH ke chiddurAsadAH .. 8..\\ atikrAmenna pakShI yAnkuta evetare mR^igAH . vAyureko.atigAdyatra siddhAshcha paramarShayaH .. 9..\\ gachchhantyau shailarAje.asminrAjaputryau katha.n tvime . na sIdetAmaduHkhArhe mA gamo bharatarShabha .. 10..\\ p aprajasya mahAbhAgA na dvAraM parichakShate . svarge tenAbhitapto.ahamaprajastadbravImi vaH .. 11..\\ R^iNaishchaturbhiH sa.nyuktA jAyante manujA bhuvi . pitR^idevarShimanujadeyaiH shatasahasrashaH .. 12..\\ etAni tu yathAkAla.n yo na budhyati mAnavaH . na tasya lokAH santIti dharmavidbhiH pratiShThitam .. 13..\\ yaGYaishcha devAnprINAti svAdhyAyatapasA munIn . putraiH shrAddhaishpitR^IMshchApi AnR^isha.nsyena mAnavAn .. 14..\\ R^iShideva manuShyANAM parimukto.asmi dharmataH . pitryAdR^iNAdanirmuktastena tapye tapodhanAH .. 15..\\ dehanAshe dhruvo nAshaH pitR^INAmeSha nishchayaH . iha tasmAtprajA hetoH prajAyante narottamAH .. 16..\\ yathaivAhaM pituH kShetre sR^iShTastena mahAtmanA . tathaivAsminmama kShetre katha.n vai sambhavetprajA .. 17..\\ taapasaah asti vai tava dharmAtmanvidma devopama.n shubham . apatyamanagha.n rAjanvaya.n divyena chakShuShA .. 18..\\ daivadiShTaM naravyAghra karmaNehopapAdaya . akliShTaM phalamavyagro vindate buddhimAnnaraH .. 19..\\ tasmindR^iShTe phale tAta prayatna.n kartumarhasi . apatya.n guNasampanna.n labdhvA prItimapApsyasi .. 20..\\ v tachchhrutvA tApasa vachaH pANDushchintAparo.abhavat . Atmano mR^igashApena jAnannupahatA.n kriyAm .. 21..\\ so.abravIdvijane kuntI.n dharmapatnI.n yashasvinIm . apatyotpAdane yogamApadi prasamarthayan .. 22..\\ apatyaM nAma lokeShu pratiShThA dharmasa.nhitA . iti kunti vidurdhIrAH shAshvata.n dharmamAditaH .. 23..\\ iShTa.n dattaM tapastaptaM niyamashcha svanuShThitaH . sarvamevAnapatyasya na pAvanamihochyate .. 24..\\ so.ahameva.n viditvaitatprapashyAmi shuchismite . anapatyaH shubhA.NllokAnnAvApsyAmIti chintayan .. 25..\\ mR^igAbhishApAnnaShTaM me prajana.n hyakR^itAtmanaH . nR^isha.nsakAriNo bhIru yathaivopahata.n tathA .. 26..\\ ime vai bandhudAyAdAH ShaTputrA dharmadarshane . ShaDevAbandhu dAyAdAH putrAstA~nshR^iNu me pR^ithe .. 27..\\ svaya.n jAtaH praNItashcha parikrItashcha yaH sutaH . paunarbhavashcha kAnInaH svairiNyA.n yashcha jAyate .. 28..\\ dattaH krItaH kR^itrimashcha upagachchhetsvaya.n cha yaH . sahoDho jAtaretAshcha hInayonidhR^itashcha yaH .. 29..\\ pUrvapUrvatamAbhAve matvA lipseta vai sutam .

uttamAdavarAH pu.nsaH kA~NkShante putramApadi .. 30..\\ apatya.n dharmaphalada.n shreShThaM vindanti sAdhavaH . AtmashukrAdapi pR^ithe manuH svAyambhuvo.abravIt .. 31..\\ tasmAtpraheShyAmyadya tvA.n hInaH prajananAtsvayam . sadR^ishAchchhreyaso vA tva.n viddhyapatyaM yashasvini .. 32..\\ shR^iNu kunti kathA.n chemA.n shAra daNDAyanIM prati . yA vIra patnI gurubhirniyuktApatya janmani .. 33..\\ puShpeNa prayatA snAtA nishi kunti chatuShpathe . varayitvA dvija.n siddhaM hutvA pu.nsavane.analam .. 34..\\ karmaNyavasite tasminsA tenaiva sahAvasat . tatra trI~njanayAmAsa durjayAdInmahArathAn .. 35..\\ tathA tvamapi kalyANi brAhmaNAttapasAdhikAt . manniyogAdyatakShipramapatyotpAdanaM prati .. 36..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 112} v evamuktA mahArAja kuntI pANDumabhAShata . kurUNAmR^iShabha.n vIra.n tadA bhUmipatiM patim .. 1..\\ na mAmarhasi dharmaGYa vaktumeva.n kathaM chana . dharmapatnImabhiratA.n tvayi rAjIvalochana .. 2..\\ tvameva tu mahAbAho mayyapatyAni bhArata . vIra vIryopapannAni dharmato janayiShyasi .. 3..\\ svargaM manujashArdUla gachchheya.n sahitA tvayA . apatyAya cha mA.n gachchha tvameva kurunandana .. 4..\\ na hyahaM manasApyanya.n gachchheyaM tvadR^ite naram . tvattaH prativishiShTashcha ko.anyo.asti bhuvi mAnavaH .. 5..\\ imA.n cha tAvaddharmyAM tvaM paurANI.n shR^iNu me kathAm . parishrutA.n vishAlAkSha kIrtayiShyAmi yAm aham .. 6..\\ vyuShitAshva iti khyAto babhUva kila pArthivaH . purA paramadharmiShThaH pUrorvaMshavivardhanaH .. 7..\\ tasmiMshcha yajamAne vai dharmAtmani mahAtmani . upAgama.nstato devAH sendrAH saha maharShibhiH .. 8..\\ amAdyadindraH somena dakShiNAbhirdvijAtayaH . vyuShitAshvasya rAjarShestato yaGYe mahAtmanaH .. 9..\\ vyuShitAshvastato rAjannati martyAnvyarochata . sarvabhUtAnyati yathA tapanaH shishirAtyaye .. 10..\\ sa vijitya gR^ihItvA cha nR^ipatInrAjasattamaH . prAchyAnudIchyAnmadhyAMshcha dakShiNAtyAnakAlayat .. 11..\\ ashvamedhe mahAyaGYe vyuShitAshvaH pratApavAn . babhUva sa hi rAjendro dashanAgabalAnvitaH .. 12..\\ apyatra gAthA.n gAyanti ye purANavido janAH . vyuShitAshvaH samudrAntA.n vijityemAM vasundharAm . apAlayatsarvavarNAnpitA putrAnivaurasAn .. 13..\\ yajamAno mahAyaGYairbrAhmaNebhyo dadau dhanam . anantaratnAnyAdAya AjahAra mahAkratUn . suShAva cha bahUnsomAnsomasa.nsthAstatAna cha .. 14..\\ AsItkAkShIvatI chAsya bhAryA paramasaMmatA . bhadrA nAma manuShyendra rUpeNAsadR^ishI bhuvi .. 15..\\ kAmayAmAsatustau tu parasparamiti shrutiH . sa tasyA.n kAmasaMmatto yakShmANa.n samapadyata .. 16..\\ tenAchireNa kAlena jagAmAstamivAMshumAn . tasminprete manuShyendre bhAryAsya bhR^ishaduHkhitA .. 17..\\ aputrA puruShavyAghra vilalApeti naH shrutam . bhadrA paramaduHkhArtA tannibodha narAdhipa .. 18..\\ nArI paramadharmaGYa sarvA putra vinAkR^itA . pati.n vinA jIvati yA na sA jIvati duHkhitA .. 19..\\ pati.n vinA mR^itaM shreyo nAryAH kShatriya pu~Ngava . tvadgati.n gantumichchhAmi prasIdasva nayasva mAm .. 20..\\ tvayA hInA kShaNamapi nAha.n jIvitumutsahe . prasAda.n kuru me rAjannitastUrNaM nayasva mAm .. 21..\\

pR^iShThato.anugamiShyAmi sameShu viShameShu cha . tvAmahaM narashArdUla gachchhantamanivartinam .. 22..\\ chhAyevAnapagA rAjansatata.n vashavartinI . bhaviShyAmi naravyAghra nityaM priyahite ratA .. 23..\\ adya prabhR^iti mA.n rAjankaShTA hR^idayashoShaNAH . Adhayo.abhibhaviShyanti tvadR^ite puShkarekShaNa .. 24..\\ abhAgyayA mayA nUna.n viyuktAH sahachAriNaH . sa.nyogA viprayuktA vA pUrvadeheShu pArthiva .. 25..\\ tadida.n karmabhiH pApaiH pUrvadeheShu sa~ncitam . duHkhaM mAmanusamprApta.n rAja.nstvadviprayogajam .. 26..\\ adya prabhR^ityaha.n rAjankusha prastarashAyinI . bhaviShyAmyasukhAviShTA tvaddarshanaparAyaNA .. 27..\\ darshayasva naravyAghra sAdhu mAmasukhAnvitAm . dInAmanAthA.n kR^ipaNA.n vilapantIM nareshvara .. 28..\\ evaM bahuvidha.n tasyA.n vilapantyAM punaH punaH . ta.n shavaM sampariShvajya vAkkilAntarhitAbravIt .. 29..\\ uttiShTha bhadre gachchha tva.n dadAnIha varaM tava . janayiShyAmyapatyAni tvayyaha.n chAruhAsini .. 30..\\ AtmIye cha varArohe shayanIye chaturdashIm . aShTamI.n vA R^itusnAtA sa.nvishethA mayA saha .. 31..\\ evamuktA tu sA devI tathA chakre pativratA . yathoktameva tadvAkyaM bhadrA putrArthinI tadA .. 32..\\ sA tena suShuve devI shavena manujAdhipa . trI~nshAlvAMshchaturo madrAnsutAnbharatasattama .. 33..\\ tathA tvamapi mayyeva manasA bharatarShabha . shakto janayituM putrA.nstapoyogabalAnvayAt .. 34..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 113} v evamuktastayA rAjA tA.n devIM punarabravIt . dharmaviddharmasa.nyuktamida.n vachanamuttamam .. 1..\\ evametatpurA kunti vyuShitAshvashchakAra ha . yathA tvayokta.n kalyANi sa hyAsIdamaropamaH .. 2..\\ atha tvimaM pravakShyAmi dharma.n tvetaM nibodha me . purANamR^iShibhirdR^iShTa.n dharmavidbhirmahAtmabhiH .. 3..\\ anAvR^itAH kila purA striya AsanvarAnane . kAmachAravihAriNyaH svatantrAshchArulochane .. 4..\\ tAsA.n vyuchcharamANAnA.n kaumArAtsubhage patIn . nAdharmo.abhUdvarArohe sa hi dharmaH purAbhavat .. 5..\\ ta.n chaiva dharmaM paurANaM tiryagyonigatAH prajAH . adyApyanuvidhIyante kAmadveShavivarjitAH . purANadR^iShTo dharmo.ayaM pUjyate cha maharShibhiH .. 6..\\ uttareShu cha rambhoru kuruShvadyApi vartate . strINAmanugraha karaH sa hi dharmaH sanAtanaH .. 7..\\ asmi.nstu loke nachirAnmaryAdeya.n shuchismite . sthApitA yena yasmAchcha tanme vistarataH shR^iNu .. 8..\\ babhUvoddAlako nAma maharShiriti naH shrutam . shvetaketuriti khyAtaH putrastasyAbhavanmuniH .. 9..\\ maryAdeya.n kR^itA tena mAnuSheShviti naH shrutam . kopAtkamalapatrAkShi yadartha.n tannibodha me .. 10..\\ shvetaketoH kila purA samakShaM mAtaraM pituH . jagrAha brAhmaNaH pANau gachchhAva iti chAbravIt .. 11..\\ R^iShiputrastataH kopa.n chakArAmarShitastadA . mAtara.n tAM tathA dR^iShTvA nIyamAnAM balAdiva .. 12..\\ kruddha.n taM tu pitA dR^iShTvA shvetaketumuvAcha ha . mA tAta kopa.n kArShIstvameSha dharmaH sanAtanaH .. 13..\\ anAvR^itA hi sarveShA.n varNAnAma~NganA bhuvi . yathA gAvaH sthitAstAta sve sve varNe tathA prajAH .. 14..\\ R^iShiputro.atha ta.n dharma.n shvetaketurna chakShame . chakAra chaiva maryAdAmimA.n strIpu.nsayorbhuvi .. 15..\\

mAnuSheShu mahAbhAge na tvevAnyeShu jantuShu . tadA prabhR^iti maryAdA sthiteyamiti naH shrutam .. 16..\\ vyuchcharantyAH patiM nAryA adya prabhR^iti pAtakam . bhrUNa hatyA kR^itaM pApaM bhaviShyatyasukhAvaham .. 17..\\ bhAryA.n tathA vyuchcharataH kaumArIM brahmachAriNIm . pativratAmetadeva bhavitA pAtakaM bhuvi .. 18..\\ patyA niyuktA yA chaiva patnyapatyArthameva cha . na kariShyati tasyAshcha bhaviShyatyetadeva hi .. 19..\\ iti tena purA bhIru maryAdA sthApitA balAt . uddAlakasya putreNa dharmyA vai shvetaketunA .. 20..\\ saudAsena cha rambhoru niyuktApatya janmani . madayantI jagAmarShi.n vasiShThamiti naH shrutam .. 21..\\ tasmAllebhe cha sA putramashmakaM nAma bhAminI . bhAryA kalmAShapAdasya bhartuH priyachikIrShatA .. 22..\\ asmAkamapi te janma vidita.n kamalekShaNe . kR^iShNadvaipAyanAdbhIru kurUNA.n vaMshavR^iddhaye .. 23..\\ ata etAni sarvANi kAraNAni samIkShya vai . mamaitadvachana.n dharmyaM kartumarhasyanindite .. 24..\\ R^itAvR^itau rAjaputri striyA bhartA yatavrate . nAtivartavya ityeva.n dharmaM dharmavido viduH .. 25..\\ sheSheShvanyeShu kAleShu svAtantrya.n strI kilArhati . dharmameta.n janAH santaH purANaM parichakShate .. 26..\\ bhartA bhAryA.n rAjaputri dharmyaM vAdharmyameva vA . yadbrUyAttattathA kAryamiti dharmavido viduH .. 27..\\ visheShataH putragR^iddhI hInaH prajananAtsvayam . yathAhamanavadyA~Ngi putradarshanalAlasaH .. 28..\\ tathA raktA~Nguli talaH padmapatra nibhaH shubhe . prasAdArthaM mayA te.aya.n shirasyabhyudyato.a~njaliH .. 29..\\ manniyogAtsukeshAnte dvijAtestapasAdhikAt . putrAnguNasamAyuktAnutpAdayitumarhasi . tvatkR^ite.ahaM pR^ithushroNigachchheyaM putriNA.n gatim .. 30..\\ evamuktA tataH kuntI pANDuM parapura~njayam . pratyuvAcha varArohA bhartuH priyahite ratA .. 31..\\ pitR^iveshmanyahaM bAlA niyuktAtithi pUjane . ugraM paryachara.n tatra brAhmaNa.n saMshitavratam .. 32..\\ nigUDha nishchaya.n dharme yaM taM durvAsasa.n viduH . tamaha.n saMshitAtmAnaM sarvayaGYairatoShayam .. 33..\\ sa me.abhichAra sa.nyuktamAchaShTa bhagavAnvaram . mantragrAma.n cha me prAdAdabravIchchaiva mAm idam .. 34..\\ ya.n ya.n devaM tvametena mantreNAvAhayiShyasi . akAmo vA sakAmo vA sa te vashamupaiShyati .. 35..\\ ityuktAha.n tadA tena pitR^iveshmani bhArata . brAhmaNena vachastathya.n tasya kAlo.ayamAgataH .. 36..\\ anuGYAtA tvayA devamAhvayeyamahaM nR^ipa . tena mantreNa rAjarShe yathA syAnnau prajA vibho .. 37..\\ AvAhayAmi ka.n devaM brUhi tattvavidA.n vara . tvatto.anuGYA pratIkShAM mA.n viddhyasminkarmaNi sthitAm .. 38..\\ p adyaiva tva.n varArohe prayatasva yathAvidhi . dharmamAvAhaya shubhe sa hi deveShu puNyabhAk .. 39..\\ adharmeNa na no dharmaH sa.nyujyeta katha.n chana . lokashchAya.n varArohe dharmo.ayamiti ma.nsyate .. 40..\\ dhArmikashcha kurUNA.n sa bhaviShyati na saMshayaH . dattasyApi cha dharmeNa nAdharme ra.nsyate manaH .. 41..\\ tasmAddharmaM puraskR^itya niyatA tva.n shuchismite . upachArAbhichArAbhyA.n dharmamArAdhayasva vai .. 42..\\ v

sA tathoktA tathetyuktvA tena bhartrA varA~NganA . abhivAdyAbhyanuGYAtA pradakShiNamavartata .. 43..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 114} v sa.nvatsarAhite garbhe gAndhAryA janamejaya . AhvayAmAsa vai kuntI garbhArtha.n dharmamachyutam .. 1..\\ sA bali.n tvaritA devI dharmAyopajahAra ha . jajApa japya.n vidhivaddatta.n durvAsasA purA .. 2..\\ sa~Ngamya sA tu dharmeNa yogamUrti dhareNa vai . lebhe putra.n varArohA sarvaprANabhR^itAM varam .. 3..\\ aindre chandrasamAyukte muhUrte.abhijite.aShTame . divA madhyagate sUrye tithau puNye.abhipUjite .. 4..\\ samR^iddhayashasa.n kuntI suShAva samaye sutam . jAtamAtre sute tasminvAguvAchAsharIriNI .. 5..\\ eSha dharmabhR^itA.n shreShTho bhaviShyati na saMshayaH . yudhiShThira iti khyAtaH pANDoH prathamajaH sutaH .. 6..\\ bhavitA prathito rAjA triShu lokeShu vishrutaH . yashasA tejasA chaiva vR^ittena cha samanvitaH .. 7..\\ dhArmika.n ta.n sutaM labdhvA pANDustAM punarabravIt . prAhuH kShatraM balajyeShThaM balajyeShTha.n sutaM vR^iNu .. 8..\\ tatastathoktA patyA tu vAyumevAjuhAva sA . tasmAjjaGYe mahAbAhurbhImo bhImaparAkramaH .. 9..\\ tamapyatibala.n jAta.n vAgabhyavadadachyutam . sarveShAM balinA.n shreShTho jAto.ayamiti bhArata .. 10..\\ idamatyadbhuta.n chAsIjjAtamAtre vR^ikodare . yada~NkAtpatito mAtuH shilA.n gAtrairachUrNayat .. 11..\\ kuntI vyAghrabhayodvignA sahasotpatitA kila . nAnvabudhyata sa.nsuptamutsa~Nge sve vR^ikodaram .. 12..\\ tataH sa varja sa~NghAtaH kumAro.abhyapatadgirau . patatA tena shatadhA shilA gAtrairvichUrNitA . tA.n shilA.n chUrNitAM dR^iShTvA pANDurvismayamAgamat .. 13..\\ yasminnahani bhImastu jaGYe bharatasattama . duryodhano.api tatraiva prajaGYe vasudhAdhipa .. 14..\\ jAte vR^ikodare pANDuridaM bhUyo.anvachintayat . kathaM nu me varaH putro lokashreShTho bhavediti .. 15..\\ daive puruShakAre cha loko.aya.n hi pratiShThitaH . tatra daiva.n tu vidhinA kAlayuktena labhyate .. 16..\\ indro hi rAjA devAnAM pradhAna iti naH shrutam . aprameyabalotsAho vIryavAnamitadyutiH .. 17..\\ ta.n toShayitvA tapasA putra.n lapsye mahAbalam . ya.n dAsyati sa me putra.n sa varIyAnbhaviShyati . karmaNA manasA vAchA tasmAttapsye mahattapaH .. 18..\\ tataH pANDurmahAtejA mantrayitvA maharShibhiH . didesha kuntyAH kauravyo vrata.n sAmvatsaraM shubham .. 19..\\ AtmanA cha mahAbAhurekapAdasthito.abhavat . ugra.n sa tapa Atasthe parameNa samAdhinA .. 20..\\ ArirAdhayiShurdeva.n tridashAnAM tamIshvaram . sUryeNa sahadharmAtmA paryavartata bhArata .. 21..\\ ta.n tu kAlena mahatA vAsavaH pratyabhAShata . putra.n tava pradAsyAmi triShu lokeShu vishrutam .. 22..\\ devAnAM brAhmaNAnA.n cha suhR^idAM chArthasAdhakam . suta.n te.agryaM pradAsyAmi sarvAmitra vinAshanam .. 23..\\ ityuktaH kauravo rAjA vAsavena mahAtmanA . uvAcha kuntI.n dharmAtmA devarAjavachaH smaran .. 24..\\ nItimantaM mahAtmAnamAdityasamatejasam . durAdharSha.n kriyAvantamatIvAdbhuta darshanam .. 25..\\ putra.n janaya sushroNi dhAma kShatriya tejasAm . labdhaH prasAdo devendrAttamAhvaya shuchismite .. 26..\\

evamuktA tataH shakramAjuhAva yashasvinI . athAjagAma devendro janayAmAsa chArjunam .. 27..\\ jAtamAtre kumAre tu vAguvAchAsharIriNI . mahAgambhIra nirghoShA nabho nAdayatI tadA .. 28..\\ kArtavIrya samaH kunti shibitulyaparAkramaH . eSha shakra ivAjeyo yashaste prathayiShyati .. 29..\\ adityA viShNunA prItiryathAbhUdabhivardhitA . tathA viShNusamaH prIti.n vardhayiShyati te.arjunaH .. 30..\\ eSha madrAnvashe kR^itvA kurUMshcha saha kekayaiH . chedikAshikarUShAMshcha kuru lakShma sudhAsyati .. 31..\\ etasya bhujavIryeNa khANDave havyavAhanaH . medasA sarvabhUtAnA.n tR^ipti.n yAsyati vai parAm .. 32..\\ grAmaNIshcha mahIpAlAneSha jitvA mahAbalaH . bhrAtR^ibhiH sahito vIrastrInmedhAnAhariShyati .. 33..\\ jAmadagnya samaH kunti viShNutulyaparAkramaH . eSha vIryavatA.n shreShTho bhaviShyatyaparAjitaH .. 34..\\ tathA divyAni chAstrANi nikhilAnyAhariShyati . vipranaShTA.n shriya.n chAyamAhartA puruSharShabhaH .. 35..\\ etAmatyadbhutA.n vAcha.n kuntIputrasya sUtake . uktavAnvAyurAkAshe kuntI shushrAva chAsya tAm .. 36..\\ vAchamuchchAritAmuchchaistAM nishamya tapasvinAm . babhUva paramo harShaH shatashR^i~NganivAsinAm .. 37..\\ tathA deva R^iShINA.n cha sendrANAM cha divaukasAm . AkAshe dundubhInA.n cha babhUva tumulaH svanaH .. 38..\\ udatiShThanmahAghoShaH puShpavR^iShTibhirAvR^itaH . samavetya cha devAnA.n gaNAH pArthamapUjayan .. 39..\\ kAdraveyA vainateyA gandharvApsarasastathA . prajAnAM patayaH sarve sapta chaiva maharShayaH .. 40..\\ bharadvAjaH kashyapo gautamash cha vishvAmitro jamadagnirvasiShThaH . yashchodito bhAskare.abhUtpranaShTe so.apyatrAtrirbhagavAnAjagAma .. 41..\\ marIchira~NgirAshchaiva pulastyaH pulahaH kratuH . dakShaH prajApatishchaiva gandharvApsarasastathA .. 42..\\ divyamAlyAmbaradharAH sarvAla~NkAra bhUShitAH . upagAyanti bIbhatsumupanR^ityanti chApsarAH . gandharvaiH sahitaH shrImAnprAgAyata cha tumburuH .. 43..\\ bhImasenogra senau cha UrNAyuranaghastathA . gopatirdhR^itarAShTrashcha sUryavarchAshcha saptamaH .. 44..\\ yugapastR^iNapaH kArShNirnandishchitrarathastathA . trayodashaH shAlishirAH parjanyashcha chaturdashaH .. 45..\\ kaliH pa~nchadashashchAtra nAradashchaiva ShoDashaH . sadvA bR^ihadvA bR^ihakaH karAlashcha mahAyashAH .. 46..\\ brahma chArI bahuguNaH suparNashcheti vishrutaH . vishvAvasurbhumanyushcha suchandro dashamastathA .. 47..\\ gItamAdhurya sampannau vikhyAtau cha hahAhuhU . ityete devagandharvA jagustatra nararShabham .. 48..\\ tathaivApsaraso hR^iShTAH sarvAla~NkAra bhUShitAH . nanR^iturvai mahAbhAgA jagushchAyatalochanAH .. 49..\\ anUnA chAnavadyA cha priya mukhyA guNAvarA . adrikA cha tathA sAchI mishrakeshI alambusA .. 50..\\ marIchiH shichukA chaiva vidyutparNA tilottamA . agnikA lakShaNA kShemA devI rambhA manoramA .. 51..\\ asitA cha subAhushcha supriyA suvapustathA . puNDarIkA sugandhA cha surathA cha pramAthinI .. 52..\\ kAmyA shAradvatI chaiva nanR^itustatra sa~NghashaH . menakA sahajanyA cha parNikA pu~njikasthalA .. 53..\\ R^itusthalA ghR^itAchI cha vishvAchI pUrvachittyapi . umlochetyabhivikhyAtA pramlocheti cha tA dasha . urvashyekAdashItyetA jagurAyatalochanAH .. 54..\\

dhAtAryamA cha mitrashcha varuNo.aMsho bhagastathA . indro vivasvAnpUShA cha tvaShTA cha savitA tathA .. 55..\\ parjanyashchaiva viShNushcha AdityAH pAvakArchiShaH . mahimAnaM pANDavasya vardhayanto.ambare sthitAH .. 56..\\ mR^igavyAdhashcha sharvashcha nirR^itishcha mahAyashAH . ajaikapAdahirbudhnyaH pinAkI cha parantapaH .. 57..\\ dahano.atheshvarashchaiva kapAlI cha vishAM pate . sthANurbhavashcha bhagavAnrudrAstatrAvatasthire .. 58..\\ ashvinau vasavashchAShTau marutashcha mahAbalAH . vishve devAstathA sAdhyAstatrAsanparisa.nsthitAH .. 59..\\ karkoTako.atha sheShashcha vAsukishcha bhuja~NgamaH . kachchhapashchApakuNDashcha takShakashcha mahoragaH .. 60..\\ AyayustejasA yuktA mahAkrodhA mahAbalAH . ete chAnye cha bahavastatra nAgA vyavasthitAH .. 61..\\ tArkShyashchAriShTanemishcha garuDashchAsita dhvajaH . aruNashchAruNishchaiva vainateyA vyavasthitAH .. 62..\\ taddR^iShTvA mahadAshcharya.n vismitA munisattamAH . adhikA.n sma tato vR^ittimavartanpANDavAnprati .. 63..\\ pANDustu punarevainAM putra lobhAnmahAyashAH . prAhiNoddarshanIyA~NgI.n kuntI tvenamathAbravIt .. 64..\\ nAtashchaturthaM prasavamApatsvapi vadantyuta . ataH para.n chAriNI syAtpa~nchame bandhakI bhavet .. 65..\\ sa tva.n vidvandharmamimaM buddhigamya.n kathaM nu mAm . apatyArtha.n samutkramya pramAdAdiva bhAShase .. 66..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 115} v kuntIputreShu jAteShu dhR^itarAShTrAtmajeShu cha . madrarAjasutA pANDu.n raho vachanamabravIt .. 1..\\ na me.asti tvayi santApo viguNe.api parantapa . nAvaratve varArhAyAH sthitvA chAnagha nityadA .. 2..\\ gAndhAryAshchaiva nR^ipate jAtaM putrashata.n tathA . shrutvA na me tathA duHkhamabhavatkurunandana .. 3..\\ ida.n tu me mahadduHkhaM tulyatAyAmaputratA . diShTyA tvidAnIM bharturme kuntyAmapyasti santatiH .. 4..\\ yadi tvapatyasantAna.n kunti rAjasutA mayi . kuryAdanugraho me syAttava chApi hitaM bhavet .. 5..\\ stambho hi me sapatnItvAdvaktu.n kunti sutAM prati . yadi tu tvaM prasanno me svayamenAM prachodaya .. 6..\\ p mamApyeSha sadA mAdri hR^idyarthaH parivartate . na tu tvAM prasahe vaktumiShTAniShTa vivakShayA .. 7..\\ tava tvidaM mata.n GYAtvA prayatiShyAmyataH param . manye dhruvaM mayoktA sA vacho me pratipatsyate .. 8..\\ v tataH kuntIM punaH pANDurvivikta idamabravIt . kulasya mama santAna.n lokasya cha kuru priyam .. 9..\\ mama chApiNDa nAshAya pUrveShAmapi chAtmanaH . matpriyArtha.n cha kalyANi kuru kalyANamuttamam .. 10..\\ yashaso.arthAya chaiva tva.n kuru karma suduShkaram . prApyAdhipatyamindreNa yaGYairiShTa.n yasho.arthinA .. 11..\\ tathA mantravido viprAstapastaptvA suduShkaram . gurUnabhyupagachchhanti yashaso.arthAya bhAmini .. 12..\\ tathA rAjarShayaH sarve brAhmaNAshcha tapodhanAH . chakruruchchAvacha.n karma yashaso.arthAya duShkaram .. 13..\\ sA tvaM mAdrIM plaveneva tArayemAm anindite .

apatyasa.nvibhAgena parA.n kIrtimavApnuhi .. 14..\\ evamuktAbravInmAdrI.n sakR^ichchintaya daivatam . tasmAtte bhavitApatyamanurUpamasaMshayam .. 15..\\ tato mAdrI vichAryaiva jagAma manasAshvinau . tAvAgamya sutau tasyA.n janayAmAsaturyamau .. 16..\\ nakula.n sahadeva.n cha rUpeNApratimau bhuvi . tathaiva tAvapi yamau vAguvAchAsharIriNI .. 17..\\ rUpasattvaguNopetAvetAvanyA~njanAnati . bhAsatastejasAtyartha.n rUpadraviNa sampadA .. 18..\\ nAmAni chakrire teShA.n shatashR^i~NganivAsinaH . bhaktyA cha karmaNA chaiva tathAshIrbhirvishAM pate .. 19..\\ jyeShTha.n yudhiShThiretyAhurbhImaseneti madhyamam . arjuneti tR^itIya.n cha kuntIputrAnakalpayan .. 20..\\ pUrvajaM nakuletyeva.n sahadeveti chAparam . mAdrIputrAvakathaya.nste viprAH prItamAnasAH . anusa.nvatsara.n jAtA api te kurusattamAH .. 21..\\ kuntImatha punaH pANDurmAdryarthe samachodayat . tamuvAcha pR^ithA rAjanrahasyuktA satI sadA .. 22..\\ uktA sakR^iddvandvameShA lebhe tenAsmi va~nchitA . bibhemyasyAH paribhavAnnArINA.n gatirIdR^ishI .. 23..\\ nAGYAsiShamahaM mUDhA dvandvAhvAne phaladvayam . tasmAnnAhaM niyoktavyA tvayaiSho.astu varo mama .. 24..\\ evaM pANDoH sutAH pa~ncha devadattA mahAbalAH . sambhUtAH kIrtimantaste kuruvaMshavivardhanAH .. 25..\\ shubhalakShaNasampannAH somavatpriyadarshanAH . si.nhadarpA maheShvAsAH si.nhavikrAnta gAminaH . si.nhagrIvA manuShyendrA vavR^idhurdeva vikramAH .. 26..\\ vivardhamAnAste tatra puNye haimavate girau . vismaya.n janayAmAsurmaharShINA.n sameyuShAm .. 27..\\ te cha pa~nchashata.n chaiva kuruvaMshavivardhanAH . sarve vavR^idhuralpena kAlenApsviva nIrajAH .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 116} vai darshanIyA.nstataH putrAnpANDuH pa~ncha mahAvane . tAnpashyanparvate reme svabAhubalapAlitAn .. 1..\\ supuShpita vane kAle kadA chinmadhumAdhave . bhUtasaMmohane rAjA sabhAryo vyacharadvanam .. 2..\\ palAshaistilakaishchUtaishchampakaiH pAribhadrakaiH . anyaishcha bahubhishvR^ikShaiH phalapuShpasamR^iddhibhiH .. 3..\\ jalasthAnaishcha vividhaiH padminIbhishcha shobhitam . pANDorvana.n tu samprekShya prajaGYe hR^idi manmathaH .. 4..\\ prahR^iShTamanasa.n tatra viharanta.n yathAmaram . taM mAdryanujagAmaikA vasanaM bibhratI shubham .. 5..\\ samIkShamANaH sa tu tA.n vayaHsthA.n tanu vAsasam . tasya kAmaH pravavR^idhe gahane.agnirivotthitaH .. 6..\\ rahasyAtmasamA.n dR^iShTvA rAjA rAjIvalochanAm . na shashAka niyantu.n taM kAmaM kAmabalAtkR^itaH .. 7..\\ tata enAM balAdrAjA nijagrAha rahogatAm . vAryamANastayA devyA visphurantyA yathAbalam .. 8..\\ sa tu kAmaparItAtmA ta.n shApaM nAnvabudhyata . mAdrIM maithuna dharmeNa gachchhamAno balAdiva .. 9..\\ jIvitAntAya kauravyo manmathasya vasha~NgataH . shApajaM bhayamutsR^ijya jagAmaiva balAtpriyAm .. 10..\\ tasya kAmAtmano buddhiH sAkShAtkAlena mohitA . sampramathyendriya grAmaM pranaShTA saha chetasA .. 11..\\ sa tayA saha sa~Ngamya bhAryayA kurunandana . pANDuH paramadharmAtmA yuyuje kAladharmaNA .. 12..\\ tato mAdrI samAli~Ngya rAjAna.n gatachetasam . mumocha duHkhaja.n shabdaM punaH punaratIva ha .. 13..\\

saha putraistataH kuntI mAdrIputrau cha pANDavau . AjagmuH sahitAstatra yatra rAjA tathAgataH .. 14..\\ tato mAdryabravIdrAjannArtA kuntImida.n vachaH . ekaiva tvamihAgachchha tiShThantvatraiva dArakAH .. 15..\\ tachchhrutvA vachana.n tasyAstatraivAvArya dArakAn . hatAhamiti vikrushya sahasopajagAma ha .. 16..\\ dR^iShTvA pANDu.n cha mAdrIM cha shayAnau dharaNItale . kuntI shokaparItA~NgI vilalApa suduHkhitA .. 17..\\ rakShyamANo mayA nitya.n vIraH satatamAtmavAn . katha.n tvamabhyatikrAntaH shApaM jAnanvanaukasaH .. 18..\\ nanu nAma tvayA mAdri rakShitavyo janAdhipaH . sA katha.n lobhitavatI vijane tvaM narAdhipam .. 19..\\ katha.n dInasya satataM tvAmAsAdya rahogatAm . ta.n vichintayataH shApaM praharShaH samajAyata .. 20..\\ dhanyA tvamasi bAhlIki matto bhAgyatarA tathA . dR^iShTavatyasi yadvaktraM prahR^iShTasya mahIpateH .. 21..\\ m vilobhyamAnena mayA vAryamANena chAsakR^it . AtmA na vArito.anena satya.n diShTaM chikIrShuNA .. 22..\\ k aha.n jyeShThA dharmapatnI jyeShThaM dharmaphalaM mama . avashyaM bhAvino bhAvAnmA mAM mAdri nivartaya .. 23..\\ anveShyAmIha bhartAramahaM pretavasha.n gatam . uttiShTha tva.n visR^ijyainamimAnrakShasva dArakAn .. 24..\\ m ahamevAnuyAsyAmi bhartAramapalAyinam . na hi tR^iptAsmi kAmAnA.n tajjyeShThA anumanyatAm .. 25..\\ mA.n chAbhigamya kShINo.ayaM kAmAdbharatasattamaH . tamuchchhindyAmasya kAma.n kathaM nu yamasAdane .. 26..\\ na chApyaha.n vartayantI nirvisheShaM suteShu te . vR^ittimArye chariShyAmi spR^ishedenastathA hi mAm .. 27..\\ tasmAnme sutayoH kunti vartitavya.n svaputravat . mA.n hi kAmayamAno.ayaM rAjA pretavasha.n gataH .. 28..\\ rAGYaH sharIreNa saha mamApIda.n kalevaram . dagdhavya.n supratichchhannametadArye priya.n kuru .. 29..\\ dArakeShvapramattA cha bhavethAshcha hitA mama . ato.anyanna prapashyAmi sandeShTavya.n hi ki.n chana .. 30..\\ v ityuktvA ta.n chitAgnisthaM dharmapatnI nararShabham . madrarAjAtmajA tUrNamanvArohadyashasvinI .. 31..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 117} v pANDoravabhR^itha.n kR^itvA devakalpA maharShayaH . tato mantramakurvanta te sametya tapasvinaH .. 1..\\ hitvA rAjya.n cha rAShTraM cha sa mahAtmA mahAtapAH . asminsthAne tapastaptu.n tApasA~nsharaNaM gataH .. 2..\\ sa jAtamAtrAnputrAMshcha dArAMshcha bhavatAm iha . pradAyopanidhi.n rAjA pANDuH svargamito gataH .. 3..\\ te parasparamAmantrya sarvabhUtahite ratAH . pANDoH putrAnpuraskR^itya nagaraM nAgasAhvayam .. 4..\\ udAramanasaH siddhA gamane chakrire manaH .

bhIShmAya pANDavAndAtu.n dhR^itarAShTrAya chaiva hi .. 5..\\ tasminneva kShaNe sarve tAnAdAya pratasthire . pANDordArAMshcha putrAMshcha sharIra.n chaiva tApasAH .. 6..\\ sukhinI sA purA bhUtvA satataM putravatsalA . prapannA dIrghamadhvAna.n sa~NkShipta.n tadamanyata .. 7..\\ sA nadIrgheNa kAlena samprAptA kurujA~Ngalam . vardhamAnapuradvAramAsasAda yashasvinI .. 8..\\ ta.n chAraNasahasrANAM munInAmAgamaM tadA . shrutvA nAgapure nR^INA.n vismayaH samajAyata .. 9..\\ muhUrtodita Aditye sarve dharmapuraskR^itAH . sadArAstApasAndraShTuM niryayuH puravAsinaH .. 10..\\ strI sa~NghAH kShatrasa~NghAshcha yAnasa~NghAnsamAsthitAH . brAhmaNaiH saha nirjagmurbrAhmaNAnA.n cha yoShitaH .. 11..\\ tathA viTshUdra sa~NghAnAM mahAnvyatikaro.abhavat . na kashchidakarodIrShyAmabhavandharmabuddhayaH .. 12..\\ tathA bhIShmaH shAntanavaH somadatto.atha bAhlikaH . praGYA chakShushcha rAjarShiH kShattA cha viduraH svayam .. 13..\\ sA cha satyavatI devI kausalyA cha yashasvinI . rAjadAraiH parivR^itA gAndhArI cha viniryayau .. 14..\\ dhR^itarAShTrasya dAyAdA duryodhana purogamAH . bhUShitA bhUShaNaishchitraiH shatasa~NkhyA viniryayuH .. 15..\\ tAnmaharShigaNAnsarvA~nshirobhirabhivAdya cha . upopavivishuH sarve kauravyAH sapurohitAH .. 16..\\ tathaiva shirasA bhUmAvabhivAdya praNamya cha . upopavivishuH sarve paurajAnapadA api .. 17..\\ tamakUjamivAGYAya janaugha.n sarvashastadA . bhIShmo rAjya.n cha rAShTraM cha maharShibhyo nyavedayat .. 18..\\ teShAmatho vR^iddhatamaH pratyutthAya jaTAjinI . maharShimatamAGYAya maharShiridamabravIt .. 19..\\ yaH sa kauravya dAyAdaH pANDurnAma narAdhipaH . kAmabhogAnparityajya shatashR^i~Ngamito gataH .. 20..\\ brahmacharya vratasthasya tasya divyena hetunA . sAkShAddharmAdayaM putrastasya jAto yudhiShThiraH .. 21..\\ tathemaM balinA.n shreShTha.n tasya rAGYo mahAtmanaH . mAtarishvA dadau putraM bhImaM nAma mahAbalam .. 22..\\ puruhUtAdaya.n jaGYe kuntyA.n satyaparAkramaH . yasya kIritrmaheShvAsAnsarvAnabhibhaviShyati .. 23..\\ yau tu mAdrI maheShvAsAvasUta kurusattamau . ashvibhyAM manujavyAghrAvimau tAvapi tiShThataH .. 24..\\ charatA dharmanityena vanavAsa.n yashasvinA . eSha paitAmaho vaMshaH pANDunA punaruddhR^itaH .. 25..\\ putrANA.n janma vR^iddhiM cha vaidikAdhyayanAni cha . pashyataH satataM pANDoH shashvatprItiravardhata .. 26..\\ vartamAnaH satA.n vR^itte putralAbhamavApya cha . pitR^iloka.n gataH pANDuritaH saptadashe.ahani .. 27..\\ ta.n chitA gatamAGYAya vaishvAnara mukhe hutam . praviShTA pAvakaM mAdrI hitvA jIvitamAtmanaH .. 28..\\ sA gatA saha tenaiva patilokamanuvratA . tasyAstasya cha yatkArya.n kriyatAM tadanantaram .. 29..\\ ime tayoH sharIre dve sutAshcheme tayorvarAH . kriyAbhiranugR^ihyantA.n saha mAtrA parantapAH .. 30..\\ pretakArye cha nirvR^itte pitR^imedhaM mahAyashAH . labhatA.n sarvadharmaGYaH pANDuH kurukulodvahaH .. 31..\\ evamuktvA kurUnsarvAnkurUNAmeva pashyatAm . kShaNenAntarhitAH sarve chAraNA guhyakaiH saha .. 32..\\ gandharvanagarAkAra.n tatraivAntarhitaM punaH . R^iShisiddhagaNa.n dR^iShTvA vismayaM te para.n yayuH .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 118} dh

pANDorvidura sarvANi pretakAryANi kAraya . rAjavadrAjasi.nhasya mAdryAshchaiva visheShataH .. 1..\\ pashUnvAsA.nsi ratnAni dhanAni vividhAni cha . pANDoH prayachchha mAdryAshcha yebhyo yAvachcha vA~nchhitam .. 2..\\ yathA cha kuntI satkAra.n kuryAnmAdhryAstathA kuru . yathA na vAyurnAdityaH pashyetA.n tA.n susa.nvR^itAm .. 3..\\ na shochyaH pANDuranaghaH prashasyaH sa narAdhipaH . yasya pa~ncha sutA vIrA jAtAH surasutopamAH .. 4..\\ v vidurasta.n tathetyuktvA bhIShmeNa saha bhArata . pANDu.n sa.nskArayAmAsa deshe paramasa.nvR^ite .. 5..\\ tatastu nagarAttUrNamAjyahomapuraskR^itAH . nirhR^itAH pAvakA dIptAH pANDo rAjapurohitaiH .. 6..\\ athainamArtavairgandhairmAlyaishcha vividhairvaraiH . shibikA.n samala~ncakrurvAsasAchchhAdya sarvashaH .. 7..\\ tA.n tathA shobhitAM mAlyairvAsobhishcha mahAdhanaiH . amAtyA GYAtayashchaiva suhR^idash chopatasthire .. 8..\\ nR^isi.nhaM narayuktena paramAla~NkR^itena tam . avahanyAnamukhyena saha mAdryA susa.nvR^itam .. 9..\\ pANDureNAtapatreNa chAmaravyajanena cha . sarvavAditra nAdaishcha samala~ncakrire tataH .. 10..\\ ratnAni chApyupAdAya bahUni shatasho narAH . pradaduH kA~NkShamANebhyaH pANDostatraurdhvadekikam .. 11..\\ atha chhatrANi shubhrANi pANDurANi bR^ihanti cha . AjahruH kauravasyArthe vAsA.nsi ruchirANi cha .. 12..\\ jAyakaiH shuklavAsobhirhUyamAnA hutAshanAH . agachchhannagratastasya dIpyamAnAH svala~NkR^itAH .. 13..\\ brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrAshchaiva sahasrashaH . rudantaH shokasantaptA anujagmurnarAdhipam .. 14..\\ ayamasmAnapAhAya duHkhe chAdhAya shAshvate . kR^itvAnAthAnparo nAthaH kva yAsyati narAdhipaH .. 15..\\ kroshantaH pANDavAH sarve bhIShmo vidura eva cha . ramaNIye vanoddeshe ga~NgAtIre same shubhe .. 16..\\ nyAsayAmAsuratha tA.n shibikAM satyavAdinaH . sabhAryasya nR^isi.nhasya pANDorakliShTakarmaNaH .. 17..\\ tatastasya sharIra.n tatsarvagandhaniShevitam . shuchi kAlIyakAdigdhaM mukhyasnAnAdhivAsitam . paryaShi~nchajjalenAshu shAtakumbhamayairghaTaiH .. 18..\\ chandanena cha mukhyena shuklena samalepayan . kAlAguruvimishreNa tathA tu~Ngarasena cha .. 19..\\ athaina.n deshajaiH shuklairvAsobhiH samayojayan . AchchhannaH sa tu vAsobhirjIvanniva nararShabhaH . shushubhe puruShavyAghro mahArhashayanochitaH .. 20..\\ yAjakairabhyanuGYAtaM pretakarmaNi niShThitaiH . ghR^itAvasikta.n rAjAnaM saha mAdryA svala~NkR^itam .. 21..\\ tu~NgapadmakamishreNa chandanena sugandhinA . anyaishcha vividhairgandhairanalpaiH samadAhayan .. 22..\\ tatastayoH sharIre te dR^iShTvA mohavasha.n gatA . hAhA putreti kausalyA papAta sahasA bhuvi .. 23..\\ tAM prekShya patitAmArtAM paurajAnapado janaH . ruroda sasvana.n sarvo rAjabhaktyA kR^ipAnvitaH .. 24..\\ klAntAnIvArtanAdena sarvANi cha vichukrushuH . mAnuShaiH saha bhUtAni tiryagyonigatAnyapi .. 25..\\ tathA bhIShmaH shAntanavo vidurashcha mahAmatiH . sarvashaH kauravAshchaiva prANadanbhR^ishaduHkhitAH .. 26..\\ tato bhIShmo.atha viduro rAjA cha saha bandhubhiH . udaka.n chakrire tasya sarvAshcha kuru yoShitaH .. 27..\\ kR^itodakA.nstAnAdAya pANDavA~nshokakarshitAn .

sarvAH prakR^itayo rAja~nshochantyaH paryavArayan .. 28..\\ yathaiva pANDavA bhUmau suShupuH saha bAndhavaiH . tathaiva nAgarA rAja~nshishyire brAhmaNAdayaH .. 29..\\ tadanAnandamasvasthamAkumAramahR^iShTavat . babhUva pANDavaiH sArdhaM nagara.n dvAdasha kShapAH .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 119} v tataH kShattA cha rAjA cha bhIShmashcha saha bandhubhiH . daduH shrAddha.n tadA pANDoH svadhAmR^itamayaM tadA .. 1..\\ kurUMshcha vipramukhyAMshcha bhojayitvA sahasrashaH . ratnaughAndvijamukhyebhyo dattvA grAmavarAnapi .. 2..\\ kR^itashauchA.nstatastA.nstu pANDavAnbharatarShabhAn . AdAya vivishuH paurAH pura.n vAraNasAhvayam .. 3..\\ satata.n smAnvatapyanta tameva bharatarShabham . paurajAnapadAH sarve mR^ita.n svamiva bAndhavam .. 4..\\ shrAddhAvasAne tu tadA dR^iShTvA ta.n duHkhitaM janam . saMmUDhA.n duHkhashokArtA.n vyAso mAtaramabravIt .. 5..\\ atikrAnta sukhAH kAlAH pratyupasthita dAruNAH . shvaH shvaH pApIya divasAH pR^ithivI gatayauvanA .. 6..\\ bahu mAyA samAkIrNo nAnA doShasamAkulaH . luptadharmakriyAchAro ghoraH kAlo bhaviShyati .. 7..\\ gachchha tva.n tyAgamAsthAya yuktA vasa tapovane . mA drakShyasi kulasyAsya ghora.n sa~NkShayamAtmanaH .. 8..\\ tatheti samanuGYAya sA pravishyAbravItsnuShAm . ambike tava putrasya durnayAtkila bhAratAH . sAnubandhA vina~NkShyanti paurAshchaiveti naH shrutam .. 9..\\ tatkausalyAmimAmArtAM putrashokAbhipIDitAm . vanamAdAya bhadra.n te gachchhAvo yadi manyase .. 10..\\ tathetyukte ambikayA bhIShmamAmantrya suvratA . vana.n yayau satyavatI snuShAbhyAM saha bhArata .. 11..\\ tAH sughora.n tapaH kR^itvA devyo bharatasattama . deha.n tyaktvA mahArAja gatimiShTA.n yayustadA .. 12..\\ avApnuvanta vedoktAnsa.nskArAnpANDavAstadA . avardhanta cha bhogA.nste bhu~njAnAH pitR^iveshmani .. 13..\\ dhArtarAShTraishcha sahitAH krIDantaH pitR^iveshmani . bAla krIDAsu sarvAsu vishiShTAH pANDavAbhavan .. 14..\\ jave lakShyAbhiharaNe bhojye pA.nsuvikarShaNe . dhArtarAShTrAnbhImasenaH sarvAnsa parimardati .. 15..\\ harShAdetAnkrIDamAnAngR^ihya kAkanilIyane . shiraHsu cha nigR^ihyainAnyodhayAmAsa pANDavaH .. 16..\\ shatamekottara.n teShAM kumArANAM mahaujasAm . eka eva vimR^idnAti nAtikR^ichchhrAdvR^ikodaraH .. 17..\\ pAdeShu cha nigR^ihyainAnvinihatya balAdbalI . chakarSha kroshato bhUmau ghR^iShTa jAnu shiro.akShikAn .. 18..\\ dasha bAlA~njale krIDanbhujAbhyAM parigR^ihya saH . Aste sma salile magnaH pramR^itAMshcha vimu~nchati .. 19..\\ phalAni vR^ikShamAruhya prachinvanti cha te yadA . tadA pAdaprahAreNa bhImaH kampayate drumam .. 20..\\ prahAra vegAbhihatAddrumAdvyAghUrNitAstataH . saphalAH prapatanti sma druta.n srastAH kumArakAH .. 21..\\ na te niyuddhe na jave na yogyAsu kadA chana . kumArA uttara.n chakruH spardhamAnA vR^ikodaram .. 22..\\ eva.n sa dhArtarAShTrANAM spardhamAno vR^ikodaraH . apriye.atiShThadatyantaM bAlyAnna droha chetasA .. 23..\\ tato balamatikhyAta.n dhArtarAShTraH pratApavAn . bhImasenasya tajGYAtvA duShTabhAvamadarshayat .. 24..\\ tasya dharmAdapetasya pApAni paripashyataH . mohAdaishvaryalobhAchcha pApA matirajAyata .. 25..\\ ayaM balavatA.n shreShThaH kuntIputro vR^ikodaraH .

madhyamaH pANDuputrANAM nikR^ityA saMnihanyatAm .. 26..\\ atha tasmAdavaraja.n jyeShThaM chaiva yudhiShThiram . prasahya bandhane baddhvA prashAsiShye vasundharAm .. 27..\\ eva.n sa nishchayaM pApaH kR^itvA duryodhanastadA . nityamevAntara prekShI bhImasyAsInmahAtmanaH .. 28..\\ tato jalavihArArtha.n kArayAmAsa bhArata . chela kambalaveshmAni vichitrANi mahAnti cha .. 29..\\ pramANa koTyAmuddesha.n sthala.n kiM chidupetya cha . krIDAvasAne sarve te shuchi vastrAH svala~NkR^itAH . sarvakAmasamR^iddha.n tadannaM bubhujire shanaiH .. 30..\\ divasAnte parishrAntA vihR^itya cha kurUdvahAH . vihArAvasatheShveva vIrA vAsamarochayan .. 31..\\ khinnastu balavAnbhImo vyAyAmAbhyadhikastadA . vAhayitvA kumArA.nstA~njalakrIDA gatAnvibhuH . pramANa koTyA.n vAsArthI suShvApAruhya tatsthalam .. 32..\\ shIta.n vAsaM samAsAdya shrAnto madavimohitaH . nishcheShTaH pANDavo rAjansuShvApa mR^itakalpavat .. 33..\\ tato baddhvA latA pAshairbhIma.n duryodhanaH shanaiH . gambhIraM bhImavega.n cha sthalAjjalamapAtayat .. 34..\\ tataH prabuddhaH kaunteyaH sarva.n sa~nchidya bandhanam . udatiShThajjalAdbhUyo bhImaH praharatA.n varaH .. 35..\\ supta.n chApi punaH sarpaistIkShNadaMShTrairmahAviShaiH . kupitairdaMshayAmAsa sarveShvevA~Ngamarmasu .. 36..\\ daMShTrAshcha daMShTriNA.n teShAM marmasvapi nipAtitAH . tvachaM naivAsya bibhiduH sAratvAtpR^ithuvakShasaH .. 37..\\ pratibuddhastu bhImastAnsarvAnsarpAnapothayat . sArathi.n chAsya dayitamapahastena jaghnivAn .. 38..\\ bhojane bhImasenasya punaH prAkShepayadviSham . kAlakUTaM nava.n tIkShNa.n sambhR^itaM lomaharShaNam .. 39..\\ vaishyAputrastadAchaShTa pArthAnA.n hitakAmyayA . tachchApi bhuktvAjarayadavikAro vR^ikodaraH .. 40..\\ vikAraM na hyajanayatsutIkShNamapi tadviSham . bhIma sa.nhanano bhImastadapyajarayattataH .. 41..\\ eva.n duryodhanaH karNaH shakunishchApi saubalaH . anekairabhyupAyaistA~njighA.nsanti sma pANDavAn .. 42..\\ pANDavAshchApi tatsarvaM pratyajAnannarindamAH . udbhAvanamakurvanto vidurasya mate sthitAH .. 43..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 120} j kR^ipasyApi mahAbrahmansambhava.n vaktumarhasi . sharastambhAtkatha.n jaGYe kathaM chAstrANyavAptavAn .. 1..\\ vai maharShergatamasyAsIchchharadvAnnAma nAmataH . putraH kila mahArAja jAtaH saha sharairvibho .. 2..\\ na tasya vedAdhyayane tathA buddhirajAyata . yathAsya buddhirabhavaddhanurvede parantapa .. 3..\\ adhijagmuryathA vedA.nstapasA brahmavAdinaH . tathA sa tapasopetaH sarvANyastrANyavApa ha .. 4..\\ dhanurveda paratvAchcha tapasA vipulena cha . bhR^isha.n santApayAmAsa devarAjaM sa gautamaH .. 5..\\ tato jAlapadIM nAma devakanyA.n sureshvaraH . prAhiNottapaso vighna.n kuru tasyeti kaurava .. 6..\\ sAbhigamyAshramapada.n ramaNIyaM sharadvataH . dhanurbANadharaM bAlA lobhayAmAsa gautamam .. 7..\\ tAmekavasanA.n dR^iShTvA gautamo.apsarasa.n vane . loke.apratimasa.nsthAnAm utphullanayano.abhavat .. 8..\\ dhanushcha hi sharAshchAsya karAbhyAM prApatanbhuvi .

vepathushchAsya tA.n dR^iShTvA sharIre samajAyata .. 9..\\ sa tu GYAnagarIyastvAttapasashcha samanvayAt . avatasthe mahAprAGYo dhairyeNa parameNa ha .. 10..\\ yastvasya sahasA rAjanvikAraH samapadyata . tena susrAva reto.asya sa cha tannAvabudhyata .. 11..\\ sa vihAyAshrama.n taM cha tAM chaivApsarasaM muniH . jagAma retastattasya sharastambe papAta ha .. 12..\\ sharastambe cha patita.n dvidhA tadabhavannR^ipa . tasyAtha mithuna.n jaGYe gautamasya sharadvataH .. 13..\\ mR^igayA.n charato rAGYaH shantanostu yadR^ichchhayA . kashchitsenA charo.araNye mithuna.n tadapashyata .. 14..\\ dhanushcha sashara.n dR^iShTvA tathA kR^iShNAjinAni cha . vyavasya brAhmaNApatya.n dhanurvedAntagasya tat . sa rAGYe darshayAmAsa mithuna.n sashara.n tadA .. 15..\\ sa tadAdAya mithuna.n rAjAtha kR^ipayAnvitaH . AjagAma gR^ihAneva mama putrAviti bruvan .. 16..\\ tataH sa.nvardhayAmAsa sa.nskAraishchApyayojayat . gautamo.api tadApetya dhanurveda paro.abhavat .. 17..\\ kR^ipayA yanmayA bAlAvimau sa.nvardhitAviti . tasmAttayornAma chakre tadeva sa mahIpatiH .. 18..\\ nihitau gautamastatra tapasA tAvavindata . Agamya chAsmai gotrAdi sarvamAkhyAtavA.nstadA .. 19..\\ chaturvidha.n dhanurvedamastrANi vividhAni cha . nikhilenAsya tatsarva.n guhyamAkhyAtavA.nstadA . so.achireNaiva kAlena paramAchAryatA.n gataH .. 20..\\ tato.adhijagmuH sarve te dhanurvedaM mahArathAH . dhR^itarAShTrAtmajAshchaiva pANDavAshcha mahAbalAH . vR^iShNayashcha nR^ipAshchAnye nAnAdeshasamAgatAH .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 121} vai visheShArthI tato bhIShmaH pautrANA.n vinayepsayA . iShvastraGYAnparyapR^ichchhadAchAryAnvIryasaMmatAn .. 1..\\ nAlpadhIrnAmahA bhAgastathAnAnAstra kovidaH . nAdeva sattvo vinayetkurUnastre mahAbalAn .. 2..\\ maharShistu bharadvAjo havirdhAne charanpurA . dadarshApsarasa.n sAkShAdghR^itAchImAplutAmR^iShiH .. 3..\\ tasyA vAyuH samuddhUto vasana.n vyapakarShata . tato.asya retashchaskanda tadR^iShirdroNa Adadhe .. 4..\\ tasminsamabhavaddroNaH kalashe tasya dhImataH . adhyagIShTa sa vedAMshcha vedA~NgAni cha sarvashaH .. 5..\\ agniveshyaM mahAbhAgaM bharadvAjaH pratApavAn . pratyapAdayadAgneyamastradharmabhR^itA.n varaH .. 6..\\ agniShTujjAtaH sa munistato bharatasattama . bhAradvAja.n tadAgneyaM mahAstraM pratyapAdayat .. 7..\\ bharadvAja sakhA chAsItpR^iShato nAma pArthivaH . tasyApi drupado nAma tadA samabhavatsutaH .. 8..\\ sa nityamAshrama.n gatvA droNena saha pArShataH . chikrIDAdhyayana.n chaiva chakAra kShatriyarShabhaH .. 9..\\ tato vyatIte pR^iShate sa rAjA drupado.abhavat . pA~nchAleShu mahAbAhuruttareShu nareshvaraH .. 10..\\ bharadvAjo.api bhagavAnAruroha diva.n tadA . tataH pitR^iniyuktAtmA putra lobhAnmahAyashAH . shAradvatI.n tato droNaH kR^ipIM bhAryAm avindata .. 11..\\ agnihotre cha dharme cha dame cha satata.n ratA . alabhadgautamI putramashvatthAmAnameva cha .. 12..\\ sa jAtamAtro vyanadadyathaivochchaiH shravA hayaH . tachchhrutvAntarhitaM bhUtamantarikShasthamabravIt .. 13..\\ ashvasyevAsya yatsthAma nadataH pradisho gatam . ashvatthAmaiva bAlo.aya.n tasmAnnAmnA bhaviShyati .. 14..\\

sutena tena suprIto bhAradvAjastato.abhavat . tatraiva cha vasandhImAndhanurveda paro.abhavat .. 15..\\ sa shushrAva mahAtmAna.n jAmadagnyaM parantapam . brAhmaNebhyastadA rAjanditsanta.n vasu sarvashaH .. 16..\\ vana.n tu prasthita.n rAmaM bhAradvAjastadAbravIt . Agata.n vittakAmaM mAM viddhi droNa.n dvijarShabham .. 17..\\ raama hiraNyaM mama yachchAnyadvasu ki.n chana vidyate . brAhmaNebhyo mayA datta.n sarvameva tapodhana .. 18..\\ tathaiveya.n dharA devI sAgarAntA sapattanA . kashyapAya mayA dattA kR^itsnA nagaramAlinI .. 19..\\ sharIramAtramevAdya mayedamavasheShitam . astrANi cha mahArhANi shastrANi vividhAni cha . vR^iNIShva kiM prayachchhAmi tubhya.n droNa vadAshu tat .. 20..\\ drona astrANi me samagrANi sasa.nhArANi bhArgava . saprayoga rahasyAni dAtumarhasyasheShataH .. 21..\\ vai tathetyuktvA tatastasmai prAdAdastrANi bhArgavaH . sarahasya vrata.n chaiva dhanurvedamasheShataH .. 22..\\ pratigR^ihya tu tatsarva.n kR^itAstro dvijasattamaH . priya.n sakhAyaM suprIto jagAma drupadaM prati .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 122} vai tato drupadamAsAdya bharadvAjaH pratApavAn . abravItpArShata.n rAjansakhAyaM viddhi mAm iti .. 1..\\ drupada akR^iteya.n tava praGYA brahmannAtisama~njasI . yanmAM bravIShi prasabha.n sakhA te.ahamiti dvija .. 2..\\ na hi rAGYAmudIrNAnAmevaM bhUtairnaraiH kva chit . sakhyaM bhavati mandAtma~nshriyA hInairdhanachyutaiH .. 3..\\ sauhR^idAnyapi jIryante kAlena parijIryatAm . sauhR^idaM me tvayA hyAsItpUrva.n sAmarthya bandhanam .. 4..\\ na sakhyamajara.n loke jAtu dR^ishyeta karhi chit . kAmo vaina.n viharati krodhashchainaM pravR^ishchati .. 5..\\ maiva.n jIrNamupAsiShThAH sakhyaM navamupAkuru . AsItsakhya.n dvijashreShTha tvayA me.arthanibandhanam .. 6..\\ na daridro vasumato nAvidvAnviduShaH sakhA . shUrasya na sakhA klIbaH sakhipUrva.n kimiShyate .. 7..\\ yayoreva sama.n vittaM yayoreva sama.n kulam . tayoH sakhyavivAhashcha na tu puShTavipuShTayoH .. 8..\\ nAshrotriyaH shrotriyasya nArathI rathinaH sakhA . nArAGYA sa~Ngata.n rAGYaH sakhipUrva.n kimiShyate .. 9..\\ vai drupadenaivamuktastu bhAradvAjaH pratApavAn . muhUrta.n chintayAmAsa manyunAbhipariplutaH .. 10..\\ sa vinishchitya manasA pA~nchAlaM prati buddhimAn . jagAma kurumukhyAnAM nagaraM nAgasAhvayam .. 11..\\ kumArAstvatha niShkramya sametA gajasAhvayAt .

krIDanto vITayA tatra vIrAH paryacharanmudA .. 12..\\ papAta kUpe sA vITA teShA.n vai krIDatA.n tadA . na cha te pratyapadyanta karma vITopalabdhaye .. 13..\\ atha droNaH kumArA.nstAndR^iShTvA kR^ityavatastadA . prahasya mandaM paishalyAdabhyabhAShata vIryavAn .. 14..\\ aho nu dhigbala.n kShAtraM dhigetA.n vaH kR^itAstratAm . bharatasyAnvaye jAtA ye vITAM nAdhigachchhata .. 15..\\ eSha muShTiriShIkANAM mayAstreNAbhimantritaH . asya vIryaM nirIkShadhva.n yadanyasya na vidyate .. 16..\\ vetsyAmIShIkayA vITA.n tAmiShIkAmathAnyayA . tAmanyayA samAyogo vITAyA grahaNe mama .. 17..\\ tadapashyankumArAste vismayotphullalochanAH . aveShkya choddhR^itA.n vITAM vITA veddhAramabruvan .. 18..\\ abhivAdayAmahe brahmannaitadanyeShu vidyate . ko.asi ka.n tvAbhijAnImo vayaM kiM karavAmahe .. 19..\\ drona AchakShvadhva.n cha bhIShmAya rUpeNa cha guNaishcha mAm . sa eva sumahAbuddhiH sAmprataM pratipatsyate .. 20..\\ vai tathetyuktvA tu te sarve bhIShmamUchuH pitAmaham . brAhmaNasya vachastathya.n tachcha karmavisheShavat .. 21..\\ bhIShmaH shrutvA kumArANA.n droNaM taM pratyajAnata . yuktarUpaH sa hi gururityevamanuchintya cha .. 22..\\ athainamAnIya tadA svayameva susatkR^itam . paripaprachchha nipuNaM bhIShmaH shastrabhR^itA.n varaH . hetumAgamane tasya droNaH sarvaM nyavedayat .. 23..\\ maharSheragniveshyasya sakAshamahamachyuta . astrArthamagamaM pUrva.n dhanurveda jighR^ikShayA .. 24..\\ brahma chArI vinItAtmA jaTilo bahulAH samAH . avasa.n tatra suchiraM dhanurveda chikIrShayA .. 25..\\ pA~nchAlarAjaputrastu yaGYaseno mahAbalaH . mayA sahAkarodvidyA.n guroH shrAmyansamAhitaH .. 26..\\ sa me tatra sakhA chAsIdupakArI priyash cha me . tenAha.n saha sa~Ngamya ratavAnsuchiraM bata . bAlyAtprabhR^iti kauravya sahAdhyayanameva cha .. 27..\\ sa samAsAdya mA.n tatra priyakArI priya.nvadaH . abravIditi mAM bhIShma vachanaM prItivardhanam .. 28..\\ ahaM priyatamaH putraH piturdroNa mahAtmanaH . abhiShekShyati mA.n rAjye sapA~nchAlyo yadA tadA .. 29..\\ tvadbhojyaM bhavitA rAjya.n sakhe satyena te shape . mama bhogAshcha vitta.n cha tvadadhIna.n sukhAni cha .. 30..\\ evamuktaH pravavrAja kR^itAstro.aha.n dhanepsayA . abhiShikta.n cha shrutvainaM kR^itArtho.asmIti chintayan .. 31..\\ priya.n sakhAyaM suprIto rAjyasthaM punarAvrajam . sa.nsmaransa~Ngama.n chaiva vachanaM chaiva tasya tat .. 32..\\ tato drupadamAgamya sakhipUrvamahaM prabho . abruvaM puruShavyAghra sakhAya.n viddhi mAm iti .. 33..\\ upasthita.n tu drupadaH sakhivachchAbhisa~Ngatam . sa mAM nirAkAramiva prahasannidamabravIt .. 34..\\ akR^iteya.n tava praGYA brahmannAtisama~njasI . yadAttha mA.n tvaM prasabha.n sakhA te.ahamiti dvija .. 35..\\ na hi rAGYAmudIrNAnAmevaM bhUtairnaraiH kva chit . sakhyaM bhavati mandAtma~nshriyA hInairdhanachyutaiH .. 36..\\ nAshrotriyaH shrotriyasya nArathI rathinaH sakhA . nArAjA pArthivasyApi sakhipUrva.n kimiShyate .. 37..\\ drupadenaivamukto.ahaM manyunAbhipariplutaH .

abhyAgachchha.n kurUnbhIShma shiShyairarthI guNAnvitaiH .. 38..\\ pratijagrAha taM bhIShmo guruM pANDusutaiH saha . pautrAnAdAya tAnsarvAnvasUni vividhAni cha .. 39..\\ shiShyA iti dadau rAjandroNAya vidhipUrvakam . sa cha shiShyAnmaheShvAsaH pratijagrAha kauravAn .. 40..\\ pratigR^ihya cha tAnsarvAndroNo vachanamabravIt . rahasyekaH pratItAtmA kR^itopasadanA.nstadA .. 41..\\ kAryaM me kA~NkShita.n kiM chiddhR^idi samparivartate . kR^itAstraistatpradeyaM me tadR^ita.n vadatAnaghAH .. 42..\\ tachchhrutvA kauraveyAste tUShNImAsanvishAM pate . arjunastu tataH sarvaM pratijaGYe parantapaH .. 43..\\ tato.arjunaM mUrdhni tadA samAghrAya punaH punaH . prItipUrvaM pariShvajya praruroda mudA tadA .. 44..\\ tato droNaH pANDuputrAnastrANi vividhAni cha . grAhayAmAsa divyAni mAnuShANi cha vIryavAn .. 45..\\ rAjaputrAstathaivAnye sametya bharatarShabha . abhijagmustato droNamastrArthe dvijasattamam . vR^iShNayashchAndhakAshchaiva nAnAdeshyAshcha pArthivAH .. 46..\\ sUtaputrashcha rAdheyo guru.n droNamiyAttadA . spardhamAnastu pArthena sUtaputro.atyamarShaNaH . duryodhanamupAshritya pANDavAnatyamanyata .. 47..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 123} vai arjunastu para.n yatnamAtasthe guru pUjane . astre cha parama.n yogaM priyo droNasya chAbhavat .. 1..\\ droNena tu tadAhUya rahasyukto.annasAdhakaH . andhakAre.arjunAyAnnaM na deya.n te kathaM chana .. 2..\\ tataH kadA chidbhu~njAne pravavau vAyurarjune . tena tatra pradIptaH sa dIpyamAno nivApitaH .. 3..\\ bhu~Nkta evArjuno bhaktaM na chAsyAsyAdvyamuhyata . hastastejasvino nityamannagrahaNa kAraNAt . tadabhyAsakR^itaM matvA rAtrAvabhyasta pANDavaH .. 4..\\ tasya jyAtalanirghoSha.n droNaH shushrAva bhArata . upetya chainamutthAya pariShvajyedamabravIt .. 5..\\ prayatiShye tathA kartu.n yathA nAnyo dhanurdharaH . tvatsamo bhavitA loke satyametadbravImi te .. 6..\\ tato droNo.arjunaM bhUyo ratheShu cha gajeShu cha . ashveShu bhUmAvapi cha raNashikShAmashikShayat .. 7..\\ gadAyuddhe.asi charyAyA.n tomaraprAsashaktiShu . droNaH sa~NkIrNa yuddheShu shikShayAmAsa pANDavam .. 8..\\ tasya tatkaushala.n dR^iShTvA dhanurveda jighR^ikShavaH . rAjAno rAjaputrAshcha samAjagmuH sahasrashaH .. 9..\\ tato niShAdarAjasya hiraNyadhanuShaH sutaH . ekalabyo mahArAja droNamabhyAjagAma ha .. 10..\\ na sa taM pratijagrAha naiShAdiriti chintayan . shiShya.n dhanuShi dharmaGYasteShAmevAnvavekShayA .. 11..\\ sa tu droNasya shirasA pAdau gR^ihya parantapaH . araNyamanusamprAptaH kR^itvA droNaM mahI mayam .. 12..\\ tasminnAchArya vR^itti.n cha paramAmAsthitastadA . iShvastre yogamAtasthe paraM niyamamAsthitaH .. 13..\\ parayA shraddhayA yukto yogena parameNa cha . vimokShAdAna sandhAne laghutvaM paramApa saH .. 14..\\ atha droNAbhyanuGYAtAH kadA chitkurupANDavAH . rathairviniryayuH sarve mR^igayAmarimardanAH .. 15..\\ tatropakaraNa.n gR^ihya naraH kashchidyadR^ichchhayA . rAjannanujagAmaikaH shvAnamAdAya pANDavAn .. 16..\\ teShA.n vicharatA.n tatra tattatkarma chikIrShatAm . shvA charansa vane mUDho naiShAdiM prati jagmivAn .. 17..\\ sa kR^iShNaM maladigdhA~Nga.n kR^iShNAjinadhara.n vane .

naiShAdi.n shvA samAlakShya bhaSha.nstasthau tadantike .. 18..\\ tadA tasyAtha bhaShataH shunaH saptasharAnmukhe . lAghava.n darshayannastre mumocha yugapadyathA .. 19..\\ sa tu shvA sharapUrNAsyaH pANDavAnAjagAma ha . ta.n dR^iShTvA pANDavA vIrA vismayaM parama.n yayuH .. 20..\\ lAghava.n shabdavedhitva.n dR^iShTvA tatparamaM tadA . prekShya ta.n vrIDitAshchAsanprashasha.nsushcha sarvashaH .. 21..\\ ta.n tato.anveShamANAste vane vananivAsinam . dadR^ishuH pANDavA rAjannasyantamanisha.n sharAn .. 22..\\ na chainamabhyajAna.nste tadA vikR^itadarshanam . athainaM paripaprachchhuH ko bhavAnkasya vetyuta .. 23..\\ ekalavya niShAdAdhipatervIrA hiraNyadhanuShaH sutam . droNashiShya.n cha mA.n vittadhanurveda kR^itashramam .. 24..\\ vai te tamAGYAya tattvena punarAgamya pANDavAH . yathAvR^itta.n cha te sarvaM droNAyAchakhyuradbhutam .. 25..\\ kaunteyastvarjuno rAjannekalavyamanusmaran . raho droNa.n samAgamya praNayAdidamabravIt .. 26..\\ nanvahaM parirabhyaikaH prItipUrvamida.n vachaH . bhavatokto na me shiShyastvadvishiShTo bhaviShyati .. 27..\\ atha kasmAnmadvishiShTo lokAdapi cha vIryavAn . astyanyo bhavataH shiShyo niShAdAdhipateH sutaH .. 28..\\ muhUrtamiva ta.n droNashchintayitvA vinishchayam . savyasAchinamAdAya naiShAdiM prati jagmivAn .. 29..\\ dadarsha maladigdhA~Nga.n jaTilaM chIravAsasam . ekalavya.n dhanuShpANimasyantamanisha.n sharAn .. 30..\\ ekalavyastu ta.n dR^iShTvA droNamAyAntamantikAt . abhigamyopasa~NgR^ihya jagAma shirasA mahIm .. 31..\\ pUjayitvA tato droNa.n vidhivatsa niShAdajaH . nivedya shiShyamAtmAna.n tasthau prA~njaliragrataH .. 32..\\ tato droNo.abravIdrAjannekalavyamida.n vachaH . yadi shiShyo.asi me tUrNa.n vetanaM sampradIyatAm .. 33..\\ ekalavyastu tachchhrutvA prIyamANo.abravIdidam . kiM prayachchhAmi bhagavannAGYApayatu mA.n guruH .. 34..\\ na hi ki.n chidadeyaM me gurave brahmavittama . tamabravIttvayA~NguShTho dakShiNo dIyatAM mama .. 35..\\ ekalavyastu tachchhrutvA vacho droNasya dAruNam . pratiGYAmAtmano rakShansatye cha nirataH sadA .. 36..\\ tathaiva hR^iShTavadanastathaivAdIna mAnasaH . chhittvAvichArya taM prAdAddroNAyA~NguShThamAtmanaH .. 37..\\ tataH para.n tu naiShAdira~NgulIbhirvyakarShata . na tathA sa tu shIghro.abhUdyathApUrvaM narAdhipa .. 38..\\ tato.arjunaH prItamanA babhUva vigatajvaraH . droNashcha satyavAgAsInnAnyo.abhyabhavadarjunam .. 39..\\ droNasya tu tadA shiShyau gadA yogyA.n visheShataH . duryodhanashcha bhImashcha kurUNAmabhyagachchhatAm .. 40..\\ ashvatthAmA rahasyeShu sarveShvabhyadhiko.abhavat . tathAti puruShAnanyAnsArukau yamajAvubhau . yudhiShThiro rathashreShThaH sarvatra tu dhana~njayaH .. 41..\\ prasthitaH sAgarAntAyA.n rathayUthapa yUthapaH . buddhiyogabalotsAhaiH sarvAstreShu cha pANDavaH .. 42..\\ astre gurvanurAge cha vishiShTo.abhavadarjunaH . tulyeShvastropadesheShu sauShThavena cha vIryavAn . ekaH sarvakumArANAM babhUvAtiratho.arjunaH .. 43..\\ prANAdhikaM bhImasena.n kR^itavidyaM dhana~njayam .

dhArtarAShTrA durAtmAno nAmR^iShyanta narAdhipa .. 44..\\ tA.nstu sarvAnsamAnIya sarvavidyAsu niShThitAn . droNaH praharaNa GYAne jiGYAsuH puruSharShabha .. 45..\\ kR^itrimaM bhAsamAropya vR^ikShAgre shilpibhiH kR^itam . aviGYAta.n kumArANA.n lakShyabhUtamupAdishat .. 46..\\ drona shIghraM bhavantaH sarve vai dhanUMShyAdAya satvarAH . bhAsameta.n samuddishya tiShThantAM sa.nhiteShavaH .. 47..\\ madvAkyasamakAla.n cha shiro.asya vinipAtyatAm . ekaikasho niyokShyAmi tathA kuruta putrakAH .. 48..\\ vai tato yudhiShThiraM pUrvamuvAchA~NgirasA.n varaH . sandhatsva bANa.n durdharShaM madvAkyAnte vimu~ncha cha .. 49..\\ tato yudhiShThiraH pUrva.n dhanurgR^ihya mahAravam . tasthau bhAsa.n samuddishya guruvAkyaprachoditaH .. 50..\\ tato vitatadhanvAna.n droNastaM kurunandanam . sa muhUrtAduvAcheda.n vachanaM bharatarShabha .. 51..\\ pashyasyena.n drumAgrasthaM bhAsaM naravarAtmaja . pashyAmItyevamAchAryaM pratyuvAcha yudhiShThiraH .. 52..\\ sa muhUrtAdiva punardroNastaM pratyabhAShata . atha vR^ikShamimaM mA.n vA bhrAtR^InvApi prapashyasi .. 53..\\ tamuvAcha sa kaunteyaH pashyAmyena.n vanaspatim . bhavanta.n cha tathA bhrAtR^InbhAsaM cheti punaH punaH .. 54..\\ tamuvAchApasarpeti droNo.aprIta manA iva . naitachchhakya.n tvayA veddhu.n lakShyamityeva kutsayan .. 55..\\ tato duryodhanAdI.nstAndhArtarAShTrAnmahAyashAH . tenaiva kramayogena jiGYAsuH paryapR^ichchhata .. 56..\\ anyAMshcha shiShyAnbhImAdInrAGYashchaivAnya deshajAn . tathA cha sarve sarva.n tatpashyAma iti kutsitAH .. 57..\\ tato dhana~njaya.n droNaH smayamAno.abhyabhAShata . tvayedAnIM prahartavyametallakShyaM nishamyatAm .. 58..\\ madvAkyasamakAla.n te moktavyo.atra bhavechchharaH . vitatya kArmukaM putra tiShTha tAvanmuhUrtakam .. 59..\\ evamuktaH savyasAchI maNDalIkR^itakArmukaH . tasthau lakShya.n samuddishyA guruvAkyaprachoditaH .. 60..\\ muhUrtAdiva ta.n droNastathaiva samabhAShata . pashyasyena.n sthitaM bhAsa.n drumaM mAm api vetyuta .. 61..\\ pashyAmyenaM bhAsamiti droNaM pArtho.abhyabhAShata . na tu vR^ikShaM bhavanta.n vA pashyAmIti cha bhArata .. 62..\\ tataH prItamanA droNo muhUrtAdiva taM punaH . pratyabhAShata durdharShaH pANDavAnA.n ratharShabham .. 63..\\ bhAsaM pashyasi yadyena.n tathA brUhi punarvachaH . shiraH pashyAmi bhAsasya na gAtramiti so.abravIt .. 64..\\ arjunenaivamuktastu droNo hR^iShTatanU ruhaH . mu~nchasvetyabravItpArtha.n sa mumochAvichArayan .. 65..\\ tatastasya nagasthasya kShureNa nishitena ha . shira utkR^itya tarasA pAtayAmAsa pANDavaH .. 66..\\ tasminkarmaNi sa.nsiddhe paryashvajata phalgunam . mene cha drupada.n sa~Nkhye sAnubandhaM parAjitam .. 67..\\ kasya chittvatha kAlasya sashiShyo.a~NgirasA.n varaH . jagAma ga~NgAmabhito majjituM bharatarShabha .. 68..\\ avagADhamatho droNa.n salile salile charaH . grAho jagrAha balavA~nja~NghAnte kAlachoditaH .. 69..\\ sa samartho.api mokShAya shiShyAnsarvAnachodayat . grAha.n hatvA mokShayadhvaM mAm iti tvarayanniva .. 70..\\ tadvAkyasamakAla.n tu bIbhatsurnishitaiH sharaiH .

AvApaiH pa~nchabhirgrAhaM magnamambhasyatADayat . itare tu visaMmUDhAstatra tatra prapedire .. 71..\\ ta.n cha dR^iShTvA kriyopetaM droNo.amanyAta pANDavam . vishiShTa.n sarvashiShyebhyaH prItimAMshchAbhavattadA .. 72..\\ sa pArtha bANairbahudhA khaNDashaH parikalpitaH . grAhaH pa~nchatvamApede ja~NghA.n tyaktvA mahAtmanaH .. 73..\\ athAbravInmahAtmAnaM bhAradvAjo mahAratham . gR^ihANedaM mahAbAho vishiShTamatidurdharam . astraM brahmashiro nAma saprayoga nivartanam .. 74..\\ na cha te mAnuSheShvetatprayoktavya.n kathaM chana . jagadvinirdahedetadalpatejasi pAtitam .. 75..\\ asAmAnyamida.n tAta lokeShvastraM nigadyate . taddhArayethAH prayataH shR^iNu cheda.n vacho mama .. 76..\\ bAdhetAmAnuShaH shatruryadA tvA.n vIra kash chana . tadvadhAya prayu~njIthAstadAstramidamAhave .. 77..\\ tatheti tatpratishrutya bIbhatsuH sa kR^itA~njaliH . jagrAha paramAstra.n tadAha chainaM punarguruH . bhavitA tvatsamo nAnyaH pumA.Nlloke dhanurdharaH .. 78..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 124} vai kR^itAstrAndhArtarAShTrAMshcha pANDuputrAMshcha bhArata . dR^iShTvA droNo.abravIdrAjandhR^itarAShTra.n janeshvaram .. 1..\\ kR^ipasya somadattasya bAhlIkasya cha dhImataH . gA~Ngeyasya cha sAMnidhye vyAsasya vidurasya cha .. 2..\\ rAjansamprAptavidhyAste kumarAH kurusattama . te darshayeyuH svA.n shikShAM rAjannanumate tava .. 3..\\ tato.abravInmahArAjaH prahR^iShTenAntarAtmanA . bhAradvAja mahatkarmakR^ita.n te dvijasattama .. 4..\\ yadA tu manyase kAla.n yasmindeshe yathA yathA . tathA tathAvidhAnAya svayamAGYApayasva mAm .. 5..\\ spR^ihayAmyadya nirvedAtpuruShANA.n sachakShuShAm . astrahetoH parAkrAntAnye me drakShyanti putrakAn .. 6..\\ kShattaryadgururAchAryo bravIti kuru tattathA . na hIdR^ishaM priyaM manye bhavitA dharmavatsalaH .. 7..\\ tato rAjAnamAmantrya vidurAnugato bahiH . bhAradvAjo mahAprAGYo mApayAmAsa medinIm . samAmavR^ikShAM nirgulmAmudakpravaNa sa.nsthitAm .. 8..\\ tasyAM bhUmau bali.n chakre tithau nakShatrapUjite . avaghuShTaM pure chApi tadartha.n vadatAM vara .. 9..\\ ra~Nga bhUmau suvipula.n shAstradR^iShTaM yathAvidhi . prekShAgAra.n suvihita.n chakrustatra cha shilpinaH . rAGYaH sarvAyudhopeta.n strINA.n chaiva nararShabha .. 10..\\ ma~nchAMshcha kArayAmAsustatra jAnapadA janAH . vipulAnuchchhrayopetA~nshibikAshcha mahAdhanAH .. 11..\\ tasmi.nstato.ahani prApte rAjA sasachivastadA . bhIShmaM pramukhataH kR^itvA kR^ipa.n chAchArya sattamam .. 12..\\ muktAjAlaparikShipta.n vaiDUrya maNibhUShitam . shAtakumbhamaya.n divyaM prekShAgAramupAgamat .. 13..\\ gAndhArI cha mahAbhAgA kuntI cha jayatA.n vara . striyashcha sarvA yA rAGYaH sapreShyAH saparichchhadAH . harShAdAruruhurma~nchAnmeru.n deva striyo yathA .. 14..\\ brAhmaNakShatriyAdya.n cha chAturvarNyaM purAddrutam . darshanepsu samabhyAgAtkumArANA.n kR^itAstratAm .. 15..\\ pravAditaishcha vAditrairjanakautUhalena cha . mahArNava iva kShubdhaH samAjaH so.abhavattadA .. 16..\\ tataH shuklAmbara dharaH shuklayaGYopavItavAn . shuklakeshaH sitashmashruH shuklamAlyAnulepanaH .. 17..\\ ra~Ngamadhya.n tadAchAryaH saputraH pravivesha ha . nabho jaladharairhIna.n sA~NgAraka ivAMshumAn .. 18..\\

sa yathA samaya.n chakre baliM balavatA.n varaH . brAhmaNAMshchAtra mantraGYAnvAchayAmAsa ma~Ngalam .. 19..\\ atha puNyAhaghoShasya puNyasya tadanantaram . vivishurvividha.n gR^ihya shastropakaraNaM narAH .. 20..\\ tato baddhatanu trANA baddhakakShyA mahAbalAH . baddhatUNAH sadhanuSho vivishurbharatarShabhAH .. 21..\\ anujyeShTha.n cha te tatra yudhiShThirapurogamAH . chakrurastraM mahAvIryAH kumArAH paramAdbhutam .. 22..\\ ke chichchharAkShepa bhayAchchhirA.nsyavananAmire . manujA dhR^iShTamapare vIkShA.n chakruH savismayAH .. 23..\\ te sma lakShyANi vividhurbANairnAmA~Nka shobhitaiH . vividhairlAghavotsR^iShTairuhyanto vAjibhirdrutam .. 24..\\ tatkumAra bala.n tatra gR^ihItasharakArmukam . gandharvanagarAkAraM prekShya te vismitAbhavan .. 25..\\ sahasA chukrushustatra narAH shatasahasrashaH . vismayotphullanayanAH sAdhu sAdhviti bhArata .. 26..\\ kR^itvA dhanuShi te mArgAnrathacharyAsu chAsakR^it . gajapR^iShThe.ashvapR^iShThe cha niyuddhe cha mahAbalAH .. 27..\\ gR^ihItakhaDgacharmANastato bhUyaH prahAriNaH . tsarumArgAnyathoddiShTAMshcheruH sarvAsu bhUmiShu .. 28..\\ lAghava.n sauShThavaM shobhAM sthiratva.n dR^iDhamuShTitAm . dadR^ishustatra sarveShAM prayoge khaDgacharmaNAm .. 29..\\ atha tau nityasa.nhR^iShTau suyodhana vR^ikodarau . avatIrNau gadAhastAvekashR^i~NgAvivAchalau .. 30..\\ baddhakakShyau mahAbAhU pauruShe paryavasthitau . bR^ihantau vAshitA hetoH samadAviva ku~njarau .. 31..\\ tau pradakShiNasavyAni maNDalAni mahAbalau . cheraturnirmalagadau samadAviva govR^iShau .. 32..\\ viduro dhR^itarAShTrAya gAndhArye pANDavAraNiH . nyavedayetA.n tatsarvaM kumArANA.n vicheShTitam .. 33..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 125} vai kururAje cha ra~Ngasthe bhIme cha balinA.n vare . pakShapAta kR^itasnehaH sa dvidhevAbhavajjanaH .. 1..\\ hA vIra kururAjeti hA bhImeti cha nardatAm . puruShANA.n suvipulAH praNAdAH sahasotthitAH .. 2..\\ tataH kShubdhArNava nibha.n ra~NgamAlokya buddhimAn . bhAradvAjaH priyaM putramashvatthAmAnamabravIt .. 3..\\ vArayaitau mahAvIryau kR^itayogyAvubhAvapi . mA bhUdra~Nga prakopo.ayaM bhIma duryodhanodbhavaH .. 4..\\ tatastAvudyatagadau guruputreNa vAritau . yugAntAnila sa~NkShubdhau mahAvegAvivArNavau .. 5..\\ tato ra~NgA~NgaNa gato droNo vachanamabravIt . nivArya vAditragaNaM mahAmeghasamasvanam .. 6..\\ yo me putrAtpriyataraH sarvAstraviduShA.n varaH . aindririndrAnuja samaH sa pArtho dR^ishyatAm iti .. 7..\\ AchArya vachanenAtha kR^itasvastyayano yuvA . baddhagodhA~Nguli trANaH pUrNatUNaH sakArmukaH .. 8..\\ kA~nchana.n kavachaM bibhratpratyadR^ishyata phalgunaH . sArkaH sendrAyudha taDitsasandhya iva toyadaH .. 9..\\ tataH sarvasya ra~Ngasya samutpi~njo.abhavanmahAn . pravAdyanta cha vAdyAni sasha~NkhAni samantataH .. 10..\\ eSha kuntIsutaH shrImAneSha pANDavamadhyamaH . eSha putro mahendrasya kurUNAmeSha rakShitA .. 11..\\ eSho.astraviduShA.n shreShTha eSha dharmabhR^itAM varaH . eSha shIlavatA.n chApi shIlaGYAnanidhiH paraH .. 12..\\ ityevamatulA vAchaH shR^iNvantyAH prekSha keritAH . kuntyAH prasnava saMmishrairasraiH klinnamuro.abhavat .. 13..\\ tena shabdena mahatA pUrNashrutirathAbravIt .

dhR^itarAShTro narashreShTho vidura.n hR^iShTamAnasaH .. 14..\\ kShattaH kShubdhArNava nibhaH kimeSha sumahAsvanaH . sahasaivotthito ra~Nge bhindanniva nabhastalam .. 15..\\ vidura eSha pArtho mahArAja phalgunaH pANDunandanaH . avatIrNaH sakavachastatraiSha sumahAsvanaH .. 16..\\ dhr dhanyo.asmyanugR^ihIto.asmi rakShito.asmi mahAmate . pR^ithAraNi samudbhUtaistribhiH pANDava vahnibhiH .. 17..\\ vai tasminsamudite ra~Nge katha.n chitparyavasthite . darshayAmAsa bIbhatsurAchAryAdastralAghavam .. 18..\\ AgneyenAsR^ijadvahni.n vAruNenAsR^ijatpayaH . vAyavyenAsR^ijadvAyuM pArjanyenAsR^ijaddhanAn .. 19..\\ bhaumena prAvishadbhUmiM pArvatenAsR^ijadgirIn . antardhAnena chAstreNa punarantarhito.abhavat .. 20..\\ kShaNAtprAMshuH kShaNAddhrasvaH kShaNAchcha rathadhUrgataH . kShaNena rathamadhyasthaH kShaNenAvApatanmahIm .. 21..\\ sukumAra.n cha sUkShmaM cha guruM chApi gurupriyaH . sauShThavenAbhisa.nyuktaH so.avidhyadvividhaiH sharaiH .. 22..\\ bhramatashcha varAhasya lohasya pramukhe samam . pa~nchabANAnasa.nsaktAnsa mumochaika bANavat .. 23..\\ gavye viShANa koshe cha chale rajjvavalambite . nichakhAna mahAvIryaH sAyakAnekaviMshatim .. 24..\\ ityevamAdi sumahatkhaDge dhanuShi chAbhavat . gadAyA.n shastrakushalo darshanAni vyadarshayat .. 25..\\ tataH samAptabhUyiShThe tasminkarmANi bhArata . mandI bhUte samAje cha vAditrasya cha nisvane .. 26..\\ dvAradeshAtsamudbhUto mAhAtmya balasUchakaH . vajraniShpeSha sadR^ishaH shushruve bhujanisvanaH .. 27..\\ dIryante kiM nu girayaH ki.nsvidbhUmirvidIryate . ki.nsvidApUryate vyoma jalabhAra ghanairghanaiH .. 28..\\ ra~NgasyaivaM matirabhUtkShaNena vasudhAdhipa . dvAra.n chAbhimukhAH sarve babhUvuH prekShakAstadA .. 29..\\ pa~nchabhirbhrAtR^ibhiH pArthairdroNaH parivR^ito babhau . pa~ncha tAreNa sa.nyuktaH sAvitreNeva chandramAH .. 30..\\ ashvatthAmnA cha sahitaM bhrAtR^INA.n shatamUrjitam . duryodhanaMmamitraghnamutthitaM paryavArayat .. 31..\\ sa taistadA bhrAtR^ibhirudyatAyudhair vR^ito gadApANiravasthitaiH sthitaH . babhau yathA dAnava sa~NkShaye purA purandaro devagaNaiH samAvR^itaH .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 126} vai datte.avakAshe puruShairvismayotphullalochanaiH . vivesha ra~Nga.n vistIrNa.n karNaH parapura~njayaH .. 1..\\ sahaja.n kavachaM bibhratkuNDaloddyotitAnanaH . sadhanurbaddhanistriMshaH pAdachArIva parvataH .. 2..\\ kanyA garbhaH pR^ithu yashAH pR^ithAyAH pR^ithulochanaH . tIkShNAMshorbhAskarasyAMshaH karNo.arigaNasUdanaH .. 3..\\ si.nharShabha gajendrANA.n tulyavIryaparAkramaH . dIptikAnti dyutiguNaiH sUryendu jvalanopamaH .. 4..\\ prAMshuH kanakatAlAbhaH si.nhasa.nhanano yuvA .

asa~NkhyeyaguNaH shrImAnbhAskarasyAtmasambhavaH .. 5..\\ sa nirIkShya mahAbAhuH sarvato ra~Nga maNDalam . praNAma.n droNa kR^ipayornAtyAdR^itamivAkarot .. 6..\\ sa sAmAja janaH sarvo nishchalaH sthiralochanaH . ko.ayamityAgatakShobhaH kautUhalaparo.abhavat .. 7..\\ so.abravInmeghadhIreNa svareNa vadatA.n varaH . bhrAtA bhrAtaramaGYAta.n sAvitraH pAkashAsanim .. 8..\\ pArtha yatte kR^ita.n karmavisheShavadahaM tataH . kariShye pashyatAM nR^INAM mAtmanA vismaya.n gamaH .. 9..\\ asamApte tatastasya vachane vadatA.n vara . yantrotkShipta iva kShipramuttasthau sarvato janaH .. 10..\\ prItishcha puruShavyAghra duryodhanamathAspR^ishat . hrIshcha krodhashcha bIbhatsu.n kShaNenAnvavishachcha ha .. 11..\\ tato droNAbhyanuGYAtaH karNaH priyaraNaH sadA . yatkR^ita.n tatra pArthena tachchakAra mahAbalaH .. 12..\\ atha duryodhanastatra bhrAtR^ibhiH saha bhArata . karNaM pariShvajya mudA tato vachanamabravIt .. 13..\\ svAgata.n te mahAbAho diShTyA prApto.asi mAnada . aha.n cha kururAjyaM cha yatheShTamupabhujyatAm .. 14..\\ karna kR^ita.n sarveNa me.anyena sakhitva.n cha tvayA vR^iNe . dvandvayuddhA.n cha pArthena kartumichchhAmi bhArata .. 15..\\ dur bhu~NkShva bhogAnmayA sArdhaM bandhUnAM priyakR^idbhava . durhR^idA.n kuru sarveShAM mUrdhni pAdamarindama .. 16..\\ vai tataH kShiptamivAtmAnaM matvA pArtho.abhyabhAShata . karNaM bhrAtR^isamUhasya madhye.achalamiva sthitam .. 17..\\ anAhUtopasR^iptAnAmanAhUtopajalpinAm . ye lokAstAnhataH karNa mayA tvaM pratipatsyase .. 18..\\ karna ra~Ngo.aya.n sarvasAmAnyaH kimatra tava phalguna . vIryashreShThAshcha rAjanyA bala.n dharmo.anuvartate .. 19..\\ ki.n kShepairdurbalAshvAsaiH sharaiH kathaya bhArata . guroH samakSha.n yAvatte harAmyadya shiraH sharaiH .. 20..\\ vai tato droNAbhyanuGYAtaH pArthaH parapura~njayaH . bhrAtR^ibhistvarayAshliShTo raNAyopajagAma tam .. 21..\\ tato duryodhanenApi sabhrAtrA samarodyataH . pariShvaktaH sthitaH karNaH pragR^ihya sashara.n dhanuH .. 22..\\ tataH savidyutstanitaiH sendrAyudha puro javaiH . AvR^ita.n gaganaM meghairbalAkApa~NktihAsibhiH .. 23..\\ tataH snehAddhari haya.n dR^iShTvA ra~NgAvalokinam . bhAskAro.apyanayannAsha.n samIpopagatAnghanAn .. 24..\\ meghachchhAyopagUDhastu tato.adR^ishyata pANDavaH . sUryAtapaparikShiptaH karNo.api samadR^ishyata .. 25..\\ dhArtarAShTrA yataH karNastasmindeshe vyavasthitAH . bhAradvAjaH kR^ipo bhIShmo yataH pArthastato.abhavan .. 26..\\ dvidhA ra~NgaH samabhavatstrINA.n dvaidhamajAyata . kuntibhojasutA moha.n viGYAtArthA jagAma ha .. 27..\\

tA.n tathA mohasAmpannA.n viduraH sarvadharmavit . kuntImAshvAsayAmAsa prokShyAdbhishchandanokShitaiH .. 28..\\ tataH pratyAgataprANA tAvubhAvapi daMshitau . putrau dR^iShTvA susantaptA nAnvapadyata ki.n chana .. 29..\\ tAvudyatamahAchApau kR^ipaH shAradvato.abravIt . tAvudyatasamAchAre kushalaH sarvadharmavit .. 30..\\ ayaM pR^ithAyAstanayaH kanIyAnpANDunandanaH . kauravo bhavatA.n sArdha.n dvandvayuddhaM kariShyati .. 31..\\ tvamapyevaM mahAbAho mAtaraM pitara.n kulam . kathayasva narendrANA.n yeShA.n tvaM kulavardhanaH . tato viditvA pArthastvAM pratiyotsyati vA na vA .. 32..\\ evamuktasya karNasya vrIDAvanatamAnanam . babhau varShAmbubhiH klinnaM padmamAgalita.n yathA .. 33..\\ dur AchArya trividhA yonI rAGYA.n shAstravinishchaye . tatkulInashcha shUrashcha senA.n yashcha prakarShati .. 34..\\ yadyayaM phalguno yuddhe nArAGYA yoddhumichchhati . tasmAdeSho.a~NgaviShaye mayA rAjye.abhiShichyate .. 35..\\ vai tatastasminkShaNe karNaH salAja kusumairghaTaiH . kA~nchanaiH kA~nchane pIThe mantravidbhirmahArathaH . abhiShikto.a~NgarAjye sa shriyA yukto mahAbalaH .. 36..\\ sachchhatravAlavyajano jayashabdAntareNa cha . uvAcha kaurava.n rAjA rAjAna.n taM vR^iShastadA .. 37..\\ asya rAjyapradAnasya sadR^isha.n kiM dadAni te . prabrUhi rAjashArdUla kartA hyasmi tathA nR^ipa . atyanta.n sakhyamichchhAmItyAha taM sa suyodhanaH .. 38..\\ evamuktastataH karNastatheti pratyabhAShata . harShAchchobhau samAshliShya parAM mudamavApatuH .. 39..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 127} vai tataH srastottara paTaH saprasvedaH savepathuH . viveshAdhiratho ra~Nga.n yaShTiprANo hvayanniva .. 1..\\ tamAlokya dhanustyaktvA pitR^igauravayantritaH . karNo.abhiShekArdra shirAH shirasA samavandata .. 2..\\ tataH pAdAvavachchhAdya paTAntena sasambhramaH . putreti paripUrNArthamabravIdrathasArathiH .. 3..\\ pariShvajya cha tasyAtha mUrdhAna.n snehaviklavaH . a~NgarAjyAbhiShekArdramashrubhiH siShiche punaH .. 4..\\ ta.n dR^iShTvA sUtaputro.ayamiti nishchitya pANDavaH . bhImasenastadA vAkyamabravItprahasanniva .. 5..\\ na tvamarhasi pArthena sUtaputra raNe vadham . kulasya sadR^ishastUrNaM pratodo gR^ihyatA.n tvayA .. 6..\\ a~NgarAjya.n cha nArhastvamupabhoktuM narAdhama . shvA hutAshasamIpasthaM puroDAshamivAdhvare .. 7..\\ evamutkastataH karNaH ki.n chitprasphuritAdharaH . gaganastha.n viniHshvasya divAkaramudaikShata .. 8..\\ tato duryodhanaH kopAdutpapAta mahAbalaH . bhrAtR^ipadmavanAttasmAnmadotkaTa iva dvipaH .. 9..\\ so.abravIdbhImakarmANaM bhImasenamavasthitam . vR^ikodara na yukta.n te vachana.n vaktumIdR^isham .. 10..\\ kShatriyANAM bala.n jyeShTha.n yoddhavyaM kShatrabandhunA . shUrANA.n cha nadInAM cha prabhavA durvidAH kila .. 11..\\ salilAdutthito vahniryena vyApta.n charAcharam . dadhIchasyAsthito vajra.n kR^itaM dAnava sUdanam .. 12..\\

AgneyaH kR^ittikA putro raudro gA~Ngeya ityapi . shrUyate bhagavAndevaH sarvaguhya mayo guhaH .. 13..\\ kShatriyAbhyashcha ye jAtA brAhmaNAste cha vishrutAH . AchAryaH kalashAjjAtaH sharastambAdguruH kR^ipaH . bhavatA.n cha yathA janma tadapyAgamitaM nR^ipaiH .. 14..\\ sakuNDala.n sakavacha.n divyalakShaNalakShitam . kathamAdityasa~NkAshaM mR^igI vyAghra.n janiShyati .. 15..\\ pR^ithivI rAjyamarho.ayaM nA~NgarAjyaM nareshvaraH . anena bAhuvIryeNa mayA chAGYAnuvartinA .. 16..\\ yasya vA manujasyedaM na kShAntaM madvicheShTitam . rathamAruhya padbhyA.n vA vinAmayatu kArmukam .. 17..\\ tataH sarvasya ra~NgasyA hAhAkAro mahAnabhUt . sAdhuvAdAnusambaddhaH sUryashchAstamupAgamat .. 18..\\ tato duryodhanaH karNamAlambyAtha kare nR^ipa . dIpikAgnikR^itAlokastasmAdra~NgAdviniryayau .. 19..\\ pANDavAshcha sahadroNAH sakR^ipAshcha vishAM pate . bhIShmeNa sahitAH sarve yayuH sva.n svaM niveshanam .. 20..\\ arjuneti janaH kashchitkAshchitkarNeti bhArata . kashchidduryodhanetyevaM bruvantaH prathitAstadA .. 21..\\ kuntyAshcha pratyabhiGYAya divyalakShaNasUchitam . putrama~Ngeshvara.n snehAchchhannA prItiravardhata .. 22..\\ duryodhanasyApi tadA karNamAsAdya pArthiva . bhayamarjuna sA~njAta.n kShipramantaradhIyata .. 23..\\ sa chApi vIraH kR^itashastranishramaH pareNa sAmnAbhyavadatsuyodhanam . yudhiShThirasyApyabhavattadA matir na karNa tulyo.asti dhanurdharaH kShitau .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 128} vai tataH shiShyAnsamAnIya AchAryArthamachodayat . droNaH sarvAnasheSheNa dakShiNArthaM mahIpate .. 1..\\ pA~nchAlarAja.n drupadaM gR^ihItvA raNamUrdhani . paryAnayata bhadra.n vaH sA syAtparamadakShiNA .. 2..\\ tathetyuktvA tu te sarve rathaistUrNaM prahAriNaH . AchArya dhanadAnArtha.n droNena sahitA yayuH .. 3..\\ tato.abhijagmuH pA~nchAlAnnighnantaste nararShabhAH . mamR^idustasya nagara.n drupadasya mahaujasaH .. 4..\\ te yaGYasena.n drupadaM gR^ihItvA raNamUrdhani . upAjahruH sahAmAtya.n droNAya bharatarShabhAH .. 5..\\ bhagnadarpa.n hR^itadhana.n tathA cha vashamAgatam . sa vairaM manasA dhyAtvA droNo drupadamabravIt .. 6..\\ pramR^idya tarasA rAShTraM pura.n te mR^iditaM mayA . prApya jIvanripuvasha.n sakhipUrva.n kimiShyate .. 7..\\ evamuktvA prahasyainaM nishchitya punarabravIt . mA bhaiH prANabhayAdrAjankShamiNo brAhmaNA vayam .. 8..\\ Ashrame krIDita.n yattu tvayA bAlye mayA saha . tena sa.nvardhitaH snehastvayA me kShatriyarShabha .. 9..\\ prArthayeya.n tvayA sakhyaM punareva nararShabha . vara.n dadAmi te rAjanrAjyasyArdhamavApnuhi .. 10..\\ arAjA kila no rAGYA.n sakhA bhavitumarhati . ataH prayatita.n rAjye yaGYasena mayA tava .. 11..\\ rAjAsi dakShiNe kUle bhAgIrathyAhamuttare . sakhAyaM mA.n vijAnIhi pA~nchAla yadi manyase .. 12..\\ drupada anAshcharyamidaM brahmanvikrAnteShu mahAtmasu . prIye tvayAha.n tvattashcha prItimichchhAmi shAshvatIm .. 13..\\

vai evamuktastu ta.n droNo mokShayAmAsa bhArata . satkR^itya chainaM prItAtmA rAjyArdhaM pratyapAdayat .. 14..\\ mAkandImatha ga~NgAyAstIre janapadAyutAm . so.adhyAvasaddInamanAH kAmpilya.n cha purottamam . dakShiNAMshchaiva pA~nchAlAnyAvachcharmaNvatI nadI .. 15..\\ droNena vaira.n drupadaH sa.nsmaranna shashAma ha . kShAtreNa cha balenAsya nApashyatsa parAjayam .. 16..\\ hIna.n viditvA chAtmAnaM brAhmaNena balena cha . putra janma parIpsanvai sa rAjA tadadhArayat . ahichchhatra.n cha viShayaM droNaH samabhipadyata .. 17..\\ eva.n rAjannahichchhatrA purI janapadAyutA . yudhi nirjitya pArthena droNAya pratipAditA .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 129} vai prANAdhikaM bhImasena.n kR^itavidyaM dhana~njayam . duryodhano lakShayitva paryatapyata durmatiH .. 1..\\ tato vaikartanaH karNaH shakunishchApi saubalaH . anekairabhyupAyaistA~njighA.nsanti sma pANDavAn .. 2..\\ pANDavAshchApi tatsarvaM pratyajAnannarindamAH . udbhAvanamakurvanto vidurasya mate sthitAH .. 3..\\ guNaiH samuditAndR^iShTvA paurAH pANDusutA.nstadA . kathayanti sma sambhUya chatvareShu sabhAsu cha .. 4..\\ praGYA chakShurachakShuShTvAddhR^itarAShTro janeshvaraH . rAjyamaprAptavAnpUrva.n sA kathaM nR^ipatirbhavet .. 5..\\ tathA bhIShmaH shAntanavaH satyasandho mahAvrataH . pratyAkhyAya purA rAjyaM nAdya jAtu grahIShyati .. 6..\\ te vayaM pANDava.n jyeShThaM taruNa.n vR^iddhashIlinam . abhiShi~nchAma sAdhvadya satya.n karuNavedinam .. 7..\\ sa hi bhIShma.n shAntanava.n dhR^itarAShTraM cha dharmavit . saputra.n vividhairbhogairyojayiShyati pUjayan .. 8..\\ teShA.n duryodhanaH shrutvA tAni vAkyAni bhAShatAm . yudhiShThirAnuraktAnAM paryatapyata durmatiH .. 9..\\ sa tapyamAno duShTAtmA teShA.n vAcho na chakShame . IrShyayA chAbhisantapto dhR^itarAShTramupAgamat .. 10..\\ tato virahita.n dR^iShTvA pitaraM pratipUjya saH . paurAnurAga santaptaH pashchAdidamabhAShata .. 11..\\ shrutA me jalpatA.n tAta praurANAmashivA giraH . tvAmanAdR^itya bhIShma.n cha patimichchhanti pANDavam .. 12..\\ matametachcha bhIShmasya na sa rAjyaM bubhUShati . asmAka.n tu parAM pIDAM chikIrShanti pure janAH .. 13..\\ pitR^itaH prAptavAnrAjyaM pANDurAtmaguNaiH purA . tvamapyaguNa sa.nyogAtprApta.n rAjyaM na labdhavAn .. 14..\\ sa eSha pANDordAyAdya.n yadi prApnoti pANDavaH . tasya putro dhruvaM prAptastasya tasyeti chAparaH .. 15..\\ te vaya.n rAjavaMshena hInAH saha sutairapi . avaGYAtA bhaviShyAmo lokasya jagatIpate .. 16..\\ satataM nirayaM prAptAH parapiNDopajIvinaH . na bhavema yathA rAja.nstathA shIghra.n vidhIyatAm .. 17..\\ abhaviShyaH sthiro rAjye yadi hi tvaM purA nR^ipa . dhruvaM prApsyAma cha vaya.n rAjyamapyavashe jane .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 130} vai dhR^itarAShTrastu putrasya shrutvA vachanamIdR^isham . muhUrtamiva sa~ncintya duryodhanamathAbravIt .. 1..\\ dharmanityaH sadA pANDurmamAsItpriyakR^iddhitaH . sarveShu GYAtiShu tathA mayi tvAsIdvisheShataH .. 2..\\

nAsya ki.n chinna jAnAmi bhojanAdi chikIrShitam . nivedayati nitya.n hi mama rAjya.n dhR^itavrataH .. 3..\\ tasya putro yathA pANDustathA dharmaparAyaNaH . guNavA.NllokavikhyAtaH paurANA.n cha susaMmataH .. 4..\\ sa katha.n shakyamasmAbhirapakraShTuM balAditaH . pitR^ipaitAmahAdrAjyAtsasahAyo visheShataH .. 5..\\ bhR^itA hi pANDunAmAtyA bala.n cha satataM bhR^itam . bhR^itAH putrAshcha pautrAshcha teShAmapi visheShataH .. 6..\\ te purA satkR^itAstAta pANDunA pauravA janAH . katha.n yudhiShThirasyArthe na no hanyuH sabAndhavAn .. 7..\\ dur evametanmayA tAta bhAvita.n doShamAtmani . dR^iShTvA prakR^itayaH sarvA arthamAnena yojitAH .. 8..\\ dhruvamasmatsahAyAste bhaviShyanti pradhAnataH . arthavargaH sahAmAtyo matsa.nstho.adya mahIpate .. 9..\\ sa bhavAnpANDavAnAshu vivAsayitumarhati . mR^idunaivAbhyupAyena nagara.n vAraNAvatam .. 10..\\ yadA pratiShThita.n rAjyaM mayi rAjanbhaviShyati . tadA kuntI sahApatyA punareShyati bhArata .. 11..\\ dhr duryodhana mamApyetaddhR^idi samparivartate . abhiprAyasya pApatvAnnaitattu vivR^iNomyaham .. 12..\\ na cha bhIShmo na cha droNo na kShattA na cha gautamaH . vivAsyamAnAnkaunteyAnanuma.nsyanti karhi chit .. 13..\\ samA hi kauraveyANA.n vayamete cha putraka . naite viShamamichchheyurdharmayuktA manasvinaH .. 14..\\ te vaya.n kauraveyANAmeteShAM cha mahAtmanAm . kathaM na vadhyatA.n tAta gachchhema jagatastathA .. 15..\\ dur madhyasthaH satataM bhIShmo droNaputro mayi sthitaH . yataH putrastato droNo bhavitA nAtra sAMshayaH .. 16..\\ kR^ipaH shAradvatashchaiva yata ete trayastataH . droNa.n cha bhAgineyaM cha na sa tyakShyati karhi chit .. 17..\\ kShattArtha baddhastvasmAkaM prachchhanna.n tu yataH pare . na chaikaH sa samartho.asmAnpANDavArthe prabAdhitum .. 18..\\ sa vishrabdhaH pANDuputrAnsaha mAtrA vivAsaya . vAraNAvatamadyaiva nAtra doSho bhaviShyati .. 19..\\ vinidra karaNa.n ghora.n hR^idi shalyamivArpitam . shokapAvakamudbhUta.n karmaNaitena nAshaya .. 20..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 131} vai tato duryodhano rAjA sarvAstAH prakR^itIH shanaiH . arthamAnapradAnAbhyA.n sa~njahAra sahAnujaH .. 1..\\ dhR^itarAShTra prayuktAstu ke chitkushalamantriNaH . kathayA.n chakrire ramyaM nagara.n vAraNAvatam .. 2..\\ aya.n samAjaH sumahAnramaNIyatamo bhuvi . upasthitaH pashupaternagare vAraNAvate .. 3..\\ sarvaratnasamAkIrNe pu.nsA.n deshe manorame . ityeva.n dhR^itarAShTrasya vachanAchchakrire kathAH .. 4..\\ kathyamAne tathA ramye nagare vAraNAvate . gamane pANDuputrANA.n jaGYe tatra matirnR^ipa .. 5..\\ yadA tvamanyata nR^ipo jAtakautUhalA iti . uvAchainAnatha tadA pANDavAnambikA sutaH .. 6..\\

mameme puruShA nitya.n kathayanti punaH punaH . ramaNIyatara.n loke nagaraM vAraNAvatam .. 7..\\ te tAta yadi manyadhvamutsava.n vAraNAvate . sagaNAH sAnuyAtrAshcha viharadhva.n yathAmarAH .. 8..\\ brAhmaNebhyashcha ratnAni gAyanebhyashcha sarvashaH . prayachchhadhva.n yathAkAma.n devA iva suvarchasaH .. 9..\\ ka.n chitkAla.n vihR^ityaivamanubhUya parAM mudam . ida.n vai hAstinapuraM sukhinaH punareShyatha .. 10..\\ dhR^itarAShTrasya ta.n kAmamanubuddhvA yudhiShThiraH . AtmanashchAsahAyatva.n tatheti pratyuvAcha tam .. 11..\\ tato bhIShmaM mahAprAGYa.n vidura.n cha mahAmatim . droNa.n cha bAhlikaM chaiva somadattaM cha kauravam .. 12..\\ kR^ipamAchArya putra.n cha gAndhArIM cha yashasvinIm . yudhiShThiraH shanairdInamuvAcheda.n vachastadA .. 13..\\ ramaNIye janAkIrNe nagare vAraNAvate . sagaNAstAta vatsyAmo dhR^itarAShTrasya shAsanAt .. 14..\\ prasannamanasaH sarve puNyA vAcho vimu~nchata . AshIrbhirvardhitAnasmAnna pApaM prasahiShyati .. 15..\\ evamuktAstu te sarve pANDuputreNa kauravAH . prasannavadanA bhUtvA te.abhyavartanta pANDavAn .. 16..\\ svastyastu vaH pathi sadA bhUtebhyashchaiva sarvashaH . mA cha vo.astvashubha.n kiM chitsarvataH pANDunandanAH .. 17..\\ tataH kR^itasvastyayanA rAjyalAbhAya pANDavAH . kR^itvA sarvANi kAryANi prayayurvAraNAvatam .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 132} vai evamukteShu rAGYA tu pANDaveShu mahAtmasu . duryodhanaH para.n harShamAjagAma durAtmavAn .. 1..\\ sa purochanamekAntamAnIya bharatarShabha . gR^ihItvA dakShiNe pANau sachiva.n vAkyamabravIt .. 2..\\ mameya.n vasusampUrNA purochana vasundharA . yatheyaM mama tadvatte sa tA.n rakShitumarhasi .. 3..\\ na hi me kashchidanyo.asti vaishvAsikatarastvayA . sahAyo yena sandhAya mantrayeya.n yathA tvayA .. 4..\\ sa.nrakSha tAta mantra.n cha sapatnAMsh cha mamoddhara . nipuNenAbhyupAyena yadbravImi tathA kuru .. 5..\\ pANDavA dhR^itarAShTreNa preShitA vAraNAvatam . utsave vihariShyanti dhR^itarAShTrasya shAsanAt .. 6..\\ sa tva.n rAsabha yuktena syandanenAshu gAminA . vAraNAvatamadyaiva yathA yAsi tathA kuru .. 7..\\ tatra gatvA chatuHshAla.n gR^ihaM paramasa.nvR^itam . AyudhAgAramAshritya kArayethA mahAdhanam .. 8..\\ shaNasarjarasAdIni yAni dravyANi kAni chit . AgneyAnyuta santIha tAni sarvANi dApaya .. 9..\\ sarpiShA cha satailena lAkShayA chApyanalpayA . mR^ittikAM mishrayitvA tva.n lepa.n kuDyeShu dApayeH .. 10..\\ shaNAnvaMsha.n ghR^itaM dAru yantrANi vividhAni cha . tasminveshmani sarvANi nikShipethAH samantataH .. 11..\\ yathA cha tvaM na sha~NkeranparIkShanto.api pANDavAH . Agneyamiti tatkAryamiti chAnye cha mAnavAH .. 12..\\ veshmanyeva.n kR^ite tatra kR^itvA tAnparamArchitAn . vAsayeH pANDaveyAMshcha kuntI.n cha sasuhR^ijjanAm .. 13..\\ tatrAsanAni mukhyAni yAnAni shayanAni cha . vidhAtavyAni pANDUnA.n yathA tuShyeta me pitA .. 14..\\ yathA rameranvishrabdhA nagare vAraNAvate . tathA sarva.n vidhAtavyaM yAvatkAlasya paryayaH .. 15..\\ GYAtvA tu tAnsuvishvastA~nshayAnAnakutobhayAn . agnistatastvayA deyo dvAratastasya veshmanaH .. 16..\\ dagdhAneva.n svake gehe dagdhA iti tato janAH .

GYAtayo vA vadiShyanti pANDavArthAya karhi chit .. 17..\\ tattatheti pratiGYAya kauravAya purochanaH . prAyAdrAsabha yuktena nagara.n vAraNAvatam .. 18..\\ sa gatvA tvarito rAjanduryodhana mate sthitaH . yathokta.n rAjaputreNa sarva.n chakre purochanaH .. 19..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 133} vai pANDavAstu rathAnyuktvA sadashvairanilopamaiH . ArohamANA bhIShmasya pAdau jagR^ihurArtavat .. 1..\\ rAGYashcha dhR^itarAShTrasya droNasya cha mahAtmanaH . anyeShA.n chaiva vR^iddhAnA.n vidurasya kR^ipasya cha .. 2..\\ eva.n sarvAnkurUnvR^iddhAnabhivAdya yatavratAH . samAli~Ngya samAnAMshcha balaishchApyabhivAditAH .. 3..\\ sarvA mAtR^IstathApR^iShTvA kR^itvA chaiva pradakShiNam . sarvAH prakR^itayashchaiva prayayurvAraNA vatam .. 4..\\ vidurashcha mahAprAGYastathAnye kurupu~NgavAH . paurAshcha puruShavyAghrAnanvayuH shokakarshitAH .. 5..\\ tatra kechchidbruvanti sma brAhmaNA nirbhayAstadA . shochamAnAH pANDuputrAnatIva bharatarShabha .. 6..\\ viShamaM pashyate rAjA sarvathA tamasAvR^itaH . dhR^itarAShTraH sudurbuddhirna cha dharmaM prapashyati .. 7..\\ na hi pApamapApAtmA rochayiShyati pANDavaH . bhImo vA balinA.n shreShThaH kaunteyo vA dhana~njayaH . kuta eva mahAprAGYau mAdrIputrau kariShyataH .. 8..\\ tadrAjyaM pitR^itaH prApta.n dhR^itarAShTro na mR^iShyate . adharmamakhila.n kiM nu bhIShmo.ayamanumanyate . vivAsyamAnAnasthAne kauneyAnbharatarShabhAn .. 9..\\ piteva hi nR^ipo.asmAkamabhUchchhAntanavaH purA . vichitravIryo rAjarShiH pANDushcha kurunandanaH .. 10..\\ sa tasminpuruShavyAghre diShTa bhAva.n gate sati . rAjaputrAnimAnbAlAndhR^itarAShTro na mR^iShyate .. 11..\\ vayametadamR^iShyantaH sarva eva purottamAt . gR^ihAnvihAya gachchhAmo yatra yAti yuthiShThiraH .. 12..\\ tA.nstathA vAdinaH paurAnduHkhitAnduHkhakarshitaH . uvAcha paramaprIto dharmarAjo yudhiShThiraH .. 13..\\ pitA mAnyo guruH shreShTho yadAha pR^ithivIpatiH . asha~NkamAnaistatkAryamasmAbhiriti no vratam .. 14..\\ bhavantaH suhR^ido.asmAkamasmAnkR^itvA pradakShiNam . AshIrbhirabhinandyAsmAnnivartadhva.n yathA gR^iham .. 15..\\ yadA tu kAryamasmAkaM bhavadbhirupapatsyate . tadA kariShyatha mama priyANi cha hitAni cha .. 16..\\ te tatheti pratiGYAya kR^itvA chaitAnpradakShiNam . AshIrbhirabhinandyainA~n jagmurnagarameva hi .. 17..\\ paureShu tu nivR^itteShu viduraH sarvadharmavit . bodhayanpANDavashreShThamida.n vachanamabravIt . prAGYaH prAGYaM pralApaGYaH samyagdharmArthadarshivAn .. 18..\\ viGYAyeda.n tathA kuryAdApadaM nistaredyathA . alohaM nishita.n shastraM sharIraparikartanam . yo vetti na tamAghnanti pratighAtavida.n dviShaH .. 19..\\ kakShaghnaH shishiraghnashcha mahAkakShe bilaukasaH . na dahediti chAtmAna.n yo rakShati sa jIvati .. 20..\\ nAchakShurvetti panthAnaM nAchakShurvindate dishaH .. 21..\\ nAdhR^itirbhUtimApnoti budhyasvaivaM prabodhitaH . anAptairdattamAdatte naraH shastramalohajam . shvAvichchharaNamAsAdya pramuchyeta hutAshanAt .. 22..\\ charanmArgAnvijAnAti nakShatrairvindate dishaH . AtmanA chAtmanaH pa~ncha pIDayannAnupIDyate .. 23..\\ anushiShTvAnugatvA cha kR^itvA chainAM pradakShiNam . pANDavAnabhyanuGYAya viduraH prayayau gR^ihAn .. 24..\\

nivR^itte vidure chaiva bhIShme paurajane gR^ihAn . ajAtashatrumAmantrya kuntI vachanamabravIt .. 25..\\ kShattA yadabravIdvAkya.n janamadhye.abruvanniva . tvayA cha tattathetyukto jAnImo na cha tadvayam .. 26..\\ yadi tachchhakyamasmAbhiH shrotuM na cha sadoShavat . shrotumichchhAmi tatsarva.n sa.nvAda.n tava tasya cha .. 27..\\ y viShAdagneshcha boddhavyamiti mA.n viduro.abravIt . panthAshcha vo nAviditaH kashchitsyAditi chAbravIt .. 28..\\ jitendriyashcha vasudhAM prApsyasIti cha mAbravIt . viGYAtamiti tatsarvamityukto viduro mayA .. 29..\\ vai aShTame.ahani rohiNyAM prayAtAH phalgunasya te . vAraNAvatamAsAdya dadR^ishurnAgara.n janam .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 134} vai tataH sarvAH prakR^itayo nagarAdvAraNAvatAt . sarvama~Ngala sa.nyuktA yathAshAstramatandritAH .. 1..\\ shrutvAgatAnpANDuputrAnnAnA yAnaiH sahasrashaH . abhijagmurnarashreShThA~nshrutvaiva parayA mudA .. 2..\\ te samAsAdya kaunteyAnvAraNAvatakA janAH . kR^itvA jayAshiShaH sarve parivAryopatasthire .. 3..\\ tairvR^itaH puruShavyAghro dharmarAjo yudhiShThiraH . vibabhau devasa~NkAsho vajrapANirivAmaraiH .. 4..\\ satkR^itAste tu pauraishcha paurAnsatkR^itya chAnaghAH . ala~NkR^ita.n janAkIrNa.n vivishurvAraNAvatam .. 5..\\ te pravishya pura.n vIrAstUrNa.n jagmuratho gR^ihAn . brAhmaNAnAM mahIpAla ratAnA.n sveShu karmasu .. 6..\\ nagarAdhikR^itAnA.n cha gR^ihANi rathinAM tathA . upatasthurnarashreShThA vaishyashUdra gR^ihAnapi .. 7..\\ architAshcha naraiH pauraiH pANDavA bharatarShabhAH . jagmurAvasathaM pashchAtpurochana puraskR^itAH .. 8..\\ tebhyo bhakShyAnnapAnAni shayanAni shubhAni cha . AsanAni cha mukhyAni pradadau sa purochanaH .. 9..\\ tatra te satkR^itAstena sumahArha parichchhadAH . upAsyamAnAH puruShairUShuH puranivAsibhiH .. 10..\\ dasharAtroShitAnA.n tu tatra teShAM purochanaH . nivedayAmAsa gR^iha.n shivAkhyamashiva.n tadA .. 11..\\ tatra te puruShavyAghrA vivishuH saparichchhadAH . purochanasya vachanAtkailAsamiva guhyakAH .. 12..\\ tattvagAramabhiprekShya sarvadharmavishAradaH . uvAchAgneyamityevaM bhImasena.n yudhiShThiraH . jighransomya vasA gandha.n sarpirjatu vimishritam .. 13..\\ kR^ita.n hi vyaktamAgneyamidaM veshma parantapa . shaNasarjarasa.n vyaktamAnIta.n gR^ihakarmaNi . mu~nja balvaja vaMshAdi dravya.n sarva.n ghR^itokShitam .. 14..\\ shilpibhiH sukR^ita.n hyAptairvinItairveshma karmaNi . vishvastaM mAmayaM pApo dagdhakAmaH purochanaH .. 15..\\ imA.n tu tAM mahAbuddhirviduro dR^iShTavA.nstadA . imA.n tu tAM mahAbuddhirviduro dR^iShTavAnpurA .. 16..\\ te vayaM bodhitAstena buddhavanto.ashiva.n gR^iham . AchAryaiH sukR^ita.n gUDhairduryodhana vashAnugaiH .. 17..\\ bhm

yadida.n gR^ihamAgneya.n vihitaM manyate bhavAn . tatraiva sAdhu gachchhAmo yatra pUrvoShitA vayam .. 18..\\ y iha yattairnirAkArairvastavyamiti rochaye . naShTairiva vichinvadbhirgatimiShTA.n dhruvAmitaH .. 19..\\ yadi vindeta chAkAramasmAka.n hi purochanaH . shIghrakArI tato bhUtvA prasahyApi daheta naH .. 20..\\ nAyaM bibhetyupakroshAdadharmAdvA purochanaH . tathA hi vartate mandaH suyodhana mate sthitaH .. 21..\\ api cheha pradagdheShu bhIShmo.asmAsu pitAmahaH . kopa.n kuryAtkimartha.n vA kauravAnkopayeta saH . dharma ityeva kupyeta tathAnye kurupu~NgavAH .. 22..\\ vaya.n tu yadi dAhasya bibhyataH pradravema hi . spashairno ghAtayetsArvAnrAjyalubdhaH suyodhanaH .. 23..\\ apadasthAnpade tiShThannapakShAnpakShasa.nsthitaH . hInakoshAnmahAkoshaH prayogairghAtayeddhruvam .. 24..\\ tadasmAbhirimaM pApa.n taM cha pApa.n suyodhanam . va~nchayadbhirnivastavya.n chhannavAsaM kva chitkva chit .. 25..\\ te vayaM mR^igayA shIlAshcharAma vasudhAmimAm . tathA no viditA mArgA bhaviShyanti palAyatAm .. 26..\\ bhauma.n cha bilamadyaiva karavAma susa.nvR^itam . gUDhochchhvasAnna nastatra hutAshaH sampradhakShyati .. 27..\\ vasato.atra yathA chAsmAnna budhyeta purochanaH . pauro vApi janaH kashchittathA kAryamatandritaiH .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 135} vai vidurasya suhR^itkashchitkhanakaH kushalaH kva chit . vivikte pANDavAnrAjannida.n vachanamabravIt .. 1..\\ prahito vidureNAsmi khanakaH kushalo bhR^isham . pANDavAnAM priya.n kAryamiti kiM karavANi vaH .. 2..\\ prachchhanna.n vidureNoktaH shreyastvamiha pANDavAn . pratipAdaya vishvAsAditi ki.n karavANi vaH .. 3..\\ kR^iShNapakShe chaturdashyA.n rAtrAvasya purochanaH . bhavanasya tava dvAri pradAsyati hutAshanam .. 4..\\ mAtrA saha pradagdhavyAH pANDavAH puruSharShabhAH . iti vyavasitaM pArtha dhArtarAShTrasya me shrutam .. 5..\\ ki.n chichcha vidureNokto mlechchha vAchAsi pANDava . tvayA cha tattathetyuktametadvishvAsakAraNam .. 6..\\ uvAcha ta.n satyadhR^itiH kuntIputro yudhiShThiraH . abhijAnAmi saumya tvA.n suhR^idaM vidurasya vai .. 7..\\ shuchimAptaM priya.n chaiva sadA cha dR^iDhabhaktikam . na vidyate kaveH ki.n chidabhiGYAnaprayojanam .. 8..\\ yathA naH sa tathA nastvaM nirvisheShA vaya.n tvayi . bhavataH sma yathA tasya pAlayAsmAnyathA kaviH .. 9..\\ ida.n sharaNamAgneyaM madarthamiti me matiH . purochanena vihita.n dhArtarAShTrasya shAsanAt .. 10..\\ sa pApaH koshavAMshchaiva sasahAyashcha durmatiH . asmAnapi cha duShTAtmA nityakAlaM prabAdhate .. 11..\\ sa bhavAnmokShayatvasmAnyatnenAsmAddhutAshanAt . asmAsviha hi dagdheShu sakAmaH syAtsuyodhanaH .. 12..\\ samR^iddhamAyudhAgAramida.n tasya durAtmanaH . vaprAnte niShpratIkAramAshliShyeda.n kR^itaM mahat .. 13..\\ ida.n tadashubhaM nUnaM tasya karma chikIrShitam . prAgeva viduro veda tenAsmAnanvabodhayat .. 14..\\ seyamApadanuprAptA kShattA yA.n dR^iShTavAnpurA . purochanasyAviditAnasmA.nstva.n vipramochaya .. 15..\\ sa tatheti pratishrutya khanako yatnamAsthitaH .

parikhAmutkirannAma chakAra sumahadbilam .. 16..\\ chakre cha veshmanastasya madhye nAtimahanmukham . kapATayuktamaGYAta.n samaM bhUmyA cha bhArata .. 17..\\ purochana bhayAchchaiva vyadadhAtsa.nvR^itaM mukham . sa tatra cha gR^ihadvAri vasatyashubha dhIH sadA .. 18..\\ tatra te sAyudhAH sarve vasanti sma kShapAM nR^ipa . divA charanti mR^igayAM pANDaveyA vanAdvanam .. 19..\\ vishvastavadavishvastA va~nchayantaH purochanam . atuShTAstuShTavadrAjannUShuH paramaduHkhitAH .. 20..\\ na chainAnanvabudhyanta narA nagaravAsinaH . anyatra vidurAmAtyAttasmAtkhanaka sattamAt .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 136} vai tA.nstu dR^iShTvA sumanasaH parisa.nvatsaroShitAn . vishvastAniva sa.nlakShya harSha.n chakre purochanaH .. 1..\\ purochane tathA hR^iShTe kaunteyo.atha yudhiShThiraH . bhImasenArjunau chaiva yamau chovAcha dharmavit .. 2..\\ asmAnaya.n suvishvastAnvetti pApaH purochanaH . va~nchito.ayaM nR^isha.nsAtmA kAlaM manye palAyane .. 3..\\ AyudhAgAramAdIpya dagdhvA chaiva purochanam . ShaTprANino nidhAyeha dravAmo.anabhilakShitAH .. 4..\\ atha dAnApadeshena kuntI brAhmaNa bhojanam . chakre nishi mahadrAjannAjagmustatra yoShitaH .. 5..\\ tA vihR^itya yathAkAmaM bhuktvA pItvA cha bhArata . jagmurnishi gR^ihAneva samanuGYApya mAdhavIm .. 6..\\ niShAdI pa~ncha putrA tu tasminbhojye yadR^ichchhayA . annArthinI samabhyAgAtsaputrA kAlachoditA .. 7..\\ sA pItvA madirAM mattA saputrA madavihvalA . saha sarvaiH sutai rAja.nstasminneva niveshane . suShvApa vigataGYAnA mR^itakalpA narAdhipa .. 8..\\ atha pravAte tumule nishi supte jane vibho . tadupAdIpayadbhImaH shete yatra purochanaH .. 9..\\ tataH pratApaH sumahA~nshabdashchaiva vibhAvasoH . prAdurAsIttadA tena bubudhe sajanavrajaH .. 10..\\ pauraah duryodhana prayuktena pApenAkR^itabuddhinA . gR^ihamAtmavinAshAya kArita.n dAhitaM cha yat .. 11..\\ aho dhigdhR^itarAShTrasya buddhirnAtisama~njasI . yaH shuchInpANDavAnbAlAndAhayAmAsa mantriNA .. 12..\\ diShTyA tvidAnIM pApAtmA dagdho.ayamatidurmatiH . anAgasaH suvishvastAnyo dadAha narottamAn .. 13..\\ vai eva.n te vilapanti sma vAraNAvatakA janAH . parivArya gR^iha.n tachcha tasthU rAtrau samantataH .. 14..\\ pANDavAshchApi te rAjanmAtrA saha suduHkhitAH . bilena tena nirgatya jagmurgUDhamalakShitAH .. 15..\\ tena nidroparodhena sAdhvasena cha pANDavAH . na shekuH sahasA gantu.n saha mAtrA parantapAH .. 16..\\ bhImasenastu rAjendra bhImavegaparAkramaH . jagAma bhrAtR^InAdAya sarvAnmAtarameva cha .. 17..\\ skandhamAropya jananI.n yamAva~Nkena vIryavAn . pArthau gR^ihItvA pANibhyAM bhrAtarau sumahAbalau .. 18..\\ tarasA pAdapAnbha~njanmahIM padbhyA.n vidArayan . sa jagAmAshu tejasvI vAtara.nhA vR^ikodaraH .. 19..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 137}

vai atha rAtryA.n vyatItAyAmashoSho nAgaro janaH . tatrAjagAma tvarito didR^ikShuH pANDunandanAn .. 1..\\ nirvApayanto jvalana.n te janA dadR^ishustataH . jAtuSha.n tadgR^ihaM dagdhamamAtyaM cha purochanam .. 2..\\ nUna.n duryodhaneneda.n vihitaM pApakarmaNA . pANDavAnA.n vinAshAya ityeva.n chukruShurjanAH .. 3..\\ vidite dhR^itarAShTrasya dhArtarAShTro na saMshayaH . dagdhavAnpANDudAyAdAnna hyenaM pratiShiddhavAn .. 4..\\ nUna.n shAntanavo bhIShmo na dharmamanuvartate . droNashcha vidurashchaiva kR^ipashchAnye cha kauravAH .. 5..\\ te vaya.n dhR^itarAShTrasya preShayAmo durAtmanaH . sa.nvR^ittaste paraH kAmaH pANDavAndagdhavAnasi .. 6..\\ tato vyapohamAnAste pANDavArthe hutAshanam . niShAdI.n dadR^ishurdagdhAM pa~ncha putrAmanAgasam .. 7..\\ khanakena tu tenaiva veshma shodhayatA bilam . pA.nsubhiH pratyapihitaM puruShaistairalakShitam .. 8..\\ tataste preShayAmAsurdhR^itarAShTrasya nAgarAH . pANDavAnagninA dagdhAnamAtya.n cha purochanam .. 9..\\ shrutvA tu dhR^itarAShTrastadrAjA sumahadapriyam . vinAshaM pANDuputrANA.n vilalApa suduHkhitaH .. 10..\\ adya pANDurmR^ito rAjA bhrAtA mama sudurlabhaH . teShu vIreShu dagdheShu mAtrA saha visheShataH .. 11..\\ gachchhantu puruShAH shIghraM nagara.n vAraNAvatam . satkArayantu tAnvIrAnkunti rAjasutA.n cha tAm .. 12..\\ kArayantu cha kulyAni shubhrANi cha mahAnti cha . ye cha tatra mR^itAsteShA.n suhR^ido.archantu tAnapi .. 13..\\ eva~Ngate mayA shakya.n yadyatkArayituM hitam . pANDavAnA.n cha kuntyAshcha tatsarvaM kriyatAM dhanaiH .. 14..\\ evamuktvA tatashchakre GYAtibhiH parivAritaH . udakaM pANDuputrANA.n dhR^itarAShTro.ambikA sutaH .. 15..\\ chukrushuH kauravAH sarve bhR^isha.n shokaparAyaNAH . vidurastvalpashashchakre shoka.n veda paraM hi saH .. 16..\\ pANDavAshchApi nirgatya nagarAdvAraNAvatAt . javena prayayU rAjandakShiNA.n dishamAshritAH .. 17..\\ viGYAya nishi panthAnaM nakShatrairdakShiNAmukhAH . yatamAnA vana.n rAjangahanaM pratipedire .. 18..\\ tataH shrAntAH pipAsArtA nidrAndhAH pANDunandanAH . punarUchurmahAvIryaM bhImasenamida.n vachaH .. 19..\\ itaH kaShTatara.n kiM nu yadvayaM gahane vane . dishashcha na prajAnImo gantu.n chaiva na shakrumaH .. 20..\\ ta.n cha pApaM na jAnImo yadi dagdhaH purochanaH . kathaM nu vipramuchyema bhayAdasmAdalakShitAH .. 21..\\ punarasmAnupAdAya tathaiva vraja bhArata . tva.n hi no balavAneko yathA satatagastathA .. 22..\\ ityukto dharmarAjena bhImaseno mahAbalaH . AdAya kuntIM bhrAtR^IMshcha jagAmAshu mahAbalaH .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 138} vai tena vikramatA tUrNamUruvegasamIritam . pravavAvanilo rAja~nshuchi shukrAgame yathA .. 1..\\ sa mR^idnanpuShpitAMshchaiva phalitAMshcha vanaspatIn . ArujandAru gulmAMshcha pathastasya samIpajAn .. 2..\\ tathA vR^ikShAnbha~njamAno jagAmAmita vikramaH . tasya vegena pANDUnAM mUrchchheva samajAyata .. 3..\\ asakR^ichchApi santIrya dUrapAraM bhujaplavaiH . pathi prachchhannamAsedurdhArtarAShTra bhayAttadA .. 4..\\ kR^ichchhreNa mAtara.n tvekA.n sukumArIM yashasvinIm .

avahattatra pR^iShThena rodhaHsu viShameShu cha .. 5..\\ Agama.nste vanoddeshamalpamUlaphalodakam . krUra pakShimR^iga.n ghora.n sAyAhne bharatarShabhAH .. 6..\\ ghorA samabhavatsandhyA dAruNA mR^igapakShiNaH . aprakAshA dishaH sarvA vAtairAsannanArtavaiH .. 7..\\ te shrameNa cha kauravyAstR^iShNayA cha prapIDitAH . nAshaknuva.nstadA gantuM nidrayA cha pravR^iddhayA .. 8..\\ tato bhImo vana.n ghoraM pravishya vijanaM mahat . nyagrodha.n vipulachchhAyaM ramaNIyamupAdravat .. 9..\\ tatra nikShipya tAnsarvAnuvAcha bharatarShabhaH . pAnIyaM mR^igayAmIha vishramadhvamiti prabho .. 10..\\ ete ruvanti madhura.n sArasA jalachAriNaH . dhruvamatra jalasthAyo mahAniti matirmama .. 11..\\ anuGYAtaH sa gachchheti bhrAtrA jyeShThena bhArata . jagAma tatra yatra sma ruvanti jalachAriNaH .. 12..\\ sa tatra pItvA pAnIya.n snAtvA cha bharatarShabha . uttarIyeNa pAnIyamAjahAra tadA nR^ipa .. 13..\\ gavyUti mAtrAdAgatya tvarito mAtaraM prati . sa suptAM mAtara.n dR^iShTvA bhrAtR^IMshcha vasudhAtale . bhR^isha.n duHkhaparItAtmA vilalApa vR^ikodaraH .. 14..\\ shayaneShu parArdhyeShu ye purA vAraNAvate . nAdhijagmustadA nidrA.n te.adya suptA mahItale .. 15..\\ svasAra.n vasudevasya shatrusa~NghAvamardinaH . kuntibhojasutA.n kuntI.n sarvalakShaNapUjitAm .. 16..\\ snuShA.n vichitravIryasya bhAryAM pANDormahAtmanaH . prAsAdashayanAM nityaM puNDarIkAntara prabhAm .. 17..\\ sukumAratarA.n strINAM mahArhashayanochitAm . shayAnAM pashyatAdyeha pR^ithivyAmatathochitAm .. 18..\\ dharmAdindrAchcha vAyoshcha suShuve yA sutAnimAn . seyaM bhUmau parishrAntA shete hyadyAtathochitA .. 19..\\ kiM nu duHkhatara.n shakyaM mayA draShTumataH param . yo.ahamadya naravyAghrAnsuptAnpashyAmi bhUtale .. 20..\\ triShu lokeShu yadrAjya.n dharmavidyo.arhate nR^ipaH . so.ayaM bhUmau parishrAntaH shete prAkR^itavatkatham .. 21..\\ ayaM nIlAmbudashyAmo nareShvapratimo bhuvi . shete prAkR^itavadbhUmAvato duHkhataraM nu kim .. 22..\\ ashvinAviva devAnA.n yAvimau rUpasampadA . tau prAkR^itavadadyemau prasuptau dharaNItale .. 23..\\ GYAtayo yasya naiva syurviShamAH kulapA.nsanAH . sa jIvetsusukha.n loke grAme druma ivaikajaH .. 24..\\ eko vR^ikSho hi yo grAme bhavetparNaphalAnvitaH . chaityo bhavati nirGYAtirarchanIyaH supUjitaH .. 25..\\ yeShA.n cha bahavaH shUrA GYAtayo dharmasaMshritAH . te jIvanti sukha.n loke bhavanti cha nirAmayAH .. 26..\\ balavantaH samR^iddhArthA mitra bAndhavanandanAH . jIvantyanyonyamAshritya drumAH kAnanajA iva .. 27..\\ vaya.n tu dhR^itarAShTreNa saputreNa durAtmanA . vivAsitA na dagdhAshcha katha.n chittasya shAsanAt .. 28..\\ tasmAnmuktA vaya.n dAhAdima.n vR^ikShamupAshritAH . kA.n dishaM pratipatsyAmaH prAptAH kleshamanuttamam .. 29..\\ nAtidUre cha nagara.n vanAdasmAddhi lakShaye . jAgartavye svapantIme hanta jAgarmyaha.n svayam .. 30..\\ pAsyantIme jalaM pashchAtpratibuddhA jitaklamAH . iti bhImo vyavasyaiva jajAgAra svaya.n tadA .. 31..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 139} vai tatra teShu shayAneShu hiDimbo nAma rAkShasaH . avidUre vanAttasmAchchhAla vR^ikShamupAshritaH .. 1..\\ krUro mAnuShamA.nsAdo mahAvIryo mahAbalaH .

virUparUpaH pi~NgAkShaH karAlo ghoradarshanaH . pishitepsuH kShudhArtastAnapashyata yadR^ichchhayA .. 2..\\ UrdhvA~NguliH sa kaNDUyandhunvanrUkShA~nshiroruhAn . jR^imbhamANo mahAvakraH punaH punaravekShya cha .. 3..\\ duShTo mAnuShamA.nsAdo mahAkAyo mahAbalaH . AghrAya mAnuSha.n gandhaM bhaginImidamabravIt .. 4..\\ upapannashchirasyAdya bhakSho mama manaHpriyaH . snehasravAnprasravati jihvA paryeti me mukham .. 5..\\ aShTau daMShTrAH sutIkShNAgrAshchirasyApAta duHsahAH . deheShu majjayiShyAmi snigdheShu pishiteShu cha .. 6..\\ Akramya mAnuSha.n kaNThamAchchhidya dhamanIm api . uShNaM navaM prapAsyAmi phenila.n rudhiraM bahu .. 7..\\ gachchha jAnIhi ke tvete sherate vanamAshritAH . mAnuSho balavAngandho ghrANa.n tarpayatIva me .. 8..\\ hatvaitAnmAnuShAnsarvAnAnayasva mamAntikam . asmadviShayasuptebhyo naitebhyo bhayamasti te .. 9..\\ eShAM mA.nsAni sa.nskR^itya mAnuShANA.n yatheShTataH . bhakShayiShyAva sahitau kuru tUrNa.n vacho mama .. 10..\\ bhrAturvachanamAGYAya tvaramANeva rAkShasI . jagAma tatra yatra sma pANDavA bharatarShabha .. 11..\\ dadarsha tatra gatvA sA pANDavAnpR^ithayA saha . shayAnAnbhImasena.n cha jAgrataM tvaparAjitam .. 12..\\ dR^iShTvaiva bhImasena.n sA shAlaskandhamivodgatam . rAkShasI kAmayAmAsa rUpeNApratimaM bhuvi .. 13..\\ aya.n shyAmo mahAbAhuH si.nhaskandho mahAdyutiH . kambugrIvaH puShkarAkSho bhartA yukto bhavenmama .. 14..\\ nAhaM bhrAtR^ivacho jAtu kuryA.n krUropasa.nhitam . patisneho.atibalavAnna tathA bhrAtR^isauhR^idam .. 15..\\ muhUrtamiva tR^iptishcha bhavedbhrAturmamaiva cha . hatairetairahatvA tu modiShye shAshvatiH samAH .. 16..\\ sA kAmarUpiNI rUpa.n kR^itvA mAnuShamuttamam . upatasthe mahAbAhuM bhImasena.n shanaiH shanaiH .. 17..\\ vilajjamAneva latA divyAbharaNabhUShitA . smitapUrvamida.n vAkyaM bhImasenamathAbravIt .. 18..\\ kutastvamasi samprAptaH kashchAsi puruSharShabha . ka ime sherate cheha puruShA devarUpiNaH .. 19..\\ keya.n cha bR^ihatI shyAmA sukumArI tavAnagha . shete vanamidaM prApya vishvastA svagR^ihe yathA .. 20..\\ neda.n jAnAti gahana.n vanaM rAkShasasevitam . vasati hyatra pApAtmA hiDimbo nAma rAkShasaH .. 21..\\ tenAhaM preShitA bhrAtrA duShTabhAvena rakShasA . bibhakShayiShatA mA.nsa.n yusmAkamamaropama .. 22..\\ sAha.n tvAmabhisamprekShya devagarbhasamaprabham . nAnyaM bhartAramichchhAmi satyametadbravImi te .. 23..\\ etadviGYAya dharmaGYa yuktaM mayi samAchara . kAmopahata chittA~NgIM bhajamAnAM bhajasva mAm .. 24..\\ trAsye.aha.n tvAM mahAbAho rAkShasAtpuruShAdakAt . vatsyAvo giridurgeShu bhartA bhava mamAnagha .. 25..\\ antarikShacharA hyasmi kAmato vicharAmi cha . atulAmApnuhi prIti.n tatra tatra mayA saha .. 26..\\ bhm mAtaraM bhrAtara.n jyeShThaM kaniShThAnaparAnimAn . parityajeta ko nvadya prabhavanniva rAkShasi .. 27..\\ ko hi suptAnimAnbhrAtR^IndattvA rAkShasa bhojanam . mAtara.n cha naro gachchhetkAmArta iva madvidhaH .. 28..\\ raaks

yatte priya.n tatkariShye sarvAnetAnprabodhaya . mokShayiShyAmi vaH kAma.n rAkShasAtpuruShAdakAt .. 29..\\ bhm sukhasuptAnvane bhrAtR^InmAtara.n chaiva rAkShasi . na bhayAdbodhayiShyAmi bhrAtustava durAtmanaH .. 30..\\ na hi me rAkShasA bhIru soDhu.n shaktAH parAkramam . na manuShyA na gandharvA na yakShAshchArulochane .. 31..\\ gachchha vA tiShTha vA bhadre yadvApIchchhasi tatkuru . ta.n vA preShaya tanva~Ngi bhrAtaraM puruShAdakam .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 140} vai tA.n viditvA chiragatAM hiDimbo rAkShaseshvaraH . avatIrya drumAttasmAdAjagAmAtha pANDavAn .. 1..\\ lohitAkSho mahAbAhurUrdhvakesho mahAbalaH . meghasa~NghAta varShmA cha tIShkNadaMShTrojjvalAnanaH .. 2..\\ tamApatanta.n dR^iTvaiva tathA vikR^itadarshanam . hiDimbovAcha vitrastA bhImasenamida.n vachaH .. 3..\\ ApatatyeSha duShTAtmA sa~NkruddhaH puruShAdakaH . tvAmahaM bhrAtR^ibhiH sArdha.n yadbravImi tathA kuru .. 4..\\ aha.n kAmagamA vIra rakShobalasamanvitA . AruhemAM mama shroNIM neShyAmi tvA.n vihAyasA .. 5..\\ prabodhayainAnsa.nsuptAnmAtara.n cha parantapa . sarvAneva gamiShyAmi gR^ihItvA vo vihAyasA .. 6..\\ bhm mA bhaistva.n vipulashroNinaiSha kash chinmayi sthite . ahamena.n haniShyAmi prekShantyAste sumadhyame .. 7..\\ nAyaM pratibalo bhIru rAkShasApasado mama . soDhu.n yudhi parispandamatha vA sarvarAkShasAH .. 8..\\ pashya bAhU suvR^ittau me hastihastanibhAvimau . UrU parighasa~NkAshau sa.nhata.n chApyuro mama .. 9..\\ vikramaM me yathendrasya sAdya drakShyasi shobhane . mAvama.nsthAH pR^ithushroNimatvA mAmiha mAnuSham .. 10..\\ hi nAvamanye naravyAghra tAmaha.n devarUpiNam . dR^iShTApadAnastu mayA mAnuSheShveva rAkShasaH .. 11..\\ vai tathA sa~njalpatastasya bhImasenasya bhArata . vAchaH shushrAva tAH kruddho rAkShasaH puruShAdakaH .. 12..\\ avekShamANastasyAshcha hiDimbo mAnuSha.n vapuH . sragdAma pUritashikha.n samagrendu nibhAnanam .. 13..\\ subhrU nAsAkShi keshAnta.n sukumAranakha tvacham . sarvAbharaNasa.nyukta.n susUkShmAmbara vAsasam .. 14..\\ tA.n tathA mAnuSha.n rUpaM bibhratIM sumanoraham . pu.nskAmA.n sha~NkamAnashcha chukrodha puruShAdakaH .. 15..\\ sa~Nkruddho rAkShasastasyA bhaginyAH kurusattama . utphAlya vipule netre tatastAmidamabravIt .. 16..\\ ko hi me bhoktukAmasyA vighna.n charati durmatiH . na bibheShi hiDimbe kiM matkopAdvipramohitA .. 17..\\ dhiktvAmasati pu.nskAme mama vipriyakAriNi . pUrveShA.n rAkShasendrANAM sarveShAmayashaH kari .. 18..\\ yAnimAnAshritAkArShIrapriya.n sumahanmama .

eSha tAnadya vai sarvAnhaniShyAmi tvayA saha .. 19..\\ evamuktvA hiDimbA.n sa hiDimbo lohitekShaNaH . vadhAyAbhipapAtainA.n dantairdantAnupaspR^ishan .. 20..\\ tamApatanta.n samprekShya bhImaH praharatAM varaH . bhartsayAmAsa tejasvI tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 141} vai bhImasenastu ta.n dR^iShTvA rAkShasaM prahasanniva . bhaginIM prati sa~Nkruddhamida.n vachanamabravIt .. 1..\\ ki.n te hiDimba etairvA sukhasuptaiH prabodhitaiH . mAmAsAdaya durbuddhe tarasA tvaM narAshana .. 2..\\ mayyeva praharaihi tvaM na striya.n hantumarhasi . visheShato.anapakR^ite pareNApakR^ite sati .. 3..\\ na hIya.n svavashA bAlA kAmayatyadya mAm iha . choditaiShA hyana~Ngena sharIrAntara chAriNA . bhaginI tava durbuddhe rAkShasAnA.n yashohara .. 4..\\ tvanniyogena chaiveya.n rUpaM mama samIkShya cha . kAmayatyadya mAM bhIrurnaiShA dUShayate kulam .. 5..\\ ana~Ngena kR^ite doShe nemA.n tvamiha rAkShasa . mayi tiShThati duShTAtmanna striya.n hantumarhasi .. 6..\\ samAgachchha mayA sArdhamekenaiko narAshana . ahameva nayiShyAmi tvAmadya yamasAdanam .. 7..\\ adya te talaniShpiShTa.n shiro rAkShasa dIryatAm . ku~njarasyeva pAdena viniShpiShTaM balIyasaH .. 8..\\ adya gAtrANi kravyAdAH shyenA gomAyavash cha te . karShantu bhuvi sa.nhR^iShTA nihatasya mayA mR^idhe .. 9..\\ kShaNenAdya kariShye.ahamida.n vanamakaNTakam . purastAddUShitaM nitya.n tvayA bhakShayatA narAn .. 10..\\ adya tvAM bhaginI pApakR^iShyamANaM mayA bhuvi . drakShatyadripratIkAsha.n si.nheneva mahAdvipam .. 11..\\ nirAbAdhAstvayi hate mayA rAkShasapA.nsana . vanametachchariShyanti puruShA vanachAriNaH .. 12..\\ hi garjitena vR^ithA ki.n te katthitena cha mAnuSha . kR^itvaitatkarmaNA sarva.n katthethA mAchiraM kR^ithAH .. 13..\\ balinaM manyase yachcha AtmAnamaparAkramam . GYAsyasyadya samAgamya mayAtmAnaM balAdhikam .. 14..\\ na tAvadetAnhi.nsiShye svapantvete yathAsukham . eSha tvAmeva durbuddhe nihanmyadyApriya.n vadam .. 15..\\ pItvA tavAsR^iggAtrebhyastataH pashchAdimAnapi . haniShyAmi tataH pashchAdimA.n vipriyakAriNIm .. 16..\\ vai evamuktvA tato bAhuM pragR^ihyA puruShAdakaH . abhyadhAvata sa~Nkruddho bhImasenamarindamam .. 17..\\ tasyAbhipatatastUrNaM bhImo bhImaparAkramaH . vegena prahR^itaM bAhuM nijagrAha hasanniva .. 18..\\ nigR^ihya taM balAdbhImo visphuranta.n chakarSha ha . tasmAddeshAddhanUMShyaShTau si.nhaH kShudramR^iga.n yathA .. 19..\\ tataH sa rAkShasaH kruddhaH pANDavena balAddhR^itaH . bhImasena.n samAli~Ngya vyanadadbhairavaM ravam .. 20..\\ punarbhImo balAdena.n vichakarSha mahAbalaH . mA shabdaH sukhasuptAnAM bhrAtR^INAM me bhavediti .. 21..\\ anyonya.n tau samAsAdya vichakarShaturojasA . rAkShaso bhImasenashcha vikrama.n chakratuH param .. 22..\\ babha~njaturmahAvR^ikShA.NllatAshchAkarShatustataH .

mattAviva susa.nrabdhau vAraNau ShaShTihAyanau .. 23..\\ tayoH shabdena mahatA vibuddhAste nararShabhAH . saha mAtrA tu dadR^ishurhiDimbAmagrataH sthitAm .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 142} vai prabuddhAste hiDimbAyA rUpa.n dR^iShTvAtimAnuSham . vismitAH puruShA vyAghrA babhUvuH pR^ithayA saha .. 1..\\ tataH kuntI samIkShyainA.n vismitA rUpasampadA . uvAcha madhura.n vAkyaM sAntvapUrvamidaM shanaiH .. 2..\\ kasya tva.n suragarbhAbhe kA chAsi varavarNini . kena kAryeNa sushroNi kutashchAgamana.n tava .. 3..\\ yadi vAsya vanasyAsi devatA yadi vApsarAH . AchakShva mama tatsarva.n kimarthaM cheha tiShThasi .. 4..\\ hidimbaa yadetatpashyasi vanaM nIlameghanibhaM mahat . nivAso rAkShasasyaitaddhiDimbasya mamaiva cha .. 5..\\ tasya mA.n rAkShasendrasya bhaginIM viddhi bhAmini . bhrAtrA sampreShitAmArye tvA.n saputrA.n jighA.nsatA .. 6..\\ krUra buddheraha.n tasya vachanAdAgatA iha . adrAkSha.n hemavarNAbha.n tava putraM mahaujasam .. 7..\\ tato.aha.n sarvabhUtAnAM bhAve vicharatA shubhe . choditA tava putrasya manmathena vashAnugA .. 8..\\ tato vR^ito mayA bhartA tava putro mahAbalaH . apanetu.n cha yatito na chaiva shakito mayA .. 9..\\ chirAyamANAM mA.n GYAtvA tataH sa puruShAdakaH . svayamevAgato hantumimAnsarvA.nstavAtmajAn .. 10..\\ sa tena mama kAntena tava putreNa dhImatA . balAdito viniShpiShya vyapakR^iShTo mahAtmanA .. 11..\\ vikarShantau mahAvegau garjamAnau parasparam . pashyadhva.n yudhi vikrAntAvetau tau nararAkShasau .. 12..\\ vai tasyA shrutvaiva vachanamutpapAta yudhiShThiraH . arjuno nakulashchaiva sahadevashcha vIryavAn .. 13..\\ tau te dadR^ishurAsaktau vikarShantau parasparam . kA~NkShamANau jaya.n chaiva si.nhAviva raNotkaTau .. 14..\\ tAvanyonya.n samAshliShya vikarShantau parasparam . dAvAgnidhUmasadR^isha.n chakratuH pArthiva.n rajaH .. 15..\\ vasudhA reNusa.nvItau vasudhAdharasaMnibhau . vibhrAjetA.n yathA shailau nIhAreNAbhisa.nvR^itau .. 16..\\ rAkShasena tathA bhIma.n klishyamAnaM nirIkShya tu . uvAcheda.n vachaH pArthaH prahasa~nshanakairiva .. 17..\\ bhIma mA bhairmahAbAho na tvAM budhyAmahe vayam . sametaM bhImarUpeNa prasuptAH shramakarshitAH .. 18..\\ sAhAyye.asmi sthitaH pArtha yodhayiShyAmi rAkShasam . nakulaH sahadevashcha mAtara.n gopayiShyati .. 19..\\ bhm udAsIno nirIkShasva na kAryaH sambhramastvayA . na jAtvayaM punarjIvenmadbAhvantaramAgataH .. 20..\\ aarj kimanena chiraM bhIma jIvatA pAparakShasA . gantavyaM nachira.n sthAtumiha shakyamarindama .. 21..\\

purA sa.nrajyate prAchI purA sandhyA pravartate . raudre muhUrte rakShA.nsi prabalAni bhavanti cha .. 22..\\ tvarasva bhIma mA krIDa jahi rakSho vibhIShaNam . purA vikurute mAyAM bhujayoH sAramarpaya .. 23..\\ vai arjunenaivamuktastu bhImo bhImasya rakShasaH . utkShipyAbhrAmayaddeha.n tUrNaM guNashatAdhikam .. 24..\\ bhm vR^ithA mA.nsairvR^ithA puShTo vR^ithA vR^iddho vR^ithA matiH . vR^ithA maraNamarhastva.n vR^ithAdya na bhaviShyasi .. 25..\\ aarj atha vA manyase bhAra.n tvamima.n rAkShasaM yudhi . karomi tava sAhAyya.n shIghrameva nihanyatAm .. 26..\\ atha vApyahamevaina.n haniShyAmi vR^ikodara . kR^itakarmA parishrAntaH sAdhu tAvadupArama .. 27..\\ vai tasya tadvachana.n shrutvA bhImaseno.atyamarShaNaH . niShpiShyainaM balAdbhUmau pashumAramamArayat .. 28..\\ sa mAryamANo bhImena nanAda vipula.n svanam . pUraya.nstadvana.n sarva.n jalArdra iva dundubhiH .. 29..\\ bhujAbhyA.n yoktrayitvA taM balavAnpANDunandanaH . madhye bha~NktvA sabalavAnharShayAmAsa pANDavAn .. 30..\\ hiDimbaM nihata.n dR^iShTvA sa.nhR^iShTAste tarasvinaH . apUjayannaravyAghraM bhImasenamarindamam .. 31..\\ abhipUjya mahAtmAnaM bhImaM bhImaparAkramam . punarevArjuno vAkyamuvAcheda.n vR^ikodaram .. 32..\\ nadUre nagaraM manye vanAdasmAdahaM prabho . shIghra.n gachchhAma bhadraM te na no vidyAtsuyodhanaH .. 33..\\ tataH sarve tathetyuktvA saha mAtrA parantapAH . prayayuH puruShavyAghrA hiDimbA chaiva rAkShasI .. 34..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 143} bhm smaranti vaira.n rakShA.nsi mAyAmAshritya mohinIm . hiDimbe vraja panthAna.n tva.n vai bhrAtR^iniShevitam .. 1..\\ y kruddho.api puruShavyAghra bhIma mA sma striya.n vadhIH . sharIraguptyAbhyadhika.n dharmaM gopaya pANDava .. 2..\\ vadhAbhiprAyamAyAntamavadhIstvaM mahAbalam . rakShasastasyA bhaginI kiM naH kruddhA kariShyati .. 3..\\ vai hiDimbA tu tataH kuntImabhivAdya kR^itA~njaliH . yudhiShThira.n cha kaunteyamida.n vachanamabravIt .. 4..\\ Arye jAnAsi yadduHkhamiha strINAmana~Ngajam . tadidaM mAmanuprAptaM bhImasenakR^ita.n shubhe .. 5..\\ soDhu.n tatparamaM duHkhaM mayA kAlapratIkShayA . so.ayamabhyAgataH kAlo bhavitA me sukhAya vai .. 6..\\ mayA hyutsR^ijya suhR^idaH svadharma.n svajana.n tathA .

vR^ito.ayaM puruShavyAghrastava putraH patiH shubhe .. 7..\\ vareNApi tathAnena tvayA chApi yashasvini . tathA bruvantI hi tadA pratyAkhyAtA kriyAM prati .. 8..\\ tvaM mAM mUDheti vA matvA bhaktA vAnugateti vA . bhartrAnena mahAbhAge sa.nyojaya sutena te .. 9..\\ tamupAdAya gachchheya.n yatheShTa.n devarUpiNam . punashchaivAgamiShyAmi vishrambha.n kuru me shubhe .. 10..\\ aha.n hi manasA dhyAtA sarvAnneShyAmi vaH sadA . vR^ijine tArayiShyAmi durgeShu cha nararShabhAn .. 11..\\ pR^iShThena vo vahiShyAmi shIghrA.n gatimabhIpsataH . yUyaM prasAda.n kuruta bhImaseno bhajeta mAm .. 12..\\ ApadastaraNe prANAndhArayedyena yena hi . sarvamAdR^itya kartavya.n taddharmamanuvartatA .. 13..\\ Apatsu yo dhArayati dhrama.n dharmaviduttamaH . vyasana.n hyeva dharmasya dharmiNAmApaduchyate .. 14..\\ puNyaM prANAndhArayati puNyaM prANadamuchyate . yena yenAchareddharma.n tasmingarhA na vidyate .. 15..\\ y evametadyathAttha tva.n hiDimbe nAtra saMshayaH . sthAtavya.n tu tvayA dharme yathA brUyA.n sumadhyame .. 16..\\ snAta.n kR^itAhnikaM bhadre kR^itakautuka ma~Ngalam . bhImasenaM bhajethAstvaM prAgastagamanAdraveH .. 17..\\ ahaHsu viharAnena yathAkAmaM manojavA . aya.n tvAnayitavyaste bhImasenaH sadA nishi .. 18..\\ vai tatheti tatpratiGYAya hiDimbA rAkShasI tadA . bhImasenamupAdAya UrdhvamAchakrame tataH .. 19..\\ shailashR^i~NgeShu ramyeShu devatAyataneShu cha . mR^igapakShivighuShTeShu ramaNIyeShu sarvadA .. 20..\\ kR^itvA cha parama.n rUpaM sarvAbharaNabhUShitA . sa~njalpantI sumadhura.n ramayAmAsa pANDavam .. 21..\\ tathaiva vanadurgeShu puShpitadrumasAnuShu . saraHsu ramaNIyeShu padmotpalayuteShu cha .. 22..\\ nadI dvIpapradesheShu vaiDUrya sikatAsu cha . sutIrtha vanatoyAsu tathA girinadIShu cha .. 23..\\ sagarasya pradesheShu maNihemachiteShu cha . pattaneShu cha ramyeShu mahAshAlavaneShu cha .. 24..\\ devAraNyeShu puNyeShu tathA parvatasAnuShu . guhyakAnAM nivAseShu tApasAyataneShu cha .. 25..\\ sarvartuphalapuShpeShu mAnaseShu saraHsu cha . bibhratI parama.n rUpaM ramayAmAsa pANDavam .. 26..\\ ramayantI tathA bhIma.n tatra tatra manojavA . prajaGYe rAkShasI putraM bhImasenAnmahAbalam .. 27..\\ virUpAkShaM mahAvaktra.n sha~NkukarNaM vibhIShaNam . bhImarUpa.n sutAmrauShTha.n tIkShNadaMShTraM mahAbalam .. 28..\\ maheShvAsaM mahAvIryaM mahAsattvaM mahAbhujam . mahAjavaM mahAkAyaM mahAmAyamarindamam .. 29..\\ amAnuShAM mAnuShajaM bhImavegaM mahAbalam . yaH pishAchAnatIvAnyAnbabhUvAti sa mAnuShAn .. 30..\\ bAlo.api yauvanaM prApto mAnuSheShu vishAM pate . sarvAstreShu para.n vIraH prakarShamagamadbalI .. 31..\\ sadyo hi garbha.n rAkShasyo labhante prasavanti cha . kAmarUpadharAshchaiva bhavanti bahurUpiNaH .. 32..\\ praNamya vikachaH pAdAvagR^ihNAtsa pitustadA . mAtushcha parameShvAsastau cha nAmAsya chakratuH .. 33..\\ ghaTabhAsotkacha iti mAtara.n so.abhyabhAShata .

abhavattena nAmAsya ghaTotkacha iti sma ha .. 34..\\ anuraktashcha tAnAsItpANDavAnsa ghaTotkachaH . teShA.n cha dayito nityamAtmabhUto babhUva saH .. 35..\\ sa.nvAsasamayo jIrNa ityabhAShata ta.n tataH . hiDimbA samaya.n kR^itvA svAM gatiM pratyapadyata .. 36..\\ kR^ityakAla upasthAsye pitR^Initi ghaTotkachaH . Amantrya rAkShasashreShThaH pratasthe chottarA.n disham .. 37..\\ sa hi sR^iShTo maghavatA shaktihetormahAtmanA . karNasyAprativIryasya vinAshAya mahAtmanaH .. 38..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 144} vai te vanena vana.n vIrA ghnanto mR^igagaNAnbahUn . apakramya yayU rAja.nstvaramANA mahArathAH .. 1..\\ matsyA.nstrigartAnpA~nchAlAnkIchakAnantareNa cha . ramaNIyAnvanoddeshAnprekShamANAH sarA.nsi cha .. 2..\\ jaTAH kR^itvAtmanaH sarve valkalAjinavAsasaH . saha kuntyA mahAtmAno bibhratastApasa.n vapuH .. 3..\\ kva chidvahanto jananI.n tvaramANA mahArathAH . kva chichchhandena gachchhantaste jagmuH prasabhaM punaH .. 4..\\ brAhma.n vedamadhIyAnA vedA~NgAni cha sArvashaH . nItishAstra.n cha dhArmaGYA dadR^ishuste pitAmaham .. 5..\\ te.abhivAdya mahAtmAna.n kR^iShNadvaipAyanaM tadA . tasthuH prA~njalayaH sarve saha mAtrA parantapAH .. 6..\\ vyaasa mayedaM manasA pUrva.n viditaM bharatarShabhAH . yathA sthitairadharmeNa dhArtarAShTrairvivAsitAH .. 7..\\ tadviditvAsmi samprAptashchikIrShuH parama.n hitam . na viShAdo.atra kartavyaH sarvametatsukhAya vaH .. 8..\\ samAste chaiva me sarve yUya.n chaiva na saMshayaH . dInato bAlatashchaiva sneha.n kurvanti bAndhavAH .. 9..\\ tasmAdabhyadhikaH sneho yuShmAsu mama sAmpratam . snehapUrva.n chikIrShAmi hita.n vastannibodhata .. 10..\\ idaM nagaramabhyAshe ramaNIyaM nirAmayam . vasateha pratichchhannA mamAgamanakA~NkShiNaH .. 11..\\ vai eva.n sa tAnsamAshvAsya vyAsaH pArthAnarindamAn . ekachakrAmabhigataH kuntImAshvAsayatprabhuH .. 12..\\ jIvaputri sutaste.aya.n dharmaputro yudhiShThiraH . pR^ithivyAM pArthivAnsarvAnprashAsiShyati dharmarAT .. 13..\\ dharmeNa jitvA pR^ithivImakhilA.n dharmavidvashI . bhImasenArjuna balAdbhokShyatyayamasaMshayaH .. 14..\\ putrAstava cha mAdryAshcha sarva eva mahArathAH . svarAShTre vihariShyanti sukha.n sumanasastadA .. 15..\\ yakShyanti cha naravyAghrA vijitya pR^ithivImimAm . rAjasUyAshvamedhAdyaiH kratubhirbhUridakShiNaiH .. 16..\\ anugR^ihya suhR^idvarga.n dhanena cha sukhena cha . pitR^ipaitAmaha.n rAjyamiha bhokShyanti te sutAH .. 17..\\ evamuktvA niveshyainAnbrAhmaNasya niveshane . abravItpArthivashreShThamR^iShirdvaipAyanastadA .. 18..\\ iha mA.n sampratIkShadhvamAgamiShyAmyahaM punaH . deshakAlau viditvaiva vetsyadhvaM paramAM mudam .. 19..\\ sa taiH prA~njalibhiH sarvaistathetyukto narAdhipa . jagAma bhagavAnvyAso yathAkAmamR^iShiH prabhuH .. 20..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 145} j

ekachakrA.n gatAste tu kuntIputrA mahArathAH . ataH para.n dvijashreShTha kimakurvata pANDavAH .. 1..\\ vai ekachakrA.n gatAste tu kuntIputrA mahArathAH . UShurnAtichira.n kAlaM brAhmaNasya niveshane .. 2..\\ ramaNIyAni pashyanto vanAni vividhAni cha . pArthivAnapi choddeshAnsaritashcha sarA.nsi cha .. 3..\\ cherurbhaikSha.n tadA te tu sarva eva vishAM pate . babhUvurnAgarANA.n cha svairguNaiH priyadarshanAH .. 4..\\ nivedayanti sma cha te bhaikSha.n kuntyAH sadA nishi . tayA vibhaktAnbhAgA.nste bhu~njate sma pR^ithakpR^ithak .. 5..\\ ardha.n te bhu~njate vIrAH saha mAtrA parantapAH . ardhaM bhaikShasya sarvasya bhImo bhu~Nkte mahAbalaH .. 6..\\ tathA tu teShA.n vasatA.n tatra rAjanmahAtmanAm . atichakrAma sumahAnkAlo.atha bharatarShabha .. 7..\\ tataH kadA chidbhaikShAya gatAste bharatarShabhAH . sa~NgatyA bhImasenastu tatrAste pR^ithayA saha .. 8..\\ athArtijaM mahAshabdaM brAhmaNasya niveshane . bhR^ishamutpatita.n ghoraM kuntI shushrAva bhArata .. 9..\\ rorUyamANA.nstAnsarvAnparidevayatashcha sA . kAruNyAtsAdhubhAvAchcha devI rAjanna chakShame .. 10..\\ mathyamAneva duHkhena hR^idayena pR^ithA tataH . uvAcha bhIma.n kalyANI kR^ipAnvitamida.n vachaH .. 11..\\ vasAmaH susukhaM putra brAhmaNasya niveshane . aGYAtA dhArtarAShTrANA.n satkR^itA vItamanyavaH .. 12..\\ sA chintaye sadA putra brAhmaNasyAsya kiM nvaham . priya.n kuryAmiti gR^ihe yatkuryuruShitAH sukham .. 13..\\ etAvAnpuruShastAta kR^ita.n yasminna nashyati . yAvachcha kuryAdanyo.asya kuryAdabhyadhika.n tataH .. 14..\\ tadidaM brAhmaNasyAsya duHkhamApatita.n dhruvam . tatrAsyA yadi sAhAyya.n kuryAma sukR^itaM bhavet .. 15..\\ bhm GYAyatAmasya yadduHkha.n yatash chaiva samutthitam . vidite vyavasiShyAmi yadyapi syAtsuduShkaram .. 16..\\ vai tathA hi kathayantau tau bhUyaH shushruvatuH svanam . Artija.n tasya viprasya sabhAryasya vishAM pate .. 17..\\ antaHpura.n tatastasya brAhmaNasya mahAtmanaH . vivesha kuntI tvaritA baddhavatseva saurabhI .. 18..\\ tatastaM brAhmaNa.n tatra bhAryayA cha sutena cha . duhitrA chaiva sahita.n dadarsha vikR^itAnanam .. 19..\\ br dhigida.n jIvita.n loke.anala sAramanarthakam . duHkhamUlaM parAdhInaM bhR^ishamapriyabhAgi cha .. 20..\\ jIvite parama.n duHkhaM jIvite paramo jvaraH . jIvite vartamAnasya dvandvAnAmAgamo dhruvaH .. 21..\\ ekAtmApi hi dharmArthau kAma.n cha na niShevate . etaishcha viprayogo.api duHkhaM paramakaM matam .. 22..\\ AhuH ke chitparaM mokSha.n sa cha nAsti katha.n chana . arthaprAptau cha narakaH kR^itsna evopapadyate .. 23..\\ arthepsutA para.n duHkhamarthaprAptau tato.adhikam .

jAtasnehasya chArtheShu viprayoge mahattaram .. 24..\\ na hi yogaM prapashyAmi yena muchyeyamApadaH . putradAreNa vA sArdhaM prAdraveyAmanAmayam .. 25..\\ yatita.n vai mayA pUrvaM yathA tvaM vettha brAhmaNi . yataH kShema.n tato gantuM tvayA tu mama na shrutam .. 26..\\ iha jAtA vivR^iddhAsmi pitA cheha mameti cha . uktavatyasi durmedhe yAchyamAnA mayAsakR^it .. 27..\\ svargato hi pitA vR^iddhastathA mAtA chira.n tava . bAndhavA bhUtapUrvAshcha tatra vAse tu kA ratiH .. 28..\\ so.aya.n te bandhukAmAyA ashR^iNvantyA vacho mama . bandhupraNAshaH samprApto bhR^isha.n duHkhakaro mama .. 29..\\ atha vA madvinAsho.ayaM na hi shakShyAmi ka.n chana . parityaktumahaM bandhu.n svaya.n jIvannR^isha.nsavat .. 30..\\ sahadharmacharI.n dAntAM nityaM mAtR^isamAM mama . sakhAya.n vihitA.n devairnityaM paramikAM gatim .. 31..\\ mAtrA pitrA cha vihitA.n sadA gArhasthya bhAginIm . varayitvA yathAnyAyaM mantravatpariNIya cha .. 32..\\ kulInA.n shIlasampannAmapatyajananIM mama . tvAmaha.n jIvitasyArthe sAdhvImanapakAriNIm . parityaktuM na shakShyAmi bhAryAM nityamanuvratAm .. 33..\\ kuta eva parityaktu.n sutAM shakShyAmyahaM svaham . bAlAmaprAptavayasamajAtavya~njanAkR^itim .. 34..\\ bharturarthAya nikShiptAM nyAsa.n dhAtrA mahAtmanA . yasyA.n dauhitrajA.NllokAnAsha.nse pitR^ibhiH saha . svayamutpAdya tAM bAlA.n kathamutsraShTumutsahe .. 35..\\ manyante ke chidadhika.n snehaM putre piturnarAH . kanyAyAM naiva tu punarmama tulyAvubhau matau .. 36..\\ yasmi.NllokAH prasUtishcha sthitA nityamatho sukham . apApA.n tAmahaM bAlAM kathamutsraShTumutsahe .. 37..\\ AtmAnamapi chotsR^ijya tapsye pretavasha.n gataH . tyaktA hyete mayA vyaktaM neha shakShyanti jIvitum .. 38..\\ eShA.n chAnyatama tyAgo nR^isha.nso garhito budhaiH . AtmatyAge kR^ite cheme mariShyanti mayA vinA .. 39..\\ sa kR^ichchhrAmahamApanno na shaktastartumApadam . aho dhikkA.n gatiM tvadya gamiShyAmi sabAndhavaH . sarvaiH saha mR^ita.n shreyo na tu me jIvitu.n kShamam .. 40..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 146} braahmanii na santApastvayA kAryaH prAkR^iteneva karhi chit . na hi santApakAlo.aya.n vaidyasya tava vidyate .. 1..\\ avashyaM nidhana.n sarvairgantavyamiha mAnavaiH . avashya bhAvinyarthe vai santApo neha vidyate .. 2..\\ bhAryA putro.atha duhitA sarvamAtmArthamiShyate . vyathA.n jahi subuddhyA tva.n svayaM yAsyAmi tatra vai .. 3..\\ etaddhi paramaM nAryAH kArya.n loke sanAtanam . prANAnapi parityajya yadbhartR^ihitamAcharet .. 4..\\ tachcha tatra kR^ita.n karma tavApIha sukhAvaham . bhavatyamutra chAkShayya.n loke.asmiMshcha yashaH karam .. 5..\\ eSha chaiva gururdharmo yaM pravakShAmyaha.n tava . arthashcha tava dharmashcha bhUyAnatra pradR^ishyate .. 6..\\ yadarthamiShyate bhAryA prAptaH so.arthastvayA mayi . kanyA chaiva kumArashcha kR^itAhamanR^iNA tvayA .. 7..\\ samarthaH poShaNe chAsi sutayo rakShaNe tathA . na tvaha.n sutayoH shaktA tathA rakShaNapoShaNe .. 8..\\ mama hi tvadvihInAyAH sarvakAmA na ApadaH . katha.n syAtAM sutau bAlau bhaveya.n cha kathaM tvaham .. 9..\\ katha.n hi vidhavA nAthA bAla putrA vinA tvayA . mithuna.n jIvayiShyAmi sthitA sAdhu gate pathi .. 10..\\ aha.n kR^itAvaliptaishcha prArthyamAnAmimA.n sutAm .

ayuktaistava sambandhe katha.n shakShyAmi rakShitum .. 11..\\ utsR^iShTamAmiShaM bhUmau prArthayanti yathA khagAH . prArthayanti janAH sarve vIra hInA.n tathA striyam .. 12..\\ sAha.n vichAlyamAnA vai prArthyamAnA durAtmabhiH . sthAtuM pathi na shakShyAmi sajjaneShTe dvijottama .. 13..\\ katha.n tava kulasyaikAmimAM bAlAmasa.nskR^itAm . pitR^ipaitAmahe mArge niyoktumahamutsahe .. 14..\\ katha.n shakShyAmi bAle.asminguNAnAdhAtumIpShitAn . anAthe sarvato lupte yathA tva.n dharmadarshivAn .. 15..\\ imAmapi cha te bAlAmanAthAM paribhUya mAm . anarhAH prArthayiShyanti shUdrA vedashruti.n yathA .. 16..\\ tA.n chedahaM na ditseyaM tvadguNairupabR^i.nhitAm . pramathyainA.n hareyuste havirdhvA~NkShA ivAdhvarAt .. 17..\\ samprekShamANA putra.n te nAnurUpamivAtmanaH . anarha vashamApannAmimA.n chApi sutAM tava .. 18..\\ avaGYAtA cha lokasya tathAtmAnamajAnatI . avaliptairnarairbrahmanmariShyAmi na saMshayaH .. 19..\\ tau vihInau mayA bAlau tvayA chaiva mamAtmajau . vinashyetAM na sandeho matsyAviva jalakShaye .. 20..\\ tritaya.n sarvathApyevaM vinashiShyatyasaMshayam . tvayA vihIna.n tasmAttvaM mAM parityaktumarhasi .. 21..\\ vyuShTireShA parA strINAM pUrvaM bhartuH parA gatiH . na tu brAhmaNa putrANA.n viShaye parivartitum .. 22..\\ parityaktaH sutashchAya.n duhiteyaM tathA mayA . bandhavAshcha parityaktAstvadartha.n jIvitaM cha me .. 23..\\ yaGYaistapobhirniyamairdAnaishcha vividhaistathA . vishiShyate striyA bharturnityaM priyahite sthitiH .. 24..\\ tadida.n yachchikIrShAmi dharmyaM paramasaMmatam . iShTa.n chaiva hitaM chaiva tava chaiva kulasya cha .. 25..\\ iShTAni chApyapatyAni dravyANi suhR^idaH priyAH . ApaddharmavimokShAya bhAryA chApi satAM matam .. 26..\\ ekato vA kula.n kR^itsnamAtmA vA kulavardhana . na sama.n sarvameveti budhAnAmeSha nishchayaH .. 27..\\ sa kuruShva mayA kArya.n tArayAtmAnamAtmanA . anujAnIhi mAmArya sutau me parirakSha cha .. 28..\\ avadhyAH striya ityAhurdharmaGYA dharmanishchaye . dharmaGYAnrAkShasAnAhurna hanyAtsa cha mAm api .. 29..\\ niHsaMshayo vadhaH pu.nsA.n strINAM saMshayito vadhaH . ato mAmeva dharmaGYa prasthApayitumarhasi .. 30..\\ bhuktaM priyANyavAptAni dharmashcha charito mayA . tvatprasUtiH priyA prAptA na mA.n tapsyatyajIvitam .. 31..\\ jAtaputrA cha vR^iddhA cha priyakAmA cha te sadA . samIkShyaitadaha.n sarvaM vyavasAya.n karomyataH .. 32..\\ utsR^ijyApi cha mAmArya vetsyasyanyAm api striyam . tataH pratiShThito dharmo bhaviShyati punastava .. 33..\\ na chApyadharmaH kalyANa bahu patnIkatA nR^iNAm . strINAmadharmaH sumahAnbhartuH pUrvasya la~Nghane .. 34..\\ etatsarva.n samIkShya tvamAtmatyAga.n cha garhitam . AtmAna.n tAraya mayA kulaM chemau cha dArakau .. 35..\\ vai evamuktastayA bhartA tA.n samAli~Ngya bhArata . mumocha bAShpa.n shanakaiH sabhAryo bhR^ishaduHkhitaH .. 36..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 147} vai tayorduHkhitayorvAkyamatimAtraM nishamya tat . bhR^isha.n duHkhaparItA~NgI kanyA tAvabhyabhAShata .. 1..\\ kimidaM bhR^ishaduHkhArtau roravItho anAthavat .

mamApi shrUyatA.n kiM chichchhrutvA cha kriyatAM kShamam .. 2..\\ dharmato.ahaM parityAjyA yuvayornAtra saMshayaH . tyaktavyAM mAM parityajya trAta.n sarvaM mayaikayA .. 3..\\ ityarthamiShyate.apatya.n tArayiShyati mAm iti . tasminnupasthite kAle tarataM plavavanmayA .. 4..\\ iha vA tArayeddurgAduta vA pretya tArayet . sarvathA tArayetputraH putra ityuchyate budhaiH .. 5..\\ AkA~NkShante cha dauhitrAnapi nityaM pitAmahAH . tAnsvaya.n vai paritrAsye rakShantI jIvitaM pituH .. 6..\\ bhrAtA cha mama bAlo.aya.n gate lokamamuM tvayi . achireNaiva kAlena vinashyeta na saMshayaH .. 7..\\ tAte.api hi gate svarge vinaShTe cha mamAnuje . piNDaH pitR^INA.n vyuchchhidyettatteShAmapriyaM bhavet .. 8..\\ pitrA tyaktA tathA mAtrA bhrAtrA chAhamasaMshayam . duHkhAdduHkhataraM prApya mriyeyamatathochitA .. 9..\\ tvayi tvaroge nirmukte mAtA bhrAtA cha me shishuH . santAnashchaiva piNDashcha pratiShThAsyatyasaMshayam .. 10..\\ AtmA putraH sakhA bhAryA kR^ichchhra.n tu duhitA kila . sa kR^ichchhrAnmochayAtmAnaM mA.n cha dharmeNa yojaya .. 11..\\ anAthA kR^ipaNA bAlA yatra kva chana gAminI . bhaviShyAmi tvayA tAta vihInA kR^ipaNA bata .. 12..\\ atha vAha.n kariShyAmi kulasyAsya vimokShaNam . phalasa.nsthA bhaviShyAmi kR^itvA karma suduShkaram .. 13..\\ atha vA yAsyase tatra tyaktvA mA.n dvijasattama . pIDitAhaM bhaviShyAmi tadavekShasva mAm api .. 14..\\ tadasmadartha.n dharmArthaM prasavArthaM cha sattama . AtmAnaM parirakShasva tyaktavyAM mA.n cha santyaja .. 15..\\ avashya karaNIye.arthe mA.n tvAM kAlo.atyagAdayam . tvayA dattena toyena bhaviShyanti hita.n cha me .. 16..\\ kiM nvataH parama.n duHkha.n yadvayaM svargate tvayi . yAchamAnAH parAdannaM paridhAvemahi shvavat .. 17..\\ tvayi tvaroge nirmukte kleshAdasmAtsabAndhave . amR^ite vasatI loke bhaviShyAmi sukhAnvitA .. 18..\\ evaM bahuvidha.n tasyA nishamya paridevitam . pitA mAtA cha sA chaiva kanyA prarurudustrayaH .. 19..\\ tataH praruditAnsarvAnnishamyAtha sutastayoH . utphullanayano bAlaH kalamavyaktamabravIt .. 20..\\ mA rodIstAta mA mAtarmA svasastvamiti bruvan . prahasanniva sarvA.nstAnekaika.n so.apasarpati .. 21..\\ tataH sa tR^iNamAdAya prahR^iShTaH punarabravIt . anena ta.n haniShyAmi rAkShasaM puruShAdakam .. 22..\\ tathApi teShA.n duHkhena parItAnAM nishamya tat . bAlasya vAkyamavyakta.n harShaH samabhavanmahAn .. 23..\\ aya.n kAla iti GYAtvA kuntI samupasR^itya tAn . gatAsUnamR^iteneva jIvayantIdamabravIt .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 148} kuntii kuto mUlamida.n duHkha.n GYAtumichchhAmi tattvataH . viditvA apakarSheya.n shakya.n chedapakarShitum .. 1..\\ braahmana upapanna.n satAmetadyadbravIShi tapodhane . na tu duHkhamida.n shakyaM mAnuSheNa vyapohitum .. 2..\\ samIpe nagarasyAsya bako vasati rAkShasaH . Isho janapadasyAsya purasya cha mahAbalaH .. 3..\\ puShTo mAnuShamA.nsena durbuddhiH puruShAdakaH . rakShatyasurarANnityamima.n janapadaM balI .. 4..\\ nagara.n chaiva deshaM cha rakShobalasamanvitaH .

tatkR^ite parachakrAchcha bhUtebhyash cha na no bhayam .. 5..\\ vetana.n tasya vihita.n shAlivAhasya bhojanam . mahiShau puruShashchaiko yastadAdAya gachchhati .. 6..\\ ekaikashchaiva puruShastatprayachchhati bhojanam . sa vAro bahubhirvarShairbhavatyasutaro naraiH .. 7..\\ tadvimokShAya ye chApi yatante puruShAH kva chit . saputradArA.nstAnhatvA tadrakSho bhakShayatyuta .. 8..\\ vetrakIya gR^ihe rAjA nAyaM nayamihAsthitaH . anAmaya.n janasyAsya yena syAdadya shAshvatam .. 9..\\ etadarhA vayaM nUna.n vasAmo durbalasya ye . viShaye nityamudvignAH kurAjAnamupAshritAH .. 10..\\ brAhmaNAH kasya vaktavyAH kasya vA chhanda chAriNaH . guNairete hi vAsyante kAmagAH pakShiNo yathA .. 11..\\ rAjAnaM prathama.n vindettato bhAryA.n tato dhanam . trayasya sa~ncaye chAsya GYAtInputrAMshcha dhArayet .. 12..\\ viparItaM mayA cheda.n traya.n sarvamupArjitam . ta imAmApadaM prApya bhR^isha.n tapsyAmahe vayam .. 13..\\ so.ayamasmAnanuprApto vAraH kulavinAshanaH . bhojanaM puruShashchaikaH pradeya.n vetanaM mayA .. 14..\\ na cha me vidyate vitta.n sa~NkretuM puruSha.n kva chit . suhR^ijjanaM pradAtu.n cha na shakShyAmi kathaM chana . gati.n chApi na pashyAmi tasmAnmokShAya rakShasaH .. 15..\\ so.aha.n duHkhArNave magno mahatyasutare bhR^isham . sahaivaitairgamiShyAmi bAndhavairadya rAkShasam . tato naH sahitankShudraH sarvAnevopabhokShyati .. 16..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 149} kuntii na viShAdastvayA kAryo bhayAdasmAtkatha.n chana . upAyaH paridR^iShTo.atra tasmAnmokShAya rakShasaH .. 1..\\ ekastava suto bAlaH kanyA chaikA tapasvinI . na te tayostathA patnyA gamana.n tatra rochaye .. 2..\\ mama pa~ncha sutA brahma.nsteShAmeko gamiShyati . tvadarthaM balimAdAya tasya pApasya rakShasaH .. 3..\\ braahmana nAhametatkariShyAmi jIvitArthI katha.n chana . brAhmaNasyAtitheshchaiva svArthe prANairviyojanam .. 4..\\ na tvetadakulInAsu nAdharmiShThAsu vidyate . yadbrAhmaNArthe visR^ijedAtmAnamapi chAtmajam .. 5..\\ Atmanastu mayA shreyo boddhavyamiti rochaye . brahma vadhyAtma vadhyA vA shreya Atmavadho mama .. 6..\\ brahmavadhyA paraM pApaM niShkR^itirnAtra vidyate . abuddhipUrva.n kR^itvApi shreya Atmavadho mama .. 7..\\ na tvaha.n vadhamAkA~NkShe svayamevAtmanaH shubhe . paraiH kR^ite vadhe pApaM na ki.n chinmayi vidyate .. 8..\\ abhisandhikR^ite tasminbrAhmaNasya vadhe mayA . niShkR^itiM na prapashyAmi nR^isha.nsa.n kShudrameva cha .. 9..\\ Agatasya gR^ihe tyAgastathaiva sharaNArthinaH . yAchamAnasya cha vadho nR^isha.nsaM paramaM matam .. 10..\\ kuryAnna nindita.n karma na nR^isha.nsaM kadA chana . iti pUrve mahAtmAna Apaddharmavido viduH .. 11..\\ shreyA.nstu sahadArasya vinAsho.adya mama svayam . brAhmaNasya vadhaM nAhamanuma.nsye katha.n chana .. 12..\\ kuntii mamApyeShA matirbrahmanviprA rakShyA iti sthirA . na chApyaniShTaH putro me yadi putrashataM bhavet .. 13..\\

na chAsau rAkShasaH shakto mama putra vinAshane . vIryavAnmantrasiddhashcha tejasvI cha suto mama .. 14..\\ rAkShasAya cha tatsarvaM prApayiShyati bhojanam . mokShayiShyati chAtmAnamiti me nishchitA matiH .. 15..\\ samAgatAshcha vIreNa dR^iShTapUrvAshcha rAkShasAH . balavanto mahAkAyA nihatAshchApyanekashaH .. 16..\\ na tvida.n keShu chidbrahmanvyAhartavyaM kathaM chana . vidyArthino hi me putrAnviprakuryuH kutUhalAt .. 17..\\ guruNA chAnanuGYAto grAhayedya.n suto mama . na sa kuryAttayA kArya.n vidyayeti satAM matam .. 18..\\ vai evamuktastu pR^ithayA sa vipro bhAryayA saha . hR^iShTaH sampUjayAmAsa tadvAkyamamR^itopamam .. 19..\\ tataH kuntI cha viprashcha sahitAvanilAtmajam . tamabrUtA.n kuruShveti sa tathetyabravIchcha tau .. 20..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 150} vai kariShya iti bhImena pratiGYAte tu bhArata . Ajagmuste tataH sarve bhaikShamAdAya pANDavAH .. 1..\\ AkAreNaiva ta.n GYAtvA pANDuputro yudhiShThiraH . rahaH samupavishyaikastataH paprachchha mAtaram .. 2..\\ ki.n chikIrShatyayaM karma bhImo bhImaparAkramaH . bhavatyanumate kachchidaya.n kartumihechchhati .. 3..\\ ku mamaiva vachanAdeSha kariShyati parantapaH . brAhmaNArthe mahatkR^ityaM moShkAya nagarasya cha .. 4..\\ y kimida.n sAhasa.n tIkShNaM bhavatyA duShkR^itaM kR^itam . parityAga.n hi putrasya na prasha.nsanti sAdhavaH .. 5..\\ kathaM parasutasyArthe svasuta.n tyaktumichchhasi . lokavR^itti viruddha.n vai putra tyAgAtkR^ita.n tvayA .. 6..\\ yasya bAhU samAshritya sukha.n sarve svapAmahe . rAjya.n chApahR^itaM kShudrairAjihIrShAmahe punaH .. 7..\\ yasya duryodhano vIrya.n chintayannamitaujasaH . na shete vasatIH sarvA duHkhAchchhakuninA saha .. 8..\\ yasya vIrasya vIryeNa muktA jatu gR^ihAdvayam . anyebhyashchaiva pApebhyo nihatashcha purochanaH .. 9..\\ yasya vIrya.n samAshritya vasu pUrNAM vasundharAm . imAM manyAmahe prAptAM nihatya dhR^itarAShTrajAn .. 10..\\ tasya vyavasitastyAgo buddhimAsthAya kA.n tvayA . kachchinna duHkhairbuddhiste viplutA gatachetasaH .. 11..\\ ku yudhiShThira na santApaH kAryaH prati vR^ikodaram . na chAyaM buddhidaurbalyAdvyavasAyaH kR^ito mayA .. 12..\\ iha viprasya bhavane vayaM putra sukhoShitAH . tasya pratikriyA tAta mayeyaM prasamIkShitA . etAvAneva puruShaH kR^ita.n yasminna nashyati .. 13..\\ dR^iShTvA bhIShmasya vikrAnta.n tadA jatu gR^ihe mahat . hiDimbasya vadhAchchaiva vishvAso me vR^ikodare .. 14..\\ bAhvorbala.n hi bhImasya nAgAyuta samaM mahat . yena yUya.n gajaprakhyA nirvyUDhA vAraNAvatAt .. 15..\\

vR^ikodara balo nAnyo na bhUto na bhaviShyati . yo.abhyudIyAdyudhi shreShThamapi vajradhara.n svayam .. 16..\\ jAtamAtraH purA chaiSha mamA~NkAtpatito girau . sharIragauravAttasya shilA gAtrairvichUrNitA .. 17..\\ tadahaM praGYayA smR^itvA balaM bhImasya pANDava . pratIkAra.n cha viprasya tataH kR^itavatI matim .. 18..\\ neda.n lobhAnna chAGYAnAnna cha mohAdvinishchitam . buddhipUrva.n tu dharmasya vyavasAyaH kR^ito mayA .. 19..\\ arthau dvAvapi niShpannau yudhiShThira bhaviShyataH . pratIkArashcha vAsasya dharmashcha charito mahAn .. 20..\\ yo brAhmaNasya sAhAyya.n kuryAdartheShu karhi chit . kShatriyaH sa shubhA.NllokAnprApnuyAditi me shrutam .. 21..\\ kShatriyaH kShatriyasyaiva kurvANo vadhamokShaNam . vipulA.n kIrtimApnoti loke.asmiMsh cha paratra cha .. 22..\\ vaishyasyaiva tu sAhAyya.n kurvANaH kShatriyo yudhi . sa sarveShvapi lokeShu prajA ra~njayate dhruvam .. 23..\\ shUdra.n tu mokShayanrAjA sharaNArthinamAgatam . prApnotIha kule janma sadravye rAjasatkR^ite .. 24..\\ eva.n sa bhavagAnvyAsaH purA kauravanandana . provAcha sutarAM prAGYastasmAdetachchikIrShitam .. 25..\\ y upapannamidaM mAtastvayA yadbuddhipUrvakam . Artasya brAhmaNasyaivamanukroshAdida.n kR^itam . dhruvameShyati bhImo.ayaM nihatya puruShAdakam .. 26..\\ yathA tvidaM na vindeyurnarA nagaravAsinaH . tathAyaM brAhmaNo vAchyaH parigrAhyashcha yatnataH .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 151} vai tato rAtryA.n vyatItAyAmannamAdAya pANDavaH . bhImaseno yayau tatra yatrAsau puruShAdakaH .. 1..\\ AsAdya tu vana.n tasya rakShasaH pANDavo balI . AjuhAva tato nAmnA tadannamupayojayan .. 2..\\ tataH sa rAkShasaH shrutvA bhImasenasya tadvachaH . AjagAma susa~Nkruddho yatra bhImo vyavasthitaH .. 3..\\ mahAkAyo mahAvego dArayanniva medinIm . trishikhAM bhR^ikuTi.n kR^itvA sandashya dashanachchhadam .. 4..\\ bhu~njAnamanna.n taM dR^iShTvA bhImasena.n sa rAkShasaH . vivR^itya nayane kruddha ida.n vachanamabravIt .. 5..\\ ko.ayamannamidaM bhu~Nkte madarthamupakalpitam . pashyato mama durbuddhiryiyAsuryamasAdanam .. 6..\\ bhImasenastu tachchhrutvA prahasanniva bhArata . rAkShasa.n tamanAdR^itya bhu~Nkta eva parA~NmukhaH .. 7..\\ tataH sa bhairava.n kR^itvA samudyamya karAvubhau . abhyadravadbhImasena.n jighA.nsuH puruShAdakaH .. 8..\\ tathApi paribhUyainaM nekShamANo vR^ikodaraH . rAkShasaM bhu~Nkta evAnnaM pANDavaH paravIrahA .. 9..\\ amarSheNa tu sampUrNaH kuntIputrasya rAkShasaH . jaghAna pR^iShThaM pANibhyAMmubhAbhyAM pR^iShThataH sthitaH .. 10..\\ tathA balavatA bhImaH pANibhyAM bhR^ishamAhataH . naivAvalokayAmAsa rAkShasaM bhu~Nkta eva saH .. 11..\\ tataH sa bhUyaH sa~Nkruddho vR^ikShamAdAya rAkShasaH . tADayiShya.nstadA bhImaM punarabhyadravadbalI .. 12..\\ tato bhImaH shanairbhuktvA tadannaM puruSharShabhaH . vAryupaspR^ishya sa.nhR^iShTastasthau yudhi mahAbalaH .. 13..\\ kShipta.n kruddhena ta.n vR^ikShaM pratijagrAha vIryavAn . savyena pANinA bhImaH prahasanniva bhArata .. 14..\\ tataH sa punarudyamya vR^ikShAnbahuvidhAnbalI .

prAhiNodbhImasenAya tasmai bhImashcha pANDavaH .. 15..\\ tadvR^ikShayuddhamabhavanmahIruha vinAshanam . ghorarUpaM mahArAja bakapANDavayormahat .. 16..\\ nAma vishrAvya tu bakaH samabhidrutya pANDavam . bhujAbhyAM parijagrAha bhImasenaM mahAbalam .. 17..\\ bhImaseno.api tadrakShaH parirabhya mahAbhujaH . visphurantaM mahAvega.n vichakarSha balAdbalI .. 18..\\ sa kR^iShyamANo bhImena karShamANashcha pANDavam . samayujyata tIvreNa shrameNa puruShAdakaH .. 19..\\ tayorvegena mahatA pR^ithivIsamakampata . pAdapAMshcha mahAkAyAMshchUrNayAmAsatustadA .. 20..\\ hIyamAna.n tu tadrakShaH samIkShya bharatarShabha . niShpiShya bhUmau pANibhyA.n samAjaghne vR^ikodaraH .. 21..\\ tato.asya jAnunA pR^iShThamavapIDya balAdiva . bAhunA parijagrAha dakShiNena shirodharAm .. 22..\\ savyena cha kaTI deshe gR^ihya vAsasi pANDavaH . tadrakSho dviguNa.n chakre nadantaM bhairavAnravAn .. 23..\\ tato.asya rudhira.n vaktrAtprAdurAsIdvishAM pate . bhajyamAnasya bhImena tasya ghorasya rakShasaH .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 152} vai tena shabdena vitrasto janastasyAtha rakShasaH . niShpapAta gR^ihAdrAjansahaiva parichAribhiH .. 1..\\ tAnbhItAnvigataGYAnAnbhImaH praharatA.n varaH . sAntvayAmAsa balavAnsamaye cha nyaveshayat .. 2..\\ na hi.nsyA mAnuShA bhUyo yuShmAbhiriha karhi chit . hi.nsatA.n hi vadhaH shIghramevameva bhavediti .. 3..\\ tasya tadvachana.n shrutvA tAni rakShA.nsi bhArata . evamastviti taM prAhurjagR^ihuH samaya.n cha tam .. 4..\\ tataH prabhR^iti rakShA.nsi tatra saumyAni bhArata . nagare pratyadR^ishyanta narairnagaravAsibhiH .. 5..\\ tato bhimastamAdAya gatAsuM puruShAdakam . dvAradeshe vinikShipya jagAmAnupalakShitaH .. 6..\\ tataH sa bhImasta.n hatvA gatvA brAhmaNa veshma tat . AchachakShe yathAvR^itta.n rAGYaH sarvamasheShataH .. 7..\\ tato narA viniShkrAntA nagarAtkAlyameva tu . dadR^ishurnihataM bhUmau rAkShasa.n rudhirokShitam .. 8..\\ tamadrikUTasadR^isha.n vinikIrNaM bhayAvaham . ekachakrA.n tato gatvA pravR^ittiM pradaduH pare .. 9..\\ tataH sahasrasho rAjannarA nagaravAsinaH . tatrAjagmurbaka.n draShTu.n sastrI vR^iddhakumArakAH .. 10..\\ tataste vismitAH sarve karma dR^iShTvAtimAnuSham . daivatAnyarchayA.n chakruH sarva eva vishAM pate .. 11..\\ tataH pragaNayAmAsuH kasya vAro.adya bhojane . GYAtvA chAgamya ta.n vipraM paprachchhuH sarva eta tat .. 12..\\ evaM pR^iShTastu bahusho rakShamANashcha pANDavAn . uvAcha nAgarAnsarvAnida.n viprarShabhastadA .. 13..\\ AGYApitaM mAmashane rudanta.n saha bandhubhiH . dadarsha brAhmaNaH kashchinmantrasiddho mahAbalaH .. 14..\\ paripR^ichchhya sa mAM pUrvaM parikleshaM purasya cha . abravIdbrAhmaNashreShTha AshvAsya prahasanniva .. 15..\\ prApayiShyAmyaha.n tasmai idamannaM durAtmane . mannimittaM bhaya.n chApi na kAryamiti vIryavAn .. 16..\\ sa tadannamupAdAya gato bakavanaM prati . tena nUnaM bhavedetatkarma lokahita.n kR^itam .. 17..\\ tataste brAhmaNAH sarve kShatriyAshcha suvismitAH . vaishyAH shUdrAshcha muditAshchakrurbrahma maha.n tadA .. 18..\\ tato jAnapadAH sarve AjagmurnagaraM prati . tadadbhutatama.n draShTuM pArthAstatraiva chAvasan .. 19..\\

\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 153} j te tathA puruShavyAghrA nihatya bakarAkShasam . ata Urdhva.n tato brahmankimakurvata pANDavAH .. 1..\\ vai tatraiva nyavasanrAjannihatya bakarAkShasam . adhIyAnAH paraM brahma brAhmaNasya niveshane .. 2..\\ tataH katipayAhasya brAhmaNaH saMshitavrataH . pratishrayArtha.n tadveshma brAhmaNasyAjagAma ha .. 3..\\ sa samyakpUjayitvA ta.n vidvAnviprarShabhastadA . dadau pratishraya.n tasmai sadA sarvAtithi vratI .. 4..\\ tataste pANDavAH sarve saha kuntyA nararShabhAH . upAsA.n chakrire vipraM kathayAnaM kathAstadA .. 5..\\ kathayAmAsa deshAnsa tIrthAni vividhAni cha . rAGYA.n cha vividhAshcharyAH purANi vividhAni cha .. 6..\\ sa tatrAkathayadvipraH kathAnte janamejaya . pA~nchAleShvadbhutAkAra.n yAGYasenyAH svaya.nvaram .. 7..\\ dhR^iShTadyumnasya chotpattimutpatti.n cha shikhaNDinaH . ayonijatva.n kR^iShNAyA drupadasya mahAmakhe .. 8..\\ tadadbhutatama.n shrutvA loke tasya mahAtmanaH . vistareNaiva paprachchhuH kathA.n tAM puruSharShabhAH .. 9..\\ katha.n drupadaputrasya dhR^iShTadyumnasya pAvakAt . vedimadhyAchcha kR^iShNAyAH sambhavaH kathamadbhutaH .. 10..\\ katha.n droNAnmaheShvAsAtsarvANyastrANyashikShata . kathaM priyasakhAyau tau bhinnau kasya kR^itena cha .. 11..\\ eva.n taishchodito rAjansa vipraH puruSharShabhaiH . kathayAmAsa tatsarva.n draupadI sambhavaM tadA .. 12..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 154} braahmana ga~NgA dvAraM prati mahAnbabhUvarShirmahAtapAH . bharadvAjo mahAprAGYaH satata.n saMshitavrataH .. 1..\\ so.abhiShektu.n gato ga~NgAM pUrvamevAgatA.n satIm . dadarshApsarasa.n tatra ghR^itAchImAplutAmR^iShiH .. 2..\\ tasyA vAyurnadItIre vasana.n vyaharattadA . apakR^iShTAmbarA.n dR^iShTvA tAmR^iShishchakame tataH .. 3..\\ tasyA.n sa.nsaktamanasaH kaumAra brahmachAriNaH . hR^iShTasya retashchaskanda tadR^iShirdroNa Adadhe .. 4..\\ tataH samabhavaddroNaH kumArastasya dhImataH . adhyagIShTa sa vedAMshcha vedA~NgAni cha sarvashaH .. 5..\\ bharadvAjasya tu sakhA pR^iShato nAma pArthivaH . tasyApi drupado nAma tadA samabhavatsutaH .. 6..\\ sa nityamAshrama.n gatvA droNena saha pArShataH . chikrIDAdhyayana.n chaiva chakAra kShatriyarShabhaH .. 7..\\ tatastu pR^iShate.atIte sa rAjA drupado.abhavat . droNo.api rAma.n shushrAva ditsantaM vasu sarvashaH .. 8..\\ vana.n tu prathita.n rAmaM bharadvAjasuto.abravIt . Agata.n vittakAmaM mAM viddhi droNa.n dvijarShabha .. 9..\\ raama sharIramAtramevAdya mayedamavasheShitam . astrANi vA sharIra.n vA brahmannanyataraM vR^iNu .. 10..\\ drona astrANi chaiva sarvANi teShA.n sa.nhArameva cha .

prayoga.n chaiva sarveShAM dAtumarhati me bhavAn .. 11..\\ braahmana tathetyuktvA tatastasmai pradadau bhR^igunandanaH . pratigR^ihya tato droNaH kR^itakR^ityo.abhavattadA .. 12..\\ samprahR^iShTamanAshchApi rAmAtparamasaMmatam . brahmAstra.n samanuprApya nareShvabhyadhiko.abhavat .. 13..\\ tato drupadamAsAdya bhAradvAjaH pratApavAn . abravItpuruShavyAghraH sakhAya.n viddhi mAm iti .. 14..\\ drupada nAshrotriyaH shrotriyasya nArathI rathinaH sakhA . nArAjA pArthivasyApi sakhipUrva.n kimiShyate .. 15..\\ br sa vinishchitya manasA pA~nchAlyaM prati buddhimAn . jagAma kurumukhyAnAM nagaraM nAgasAhvayam .. 16..\\ tasmai pautrAnsamAdAya vasUni vividhAni cha . prAptAya pradadau bhIShmaH shiShyAndroNAya dhImate .. 17..\\ droNaH shiShyA.nstataH sarvAnida.n vachanamabravIt . samAnIya tadA vidvAndrupadasyAsukhAya vai .. 18..\\ AchArya vetana.n kiM chiddhR^idi samparivartate . kR^itAstraistatpradeya.n syAttadR^itaM vadatAnaghAH .. 19..\\ yadA cha pANDavAH sarve kR^itAstrAH kR^itanishramAH . tato droNo.abravIdbhUyo vetanArthamida.n vachaH .. 20..\\ pArShato drupado nAma chhatravatyAM nareshvaraH . tasyApakR^iShya tadrAjyaM mama shIghraM pradIyatAm .. 21..\\ tataH pANDusutAH pa~ncha nirjitya drupada.n yudhi . droNAya darshayAmAsurbaddhvA sasachiva.n tadA .. 22..\\ dro prArthayAmi tvayA sakhyaM punareva narAdhipa . arAjA kila no rAGYaH sakhA bhavitumarhati .. 23..\\ ataH prayatita.n rAjye yaGYasena mayA tava . rAjAsi dakShiNe kUle bhAgIrathyAhamuttare .. 24..\\ br asatkAraH sa sumahAnmuhUrtamapi tasya tu . na vyeti hR^idayAdrAGYo durmanAH sa kR^isho.abhavat .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 155} braahmana amarShI drupado rAjA karmasiddhAndvijarShabhAn . anvichchhanparichakrAma brAhmaNAvasathAnbahUn .. 1..\\ putra janma parIpsanvai shokopahatachetanaH . nAsti shreShThaM mamApatyamiti nityamachintayat .. 2..\\ jAtAnputrAnsa nirvedAddhigbandhUniti chAbravIt . niHshvAsaparamashchAsIddroNaM pratichikIrShayA .. 3..\\ prabhAva.n vinayaM shikShA.n droNasya charitAni cha . kShAtreNa cha balenAsya chintayannAnvapadyata . pratikartuM nR^ipashreShTho yatamAno.api bhArata .. 4..\\ abhitaH so.atha kalmAShI.n ga~NgAkUle paribhraman . brAhmaNAvasathaM puNyamAsasAda mahIpatiH .. 5..\\ tatra nAsnAtakaH kashchinna chAsIdavratI dvijaH . tathaiva nAmahA bhAgaH so.apashyatsaMshitavratau .. 6..\\

yAjopayAjau brahmarShI shAmyantau pR^iShatAtmajaH . sa.nhitAdhyayane yuktau gotratashchApi kAshyapau .. 7..\\ tAraNe yuktarUpau tau brAhmaNAvR^iShisattamau . sa tAvAmantrayAmAsa sarvakAmairatandritaH .. 8..\\ buddhvA tayorbalaM buddhi.n kanIyA.nsamupahvare . prapede chhandayankAmairupayAja.n dhR^itavratam .. 9..\\ pAdashushrUShaNe yuktaH priyavAksarvakAmadaH . arhayitvA yathAnyAyamupayAjamuvAcha saH .. 10..\\ yena me karmaNA brahmanputraH syAddroNa mR^ityave . upayAja kR^ite tasmingavA.n dAtAsmi te.arbudam .. 11..\\ yadvA te.anyaddvijashreShTha manasaH supriyaM bhavet . sarva.n tatte pradAtAhaM na hi me.astyatra saMshayaH .. 12..\\ ityukto nAhamityeva.n tamR^iShiH pratyuvAcha ha . ArAdhayiShyandrupadaH sa taM paryacharatpunaH .. 13..\\ tataH sa.nvatsarasyAnte drupada.n sa dvijottamaH . upayAjo.abravIdrAjankAle madhurayA girA .. 14..\\ jyeShTho bhrAtA mamAgR^ihNAdvicharanvananirjhare . apariGYAta shauchAyAM bhUmau nipatitaM phalam .. 15..\\ tadapashyamahaM bhrAturasAmpratamanuvrajan . vimarsha.n sa~NkarAdAne nAya.n kuryAtkathaM chana .. 16..\\ dR^iShTvA phalasya nApashyaddoShA ye.asyAnubandhikAH . vivinakti na shaucha.n yaH so.anyatrApi kathaM bhavet .. 17..\\ sa.nhitAdhyayana.n kurvanvasanguru kule cha yaH . bhaikShamuchchhiShTamanyeShAM bhu~Nkte chApi sadA sadA . kIrtayanguNamannAnAmaghR^iNI cha punaH punaH .. 18..\\ tamahaM phalArthinaM manye bhrAtara.n tarka chakShuShA . ta.n vai gachchhasva nR^ipate sa tvAM sa.nyAjayiShyati .. 19..\\ jugupsamAno nR^ipatirmanaseda.n vichintayan . upayAja vachaH shrutvA nR^ipatiH sarvadharmavit . abhisampUjya pUjArhamR^iShi.n yAjamuvAcha ha .. 20..\\ ayutAni dadAnyaShTau gavA.n yAjaya mAM vibho . droNa vairAbhisantapta.n tva.n hlAdayitumarhasi .. 21..\\ sa hi brahmavidA.n shreShTho brahmAstre chApyanuttamaH . tasmAddroNaH parAjaiShInmA.n vai sa sakhivigrahe .. 22..\\ kShatriyo nAsti tulyo.asya pR^ithivyA.n kashchidagraNIH . kauravAchArya mukhyasya bhAradvAjasya dhImataH .. 23..\\ droNasya sharajAlAni prANidehaharANi cha . ShaDaratni dhanushchAsya dR^ishyate.apratimaM mahat .. 24..\\ sa hi brAhmaNa vegena kShAtra.n vegamasaMshayam . pratihanti maheShvAso bhAradvAjo mahAmanAH .. 25..\\ kShatrochchhedAya vihito jAmadagnya ivAsthitaH . tasya hyastrabala.n ghoramaprasahyaM narairbhuvi .. 26..\\ brAhmamuchchAraya.nstejo hutAhutirivAnalaH . sametya sa dahatyAjau kShatraM brahma puraHsaraH . brahmakShatre cha vihite brahmatejo vishiShyate .. 27..\\ so.aha.n kShatrabalAddhIno brahmatejaH prapedivAn . droNAdvishiShTamAsAdya bhavantaM brahmavittamam .. 28..\\ droNAntakamahaM putra.n labheyaM yudhi durjayam . tatkarma kuru me yAja nirvapAmyarbuda.n gavAm .. 29..\\ tathetyuktA tu ta.n yAjo yAjyArthamupakalpayat . gurvartha iti chAkAmamupayAjamachodayat . yAjo droNa vinAshAya pratijaGYe tathA cha saH .. 30..\\ tatastasya narendrasya upayAjo mahAtapAH . Achakhyau karma vaitAna.n tadA putraphalAya vai .. 31..\\ sa cha putro mahAvIryo mahAtejA mahAbalaH . iShyate yadvidho rAjanbhavitA te tathAvidhaH .. 32..\\ bhAradvAjasya hantAra.n so.abhisandhAya bhUmipaH . Ajahre tattathA sarva.n drupadaH karmasiddhaye .. 33..\\ yAjastu havanasyAnte devImAhvApayattadA . praihi mA.n rAGYi pR^iShati mithuna.n tvAm upasthitam .. 34..\\

devii avaliptaM me mukhaM brahmanpuNyAngandhAnbibharmi cha . sutArthenoparuddhAsmi tiShTha yAja mama priye .. 35..\\ yaaja yAjena shrapita.n havyamupayAjena mantritam . katha.n kAmaM na sandadhyAtsA tva.n vipraihi tiShTha vA .. 36..\\ br evamukte tu yAjena hute haviShi sa.nskR^ite . uttasthau pAvakAttasmAtkumAro devasaMnibhaH .. 37..\\ jvAlA varNo ghorarUpaH kirITI varma chottamam . bibhratsakhaDgaH sasharo dhanuShmAnvinadanmuhuH .. 38..\\ so.adhyArohadrathavara.n tena cha prayayau tadA . tataH praNeduH pA~nchAlAH prahR^iShTAH sAdhu sAdhviti .. 39..\\ bhayApaho rAjaputraH pA~nchAlAnA.n yashaH karaH . rAGYaH shokApaho jAta eSha droNa vadhAya vai . ityuvAcha mahadbhUtamadR^ishya.n khecharaM tadA .. 40..\\ kumArI chApi pA~nchAlI vedimadhyAtsamutthitA . subhagA darshanIyA~NgI vedimadhyA manoramA .. 41..\\ shyAmA padmapalAshAkShI nIlaku~nchita mUrdhajA . mAnuSha.n vigraha.n kR^itvA sAkShAdamara varNinI .. 42..\\ nIlotpalasamo gandho yasyAH kroshAtpravAyati . yA bibharti para.n rUpaM yasyA nAstyupamA bhuvi .. 43..\\ tA.n chApi jAtA.n sushroNIM vAguvAchAsharIriNI . sarvayoShidvarA kR^iShNA kShaya.n kShatraM ninIShati .. 44..\\ surakAryamiya.n kAle kariShyati sumadhyamA . asyA hetoH kShatriyANAM mahadutpatsyate bhayam .. 45..\\ tachchhrutvA sarvapA~nchAlAH praNeduH si.nhasa~Nghavat . na chaitAnharShasampUNAniya.n sehe vasundharA .. 46..\\ tau dR^iShTvA pR^iShatI yAjaM prapede vai sutArthinI . na vai madanyA.n jananIM jAnIyAtAmimAviti .. 47..\\ tathetyuvAcha tA.n yAjo rAGYaH priyachikIrShayA . tayoshcha nAmanI chakrurdvijAH sampUrNamAnasAH .. 48..\\ dhR^iShTatvAdatidhR^iShNutvAddharmAddyutsambhavAdapi . dhR^iShTadyumnaH kumAro.aya.n drupadasya bhavatviti .. 49..\\ kR^iShNetyevAbruvankR^iShNA.n kR^iShNAbhUtsA hi varNataH . tathA tanmithuna.n jaGYe drupadasya mahAmakhe .. 50..\\ dhR^iShTadyumna.n tu pA~nchAlyamAnIya sva.n viveshanam . upAkarodastrahetorbhAradvAjaH pratApavAn .. 51..\\ amokShaNIya.n daiva.n hi bhAvi matvA mahAmatiH . tathA tatkR^itavAndroNa AtmakIrtyanurakShaNAt .. 52..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 156} vai etachchhrutvA tu kaunteyAH shalyaviddhA ivAbhavan . sarve chAsvastha manaso babhUvuste mahArathAH .. 1..\\ tataH kuntIsutAndR^iShTvA vibhrAntAngatachetasaH . yudhiShThiramuvAcheda.n vachanaM satyavAdinI .. 2..\\ chirarAtroShitAH smeha brAhmaNasya niveshane . ramamANAH pure ramye labdhabhaikShA yudhiShThira .. 3..\\ yAnIha ramaNIyAni vanAnyupavanAni cha . sarvANi tAni dR^iShTAni punaH punararindama .. 4..\\ punardR^iShTAni tAnyeva prINayanti na nastathA . bhaikSha.n cha na tathA vIra labhyate kurunandana .. 5..\\ te vaya.n sAdhu pA~nchAlAngachchhAma yadi manyase .

apUrva darshana.n tAta ramaNIyaM bhaviShyati .. 6..\\ subhikShAshchaiva pA~nchAlAH shrUyante shatrukarshana . yaGYasenashcha rAjAsau brahmaNya iti shushrumaH .. 7..\\ ekatra chiravAso hi kShamo na cha mato mama . te tatra sAdhu gachchhAmo yadi tvaM putra manyase .. 8..\\ y bhavatyA yanmata.n kAryaM tadasmAkaM para.n hitam . anujA.nstu na jAnAmi gachchheyurneti vA punaH .. 9..\\ vai tataH kuntI bhImasenamarjuna.n yamajau tathA . uvAcha gamana.n te cha tathetyevAbruva.nstadA .. 10..\\ tata Amantrya ta.n vipra.n kuntI rAjansutaiH saha . pratasthe nagarI.n ramyA.n drupadasya mahAtmanaH .. 11..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 157} vai vasatsu teShu prachchhannaM pANDaveShu mahAtmasu . AjagAmAtha tAndraShTu.n vyAsaH satyavatI sutaH .. 1..\\ tamAgatamabhiprekShya pratyudgamya parantapAH . praNipatyAbhivAdyaina.n tasthuH prA~njalayastadA .. 2..\\ samanuGYApya tAnsarvAnAsInAnmunirabravIt . prasannaH pUjitaH pArthaiH prItipUrvamida.n vachaH .. 3..\\ api dharmeNa vartadhva.n shAstreNa cha parantapAH . api vipreShu vaH pUjA pUjArheShu na hIyate .. 4..\\ atha dharmArthavadvAkyamuktvA sa bhagavAnR^iShiH . vichitrAshcha kathAstAstAH punarevedamabravIt .. 5..\\ AsIttapovane kA chidR^iSheH kanyA mahAtmanaH . vilagnamadhyA sushroNI subhrUH sarvaguNAnvitA .. 6..\\ karmabhiH svakR^itaiH sA tu durbhagA samapadyata . nAdhyagachchhatpati.n sA tu kanyA rUpavatI satI .. 7..\\ tapastaptumathArebhe patyarthamasukhA tataH . toShayAmAsa tapasA sA kilogreNa sha~Nkaram .. 8..\\ tasyAH sa bhagavA.nstuShTastAmuvAcha tapasvinIm . vara.n varaya bhadra.n te varado.asmIti bhAmini .. 9..\\ atheshvaramuvAchedamAtmanaH sA vacho hitam . pati.n sarvaguNopetamichchhAmIti punaH punaH .. 10..\\ tAmatha pratyuvAchedamIshAno vadatA.n varaH . pa~ncha te patayo bhadre bhaviShyantIti sha~NkaraH .. 11..\\ pratibruvantImekaM me pati.n dehIti sha~Nkaram . punarevAbravIddeva ida.n vachanamuttamam .. 12..\\ pa~nchakR^itvastvayA uktaH pati.n dehItyahaM punaH . dehamanya.n gatAyAste yathoktaM tadbhaviShyati .. 13..\\ drupadasya kule jAtA kanyA sA devarUpiNI . nirdiShTA bhavatA patnI kR^iShNA pArShatyaninditA .. 14..\\ pA~nchAla nagara.n tasmAtpravishadhvaM mahAbalAH . sukhinastAmanuprApya bhaviShyatha na saMshayaH .. 15..\\ evamuktvA mahAbhAgaH pANDavAnAM pitAmaha . pArthAnAmantrya kuntI.n cha prAtiShThata mahAtapAH .. 16..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 158} vai te pratasthuH puraskR^itya mAtaraM puruSharShabhAH . samairuda~NmukhairmArgairyathoddiShTaM parantapAH .. 1..\\ te gachchhantastvahorAtra.n tIrtha.n somashravAyaNam . AseduH puruShavyAghrA ga~NgAyAM pANDunandanAH .. 2..\\ ulmuka.n tu samudyamya teShAmagre dhana~njayaH .

prakAshArtha.n yayau tatra rakShArtha.n cha mahAyashAH .. 3..\\ tatra ga~NgA jale ramye vivikte krIDayanstriyaH . IrShyurgandharvarAjaH sma jalakrIDAmupAgataH .. 4..\\ shabda.n teShA.n sa shushrAva nadIM samupasarpatAm . tena shabdena chAviShTashchukrodha balavadbalI .. 5..\\ sa dR^iShTvA pANDavA.nstatra saha mAtrA parantapAn . visphArayandhanurghoramida.n vachanamavravIt .. 6..\\ sandhyA sa.nrajyate ghorA pUrvarAtrAgameShu yA . ashItibhistruTairhIna.n taM muhUrtaM prachakShate .. 7..\\ vihita.n kAmachArANA.n yakShagandharvarakShasAm . sheShamanyanmanuShyANA.n kAmachAramiha smR^itam .. 8..\\ lobhAtprachAra.n charatastAsu velAsu vai narAn . upakrAntA nigR^ihNImo rAkShasaiH saha bAlishAn .. 9..\\ tato rAtrau prApnuvato jalaM brahmavido janAH . garhayanti narAnsarvAnbalasthAnnR^ipatInapi .. 10..\\ ArAttiShThata mA mahya.n samIpamupasarpata . kasmAnmAM nAbhijAnIta prAptaM bhAgIrathI jalam .. 11..\\ a~NgAraparNa.n gandharva.n vittamAM svabalAshrayam . aha.n hi mAnI cherShyushcha kuberasya priyaH sakhA .. 12..\\ a~NgAraparNamiti cha khyata.n vanamidaM mama . anu ga~NgA.n cha vAkAM cha chitra.n yatra vasAmyaham .. 13..\\ na kuNapAH shR^i~NgiNo vA na devA na cha mAnuShAH . ida.n samupasarpanti tatkiM samupasarpatha .. 14..\\ aarj samudre himavatpArshve nadyAmasyA.n cha durmate . rAtrAvahani sandhyau cha kasya kL^iptaH parigrahaH .. 15..\\ vaya.n cha shaktisampannA akAle tvAmadhR^iShNumaH . ashaktA hi kShaNe krUre yuShmAnarchanti mAnavAH .. 16..\\ purA himavatashchaiShA hemashR^i~NgAdviniHsR^itA . ga~NgA gatvA samudrAmbhaH saptadhA pratipadyate .. 17..\\ iyaM bhUtvA chaikavaprA shuchirAkAshagA punaH . deveShu ga~NgA gandharva prApnotyalaka nandatAm .. 18..\\ tathA pitR^InvaitaraNI dustarA pApakarmabhiH . ga~NgA bhavati gandharva yathA dvaipAyano.abravIt .. 19..\\ asambAdhA deva nadI svargasampAdanI shubhA . kathamichchhasi tA.n roddhuM naiSha dharmaH sanAtanaH .. 20..\\ anivAryamasambAdha.n tava vAchA katha.n vayam . na spR^ishema yathAkAmaM puNyaM bhAgIrathI jalam .. 21..\\ vai a~NgAraparNastachchhrutvA kruddha Anamya kArmukam . mumocha sAyakAndIptAnahInAshIviShAniva .. 22..\\ ulmukaM bhrAmaya.nstUrNaM pANDavash charma chottamam . vyapovAha sharA.nstasya sarvAneva dhana~njayaH .. 23..\\ aarj bibhIShikaiShA gandharva nAstraGYeShu prayujyate . astraGYeShu prayuktaiShA phenavatpravilIyate .. 24..\\ mAnuShAnati gandharvAnsarvAngandharva lakShaye . tasmAdastreNa divyena yotsye.ahaM na tu mAyayA .. 25..\\ purAstramidamAgneyaM prAdAtkila bR^ihaspatiH . bharadvAjasya gandharva guruputraH shatakratoH .. 26..\\ bharadvAjAdagniveshyo agniveshyAdgururmama . sa tvidaM mahyamadadAddroNo brAhmaNasattamaH .. 27..\\ vai

ityuktvA pANDavaH kruddho gandharvAya mumocha ha . pradIptamastramAgneya.n dadAhAsya rathaM tu tat .. 28..\\ viratha.n vipluta.n taM tu sa gandharvaM mahAbalam . astratejaH pramUDha.n cha prapatantamavA~Nmukham .. 29..\\ shiroruheShu jagrAha mAlyavatsu dhana~njayaH . bhrAtR^Inprati chakarShAtha so.astrapAtAdachetasam .. 30..\\ yudhiShThira.n tasya bhAryA prapede sharaNArthinI . nAmnA kumbhInasI nAma patitrANamabhIpsatI .. 31..\\ gandharvii trAhi tvaM mAM mahArAja pati.n chema.n vimu~ncha me . gandharvI.n sharaNaM prAptAM nAmnA kumbInasIM prabho .. 32..\\ y yuddhe jita.n yasho hInaM strI nAthamaparAkramam . ko nu hanyAdripu.n tvAdR^i~Nmu~nchema.n ripusUdana .. 33..\\ aarj a~NgemaM pratipadyasva gachchha gandharva mA shuchaH . pradishatyabhaya.n te.adya kururAjo yudhiShThiraH .. 34..\\ g jito.ahaM pUrvakaM nAma mu~nchAmya~NgAraparNatAm . na cha shlAghe balenAdya na nAmnA janasa.nsadi .. 35..\\ sAdhvima.n labdhavA.NllAbhaM yo.aha.n divyAstradhAriNam . gAndharvyA mAyayA yoddhumichchhAmi vayasA varam .. 36..\\ astrAgninA vichitro.aya.n dagdho me ratha uttamaH . so.aha.n chitraratho bhUtvA nAmnA dagdharatho.abhavam .. 37..\\ sambhR^itA chaiva vidyeya.n tapaseha purA mayA . nivedayiShye tAmadya prANadAyA mahAtmane .. 38..\\ sa.nstambhita.n hi tarasA jitaM sharaNamAgatam . yo.ari.n sa.nyojayetprANaiH kalyANa.n kiM na so.arhati .. 39..\\ chakShuShI nAma vidyeya.n yAM somAya dadau manuH . dadau sa vishvAvasave mahya.n vishvAvasurdadau .. 40..\\ seya.n kApuruShaM prAptA guru dattA praNashyati . Agamo.asyA mayA proktA vIryaM pratinibodha me .. 41..\\ yachchakShuShA draShTumichchhettriShu lokeShu ki.n chana . tatpashyedyAdR^isha.n chechchhettAdR^iShaM draShTumarhati .. 42..\\ samAnapadye ShanmAsAnsthito vidyA.n labhedimAm . anuneShyAmyaha.n vidyAM svaya.n tubhyaM vrate kR^ite .. 43..\\ vidyayA hyanayA rAjanvayaM nR^ibhyo visheShitAH . avishiShTAshcha devAnAmanubhAva pravartitAH .. 44..\\ gandharvajAnAmashvAnAmahaM puruShasattama . bhrAtR^ibhyastava pa~nchabhyaH pR^ithagdAtA shata.n shatam .. 45..\\ devagandharvavAhAste divyagandhA mano gamAH . kShINAH kShINA bhavantyete na hIyante cha ra.nhasaH .. 46..\\ purA kR^itaM mahendrasya vajra.n vR^itra nibarhaNe . dashadhA shatadhA chaiva tachchhIrNa.n vR^itramUrdhani .. 47..\\ tato bhAgI kR^ito devairvajrabhAga upAsyate . loke yatsAdhana.n kiM chitsA vai vajratanuH smR^itA .. 48..\\ vajrapANirbrAhmaNaH syAtkShatra.n vajrarathaM smR^itam . vaishyA vai dAnavajrAshcha karma varjA yavIyasaH .. 49..\\ vajra.n kShatrasya vAjino avadhyA vAjinaH smR^itAH . rathA~Nga.n vaDavA sUte sUtAshchAshveShu ye matAH .. 50..\\ kAmavarNAH kAmajavAH kAmataH samupasthitAH .

ime gandharvajAH kAmaM pUrayiShyanti te hayAH .. 51..\\ aarj yadi prItena vA datta.n saMshaye jIvitasya vA . vidyA vitta.n shrutaM vApi na tadgandharva kAmaye .. 52..\\ g sa.nyogo vai prItikaraH sa.nsatsu pratidR^ishyate . jIvitasya pradAnena prIto vidyA.n dadAmi te .. 53..\\ tvatto hyaha.n grahIShyAmi astramAgneyamuttamam . tathaiva sakhyaM bIbhatso chirAya bharatarShabha .. 54..\\ aarj tvatto.astreNa vR^iNomyashvAnsa.nyogaH shAshvato.astu nau . sakhe tadbrUhi gandharva yuShmabhyo yadbhaya.n tyajet .. 55..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 159} aarj kAraNaM brUhi gandharva ki.n tadyena sma dharShitAH . yAnto brahmavidaH santaH sarve rAtrAvarindama .. 1..\\ g anagnayo.anAhutayo na cha vipra puraskR^itAH . yUya.n tato dharShitAH stha mayA pANDavanandana .. 2..\\ yakSharAkShasa gandharvAH pishAchoragamAnavAH . vistara.n kuruvaMshasya shrImataH kathayanti te .. 3..\\ nAradaprabhR^itInA.n cha devarShINAM mayA shrutam . guNAnkathayatA.n vIra pUrveShA.n tava dhImatAm .. 4..\\ svaya.n chApi mayA dR^iShTashcharatA sAgarAmbarAm . imA.n vasumatI.n kR^itsnAM prabhAvaH svakulasya te .. 5..\\ vede dhanuShi chAchAryamabhijAnAmi te.arjuna . vishruta.n triShu lokeShu bhAradvAja.n yashasvinam .. 6..\\ dharma.n vAyu.n cha shakraM cha vijAnAmyashvinau tathA . pANDu.n cha kurushArdUla ShaDetAnkulavardhanAn . pitR^InetAnahaM pArtha deva mAnuShasAttamAn .. 7..\\ divyAtmAno mahAtmAnaH sarvashastrabhR^itA.n varAH . bhavanto bhrAtaraH shUrAH sarve sucharitavratAH .. 8..\\ uttamA.n tu mano buddhiM bhavatAM bhAvitAtmanAm . jAnannapi cha vaH pArtha kR^itavAniha dharShaNAm .. 9..\\ strI sakAshe cha kauravya na pumAnkShantumarhati . dharShaNAmAtmanaH pashyanbAhudraviNamAshritaH .. 10..\\ nakta.n cha balamasmAkaM bhUya evAbhivardhate . yatastato mA.n kaunteya sadAraM manyurAvishat .. 11..\\ so.aha.n tvayeha vijitaH sa~Nkhye tApatyavardhana . yena teneha vidhinA kIrtyamAnaM nibodha me .. 12..\\ brahmacharyaM paro dharmaH sa chApi niyatastvayi . yasmAttasmAdahaM pArtha raNe.asminvijitastvayA .. 13..\\ yastu syAtkShatriyaH kashchitkAmavR^ittaH parantapa . nakta.n cha yudhi yudhyeta na sa jIvetkathaM chana .. 14..\\ yastu syAtkAmavR^itto.api rAjA tApatya sa~Ngare . jayennakta~ncarAnsarvAnsa purohita dhUrgataH .. 15..\\ tasmAttApatya yatki.n chinnR^iNA.n shreya ihepsitam . tasminkarmaNi yoktavyA dAntAtmAnaH purohitAH .. 16..\\ vede ShaDa~Nge niratAH shuchayaH satyavAdinaH . dharmAtmAnaH kR^itAtmAnaH syurnR^ipANAM purohitAH .. 17..\\ jayashcha niyato rAGYaH svargashcha syAdanantaram .

yasya syAddharmavidvAgmI purodhAH shIlavA~nshuchiH .. 18..\\ lAbha.n labdhumalabdhaM hi labdha.n cha parirakShitum . purohitaM prakurvIta rAjA guNasamanvitam .. 19..\\ purohita mate tiShThedya ichchhetpR^ithivIM nR^ipaH . prAptuM meruvarotta.nsA.n sarvashaH sAgarAmbarAm .. 20..\\ na hi kevalashauryeNa tApatyAbhijanena cha . jayedabrAhmaNaH kashchidbhUmiM bhUmipatiH kva chit .. 21..\\ tasmAdeva.n vijAnIhi kurUNAM vaMshavardhana . brAhmaNa pramukha.n rAjyaM shakyaM pAlayitu.n chiram .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 160} aarh tApatya iti yadvAkyamuktavAnasi mAm iha . tadaha.n GYAtumichchhAmi tApatyArtha vinishchayam .. 1..\\ tapatI nAma kA chaiShA tApatyA yatkR^ite vayam . kaunteyA hi vaya.n sAdho tattvamichchhAmi veditum .. 2..\\ vai evamuktaH sa gandharvaH kuntIputra.n dhana~njayam . vishrutA.n triShu lokeShu shrAvayAmAsa vai kathAm .. 3..\\ g hanta te kathayiShyAmi kathAmetAM manoramAm . yathAvadakhilAM pArtha dharmyA.n dharmabhR^itA.n vara .. 4..\\ uktavAnasmi yena tvA.n tApatya iti yadvachaH . tatte.aha.n kathyayiShyAmi shR^iNuShvaika manA mama .. 5..\\ ya eSha divi dhiShNyena nAka.n vyApnoti tejasA . etasya tapatI nAma babhUvAsadR^ishI sutA .. 6..\\ vivasvato vai kaunteya sAvitryavarajA vibho . vishrutA triShu lokeShu tapatI tapasA yutA .. 7..\\ na devI nAsurI chaiva na yakShI na cha rAkShasI . nApsarA na cha gandharvI tathArUpeNa kA chana .. 8..\\ suvibhaktAnavadyA~NgI svasitAyata lochanA . svAchArA chaiva sAdhvI cha suveShA chaiva bhAminI .. 9..\\ na tasyAH sadR^isha.n kaM chittriShu lokeShu bhArata . bhartAra.n savitA mene rUpashIlakulashrutaiH .. 10..\\ samprAptayauvanAM pashyandeyA.n duhitaraM tu tAm . nopalebhe tataH shAnti.n sampradAnaM vichintayan .. 11..\\ artharkSha putraH kaunteya kurUNAmR^iShabho balI . sUryamArAdhayAmAsa nR^ipaH sa.nvaraNaH sadA .. 12..\\ arghya mAlyopahAraishcha shashvachcha nR^ipatiryataH . niyamairupavAsaish cha tapobhirvividhairapi .. 13..\\ shushrUShuranaha.nvAdI shuchiH pauravanandanAH . aMshumanta.n samudyantaM pUjayAmAsa bhaktimAn .. 14..\\ tataH kR^itaGYa.n dharmaGYa.n rUpeNAsadR^ishaM bhuvi . tapatyAH sadR^ishaM mene sUryaH sa.nvaraNaM patim .. 15..\\ dAtumaichchhattataH kanyA.n tasmai sa.nvaraNAya tAm . nR^ipottamAya kauravya vishrutAbhijanAya vai .. 16..\\ yathA hi divi dIptAMshuH prabhAsayati tejasA . tathA bhuvi mahIpAlo dIptyA sa.nvaraNo.abhavat .. 17..\\ yathArjayanti chAdityamudyantaM brahmavAdinaH . tathA sa.nvaraNaM pArtha brAhmaNAvarajAH prajAH .. 18..\\ sa somamati kAntatvAdAdityamati tejasA . babhUva nR^ipatiH shrImAnsuhR^idA.n durhR^idAm api .. 19..\\ eva~NguNasya nR^ipatestathA vR^ittasya kaurava . tasmai dAtuM manashchakre tapatI.n tapanaH svayam .. 20..\\ sa kadA chidatho rAjA shrImAnuru yashA bhuvi . chachAra mR^igayAM pArtha parvatopavane kila .. 21..\\

charato mR^igayA.n tasya kShutpipAsA shramAnvitaH . mamAra rAGYaH kaunteya girAvapratimo hayaH .. 22..\\ sa mR^itAshvashcharanpArtha padbhyAmeva girau nR^ipaH . dadarshAsadR^ishI.n loke kanyAmAyatalochanAm .. 23..\\ sa eka ekAmAsAdya kanyA.n tAmarimardanaH . tasthau nR^ipatishArdUlaH pashyannavichalekShaNaH .. 24..\\ sa hi tA.n tarkayAmAsa rUpato nR^ipatiH shriyam . punaH santarkayAmAsa raverbhraShTAmiva prabhAm .. 25..\\ giriprasthe tu sA yasminsthitA svasita lochanA . sa savR^ikShakShupa lato hiraNmaya ivAbhavat .. 26..\\ avamene cha tA.n dR^iShTvA sarvaprANabhR^itA.n vapuH . avApta.n chAtmano mene sa rAjA chakShuShaH phalam .. 27..\\ janmaprabhR^iti yatki.n chiddR^iShTavAnsa mahIpatiH . rUpaM na sadR^isha.n tasyAstarkayAmAsa kiM chana .. 28..\\ tayA baddhamanashchakShuH pAshairguNamayaistadA . na chachAla tato deshAdbubudhe na cha ki.n chana .. 29..\\ asyA nUna.n vishAlAkShyAH sadevAsuramAnuSham . lokaM nirmathya dhAtreda.n rUpamAviShkR^ita.n kR^itam .. 30..\\ eva.n sa tarkayAmAsa rUpadraviNa sampadA . kanyAmasadR^ishI.n loke nR^ipaH sa.nvaraNastadA .. 31..\\ tA.n cha dR^iShTvaiva kalyANIM kalyANAbhijano nR^ipaH . jagAma manasA chintA.n kAmamArgaNa pIDitaH .. 32..\\ dahyamAnaH sa tIvreNa nR^ipatirmanmathAgninA . apragalbhAM pragalbhaH sa tAmuvAcha yashasvinIm .. 33..\\ kAsi kasyAsi rambhoru kimartha.n cheha tiShThasi . katha.n cha nirjane.araNye charasyekA shuchismite .. 34..\\ tva.n hi sarvAnavadyA~NgI sarvAbharaNabhUShitA . vibhUShaNamivaiteShAM bhUShaNAnAmabhIpsitam .. 35..\\ na devIM nAsurI.n chaiva na yakShIM na cha rAkShasIm . na cha bhogavatIM manye na gandharvI na mAnuShIm .. 36..\\ yA hi dR^iShTA mayA kAshchichchhrutA vApi varA~NganAH . na tAsA.n sadR^ishIM manye tvAmahaM mattakAshini .. 37..\\ eva.n tA.n sa mahIpAlo babhAShe na tu sA tadA . kAmArtaM nirjane.araNye pratyabhAShata ki.n chana .. 38..\\ tato lAlapyamAnasya pArthivasyAyatekShaNA . saudAmanIva sAbhreShu tatraivAntaradhIyata .. 39..\\ tAmanvichchhansa nR^ipatiH parichakrAma tattadA . vana.n vanaja patrAkShIM bhramannunmattavattadA .. 40..\\ apashyamAnaH sa tu tAM bahu tatra vilapya cha . nishcheShTaH kauravashreShTho muhUrta.n sa vyatiShThata .. 41..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 161} g atha tasyAmadR^ishyAyAM nR^ipatiH kAmamohitaH . pAtana.n shatrusa~NghAnAM papAta dharaNItale .. 1..\\ tasminnipatite bhUmAvatha sA chAruhAsinI . punaH pInAyatashroNI darshayAmAsa taM nR^ipam .. 2..\\ athAvabhAShe kalyANI vAchA madhurayA nR^ipam . ta.n kurUNAM kulakaraM kAmAbhihata chetasam .. 3..\\ uttiShThottiShTha bhadra.n te na tvamarhasyarindama . mohaM nR^ipatishArdUla gantumAviShkR^itaH kShitau .. 4..\\ evamukto.atha nR^ipatirvAchA madhurayA tadA . dadarsha vipulashroNI.n tAmevAbhimukhe sthitAm .. 5..\\ atha tAmasitApA~NgImAbabhAShe narAdhipaH . manmathAgniparItAtmA sandigdhAkSharayA girA .. 6..\\ sAdhu mAmasitApA~Nge kAmArtaM mattakAshini . bhajasva bhajamAnaM mAM prANA hi prajahanti mAm .. 7..\\ tvadartha.n hi vishAlAkShi mAmayaM nishitaiH sharaiH . kAmaH kamalagarbhAbhe pratividhyanna shAmyati .. 8..\\ grastamevamanAkrande bhadre kAmamahAhinA .

sA tvaM pInAyatashroNiparyApnuhi shubhAnane .. 9..\\ tvayyadhInA hi me prANA kiMnarodgIta bhAShiNi . chAru sarvAnavadyA~Ngi padmendu sadR^ishAnane .. 10..\\ na hyaha.n tvadR^ite bhIru shakShye jIvitumAtmanA . tasmAtkuru vishAlAkShi mayyanukroshama~Ngane .. 11..\\ bhaktaM mAmasitApA~Nge na parityaktumarhasi . tva.n hi mAM prItiyogena trAtumarhasi bhAmini .. 12..\\ gAndharveNa cha mAM bhIru vivAhenaihi sundari . vivAhAnA.n hi rambhoru gAndharvaH shreShTha uchyate .. 13..\\ tapatii nAhamIshAtmano rAjankanyApitR^imatI hyaham . mayi chedasti te prItiryAchasva pitaraM mama .. 14..\\ yathA hi te mayA prANAH sa~NgR^ihItA nareshvara . darshanAdeva bhUyastva.n tathA prANAnmamAharaH .. 15..\\ na chAhamIshA dehasya tasmAnnR^ipatisattama . samIpaM nopagachchhAmi na svatantrA hi yoShitaH .. 16..\\ kA hi sarveShu lokeShu vishrutAbhijanaM nR^ipam . kanyA nAbhilaShennAthaM bhartAraM bhakta vatsalam .. 17..\\ tasmAdeva~Ngate kAle yAchasva pitaraM mama . AdityaM praNipAtena tapasA niyamena cha .. 18..\\ sa chetkAmayate dAtu.n tava mAm arimardana . bhaviShyAmyatha te rAjansatata.n vashavartinI .. 19..\\ aha.n hi tapatI nAma sAvitryavarajA sutA . asya lokapradIpasya savituH kShatriyarShabha .. 20..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 162} g evamuktvA tatastUrNa.n jagAmordhvamaninditA . sa tu rAjA punarbhUmau tatraiva nipapAta ha .. 1..\\ amAtyaH sAnuyAtrastu ta.n dadarsha mahAvane . kShitau nipatita.n kAle shakradhvajamivochchhritam .. 2..\\ ta.n hi dR^iShTvA maheShvAsaM nirashvaM patita.n kShitau . babhUva so.asya sachivaH sampradIpta ivAgninA .. 3..\\ tvarayA chopasa~Ngamya snehAdAgatasambhramaH . ta.n samutthApayAmAsa nR^ipati.n kAmamohitam .. 4..\\ bhUtalAdbhUmipAleshaM piteva patita.n sutam . praGYayA vayasA chaiva vR^iddhaH kIrtyA damena cha .. 5..\\ amAtyasta.n samutthApya babhUva vigatajvaraH . uvAcha chaina.n kalyANyA vAchA madhurayotthitam . mA bhairmanujashArdUla bhadra.n chAstu tavAnagha .. 6..\\ kShutpipAsAparishrAnta.n tarkayAmAsa taM nR^ipam . patitaM pAtana.n sa~Nkhye shAtravANAM mahItale .. 7..\\ vAriNAtha sushItena shirastasyAbhyaShechayat . aspR^ishanmukuTa.n rAGYaH puNDarIkasugandhinA .. 8..\\ tataH pratyAgataprANastadbalaM balavAnnR^ipaH . sarva.n visarjayAmAsa tamekaM sachivaM vinA .. 9..\\ tatastasyAGYayA rAGYo vipratasthe mahadbalam . sa tu rAjA giriprasthe tasminpunarupAvishat .. 10..\\ tatastasmingirivare shuchirbhUtvA kR^itA~njaliH . ArirAdhayiShuH sUrya.n tasthAvUrdhvabhujaH kShitau .. 11..\\ jagAma manasA chaiva vasiShThamR^iShisattamam . purohitamamitraghnastadA sa.nvaraNo nR^ipaH .. 12..\\ nakta.n dinamathaikasthe sthite tasmi~njanAdhipe . athAjagAma viprarShistadA dvAdashame.ahani .. 13..\\ sa viditvaiva nR^ipati.n tapatyA hR^itamAnasam . divyena vidhinA GYAtvA bhAvitAtmA mahAnR^iShiH .. 14..\\ tathA tu niyatAtmAna.n sa taM nR^ipatisattamam . AbabhAShe sa dharmAtmA tasyaivArtha chikIrShayA .. 15..\\

sa tasya manujendrasya pashyato bhagavAnR^iShiH . UrdhvamAchakrame draShTuM bhAskaraM bhAskaradyutiH .. 16..\\ sahasrAMshu.n tato vipraH kR^itA~njalirupasthitaH . vasiShTho.ahamiti prItyA sa chAtmAnaM nyavedayat .. 17..\\ tamuvAcha mahAtejA vivasvAnmunisattamam . maharShe svAgata.n te.astu kathayasva yathechchhasi .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 163} vasistha yaiShA.n te tapatI nAma sAvitryavarajA sutA . tA.n tvA.n sa.nvaraNasyArthe varayAmi vibhAvaso .. 1..\\ sa hi rAjA bR^ihatkIrtirdharmArthavidudAradhIH . yuktaH sa.nvaraNo bhartA duhituste viha~Ngama .. 2..\\ gandharva ityuktaH savitA tena dadAnItyeva nishchitaH . pratyabhAShata ta.n vipraM pratinandya divAkaraH .. 3..\\ varaH sa.nvaraNo rAGYA.n tvamR^iShINA.n varo mune . tapatI yoShitA.n shreShThA kimanyatrApavarjanAt .. 4..\\ tataH sarvAnavadyAgnI.n tapatIM tapanaH svayam . dadau sa.nvaraNasyArthe vaShiShThAya mahAtmane . pratijagrAha tA.n kanyAM maharShistapatIM tadA .. 5..\\ vasiShTho.atha visR^iShTashcha punarevAjagAma ha . yatra vikhyata kIrtiH sa kurUNAmR^iShabho.abhavat .. 6..\\ sa rAjA manmathAviShTastadgatenAntarAtmanA . dR^iShTvA cha devakanyA.n tAM tapatIM chAruhAsinIm . vasiShThena sahAyAntI.n sa.nhR^iShTo.abhyadhikaM babhau .. 7..\\ kR^ichchhre dvAdasha rAtre tu tasya rAGYaH samApite . AjagAma vishuddhAtmA vasiShTho bhagavAnR^iShiH .. 8..\\ tapasArAdhya varada.n devaM gopatimIshvaram . lebhe sa.nvaraNo bhAryA.n vasiShThasyaiva tejasA .. 9..\\ tatastasmingirishreShThe devagandharvasevite . jagrAha vidhivatpANi.n tapatyAH sa nararShabhaH .. 10..\\ vasiShThenAbhyanuGYAtastasminneva dharAdhare . so.akAmayata rAjarShirvihartu.n saha bhAryayA .. 11..\\ tataH pure cha rAShTre cha vAhaneShu baleShu cha . Adidesha mahIpAlastameva sachiva.n tadA .. 12..\\ nR^ipati.n tvabhyanuGYAya vasiShTho.athApachakrame . so.api rAjA girau tasminvijahArAmaropamaH .. 13..\\ tato dvAdasha varShANi kAnaneShu jaleShu cha . reme tasmingirau rAjA tayaiva saha bhAryayA .. 14..\\ tasya rAGYaH pure tasminsamA dvAdasha sarvashaH . na vavarSha sahasrAkSho rAShTre chaivAsya sarvashaH .. 15..\\ tatkShudhArtairnirAnandaiH shavabhUtaistadA naraiH . abhavatpretarAjasya puraM pretairivAvR^itam .. 16..\\ tatastattAdR^isha.n dR^iShTvA sa eva bhagavAnR^iShiH . abhyapadyata dharmAtmA vasiShTho rAjasattamam .. 17..\\ ta.n cha pArthivashArdUlamAnayAmAsa tatpuram . tapatyA sahita.n rAjannuShita.n dvAdashIH samAH .. 18..\\ tataH pravR^iShTastatrAsIdyathApUrva.n surArihA . tasminnR^ipatishArdUla praviShTe nagaraM punaH .. 19..\\ tataH sarAShTraM mumude tatpuraM parayA mudA . tena pArthiva mukhyena bhAvitaM bhAvitAtmanA .. 20..\\ tato dvAdasha varShANi punarIje narAdhipaH . patnyA tapatyA sahito yathA shakro marutpatiH .. 21..\\ evamAsInmahAbhAgA tapatI nAma paurvikI . tava vaivasvatI pArtha tApatyastva.n yayA mataH .. 22..\\ tasyA.n sa~njanayAmAsa kuruM sa.nvaraNo nR^ipaH . tapatyA.n tapatA.n shreShTha tApatyastvaM tato.arjuna .. 23..\\

\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 164} vai sa gandharvavachaH shrutvA tattadA bharatarShabha . arjunaH parayA prItyA pUrNachandra ivAbabhau .. 1..\\ uvAcha cha maheShvAso gandharva.n kurusattamaH . jAtakautUhalo.atIva vasiShThasya tapobalAt .. 2..\\ vasiShTha iti yasyaitadR^iShernAma tvayeritam . etadichchhAmyaha.n shrotuM yathAvattadvadasva me .. 3..\\ ya eSha gandharvapate pUrveShAM naH purohitaH . AsIdetanmamAchakShva ka eSha bhagavAnR^iShiH .. 4..\\ g tapasA nirjitau shashvadajeyAvamarairapi . kAmakrodhAvubhau yasya charaNau sa.nvavAhatuH .. 5..\\ yastu nochchhedana.n chakre kushikAnAmudAradhIH . vishvAmitrAparAdhena dhArayanmanyumuttamam .. 6..\\ putravyasanasantaptaH shaktimAnapi yaH prabhuH . vishvAmitra vinAshAya na mene karma dAruNam .. 7..\\ mR^itAMshcha punarAhartu.n yaH saputrAnyamakShayAt . kR^itAntaM nAtichakrAma velAmiva mahodadhiH .. 8..\\ yaM prApya vijitAtmAnaM mahAtmAnaM narAdhipAH . ikShvAkavo mahIpAlA lebhire pR^ithivImimAm .. 9..\\ purohita varaM prApya vasiShThamR^iShisattamam . Ijire kratubhishchApi nR^ipAste kurunandana .. 10..\\ sa hi tAnyAjayAmAsa sarvAnnR^ipatisattamAn . brahmarShiH pANDava shreShTha bR^ihaspatirivAmarAn .. 11..\\ tasmAddharmapradhAnAtmA veda dharmavidIpsitaH . brAhmaNo guNavAnkashchitpurodhAH pravimR^ishyatAm .. 12..\\ kShatriyeNa hi jAtena pR^ithivI.n jetumichchhatA . pUrvaM purohitaH kAryaH pArtha rAjyAbhivR^iddhaye .. 13..\\ mahI.n jigIShatA rAGYA brahma kAryaM puraHsaram . tasmAtpurohitaH kashchidguNavAnastu vo dvijaH .. 14..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 165} aarj kiMnimittamabhUdvaira.n vishvAmitra vasiShThayoH . vasatorAshrame puNye sha.nsa naH sarvameva tat .. 1..\\ g ida.n vAsiShThamAkhyAnaM purANaM parichakShate . pArtha sarveShu lokeShu yathAvattannibodha me .. 2..\\ kanyakubje mahAnAsItpArthivo bharatarShabha . gAdhIti vishruto loke satyadharmaparAyaNaH .. 3..\\ tasya dharmAtmanaH putraH samR^iddhabalavAhanaH . vishvAmitra iti khyAto babhUva ripumardanaH .. 4..\\ sa chachAra sahAmAtyo mR^igayA.n gahane vane . mR^igAnvidhyanvarAhAMshcha ramyeShu maru dhanvasu .. 5..\\ vyAyAmakarshitaH so.atha mR^igalipsuH pipAsitaH . AjagAma narashreShTha vasiShThasyAshramaM prati .. 6..\\ tamAgatamabhiprekShya vasiShThaH shreShThabhAgR^iShiH . vishvAmitraM narashreShThaM pratijagrAha pUjayA .. 7..\\ pAdyArghyAchamanIyena svAgatena cha bhArata . tathaiva pratijagrAha vanyena haviShA tathA .. 8..\\ tasyAtha kAmadhugdhenurvasiShThasya mahAtmanaH . uktA kAmAnprayachchheti sA kAmAnduduhe tataH .. 9..\\ grAmyAraNyA oShadhIsh cha duduhe paya eva cha . ShaDrasa.n chAmR^itarasa.n rasAyanamanuttamam .. 10..\\

bhojanIyAni peyAni bhakShyANi vividhAni cha . lehyAnyamR^itakalpAni choShyANi cha tathArjuna .. 11..\\ taiH kAmaiH sarvasampUrNaiH pUjitaH sa mahIpatiH . sAmAtyaH sabalashchaiva tutoSha sa bhR^ishaM nR^ipaH .. 12..\\ ShaDAyatA.n supArshvoru.n tripR^ithuM pa~ncha sa.nvR^itAm . maNDUkanetrA.n svAkArAM pInodhasamaninditAm .. 13..\\ suvAladhiH sha~NkukarNA.n chAru shR^i~NgAM manoramAm . puShTAyata shirogrIvA.n vismitaH so.abhivIkShya tAm .. 14..\\ abhinandati tAM nandI.n vasiShThasya payasvinIm . abravIchcha bhR^isha.n tuShTo vishvAmitro muniM tadA .. 15..\\ arbudena gavAM brahmanmama rAjyena vA punaH . nandinI.n samprayachchhasva bhu~NkShva rAjyaM mahAmune .. 16..\\ vas devatAtithipitrarthamAjyArtha.n cha payasvinI . adeyA nandinIyaM me rAjyenApi tavAnagha .. 17..\\ vizvaamitra kShatriyo.ahaM bhavAnviprastapaHsvAdhyAyasAdhanaH . brAhmaNeShu kuto vIryaM prashAnteShu dhR^itAtmasu .. 18..\\ arbudena gavA.n yastvaM na dadAsi mamepsitAm . svadharmaM na prahAsyAmi nayiShye te balena gAm .. 19..\\ vas balasthashchAsi rAjA cha bAhuvIryashcha kShatriyaH . yathechchhasi tathA kShipra.n kuru tvaM mA vichAraya .. 20..\\ g evamuktastadA pArtha vishvAmitro balAdiva . ha.nsachandra pratIkAshAM nandinI.n tAM jahAra gAm .. 21..\\ kashA daNDapratihatA kAlyamAnA tatastataH . hambhAyamAnA kalyANI vasiShThasyAtha nandinI .. 22..\\ AgamyAbhimukhI pArtha tasthau bhagavadunmukhI . bhR^isha.n cha tADyamAnApi na jagAmAshramAttataH .. 23..\\ vas shR^iNomi te ravaM bhadre vinadantyAH punaH punaH . balAddhR^iyasi me nandikShamAvAnbrAhmaNo hyaham .. 24..\\ g sA tu teShAM balAnnandI balAnAM bharatarShabha . vishvAmitra bhayodvignA vasiShTha.n samupAgamat .. 25..\\ gauh pAShANa daNDAbhihatA.n krandantIM mAmanAthavat . vishvAmitrabalairghorairbhagavankimupekShase .. 26..\\ g eva.n tasyAM tadA partha dharShitAyAM mahAmuniH . na chukShubhe na dhairyAchcha vichachAla dhR^itavrataH .. 27..\\ vas

kShatriyANAM bala.n tejo brAhmaNAnAM kShamA balam . kShamA mAM bhajate tasmAdgamyatA.n yadi rochate .. 28..\\ gauh kiM nu tyaktAsmi bhagavanyadevaM mAM prabhAShase . atyaktAha.n tvayA brahmanna shakyA nayituM balAt .. 29..\\ vas na tvA.n tyajAmi kalyANi sthIyatA.n yadi shakyate . dR^iDhena dAmnA baddhvaiva vatsaste hriyate balAt .. 30..\\ g sthIyatAmiti tachchhrutvA vasiShThasyA payasvinI . UrdhvA~nchita shirogrIvA prababhau ghoradarshanA .. 31..\\ krodharaktekShaNA sA gaurhambhAra vadhana svanA . vishvAmitrasya tatsainya.n vyadrAvayata sarvashaH .. 32..\\ kashAgra daNDAbhihatA kAlyamAnA tatastataH . krodhA dIptekShaNA krodhaM bhUya eva samAdadhe .. 33..\\ Aditya iva madhyAhne krodhA dIptavapurbabhau . a~NgAravarShaM mu~nchantI muhurvAladhito mahat .. 34..\\ asR^ijatpahlavAnpuchchhAchchhakR^itaH shabarA~nshakAn . mUtratashchAsR^ijachchchApi yavanAnkrodhamUrchchhitA .. 35..\\ puNDrAnkirAtAndramiDAnsi.nhalAnbarbarA.nstathA . tathaiva dAradAnmlechchhAnphenataH sA sasarja ha .. 36..\\ tairviShR^iShTairmahatsainyaM nAnA mlechchha gaNaistadA . nAnAvaraNa sa~nchannairnAnAyudha dharaistathA . avAkIryata sa.nrabdhairvishvAmitrasya pashyataH .. 37..\\ ekaikashcha tadA yodhaH pa~nchabhiH saptabhirvR^itaH . astravarSheNa mahatA kAlyamAnaM bala.n tataH . prabhagna.n sarvatastrastaM vishvAmitrasya pashyataH .. 38..\\ na cha prANairviyujyante ke chitte sainikAstadA . vishvAmitrasya sa~NkruddhairvAsiShThairbharatarShabha .. 39..\\ vishvAmitrasya sainya.n tu kAlyamAnaM triyojanam . kroshamAnaM bhayodvigna.n trAtAraM nAdhyagachchhata .. 40..\\ dR^iShTvA tanmahadAshcharyaM brahmatejo bhava.n tadA . vishvAmitraH kShatrabhAvAnnirviNNo vAkyamabravIt .. 41..\\ dhigbala.n kShatriyabalaM brahmatejobalaM balam . balAbala.n vinishchitya tapa eva paraM balam .. 42..\\ sa rAjyasphItamutsR^ijya tA.n cha dIptAM nR^ipa shriyam . bhogAMshcha pR^iShThataH kR^itvA tapasyeva mano dadhe .. 43..\\ sa gatvA tapasA siddhi.n lokAnviShTabhya tejasA . tatApa sarvAndIptaujA brAhmaNatvamavApa cha . apivachcha suta.n somamindreNa saha kaushikaH .. 44..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 166} g kalmAShapAda ityasmi.Nlloke rAjA babhUva ha . ikShvAkuvaMshajaH pArtha tejasAsadR^isho bhuvi .. 1..\\ sa kadA chidvana.n rAjA mR^igayAM niryayau purAt . mR^igAnvidhyanvarAhAMshcha chachAra ripumardanaH .. 2..\\ sa tu rAjA mahAtmAna.n vAsiShThamR^iShisAttamam . tR^iShArtashcha kShudhArtashcha ekAyanagataH pathi .. 3..\\ apashyadajitaH sa~Nkhye muniM pratimukhAgatam . shaktiM nAma mahAbhAga.n vasiShTha kulanandanam . jyeShThaM putrashatAtputra.n vasiShThasya mahAtmanaH .. 4..\\ apagachchha patho.asmAkamityevaM pArthivo.abravIt .

tathA R^iShiruvAchaina.n sAntvaya~nshlakShNayA girA .. 5..\\ R^iShistu nApachakrAma tasmindarma pathe sthitaH . nApi rAjA munermAnAtkrodhAchchchApi jagAma ha .. 6..\\ amu~nchanta.n tu panthAnaM tamR^iShiM nR^ipasattamaH . jaghAna kashayA mohAttadA rAkShasavanmunim .. 7..\\ kashA prahArAbhihatastataH sa munisattamaH . ta.n shashApa nR^ipashreShThaM vAsiShThaH krodhamUrchchhitaH .. 8..\\ ha.nsi rAkShasavadyasmAdrAjApasada tApasam . tasmAttvamadya prabhR^iti puruShAdo bhaviShyasi .. 9..\\ manuShyapishite saktashchariShyasi mahImimAm . gachchha rAjAdhametyuktaH shaktinA vIryashaktinA .. 10..\\ tato yAjya nimitta.n tu vishvAmitra vasiShThayoH . vairamAsIttadA ta.n tu vishvAmitro.anvapadyata .. 11..\\ tayorvivadatoreva.n samIpamupachakrame . R^iShirugratapAH pArtha vishvAmitraH pratApavAn .. 12..\\ tataH sa bubudhe pashchAttamR^iShiM nR^ipasattamaH . R^iSheH putra.n vasiShThasya vasiShThamiva tejasA .. 13..\\ antardhAya tadAtmAna.n vishvAmitro.api bhArata . tAvubhAvupachakrAma chikIrShannAtmanaH priyam .. 14..\\ sa tu shaptastadA tena shaktinA vai nR^ipottamaH . jagAma sharaNa.n shaktiM prasAdayitumarhayan .. 15..\\ tasya bhAva.n viditvA sa nR^ipateH kurunandana . vishvAmitrastato rakSha Adidesha nR^ipaM prati .. 16..\\ sa shApAttasya viprarShervishvAmitrasya chAGYayA . rAkShasAH ki~Nkaro nAma vivesha nR^ipati.n tadA .. 17..\\ rakShasA tu gR^ihIta.n ta.n viditvA sA munistadA . vishvAmitro.apyapakrAmattasmAddeshAdarindama .. 18..\\ tataH sa nR^ipatirvidvAnrakShannAtmAnamAtmanA . balavatpIDyamAno.api rakShasAntargatena ha .. 19..\\ dadarsha ta.n dvijaH kashchidrAjAnaM prathitaM punaH . yayAche kShudhitashchaina.n samA.nsAM bhojana.n tadA .. 20..\\ tamuvAchAtha rAjarShirdvijaM mitrasahastadA . Assva brahma.nstvamatraiva muhUrtamiti sAntvayan .. 21..\\ nivR^ittaH pratidAsyAmi bhojana.n te yathepsitam . ityuktvA prayayau rAjA tasthau cha dvijasattamaH .. 22..\\ antargata.n tu tadrAGYastadA brAhmaNa bhAShitam . so.antaHpuraM pravishyAtha sa.nvivesha narAdhipaH .. 23..\\ tato.ardharAtra utthAya sUdamAnAyya satvaram . uvAcha rAjA sa.nsmR^itya brAhmaNasya pratishrutam .. 24..\\ gachchhAmuShminnasau deshe brAhmaNo mAM pratIkShate . annArthI tva.n tanannena samA.nsenopapAdaya .. 25..\\ evamuktastadA sUdaH so.anAsAdyAmiSha.n kva chit . nivedayAmAsa tadA tasmai rAGYe vyathAnvitaH .. 26..\\ rAjA tu rakShasAviShTaH sUdamAha gatavyathaH . apyenaM naramA.nsena bhojayeti punaH punaH .. 27..\\ tathetyuktvA tataH sUdaH sa.nsthAna.n vadhya ghAtinAm . gatvA jahAra tvarito naramA.nsamapetabhIH .. 28..\\ sa tatsa.nskR^itya vidhivadannopahitamAshu vai . tasmai prAdAdbrAhmaNAya kShudhitAya tapasvine .. 29..\\ sa siddhachakShuShA dR^iShTvA tadanna.n dvijasattamaH . abhojyamidamityAha krodhaparyAkulekShaNaH .. 30..\\ yasmAdabhojyamannaM me dadAti sa narAdhipaH . tasmAttasyaiva mUDhasya bhaviShyatyatra lolupA .. 31..\\ sakto mAnuShamA.nseShu yathoktaH shaktinA purA . udvejanIyo bhUtAnA.n chariShyati mahImimAm .. 32..\\ dviranuvyAhR^ite rAGYaH sa shApo balavAnabhUt . rakShobalasamAviShTo visa~nj~nashchAbhavattadA .. 33..\\ tataH sa nR^ipatishreShTho rAkShasopahatendriyaH . uvAcha shakti.n taM dR^iShTvA nachirAdiva bhArata .. 34..\\ yasmAdasadR^ishaH shApaH prayukto.aya.n tvayA mayi .

tasmAttvattaH pravartiShye khAdituM mAnuShAnaham .. 35..\\ evamuktvA tataH sadyastaM prANairviprayujya saH . shaktinaM bhakShayAmAsa vyAghraH pashumivepsitam .. 36..\\ shaktina.n tu hataM dR^iShTvA vishvAmitrastataH punaH . vasiShThasyaiva putreShu tadrakShaH sandidesha ha .. 37..\\ sa tA~nshatAvarAnputrAnvasiShThasya mahAtmanaH . bhakShayAmAsa sa~NkruddhaH si.nhaH kShudramR^igAniva .. 38..\\ vasiShTho ghAtitA~nshrutvA vishvAmitreNa tAnsutAn . dhArayAmAsa ta.n shokaM mahAdririva medinIm .. 39..\\ chakre chAtmavinAshAya buddhi.n sa munisattamaH . na tveva kushikochchhedaM mene matimatA.n varaH .. 40..\\ sa merukUTAdAtmAnaM mumocha bhagavAnR^iShiH . shirastasya shilAyA.n cha tUlarAshAvivApatat .. 41..\\ na mamAra cha pAtena sa yadA tena pANDava . tadAgnimiddhvA bhagavAnsa.nvivesha mahAvane .. 42..\\ ta.n tadA susamiddho.api na dadAha hutAshanaH . dIpyamAno.apyamitraghna shIto.agnirabhavattataH .. 43..\\ sa samudramabhipretya shokAviShTo mahAmuniH . baddhvA kaNThe shilA.n gurvIM nipapAta tadambhasi .. 44..\\ sa samudrormi vegena sthale nyasto mahAmuniH . jagAma sa tataH khinnaH punarevAshramaM prati .. 45..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 167} g tato dR^iShTvAshramapada.n rahita.n taiH sutairmuniH . nirjagAma suduHkhArtaH punarevAshramAttataH .. 1..\\ so.apashyatsaritaM pUrNAM prAvR^iTkAle navAmbhasA . vR^ikShAnbahuvidhAnpArtha vahantI.n tIrajAnbahUn .. 2..\\ atha chintA.n samApede punaH pauravanandana . ambhasyasyA nimajjeyamiti duHkhasamanvitaH .. 3..\\ tataH pAshaistadAtmAna.n gADhaM baddhvA mahAmuniH . tasyA jale mahAnadyA nimamajja suduHkhitaH .. 4..\\ atha chhittvA nadI pAshA.nstasyAri balamardana . samastha.n tamR^iShiM kR^itvA vipAsha.n samavAsR^ijat .. 5..\\ uttatAra tataH pAshairvimuktaH sa mahAnR^iShiH . vipAsheti cha nAmAsyA nadyAshchakre mahAnR^iShiH .. 6..\\ shoke buddhi.n tatashchakre na chaikatra vyatiShThita . so.agachchhatparvatAMshchaiva saritashcha sarA.nsi cha .. 7..\\ tataH sa punarevarShirnadI.n haimavatI.n tadA . chaNDagrAhavatI.n dR^iShTvA tasyAH srotasyavApatat .. 8..\\ sA tamagnisama.n vipramanuchintya saridvarA . shatadhA vidrutA yasmAchchhatadruriti vishrutA .. 9..\\ tataH sthalagata.n dR^iShTvA tatrApyAtmAnamAtmanA . martuM na shakyamityuktvA punarevAshrama.n yayau .. 10..\\ vadhvAdR^ishyantyAnugata AshramAbhimukho vrajan . atha shushrAva sa~NgatyA vedAdhyayananiHsvanam . pR^iShThataH paripUrNArthaiH ShaDbhira~Ngairala~NkR^itam .. 11..\\ anuvrajati ko nveSha mAmityeva cha so.abravIt . aha.n tvadR^ishyatI nAmnA ta.n snuShA pratyabhAShata . shakterbhAryA mahAbhAga tapo yuktA tapasvinI .. 12..\\ vas putri kasyaiSha sA~Ngasya vedasyAdhyayana svanaH . purA sA~Ngasya vedasya shakteriva mayA shrutaH .. 13..\\ aadrzyantii aya.n kukShau samutpannaH shaktergarbhaH sutasya te . samA dvAdAsha tasyeha vedAnabhyasato mune .. 14..\\

g evamuktastato hR^iShTo vasiShThaH shreShTha bhAgR^iShiH . asti santAnamityuktvA mR^ityoH pArtha nyavartata .. 15..\\ tataH pratinivR^ittaH sa tayA vadhvA sahAnagha . kalmAShapAdamAsIna.n dadarsha vijane vane .. 16..\\ sa tu dR^iShTvaiva ta.n rAjA kruddha utthAya bhArata . AviShTo rakShasogreNa iyeShAttu.n tataH sma tam .. 17..\\ adR^ishyantI tu ta.n dR^iShTvA krUrakarmANamagrataH . bhayasa.nvignayA vAchA vasiShThamidamabravIt .. 18..\\ asau mR^ityurivogreNa daNDena bhagavannitaH . pragR^ihItena kAShThena rAkShaso.abhyeti bhIShaNaH .. 19..\\ taM nivArayitu.n shakto nAnyo.asti bhuvi kash chana . tvadR^ite.adya mahAbhAga sarvavedavidA.n vara .. 20..\\ trAhi mAM bhagavAnpApAdasmAddAruNadarshanAt . rakSho attumiha hyAvAM nUnametachchikIrShati .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 168} vas mA bhaiH putri na bhetavya.n rakShasaste katha.n chana . naitadrakShobhaya.n yasmAtpashyasi tvamupasthitam .. 1..\\ rAjA kalmAShapAdo.aya.n vIryavAnprathito bhuvi . sa eSho.asminvanoddeshe nivasatyatibhIShaNaH .. 2..\\ g tamApatanta.n samprekShya vasiShTho bhagavAnR^iShiH . vArayAmAsa tejasvI hu~NkareNaiva bhArata .. 3..\\ mantrapUtena cha punaH sa tamabhyukShya vAriNA . mokShayAmAsa vai ghorAdrAkShasAdrAjasattamam .. 4..\\ sa hi dvAdasha varShANi vasiShThasyaiva tejasA . grasta AsIdgR^iheNeva parvakAle divAkaraH .. 5..\\ rakShasA vipramukto.atha sa nR^ipastadvanaM mahat . tejasA ra~njayAmAsa sandhyAbhramiva bhAskaraH .. 6..\\ pratilabhya tataH sa~nj~nAmabhivAdya kR^itA~njaliH . uvAcha nR^ipatiH kAle vasiShThamR^iShisattamam .. 7..\\ saudAmo.ahaM mahAbhAga yAjyaste dvijasattama . asminkAle yadiShTa.n te brUhi kiM karavANi te .. 8..\\ vas vR^ittametadyathAkAla.n gachchha rAjyaM prashAdhi tat . brAhmaNAMshcha manuShyendra mAvama.nsthAH kadA chana .. 9..\\ raajaa nAvama.nsyAmyahaM brahmankadA chidbrAhmaNarShabhAn . tvannideshe sthitaH shashvatpujayiShyAmyaha.n dvijAn .. 10..\\ ikShvAkUNA.n tu yenAhamanR^iNaH syAM dvijottama . tattvattaH prAptumichchhAmi vara.n vedavidAM vara .. 11..\\ apatyAyepsitAM mahyaM mahiShI.n gantumarhasi . shIlarUpaguNopetAmikShvAkukulavR^iddhaye .. 12..\\ g dadAnItyeva ta.n tatra rAjAnaM pratyuvAcha ha . vasiShThaH parameShvAsa.n satyasandho dvijottamaH .. 13..\\ tataH pratiyayau kAle vasiShThaH sahito.anagha . khyAtaM puravara.n lokeShvayodhyAM manujeshvaraH .. 14..\\

taM prajAH pratimodantyaH sarvAH pratyudyayustadA . vipApmAnaM mahAtmAna.n divaukasa iveshvaram .. 15..\\ achirAtsa manuShyendro nagarIM puNyakarmaNAm . vivesha sahitastena vasiShThena mahAtmanA .. 16..\\ dadR^ishusta.n tato rAjannayodhyAvAsino janAH . puShyeNa sahita.n kAle divAkaramivoditam .. 17..\\ sa hi tAM pUrayAmAsa lakShmyA lakShmIvatA.n varaH . ayodhyA.n vyoma shItAMshuH sharatkAla ivoditaH .. 18..\\ sa.nsikta mR^iShTapanthAnaM patAkochchhraya bhUShitam . manaH prahlAdayAmAsA tasya tatpuramuttamam .. 19..\\ tuShTapuShTajanAkIrNA sA purI kurunandana . ashobhata tadA tena shakreNevAmarAvatI .. 20..\\ tataH praviShTe rAjendre tasminrAjani tAM purIm . tasya rAGYa AGYayA devI vasiShThamupachakrame .. 21..\\ R^itAvatha maharShiH sa sambabhUva tayA saha . devyA divyena vidhinA vasiShThaH shreShTha bhAgR^iShiH .. 22..\\ atha tasyA.n samutpanne garbhe sa munisattamaH . rAGYAbhivAditastena jagAma punarAshramam .. 23..\\ dIrghakAladhR^ita.n garbha.n suShAva na tu taM yadA . sAtha devyashmanA kukShiM nirbibheda tadA svakam .. 24..\\ dvAdashe.atha tato varShe sa jaGYe manujarShabha . ashmako nAma rAjarShiH potana.n yo nyaveshayat .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 169} g AshramasthA tataH putramadR^ishyantI vyajAyata . shakteH kulakara.n rAjandvitIyamiva shaktinam .. 1..\\ jAtakarmAdikAstasya kriyAH sa munipu~NgavaH . pautrasya bharatashreShTha chakAra bhagavAnsvayam .. 2..\\ parAsushcha yatastena vasiShThaH sthApitastadA . garbhasthena tato loke parAshara iti smR^itaH .. 3..\\ amanyata sa dharmAtmA vasiShThaM pitara.n tadA . janmaprabhR^iti tasmiMshcha pitarIva vyavartata .. 4..\\ sa tAta iti viprarShi.n vasiShThaM pratyabhAShata . mAtuH samakSha.n kaunteya adR^ishyantyAH parantapa .. 5..\\ tAteti paripUrNArtha.n tasya tanmadhura.n vachaH . adR^ishyantyashrupUrNAkShI shR^iNvantI tamuvAcha ha .. 6..\\ mA tAta tAta tAteti na te tAto mahAmuniH . rakShasA bhakShitastAta tava tAto vanAntare .. 7..\\ manyase ya.n tu tAteti naiSha tAtastavAnagha . AryastveSha pitA tasya pitustava mahAtmanaH .. 8..\\ sa evamukto duHkhArtaH satyavAgR^iShisattamaH . sarvalokavinAshAya mati.n chakre mahAmanAH .. 9..\\ ta.n tathA nishchitAtmAnaM mahAtmAnaM mahAtapAH . vasiShTho vArayAmAsa hetunA yena tachchhR^iNu .. 10..\\ vas kR^itavIrya iti khyAto babhUva nR^ipatiH kShitau . yAjyo vedavidA.n loke bhR^igUNAM pArthivarShabhaH .. 11..\\ sa tAnagrabhujastAta dhAnyena cha dhanena cha . somAnte tarpayAmAsa vipulena vishAM patiH .. 12..\\ tasminnR^ipatishArdUle svaryAte.atha kadA chana . babhUva tatkuleyAnA.n dravyakAryamupasthitam .. 13..\\ te bhR^igUNA.n dhana.n GYAtvA rAjAnaH sarva eva ha . yAchiShNavo.abhijagmustA.nstAta bhArgava sattamAn .. 14..\\ bhUmau tu nidadhuH ke chidbhR^igavo dhanabhakShayam . daduH ke chiddvijAtibhyo GYAtvA kShatriyato bhayam .. 15..\\ bhR^igavastu daduH ke chitteShA.n vittaM yathepsitam . kShatriyANA.n tadA tAta kAraNAntara darshanAt .. 16..\\

tato mahItala.n tAta kShatriyeNa yadR^ichchhayA . khAnatAdhigata.n vitta.n kena chidbhR^iguveshmani . tadvitta.n dadR^ishuH sarve sametAH kShatriyarShabhAH .. 17..\\ avamanya tataH kopAdbhR^igU.nstA~nsharaNAgatAn . nijaghnuste maheShvAsAH sarvA.nstAnnishitaiH sharaiH . A garbhAdanukR^intantashcherushchaiva vasundharAm .. 18..\\ tata uchchhidyamAneShu bhR^iguShvevaM bhayAttadA . bhR^igupatnyo giri.n tAta himavantaM prapedire .. 19..\\ tAsAmanyatamA garbhaM bhayAddAdhAra taijasam . UruNaikena vAmorurbhartuH kulavivR^iddhaye . dadR^ishurbrAhmaNI.n tAM te dIpyamAnA.n svatejasA .. 20..\\ atha garbhaH sa bhittvoruM brAhmaNyA nirjagAma ha . muShNandR^iShTIH kShatriyANAM madhyAhna iva bhAskaraH . tatashchakShurviyuktAste giridurgeShu babhramuH .. 21..\\ tataste moghasa~NkalpA bhayArtAH kShatriyarShabhAH . brahmaNI.n sharaNa.n jagmurdR^iShTyarthaM tAmaninditAm .. 22..\\ UchushchainAM mahAbhAgA.n kShatriyAste vichetasaH . jyotiH prahINA duHkhArtAH shAntArchiSha ivAgnayaH .. 23..\\ bhagavatyAH prasAdena gachchhetkShatra.n sachakShuSham . upAramya cha gachchhema sahitAH pApakarmaNaH .. 24..\\ saputrA tvaM prasAdaM naH sarveShA.n kartumarhasi . punardR^iShTipradAnena rAGYaH santrAtumarhasi .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 170} braahmanii nAha.n gR^ihNAmi vastAta dR^iShTIrnAsti ruShAnvitA . aya.n tu bhargavo nUnamUrujaH kupito.adya vaH .. 1..\\ tena chakShUMShi vastAta nUna.n kopAnmahAtmanA . smaratA nihatAnbandhUnAdattAni na saMshayaH .. 2..\\ garbhAnapi yadA yUyaM bhR^igUNA.n ghnata putrakAH . tadAyamUruNA garbho mayA varShashata.n dhR^itaH .. 3..\\ ShaDa~NgashchAkhilo veda ima.n garbhasthameva hi . vivesha bhR^iguvaMshasya bhUyaH priyachikIrShayA .. 4..\\ so.ayaM pitR^ivadhAnnUna.n krodhAdvo hantumichchhati . tejasA yasya divyena chakShUMShi muShitAni vaH .. 5..\\ tamima.n tAta yAchadhvamaurvaM mama sutottamam . aya.n vaH praNipAtena tuShTo dR^iShTIrvimokShyati .. 6..\\ g evamuktAstataH sarve rAjAnaste tamUrujam . UchuH prasIdeti tadA prasAda.n cha chakAra saH .. 7..\\ anenaiva cha vikhyAto nAmnA lokeShu sattamaH . sa aurva iti viprarShirUruM bhittvA vyajAyata .. 8..\\ chakShUMShi pratilabhyAtha pratijjagmustato nR^ipAH . bhArgavastu munirmene sarvalokaparAbhavam .. 9..\\ sachakre tAta lokAnA.n vinAshAya mahAmanAH . sarveShAmeva kArtsnyena manaH pravaNamAtmanaH .. 10..\\ ichchhannapachiti.n kartuM bhR^igUNAM bhR^igusattamaH . sarvalokavinAshAya tapasA mahataidhitaH .. 11..\\ tApayAmAsa lokAnsa sadevAsuramAnuShAn . tapasogreNa mahatA nandayiShyanpitAmahAn .. 12..\\ tatastaM pitarastAta viGYAya bhR^igusattamam . pitR^ilokAdupAgamya sarva Uchurida.n vachaH .. 13..\\ aurva dR^iShTaH prabhAvaste tapasograsya putraka . prasAda.n kuru lokAnAM niyachchha krodhamAtmanaH .. 14..\\ nAnIshairhi tadA tAta bhR^igubhirbhAvitAtmabhiH . vadho.abhyupekShitaH sarvaiH kShatriyANA.n vihi.nsatAm .. 15..\\ AyuShA hi prakR^iShTena yadA naH kheda Avishat . tadAsmAbhirvadhastAta kShatriyairIpsitaH svayam .. 16..\\

nikhAta.n taddhi vai vittaM kena chidbhR^iguveshmani . vairAyaiva tadA nyasta.n kShatriyAnkopayiShNubhiH . ki.n hi vittena naH kAryaM svargepsUnA.n dvijarShabha .. 17..\\ yadA tu mR^ityurAdAtuM na naH shaknoti sarvashaH . tadAsmAbhiraya.n dR^iShTa upAyastAta saMmataH .. 18..\\ AtmahA cha pumA.nstAta na lokA.Nllabhate shubhAn . tato.asmAbhiH samIkShyaivaM nAtmanAtmA vinAshitaH .. 19..\\ na chaitannaH priya.n tAta yadidaM kartumichchhasi . niyachchhedaM manaH pApAtsarvalokaparAbhavAt .. 20..\\ na hi naH kShatriyAH ke chinna lokAH sapta putraka . dUShayanti tapastejaH krodhamutpatita.n jahi .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 171} aaurva uktavAnasmi yA.n krodhAtpratiGYAM pitarastadA . sarvalokavinAshAya na sA me vitathA bhavet .. 1..\\ vR^ithA roShA pratiGYo hi nAha.n jIvitumutsahe . anistIrNo hi mA.n roSho dahedagnirivAraNim .. 2..\\ yo hi kAraNataH krodha.n sa~njAta.n kShantumarhati . nAla.n sa manujaH samyaktrivargaM parirakShitum .. 3..\\ ashiShTAnAM niyantA hi shiShTAnAM parirakShatA . sthAne roShaH prayuktaH syAnnR^ipaiH svargajigIShubhiH .. 4..\\ ashrauShamahamUrustho garbhashayyA gatastadA . ArAvaM mAtR^ivargasya bhR^igUNA.n kShatriyairvadhe .. 5..\\ sAmarairhi yadA lokairbhR^igUNA.n kShatriyAdhamaiH . AgarbhotsAdana.n kShAntaM tadA mAM manyurAviShat .. 6..\\ ApUrNa koshAH kila me mAtaraH pitarastathA . bhayAtsarveShu lokeShu nAdhijagmuH parAyaNam .. 7..\\ tAnbhR^igUNA.n tadA dArAnkashchinnAbhyavapadyata . yadA tadA dadhAreyamUruNaikena mA.n shubhA .. 8..\\ pratiSheddhA hi pApasya yadA lokeShu vidyate . tadA sarveShu lokeShu pApakR^innopapadyate .. 9..\\ yadA tu pratiSheddhAraM pApo na labhate kva chit . tiShThanti bahavo loke tadA pApeShu karmasu .. 10..\\ jAnannapi cha yanpApa.n shaktimAnna niyachchhati . IshaH sanso.api tenaiva karmaNA samprayujyate .. 11..\\ rAjabhishcheshvaraish chaiva yadi vai pitaro mama . shaktairna shakitA trAtumiShTaM matveha jIvitum .. 12..\\ ata eShAmaha.n kruddho lokAnAmIshvaro.adya san . bhavatA.n tu vacho nAhamala.n samativartitum .. 13..\\ mama chApi bhavedetadIshvarasya sato mahat . upekShamANasya punarlokAnA.n kilbiShAdbhayam .. 14..\\ yashchAyaM manyujo me.agnirlokAnAdAtumichchchhati . dahedeSha cha mAmeva nigR^ihItaH svatejasA .. 15..\\ bhavatA.n cha vijAnAmi sarvalokahitepsutAm . tasmAdvidadhva.n yachchhreyo lokAnAM mama cheshvarAH .. 16..\\ pitarah ya eSha manyujaste.agnirlokAnAdAtumichchhati . apsu taM mu~ncha bhadra.n te lokA hyapsu pratiShThitAH .. 17..\\ Apo mayAH sarvarasAH sarvamApo maya.n jagat . tasmAdapsu vimu~nchema.n krodhAgniM dvijasattama .. 18..\\ aya.n tiShThatu te vipra yadIchchhasi mahodadhau . manyujo.agnirdahannApo lokA hyApo mayAH smR^itAH .. 19..\\ evaM pratiGYA.n satyeya.n tavAnagha bhaviShyati . na chaiva sAmarA lokA gamiShyanti parAbhavam .. 20..\\ vas

tatasta.n krodhajaM tAta aurvo.agni.n varuNAlaye . utsasarga sa chaivApa upayu~Nkte mahodadhau .. 21..\\ mahaddhaya shiro bhUtvA yattadvedavido viduH . tama~NgimudgiranvaktrAtpibatyApo mahodadhau .. 22..\\ tasmAttvamapi bhadra.n te na lokAnhantumarhasi . parAshara parAndharmA~njAna~nGYAnavatA.n vara .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 172} g evamuktaH sa viprarShirvasiShThena mahAtmanA . nyayachchhadAtmanaH kopa.n sarvalokaparAbhavAt .. 1..\\ Ije cha sa mahAtejAH sarvavedavidA.n varaH . R^iShI rAkShasa satreNa shAkteyo.atha parAsharaH .. 2..\\ tato vR^iddhAMshcha bAlAMshcha rAkShasAnsa mahAmuniH . dadAha vitate yaGYe shaktervadhamanusmaran .. 3..\\ na hi ta.n vArayAmAsa vasiShTho rakShasAM vadhAt . dvitIyAmasya mA bhA~NkShaM pratijAmiti nishchayAt .. 4..\\ trayANAM pAvakAnA.n sa satre tasminmahAmuniH . AsItpurastAddIptAnA.n chaturtha iva pAvakaH .. 5..\\ tena yaGYena shubhreNa hUyamAnena yuktitaH . tadvidIpitamAkAsha.n sUryeNeva ghanAtyaye .. 6..\\ ta.n vasiShThAdayaH sarve munayastatra menire . tejasA divi dIpyanta.n dvitIyamiva bhAskaram .. 7..\\ tataH paramaduShprApamanyairR^iShirudAradhIH . samApipayiShuH satra.n tamatriH samupAgamat .. 8..\\ tathA pulastyaH pulahaH kratushchaiva mahAkratum . upAjagmuramitraghna rakShasA.n jIvitepsayA .. 9..\\ pulastyastu vadhAtteShA.n rakShasAM bharatarShabha . uvAcheda.n vachaH pArtha parAsharamarindamam .. 10..\\ kachchittAtApavighna.n te kachchinnandasi putraka . ajAnatAmadoShANA.n sarveShAM rakShasAM vadhAt .. 11..\\ prajochchhedamimaM mahya.n sarvaM somapa sattama . adharmiShTha.n variShThaH sankuruShe tvaM parAshara . rAjA kalmAShapAdashcha divamAroDhumichchhati .. 12..\\ ye cha shaktyavarAH putrA vasiShThasya mahAmuneH . te cha sarve mudA yuktA modante sahitAH suraiH . sarvametadvasiShThasya vidita.n vai mahAmune .. 13..\\ rakShasA.n cha samuchchheda eSha tAta tapasvinAm . nimittabhUtastva.n chAtra kratau vAsiShThanandana . sa satraM mu~ncha bhadra.n te samAptamidamastu te .. 14..\\ evamuktaH pulastyena vasiShThena cha dhImatA . tadA samApayAmAsa satra.n shAktiH parAsharaH .. 15..\\ sarvarAkShasa satrAya sambhR^itaM pAvakaM muniH . uttare himavatpArshve utsasarja mahAvane .. 16..\\ sa tatrAdyApi rakShA.nsi vR^ikShAnashmAna eva cha . bhakShayandR^ishyate vahniH sadA parvaNi parvaNi .. 17..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 173} aarj rAGYA kalmAShapAdena gurau brahmavidA.n vare . kAraNa.n kiM puraskR^itya bhAryA vai saMniyojitA .. 1..\\ jAnatA cha para.n dharma.n lokyaM tena mahAtmanA . agamyAgamana.n kasmAdvasiShThena mahAtmanA . kR^ita.n tena purA sarva.n vaktumarhasi pR^ichchhataH .. 2..\\ g dhana~njaya nibodheda.n yanmA.n tvaM paripR^ichchhasi . vasiShThaM prati durdharSha.n tathAmitra sahaM nR^ipam .. 3..\\ kathita.n te mayA pUrva.n yathA shaptaH sa pArthivaH .

shaktinA bharatashreShTha vAsiShThena mahAtmanA .. 4..\\ sa tu shApavashaM prAptaH krodhaparyAkulekShaNaH . nirjagAma purAdrAjA saha dAraH parantapaH .. 5..\\ araNyaM nirjana.n gatvA sadAraH parichakrame . nAnAmR^igagaNAkIrNaM nAnA sattvasamAkulam .. 6..\\ nAnAgulmalatAchchhannaM nAnAdrumasamAvR^itam . araNya.n ghorasaMnAda.n shApagrastaH paribhraman .. 7..\\ sa kadA chitkShudhAviShTo mR^igayanbhakShamAtmanaH . dadarsha suparikliShTaH kasmiMsh chidvananirjhare . brAhmaNIM brAhmaNa.n chaiva maithunAyopasa~Ngatau .. 8..\\ tau samIkShya tu vitrastAvakR^itArthau pradhAvitau . tayoshcha dravatorvipra.n jagR^ihe nR^ipatirbalAt .. 9..\\ dR^iShTvA gR^ihItaM bhartAramatha brAhmaNyabhAShata . shR^iNu rAjanvacho mahya.n yattvAM vakShyAmi suvrata .. 10..\\ AdityavaMshaprabhavastva.n hi lokaparishrutaH . apramattaH sthito dharme gurushushrUShaNe rataH .. 11..\\ shApaM prApto.asi durdharShe na pApa.n kartumarhasi . R^itukAle tu samprApte bhartrAsmyadya samAgatA .. 12..\\ akR^itArthA hyahaM bhartrA prasavArthashcha me mahAn . prasIda nR^ipatishreShTha bhartA me.aya.n visR^ijyatAm .. 13..\\ eva.n vikroshamAnAyAstasyAH sa sunR^isha.nsakR^it . bhartAraM bhakShayAmAsa vyAghormR^igamivepsitam .. 14..\\ tasyAH krodhAbhibhUtAyA yadashrunyapatadbhuvi . so.agniH samabhavaddIptasta.n cha desha.n vyadIpayat .. 15..\\ tataH sA shokasantaptA bhartR^ivyasanaduHkhitA . kalmAShapAda.n rAjarShimashapadbrAhmaNI ruShA .. 16..\\ yasmAnmamAkR^itArthAyAstvayA kShudranR^isha.nsavat . prekShantyA bhakShito me.adya prabhurbhartA mahAyashAH .. 17..\\ tasmAttvamapi durbuddhe machchhApaparivikShataH . patnImR^itAvanuprApya sadyastyakShyasi jIvitam .. 18..\\ yasya charShervasiShThasya tvayA putrA vinAshitAH . tena sa~Ngamya te bhAryA tanaya.n janayiShyati . sa te vaMshakaraH putro bhaviShyati nR^ipAdhama .. 19..\\ eva.n shaptvA tu rAjAnaM sA tamA~NgirasI shubhA . tasyaiva saMnidhau dIptaM pravivesha hutAshanam .. 20..\\ vasiShThashcha mahAbhAgaH sarvametadapashyata . GYAnayogena mahatA tapasA cha parantapa .. 21..\\ muktashApashcha rAjarShiH kAlena mahatA tataH . R^itukAle.abhipatito madayantyA nivAritaH .. 22..\\ na hi sasmAra nR^ipatista.n shApaM shApamohitaH . devyAH so.atha vachaH shrutvA sa tasyA nR^ipasattamaH . ta.n cha shApamanusmR^itya paryatapyadbhR^ishaM tadA .. 23..\\ etasmAtkAraNAdrAjA vasiShTha.n saMnyayojayat . svadAre bharatashreShTha shApadoShasamanvitaH .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 174} aarj asmAkamanurUpo vai yaH syAdgandharva vedavit . purohitastamAchakShva sarva.n hi vidita.n tava .. 1..\\ g yavIyAndevalasyaiSha vane bhrAtA tapasyati . dhaumya utkochake tIrthe ta.n vR^iNudhvaM yadIchchhatha .. 2..\\ vai tato.arjuno.astramAgneyaM pradadau tadyathAvidhi . gandharvAya tadA prIto vachana.n chedamabravIt .. 3..\\ tvayyeva tAvattiShThantu hayA gandharvasattama .

karmakAle grahIShyAmi svasti te.asviti chAbravIt .. 4..\\ te.anyonyamabhisampUjya gandharvaH pANDavAsh cha ha . ramyAdbhAgI rathI kachchhAdyathAkAmaM pratasthire .. 5..\\ tata utkochana.n tIrthaM gatvA dhaumyAshramaM tu te . ta.n vavruH pANDavA dhaumyaM paurohityAya bhArata .. 6..\\ tAndhaumyaH pratijagrAha sarvavedavidA.n varaH . pAdyena phalamUlena paurohityena chaiva ha .. 7..\\ te tadAsha.nsire labdhA.n shriyaM rAjya.n cha pANDavAH . taM brAhmaNaM puraskR^itya pA~nchAlyAshcha svaya.nvaram .. 8..\\ mAtR^iShaShThAstu te tena guruNA sa~NgatAstadA . nAthavantamivAtmAnaM menire bharatarShabhAH .. 9..\\ sa hi vedArtha tattvaGYasteShA.n gururudAradhIH . tena dharmavidA pArthA yAjyAH sarvavidA kR^itAH .. 10..\\ vIrA.nstu sa hi tAnmene prAptarAjyAnsvadharmataH . buddhivIryabalotsAhairyuktAndevAnivAparAn .. 11..\\ kR^itasvastyayanAstena tataste manujAdhipAH . menire sahitA gantuM pA~nchAlyAsta.n svaya.nvaram .. 12..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 175} vai tataste narashArdUlA bhrAtaraH pa~ncha pANDavAH . prayayurdraupadI.n draShTuM taM cha devamahotsavam .. 1..\\ te prayAtA naravyAghrA mAtrA saha parantapAH . brAhmaNAndadR^ishurmArge gachchhataH sagaNAnbahUn .. 2..\\ tAnUchurbrAhmaNA rAjanpANDavAnbrahmachAriNaH . kva bhavanto gamiShyanti uto vAgachchhateti ha .. 3..\\ y AgatAnekachakrAyAH sodaryAndeva darshinaH . bhavanto hi vijAnantu sahitAnmAtR^ichAriNaH .. 4..\\ braahmanaah gachchhatAdyaiva pA~nchAlAndrupadasya niveshanam . svaya.nvaro mahA.nstatra bhavitA sumahAdhanaH .. 5..\\ ekasArthaM prayAtAH smo vayamapyatra gAminaH . tatra hyadbhutasa~NkAsho bhavitA sumahotsavaH .. 6..\\ yaGYasenasya duhitA drupadasya mahAtmanaH . vedImadhyAtsamutpannA padmapatra nibhekShaNA .. 7..\\ darshanIyAnavadyA~NgI sukumArI manasvinI . dhR^iShTadyumnasya bhaginI droNa shatroH pratApinaH .. 8..\\ yo jAtaH kavachI khaDgI sasharaH sasharAsanaH . susamiddhe mahAbAhuH pAvake pAvakaprabhaH .. 9..\\ svasA tasyAnavadyA~NgI draupadI tanumadhyamA . nIlotpalasamo gandho yasyAH kroshAtpravAyati .. 10..\\ tA.n yaGYasenasya sutAM svaya.nvarakR^itakShaNAm . gachchhAmahe vaya.n draShTuM taM cha devamahotsavam .. 11..\\ rAjAno rAjaputrAshcha yajvAno bhUridakShiNAH . svAdhyAyavantaH shuchayo mahAtmAno yatavratAH .. 12..\\ taruNA darshanIyAshcha nAnAdeshasamAgatAH . mahArathAH kR^itAstrAshcha samupaiShyanti bhUmipAH .. 13..\\ te tatra vividhAndAyAnvijayArthaM nareshvarAH . pradAsyanti dhana.n gAshcha bhakShyaM bhojyaM cha sarvashaH .. 14..\\ pratigR^ihya cha tatsarva.n dR^iShTvA chaiva svaya.nvaram . anubhUyotsava.n chaiva gamiShyAmo yathepsitam .. 15..\\ naTA vaitAlikAshchaiva nartakAH sUtamAgadhAH . niyodhakAshcha deshebhyaH sameShyanti mahAbalAH .. 16..\\ eva.n kautUhalaM kR^itvA dR^iShTvA cha pratigR^ihya cha . sahAsmAbhirmahAtmAnaH punaH pratinivartsyatha .. 17..\\

darshanIyAMshcha vaH sarvAndevarUpAnavasthitAn . samIkShya kR^iShNA varayetsa~NgatyAnyatama.n varam .. 18..\\ ayaM bhrAtA tava shrImAndarshanIyo mahAbhujaH . niyudhyamAno vijayetsa~NgatyA draviNaM bahu .. 19..\\ y paramaM bho gamiShyAmo draShTu.n devamahotsavam . bhavadbhiH sahitAH sarve kanyAyAsta.n svaya.nvaram .. 20..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 176} vai evamuktAH prayAtAste pANDavA janamejaya . rAGYA dakShiNapA~nchAlAndrupadenAbhirakShitAn .. 1..\\ tataste taM mahAtmAna.n shuddhAtmAnamakalmaSham . dadR^ishuH pANDavA rAjanpathi dvaipAyana.n tadA .. 2..\\ tasmai yathAvatsatkAra.n kR^itvA tena cha sAntvitAH . kathAnte chAbhyanuGYAtAH prayayurdrupada kShayam .. 3..\\ pashyanto ramaNIyAni vanAni cha sarA.nsi cha . tatra tatra vasantashcha shanairjagmurmahArathAH .. 4..\\ svAdhyAyavantaH shuchayo madhurAH priyavAdinaH . AnupUrvyeNa samprAptAH pA~nchAlAnkurunandanAH .. 5..\\ te tu dR^iShTvA pura.n tachcha skandhAvAraM cha pANDavAH . kumbhakArasya shAlAyAM nivesha.n chakrire tadA .. 6..\\ tatra bhaikSha.n samAjahrurbrAhmIM vR^ittiM samAshritAH . tAMshcha prAptA.nstadA vIrA~njaGYire na narAH kva chit .. 7..\\ yaGYasenasya kAmastu pANDavAya kirITine . kR^iShNA.n dadyAmiti sadA na chaitadvivR^iNoti saH .. 8..\\ so.anveShamANaH kaunteyAnpA~nchAlyo janamejaya . dR^iDha.n dhanuranAyamyaM kArayAmAsa bhArata .. 9..\\ yantra.n vaihAyasa.n chApi kArayAmAsa kR^itrimam . tena yantreNa sahita.n rAjA lakShya.n cha kA~nchanam .. 10..\\ drupada ida.n sajya.n dhanuH kR^itvA sajyenAnena sAyakaiH . atItya lakShya.n yo veddhA sa labdhA matsutAm iti .. 11..\\ vai iti sa drupado rAjA sarvataH samaghoShayat . tachchhrutvA pArthivAH sarve samIyustatra bhArata .. 12..\\ R^iShayashcha mahAtmAnaH svaya.nvaradidR^ikShayA . duryodhana purogAshcha sakarNAH kuravo nR^ipa .. 13..\\ brAhmaNAshcha mahAbhAgA deshebhyaH samupAgaman . te.abhyarchitA rAjagaNA drupadena mahAtmanA .. 14..\\ tataH paurajanAH sarve sAgaroddhUta niHsvanAH . shishumAra puraM prApya nyavisha.nste cha pArthivAH .. 15..\\ prAguttareNa nagarAdbhUmibhAge same shubhe . samAjavATaH shushubhe bhavanaiH sarvatovR^itaH .. 16..\\ prAkAraparikhopeto dvAratoraNa maNDitaH . vitAnena vichitreNa sarvataH samavastR^itaH .. 17..\\ tUryaughashatasa~NkIrNaH parArdhyAguru dhUpitaH . chandanodakasiktashcha mAlyadAmaishcha shobhitaH .. 18..\\ kailAsashikharaprakhyairnabhastalavilekhibhiH . sarvataH sa.nvR^itairnaddhaH prAsAdaiH sukR^itochchhritaiH .. 19..\\ suvarNajAlasa.nvItairmaNikuTTima bhUShitaiH . sukhArohaNa sopAnairmahAsanaparichchhadaiH .. 20..\\ agrAmyasamavachchhannairagurUttamavAsitaiH . ha.nsAchchha varNairbahubhirAyojanasugandhibhiH .. 21..\\

asambAdha shatadvAraiH shayanAsanashobhitaiH . bahudhAtupinaddhA~Ngairhimavachchhikharairiva .. 22..\\ tatra nAnAprakAreShu vimAneShu svala~NkR^itAH . spardhamAnAstadAnyonyaM niSheduH sarvapArthivAH .. 23..\\ tatropaviShTAndadR^ishurmahAsattvaparAkramAn . rAjasi.nhAnmahAbhAgAnkR^iShNAguru vibhUShitAn .. 24..\\ mahAprasAdAnbrahmaNyAnsvarAShTra parirakShiNaH . priyAnsarvasya lokasya sukR^itaiH karmabhiH shubhaiH .. 25..\\ ma~ncheShu cha parArdhyeShu paurajAnapadA janAH . kR^iShNA darshanatuShTyartha.n sarvataH samupAvishan .. 26..\\ brAhmaNaiste cha sahitAH pANDavAH samupAvishan . R^iddhiM pA~nchAlarAjasya pashyantastAmanuttamAm .. 27..\\ tataH samAjo vavR^idhe sa rAjandivasAnbahUn . ratnapradAna bahulaH shobhito naTanartakaiH .. 28..\\ vartamAne samAje tu ramaNIye.ahni ShoDashe . AplutA~NgI suvasanA sarvAbharaNabhUShitA .. 29..\\ vIra kA.nsyamupAdAya kA~nchana.n samala~NkR^itam . avatIrNA tato ra~Nga.n draupadI bharatarShabha .. 30..\\ purohitaH somakAnAM mantravidbrAhmaNaH shuchiH . paristIrya juhAvAgnimAjyena vidhinA tadA .. 31..\\ sa tarpayitvA jvalanaM brAhmaNAnsvasti vAchya cha . vArayAmAsa sarvANi vAditrANi samantataH .. 32..\\ niHshabde tu kR^ite tasmindhR^iShTadyumno vishAM pate . ra~Ngamadhyagatastatra meghagambhIrayA girA . vAkyamuchchairjagAdeda.n shlakShNamarthavaduttamam .. 33..\\ ida.n dhanurlakShyamime cha bANAH shR^iNvantu me pArthivAH sarva eva . yantrachchhidreNAbhyatikramya lakShyaM samarpayadhva.n khagamairdashArdhaiH .. 34..\\ etatkartA karma suduShkaraM yaH kulena rUpeNa balena yuktaH . tasyAdya bhAryA bhaginI mameyaM kR^iShNA bhavitrI na mR^iShA bravImi .. 35..\\ tAnevamuktvA drupadasya putraH pashchAdida.n draupadImabhyuvAcha . nAmnA cha gotreNa cha karmaNA cha sa~NkIrtaya.nstAnnR^ipatInsametAn .. 36..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 177} dhr duryodhano durviShaho durmukho duShpradharShaNaH . viviMshatirvikarNashcha saho duHshAsanaH samaH .. 1..\\ yuyutsurvAtavegashcha bhImavegadharastathA . ugrAyudho balAkI cha kanakAyurvirochanaH .. 2..\\ sukuNDalashchitrasenaH suvarchAH kanakadhvajaH . nandako bAhushAlI cha kuNDajo vikaTastathA .. 3..\\ ete chAnye cha bahavo dhArtarATrA mahAbalAH . karNena sahitA vIrAstvadartha.n samupAgatAH . shatasa~NkhyA mahAtmAnaH prathitAH kShatriyarShabhAH .. 4..\\ shakunishcha balashchaiva vR^iShako.atha bR^ihadbalaH . ete gAndhara rAjasya sutAH sarve samAgatAH .. 5..\\ ashvatthAmA cha bhojashcha sarvashastrabhR^itA.n varau . samavetau mahAtmAnau tvadarthe samala~NkR^itau .. 6..\\ bR^ihanto maNimAMshchaiva daNDadhArashcha vIryavAn . sahadevo jayatseno meghasandhishcha mAgadhaH .. 7..\\ virATaH saha putrAbhyA.n sha~NkhenaivottareNa cha . vArdhakShemiH suvarchAshcha senA bindushcha pArthivaH .. 8..\\ abhibhUH saha putreNa sudAmnA cha suvarchasA . sumitraH sukumArashcha vR^ikaH satyadhR^itistathA .. 9..\\ sUryadhvajo rochamAno nIlashchitrAyudhastathA .

aMshumAMshchekitAnashcha shreNimAMshcha mahAbalaH .. 10..\\ samudrasenaputrashcha chandra senaH pratApavAn . jalasandhaH pitA putrau sudaNDo daNDa eva cha .. 11..\\ pauNDrako vAsudevashcha bhagadattashcha vIryavAn . kali~NgastAmraliptashcha pattanAdhipatistathA .. 12..\\ madrarAjastathA shalyaH sahaputro mahArathaH . rukmA~Ngadena vIreNa tathA rukmarathena cha .. 13..\\ kauravyaH somadattashcha putrAshchAsya mahArathAH . samavetAstrayaH shUrA bhUrirbhUrishravAH shalaH .. 14..\\ sudakShiNashcha kAmbojo dR^iDhadhanvA cha kauravaH . bR^ihadbalaH suSheNashcha shibiraushInarastathA .. 15..\\ sa~NkarShaNo vAsudevo raukmiNeyashcha vIryavAn . sAmbashcha chAru deShNashcha sAraNo.atha gadastathA .. 16..\\ akrUraH sAtyakishchaiva uddhavashcha mahAbalaH . kR^itavarmA cha hArdikyaH pR^ithurvipR^ithureva cha .. 17..\\ viDUrathashcha ka~Nkashcha samIkaH sAramejayaH . vIro vAtapatishchaiva jhillI piNDArakastathA . ushInarashcha vikrAnto vR^iShNayaste prakIrtitAH .. 18..\\ bhagIratho bR^ihatkShatraH saindhavashcha jayadrathaH . bR^ihadratho bAhlikashcha shrutAyushcha mahArathaH .. 19..\\ ulUkaH kaitavo rAjA chitrA~Ngada shubhA~Ngadau . vatsa rAjashcha dhR^itimAnkosalAdhipatistathA .. 20..\\ ete chAnye cha bahavo nAnAjanapadeshvarAH . tvadarthamAgatA bhadre kShatriyAH prathitA bhuvi .. 21..\\ ete vetsyannti vikrAntAstvadartha.n lakShyamuttamam . vidhyeta ya ima.n lakShyaM varayethAH shubhe.adya tam .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 178} vai te.ala~NkR^itAH kuNDalino yuvAnaH paraspara.n spardhamAnAH sametAH . astraM bala.n chAtmani manyamAnAH sarve samutpeturaha.n kR^itena .. 1..\\ rUpeNa vIryeNa kulena chaiva dharmeNa chaivApi cha yauvanena . samR^iddhadarpA madavegabhinnA mattA yathA haimavatA gajendrAH .. 2..\\ paraspara.n spardhayA prekShamANAH sa~NkalpajenApi pariplutA~NgAH . kR^iShNA mamaiShetyabhibhAShamANA nR^ipAsanebhyaH sahasopatasthuH .. 3..\\ te kShatriyA ra~Nga gatAH sametA jigIShamANA drupadAtmajA.n tAm . chakAshire parvatarAjakanyAm umA.n yathA devagaNAH sametAH .. 4..\\ kandarpa bANAbhinipIDitA~NgAH kR^iShNAgataiste hR^idayairnarendrAH . ra~NgAvatIrNA drupadAtmajArthaM dveShyAnhi chakruH suhR^ido.api tatra .. 5..\\ athAyayurdevagaNA vimAnai rudrAdityA vasavo.athAshvinau cha . sAdhyAsh cha sarve marutastathaiva yamaM puraskR^itya dhaneshvara.n cha .. 6..\\ daityAH suparNAshcha mahoragash cha devarShayo guhyakAshchAraNAsh cha . vishvAvasurnArada parvatau cha gandharvamukhyAshcha sahApsarobhiH .. 7..\\ halAyudhastatra cha keshavash cha vR^iShNyandhakAshchaiva yathA pradhAnAH . prekShA.n sma chakruryadupu~NgavAste

sthitAshcha kR^iShNasya mate babhUvuH .. 8..\\ dR^iShTvA hi tAnmattagajendra rUpAn pa~nchAbhipadmAniva vAraNendrAn . bhasmAvR^itA~NgAniva havyavAhAn pArthAnpradadhyau sa yadupravIraH .. 9..\\ shasha.nsa rAmAya yudhiShThira.n cha bhIma.n cha jiShNuM cha yamau cha vIrau . shanaiH shanaistAMshcha nirIkShya rAmo janArdanaM prItamanA dadarsha .. 10..\\ anye tu nAnA nR^ipaputrapautrAH kR^iShNA gatairnetramanaH svabhAvaiH . vyAyachchhamAnA dadR^ishurbhramantIM sandaShTa dantachchhadatAmravaktrAH .. 11..\\ tathaiva pArthAH pR^ithu bAhavaste vIrau yamau chaiva mahAnubhAvau . tA.n draupadIM prekShya tadA sma sarve kandarpa bANAbhihatA babhUvuH .. 12..\\ devarShigandharvasamAkula.n tat suparNanAgAsurasiddhajuShTam . divyena gandhena samAkula.n cha divyaishcha mAlyairavakIryamANam .. 13..\\ mahAsvanairdundubhinAditaish cha babhUva tatsa~NkulamantarikSham . vimAnasambAdhamabhUtsamantAt saveNu vINA paNavAnunAdam .. 14..\\ tatastu te rAjagaNAH krameNa kR^iShNA nimittaM nR^ipa vikramantaH . tatkArumuka.n sa.nhananopapannaM sajyaM na shekustarasApi kartum .. 15..\\ te vikramantaH sphuratA dR^iDhena niShkR^iShyamANA dhanuShA narendrAH . vicheShTamAnA dharaNItalasthA dInA adR^ishyanta vibhagna chittAH .. 16..\\ hAhAkR^ita.n taddhanuShA dR^iDhena niShpiShTabhagnA~Ngada kuNDala.n cha . kR^iShNA nimitta.n vinivR^ittabhAvaM rAGYA.n tadA maNDalamArtamAsIt .. 17..\\ tasmi.nstu sambhrAntajane samAje nikShiptavAdeShu narAdhipeShu . kuntIsuto jiShNuriyeSha kartuM sajya.n dhanustatsashara.n sa vIraH .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 179} vai yadA nivR^ittA rAjAno dhanuShaH sajya karmaNi . athodatiShThadviprANAM madhyAjjiShNurudAradhIH .. 1..\\ udakroshanvipramukhyA vidhunvanto.ajinAni cha . dR^iShTvA samprasthitaM pArthamindraketusamaprabham .. 2..\\ ke chidAsanvimanasaH ke chidAsanmudA yutAH . AhuH paraspara.n ke chinnipuNA buddhijIvinaH .. 3..\\ yatkarNa shalya pramukhaiH pArthivairlokavishrutaiH . nAnR^itaM balavadbhirhi dhanurvedA parAyaNaiH .. 4..\\ tatkatha.n tvakR^itAstreNa prANato durbalIyasA . baTu mAtreNa shakya.n hi sajya.n kartuM dhanurdvijAH .. 5..\\ avahAsyA bhaviShyanti brAhmaNAH sarvarAjasu . karmaNyasminnasa.nsiddhe chApalAdaparIkShite .. 6..\\ yadyeSha darpAddharShAdvA yadi vA brahma chApalAt . prasthito dhanurAyantu.n vAryatAM sAdhu mA gamat .. 7..\\ nAvahAsyA bhaviShyAmo na cha lAghavamAsthitAH . na cha vidviShTatA.n loke gamiShyAmo mahIkShitAm .. 8..\\

ke chidAhuryuvA shrImAnnAgarAjakaropamaH . pInaskandhoru bAhushcha dhairyeNa himavAniva .. 9..\\ sambhAvyamasminkarmedamutsAhAchchAnumIyate . shaktirasya mahotsAhA na hyashaktaH svaya.n vrajet .. 10..\\ na cha tadvidyate ki.n chitkarma lokeShu yadbhavet . brAhmaNAnAmasAdhya.n cha triShu sa.nsthAna chAriShu .. 11..\\ abbhakShA vAyubhakShAshcha phalAhArA dR^iDhavratAH . durbalA hi balIyA.nso viprA hi brahmatejasAH .. 12..\\ brAhmaNo nAvamantavyaH sadvAsadvA samAcharan . sukha.n duHkhaM mahaddhrasvaM karma yatsamupAgatam .. 13..\\ eva.n teShA.n vilapatAM viprANAM vividhA giraH . arjuno dhanuSho.abhyAshe tasthau giririvAchalaH .. 14..\\ sa taddhanuH parikramya pradakShiNamathAkarot . praNamya shirasA hR^iShTo jagR^ihe cha parantapaH .. 15..\\ sajya.n cha chakre nimiShAntareNa sharAMshcha jagrAha dashArdha sa~NkhyAn . vivyAdha lakShyaM nipapAta tachcha chhidreNa bhUmau sahasAtividdham .. 16..\\ tato.antarikShe cha babhUva nAdaH samAjamadhye cha mahAnninAdaH . puShpANi divyAni vavarSha devaH pArthasya mUrdhni dviShatAM nihantuH .. 17..\\ chelA vedhA.nstatashchakrurhAhAkArAMshcha sarvashaH . nyapataMshchAtra nabhasaH samantAtpuShpavR^iShTayaH .. 18..\\ shatA~NgAni cha tUryANi vAdakAshchApyavAdayan . sUtamAgadha sa~NghAshcha astuva.nstatra susvanAH .. 19..\\ ta.n dR^iShTvA drupadaH prIto babhUvAri niShUdanaH . sahasainyashcha pArthasya sAhAyyArthamiyeSha saH .. 20..\\ tasmi.nstu shabde mahati pravR^itte yudhiShThiro dharmabhR^itA.n variShThaH . AvAsamevopajagAma shIghraM sArdha.n yamAbhyAM puruShottamAbhyAm .. 21..\\ viddha.n tu lakShyaM prasamIkShya kR^iShNA pArtha.n cha shakra pratimaM nirIkShya . AdAya shukla.n varamAlyadAma jagAma kuntIsutamutsmayantI .. 22..\\ sa tAmupAdAya vijitya ra~Nge dvijAtibhistairabhipUjyamAnaH . ra~NgAnnirakrAmadachintyakarmA patnyA tayA chApyanugamyamAnaH .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 180} vai tasmai ditsati kanyA.n tu brAhmaNAya mahAtmane . kopa AsInmahIpAnAmAlokyAnyonyamantikAt .. 1..\\ asmAnayamatikramya tR^iNI kR^ityacha sa~NgatAn . dAtumichchhati viprAya draupadI.n yoShitAM varAm .. 2..\\ nihanmaina.n durAtmAna.n yo.ayamasmAnna manyate . na hyarhatyeSha satkAraM nApi vR^iddhakrama.n guNaiH .. 3..\\ hanmaina.n saha putreNa durAchAraM nR^ipa dviSham . aya.n hi sarvAnAhUya satkR^itya cha narAdhipAn . guNavadbhojayitvA cha tataH pashchAdvinindati .. 4..\\ asminrAjasamAvAye devAnAmiva saMnaye . kimaya.n sadR^isha.n kaM chinnR^ipatiM naiva dR^iShTavAn .. 5..\\ na cha vipreShvadhIkAro vidyate varaNaM prati . svaya.nvaraH kShatriyANAmitIyaM prathivA shrutiH .. 6..\\ atha vA yadi kanyeyaM neha ka.n chidbubhUShati . agnAvenAM parikShipya yAmarAShTrANi pArthivAH .. 7..\\ brAhmaNo yadi vA bAlyAllobhAdvA kR^itavAnidam . vipriyaM pArthivendrANAM naiSha vadhyaH katha.n chana .. 8..\\

brAhmaNArtha.n hi no rAjya.n jIvitaM cha vasUni cha . putrapautra.n cha yachchAnyadasmAka.n vidyate dhanam .. 9..\\ avamAnabhayAdetatsvadharmasya cha rakShaNAt . svaya.nvarANA.n chAnyeShAM mA bhUdeva.nvidhA gatiH .. 10..\\ ityuktvA rAjashArdUlA hR^iShTAH parighabAhavaH . drupada.n sa~njighR^ikShantaH sAyudhAH samupAdravan .. 11..\\ tAngR^ihItasharAvApAnkruddhAnApatato nR^ipAn . drupado vIkShya santrAsAdbrAhmaNA~nsharaNa.n gataH .. 12..\\ vegenApatatastA.nstu prabhinnAniva vAraNAn . pANDuputrau mahAvIryau pratIyaturarindamau .. 13..\\ tataH samutpeturudAyudhAste mahIkShito baddhatalA~NgulitrAH . jighA.nsamAnAH kururAjaputrAv amarShayanto.arjuna bhImasenau .. 14..\\ tatastu bhImo.adbhutavIryakarmA mahAbalo vajrasamAnavIryaH . utpATya dorbhyA.n drumamekavIro niShpatrayAmAsa yathA gajendraH .. 15..\\ ta.n vR^ikShamAdAya ripupramAthI daNDIva daNDaM pitR^irAja ugram . tasthau samIpe puruSharShabhasya pArthasya pArthaH pR^ithu dIrghabAhuH .. 16..\\ tatprekShya karmAtimanuShya buddher jiShNoH sahabhrAturachintyakarmA . dAmodaro bhrAtaramugravIryaM halAyudha.n vAkyamidaM babhAShe .. 17..\\ ya eSha mattarShabha tulyagAmI mahaddhanuH karShati tAlamAtram . eSho.arjuno nAtra vichAryamasti yadyasmi sa~NkarShaNa vAsudevaH .. 18..\\ ya eSha vR^ikSha.n tarasAvarujya rAGYA.n vikAre sahasA nivR^ittaH . vR^ikodaro nAnya ihaitadadya kartuM samartho bhuvi martyadharmA .. 19..\\ yo.asau purastAtkamalAyatAkShas tanurmahAsi.nhagatirvinItaH . gauraH pralambojjvala chAru ghoNo viniHsR^itaH so.achyuta dharmarAjaH .. 20..\\ yau tau kumArAviva kArtikeyau dvAvashvineyAviti me pratarkaH . muktA hi tasmAjjatu veshma dAhAn mayA shrutAH pANDusutAH pR^ithA cha .. 21..\\ tamabravInnirmalatoyadAbho halAyudho.anantarajaM pratItaH . prIto.asmi diShTyA hi pitR^iShvasA naH pR^ithA vimuktA saha kauravAgryaiH .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 181} vai ajinAni vidhunvantaH karakAMshcha dvijarShabhAH . UchustaM bhIrna kartavyA vaya.n yotsyAmahe parAn .. 1..\\ tAneva.n vadato viprAnarjunaH prahasanniva . uvAcha prekShakA bhUtvA yUya.n tiShThata pArshvataH .. 2..\\ ahamenAnajihmAgraiH shatasho vikira~nsharaiH . vArayiShyAmi sa~NkruddhAnmantrairAshIviShAniva .. 3..\\ iti taddhanurAdAya shulkAvAptaM mahArathaH . bhrAtrA bhImena sahitastasthau giririvAchalaH .. 4..\\ tataH karNa mukhAnkruddhAnkShatriyA.nstAnruShotthitAn . sampetaturabhItau tau gajau pratigajAniva .. 5..\\ Uchushcha vAchaH paruShAste rAjAno jighA.nsavaH .

Ahave hi dvijasyApi vadho hR^iShTo yuyutsataH .. 6..\\ tato vaikartanaH karNo jagAmArjunamojasA . yuddhArthI vAshitA hetorgajaH pratigaja.n yathA .. 7..\\ bhImasena.n yayau shalyo madrANAmIshvaro balI . duryodhanAdayastvanye brAhmaNaiH saha sa~NgatAH . mR^idupUrvamayatnena pratayudhya.nstadAhave .. 8..\\ tato.arjunaH pratyavidhyadApatanta.n tribhiH sharaiH . karNa.n vaikartana.n dhImAnvikR^iShya balavaddhanuH .. 9..\\ teShA.n sharANAM vegena shitAnA.n tigmatejasAm . vimuhyamAno rAdheyo yatnAttamanudhAvati .. 10..\\ tAvubhAvapyanirdeshyau lAghavAjjayatA.n varau . ayudhyetA.n susa.nrabdhAvanyonyavijayaiShiNau .. 11..\\ kR^ite pratikR^itaM pashya pashya bAhubala.n cha me . iti shUrArtha vachanairAbhAShetAM parasparam .. 12..\\ tato.arjunasya bhujayorvIryamapratimaM bhuvi . GYAtvA vaikartanaH karNaH sa.nrabdhaH samayodhayat .. 13..\\ arjunena prayuktA.nstAnbANAnvegavatastadA . pratihatya nanAdochchaiH sainyAstamabhipUjayan .. 14..\\ karna tuShyAmi te vipramukhyabhujavIryasya sa.nyuge . aviShAdasya chaivAsya shastrAstravinayasya cha .. 15..\\ ki.n tva.n sAkShAddhanurvedo rAmo vA vipra sattama . atha sAkShAddhari hayaH sAkShAdvA viShNurachyutaH .. 16..\\ AtmaprachchhAdanArtha.n vai bAhuvIryamupAshritaH . vipra rUpa.n vidhAyeda.n tato mAM pratiyudhyase .. 17..\\ na hi mAmAhave kruddhamanyaH sAkShAchchhachI pateH . pumAnyodhayitu.n shaktaH pANDavAdvA kirITinaH .. 18..\\ vai tameva.n vAdina.n tatra phalgunaH pratyabhAShata . nAsmi karNa dhanurvedo nAsmi rAmaH pratApavAn . brAhmaNo.asmi yudhA.n shreShThaH sarvashastrabhR^itAM varaH .. 19..\\ brAhme paurandare chAstre niShThito guru shAsanAt . sthito.asmyadya raNe jetu.n tvA.n vIrAvichalo bhava .. 20..\\ evamuktastu rAdheyo yuddhAtkarNo nyavartata . brahma.n tejastadAjayyaM manyamAno mahArathaH .. 21..\\ yuddha.n tUpeyatustatra rAja~nshalya vR^ikodarau . balinau yugapanmattau spardhayA cha balena cha .. 22..\\ anyonyamAhvayantau tau mattAviva mahAgajau . muShTibhirjAnubhishchaiva nighnantAvitaretaram . muhUrta.n tau tathAnyonya.n samare paryakarShatAm .. 23..\\ tato bhImaH samutkShipya bAhubhyA.n shalyamAhave . nyavadhIdbalinA.n shreShTho jahasurbrAhmaNAstataH .. 24..\\ tatrAshcharyaM bhImasenashchakAra puruSharShabhaH . yachchhalyaM patitaM bhUmau nAhanadbalinaM balI .. 25..\\ pAtite bhImasenena shalye karNe cha sha~Nkite . sha~NkitAH sarvarAjAnaH parivavrurvR^ikodaram .. 26..\\ Uchushcha sahitAstatra sAdhvime brAhmaNarShabhAH . viGYAyantA.n kva janmAnaH kva nivAsAstathaiva cha .. 27..\\ ko hi rAdhA suta.n karma.n shakto yodhayituM raNe . anyatra rAmAddroNAdvA kR^ipAdvApi sharadvataH .. 28..\\ kR^iShNAdvA devakIputrAtphalgunAdvA parantapAt . ko vA duryodhana.n shaktaH pratiyodhayituM raNe .. 29..\\ tathaiva madrarAjAna.n shalyaM balavatAM varam . baladevAdR^ite vIrAtpANDavAdvA vR^ikodarAt .. 30..\\ kriyatAmavahAro.asmAdyuddhAdbrAhmaNa sa.nyutAt . athainAnupalabhyeha punaryotsyAmahe vayam .. 31..\\

tatkarma bhImasya samIkShya kR^iShNaH kuntIsutau tau parisha~NkamAnaH . nivArayAmAsa mahIpatI.nstAn dharmeNa labdhetyanunIya sarvAn .. 32..\\ ta eva.n saMnivR^ittAstu yuddhAdyuddhavishAradAH . yathAvAsa.n yayuH sarve vismitA rAjasattamAH .. 33..\\ vR^itto brahmottaro ra~NgaH pA~nchAlI brAhmaNairvR^itA . iti bruvantaH prayayurye tatrAsansamAgatAH .. 34..\\ brAhmaNaistu pratichchhannau rauravAjinavAsibhiH . kR^ichchhreNa jagmatustatra bhImasenadhana~njayau .. 35..\\ vimuktau janasambAdhAchchhatrubhiH parivikShitau . kR^iShNayAnugatau tatra nR^ivIrau tau virejatuH .. 36..\\ teShAM mAtA bahuvidha.n vinAshaM paryachintayat . anAgachchhatsu putreShu bhaikSha kAle.atigachchhati .. 37..\\ dhArtarAShTrairhatA na syurviGYAya kurupu~NgavAH . mAyAnvitairvA rakShobhiH sughorairdR^iDhavairibhiH .. 38..\\ viparItaM mata.n jAta.n vyAsasyApi mahAtmanaH . ityeva.n chintayAmAsa sutasnehAnvitA pR^ithA .. 39..\\ mahatyathAparAhNe tu ghanaiH sUrya ivAvR^itaH . brAhmaNaiH pravishattatra jiShNurbrahma puraskR^itaH .. 40..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 182} vai gatvA tu tAM bhArgava karmashAlAM pArthau pR^ithAM prApya mahAnubhAvau . tA.n yAGYasenIM paramapratItau bhikShetyathAvedayatAM narAgryau .. 1..\\ kuTI gatA sA tvanavekShya putrAn uvAcha bhu~Nkteti sametya sarve . pashchAttu kuntI prasamIkShya kanyAM kaShTaM mayA bhAShitamityuvAcha .. 2..\\ sAdharmabhItA hi vilajjamAnA tA.n yAGYasenIM paramapraprItAm . pANau gR^ihItvopajagAma kuntI yudhiShThira.n vAkyamuvAcha chedam .. 3..\\ iya.n hi kanyA drupadasya rAGYas tavAnujAbhyAM mayi saMnisR^iShTA . yathochitaM putra mayApi choktaM sametya bhu~Nkteti nR^ipa pramAdAt .. 4..\\ kathaM mayA nAnR^itamuktamadya bhavetkurUNAmR^iShabhabravIhi . pA~nchAlarAjasya sutAm adharmo na chopavarteta nabhUta pUrvaH .. 5..\\ muhUrtamAtra.n tvanuchintya rAjA yudhiShThiro mAtaramuttamaujA . kuntI.n samAshvAsya kurupravIro dhana~njaya.n vAkyamidaM babhAShe .. 6..\\ tvayA jitA pANDava yAGYasenI tvayA cha toShiShyati rAjaputrI . prajvAlyatA.n hUyatA.n chApi vahnir gR^ihANa pANi.n vidhivattvamasyAH .. 7..\\ aarj mA mAM narendra tvamadharmabhAjaM kR^ithA na dharmo hyayamIpsito.anyaiH . bhavAnniveshyaH prathama.n tato.ayaM bhImo mahAbAhurachintyakarmA .. 8..\\ aha.n tato nakulo.anantaraM me mAdrI sutaH sahadevo jaghanyaH .

vR^ikodaro.aha.n cha yamau cha rAjann iya.n cha kanyA bhavataH sma sarve .. 9..\\ eva~Ngate yatkaraNIyamatra dharmya.n yashasya.n kuru tatprachintya . pA~nchAlarAjasya cha yatpriya.n syAt tadbrUhi sarve sma vashe sthitAste .. 10..\\ vai te dR^iShTvA tatra tiShThantI.n sarve kR^iShNAM yashasvinIm . samprekShyAnyonyamAsInA hR^idayaistAmadhArayan .. 11..\\ teShA.n hi draupadI.n dR^iShTvA sarveShAmamitaujasAm . sampramathyendriya grAmaM prAdurAsInmano bhavaH .. 12..\\ kAmya.n rUpaM hi pA~nchAlyA vidhAtrA vihitaM svayam . babhUvAdhikamanyAbhiH sarvabhUtamanoharam .. 13..\\ teShAmAkAra bhAvaGYaH kuntIputro yudhiShThiraH . dvaipAyana vachaH kR^itsna.n sa.nsmaranvai nararShabha .. 14..\\ abravItsa hi tAnbhrAtR^Inmitho bhedabhayAnnR^ipaH . sarveShA.n draupadI bhAryA bhaviShyati hi naH shubhA .. 15..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 183} vai bhrAtR^ivachastatprasamIkShya sarve jyeShThasya pANDostanayAstadAnIm . tamevArtha.n dhyAyamAnA manobhir AsA.n chakruratha tatrAmitaujAH .. 1..\\ vR^iShNipravIrastu kurupravIrAn Asha~NkamAnaH saharauhiNeyaH . jagAma tAM bhArgava karmashAlAM yatrAsate te puruShapravIrAH .. 2..\\ tatropaviShTaM pR^ithu dIrghabAhuM dadarsha kR^iShNaH saharauhiNeyaH . ajAtashatruM parivArya tAMsh cha upopaviShTA~njvalanaprakAshAn .. 3..\\ tato.abravIdvAsudevo.abhigamya kuntIsuta.n dharmabhR^itA.n variShTahm . kR^iShNo.ahamasmIti nipIDya pAdau yudhiShThirasyAjamIDhasya rAGYaH .. 4..\\ tathaiva tasyApyanu rauhiNeyas tau chApi hR^iShTAH kuravo.abhyanandan . pitR^iShvasushchApi yadupravIrAv agR^ihNatAM bhAratamukhyapAdau .. 5..\\ ajAtashatrushcha kurupravIraH paprachchha kR^iShNa.n kushalaM nivedya . katha.n vayaM vAsudeva tvayeha gUDhA vasanto viditAH sma sarve .. 6..\\ tamabravIdvAsudevaH prahasya gUDho.apyagnirGYAyata eva rAjan . ta.n vikramaM pANDaveyAnatItya ko.anyaH kartA vidyate mAnuSheShu .. 7..\\ diShTyA tasmAtpAvakAtsampramuktA yUya.n sarve pANDavAH shatrusAhAH . diShTyA pApo dhR^itarAShTrasya putraH sahAmAtyo na sakAmo.abhaviShyat .. 8..\\ bhadra.n vo.astu nihitaM yadguhAyAM vivardhadhva.n jvalana ivedhyamAnaH . mA vo vidyuH pArthivAH ke chaneha yAsyAvahe shibirAyaiva tAvat . so.anuGYAtaH pANDavenAvyaya shrIH prAyAchchhIghraM baladevena sArdham .. 9..\\

\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 184} vai dhR^iShTadyumnastu pA~nchAlyaH pR^iShThataH kurunandanau . anvagachchhattadA yAntau bhArgavasya niveshanam .. 1..\\ so.aGYAyamAnaH puruShAnavadhAya samantataH . svayamArAnniviShTo.abhUdbhArgavasya niveshane .. 2..\\ sAye.atha bhImastu ripupramAthI jiShNuryamau chApi mahAnubhAvau . bhaikSha.n charitvA tu yudhiShThirAya nivedayA.n chakruradInasattvAH .. 3..\\ tatastu kuntI drupadAtmajAM tAmuvAcha kAle vachana.n vadAnyA . ato.agramAdAya kuruShva bhadre bali.n cha viprAya cha dehi bhikShAm .. 4..\\ ye chAnnamichchhanti dadasva tebhyaH parishritA ye parito manuShyAH . tatashcha sheShaM pravibhajya shIghram ardha.n chaturNAM mama chAtmanash cha .. 5..\\ ardha.n cha bhImAya dadAhi bhadre ya eSha mattarShabha tulyarUpaH . shyAmo yuvA sa.nhananopapanna eSho hi vIro bahubhuksadaiva .. 6..\\ sA hR^iShTarUpaiva tu rAjaputrI tasyA vachaH sAdhvavisha~NkamAnA . yathAvaduktaM prachakAra sAdhvI te chApi sarve.abhyavajahrurannam .. 7..\\ kushaistu bhUmau shayana.n chakAra mAdrI sutaH sahadevastarasvI . yathAtmIyAnyajinAni sarve sa.nstIrya vIrAH suShupurdharaNyAm .. 8..\\ agastyashAstAmabhito disha.n tu shirA.nsi teShA.n kurusattamAnAm . kuntI purastAttu babhUva teShAM kR^iShNA tirashchaiva babhUva pattaH .. 9..\\ asheta bhUmau saha pANDuputraiH pAdopadhAneva kR^itA kusheShu . na tatra duHkha.n cha babhUva tasyA na chAvamene kurupu~NgavA.nstAn .. 10..\\ te tatra shUrAH kathayAM babhUvuH kathA vichitrAH pR^itanAdhikArAH . astrANi divyAni rathAMshcha nAgAn khaDgAngadAshchApi parashvadhAMsh cha .. 11..\\ teShA.n kathAstAH parikIrtyamAnAH pA~nchAlarAjasya sutastadAnIm . shushrAva kR^iShNA.n cha tathA niShaNNAM te chApi sarve dadR^ishurmanuShyAH .. 12..\\ dhR^iShTadyumno rAjaputrastu sarvaM vR^itta.n teShAM kathitaM chaiva rAtrau . sarva.n rAGYe drupadAyAkhilena nivedayiShya.nstvarito jagAma .. 13..\\ pA~nchAlarAjastu viShaNNarUpas tAnpANDavAnaprativindamAnaH . dhR^iShTadyumnaM paryapR^ichchhanmahAtmA kva sA gatA kena nItA cha kR^iShNA .. 14..\\ kachchinna shUdreNa na hInajena vaishyena vA karadenopapannA . kachchitpadaM mUrdhni na me nidigdhaM kachchinmAlA patitA na shmashAne .. 15..\\ kachchitsavarNa pravaro manuShya

udrikta varko.apyuta veha kachchit . kachchinna vAmo mama mUrdhni pAdaH kR^iShNAbhimarshena kR^ito.adya putra .. 16..\\ kachchichcha yakShye paramapraprItaH sa.nyujya pArthena nararShabheNa . bravIhi tattvena mahAnubhAvaH ko.asau vijetA duhiturmamAdya .. 17..\\ vichitravIryasya tu kachchidadya kurupravIrasya dharanti putrAH . kachchittu pArthena yavIyasAdya dhanurgR^ihItaM nihata.n cha lakShyam .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 185} vai tatastathoktaH parihR^iShTarUpaH pitre shasha.nsAtha sa rAjaputraH . dhR^iShTadyumnaH somakAnAM prabarho vR^itta.n yathA yena hR^itA cha kR^iShNA .. 1..\\ yo.asau yuvasvAyata lohitAkShaH kR^iShNAjinI devasamAnarUpaH . yaH kArmukAgrya.n kR^itavAnadhijyaM lakShya.n cha tatpatitavAnpR^ithivyAm .. 2..\\ asajjamAnashcha gatastarasvI vR^ito dvijAgryairabhipUjyamAnaH . chakrAma vajrIva diteH suteShu sarvaishcha devairR^iShibhishcha juShTaH .. 3..\\ kR^iShNA cha gR^ihyAjinamanvayAttaM nAga.n yathA nAgavadhUH prahR^iShTA . amR^iShyamANeShu narAdhipeShu kruddheShu ta.n tatra samApatatsu .. 4..\\ tato.aparaH pArthiva rAjamadhye pravR^iddhamArujya mahI praroham . prakAlayanneva sa pArthivaughAn kruddho.antakaH prANabhR^ito yathaiva .. 5..\\ tau pArthivAnAM miShatAM narendra kR^iShNAmupAdAya gatau narAgryau . vibhrAjamAnAviva chandrasUryau bAhyAM purAdbhArgava karmashAlAm .. 6..\\ tatropaviShTArchirivAnalasya teShA.n janitrIti mama pratarkaH . tathAvidhaireva narapravIrair upopaviShTaistribhiragnikalpaiH .. 7..\\ tasyAstatastAvabhivAdya pAdAv uktvA cha kR^iShNAmabhivAdayeti . sthitau cha tatraiva nivedya kR^iShNAM bhaikSha prachArAya gatA narAgryAH .. 8..\\ teShA.n tu bhaikShaM pratigR^ihya kR^iShNA kR^itvA baliM brahmaNasAchcha kR^itvA . tA.n chaiva vR^iddhAM pariviShya tAMsh cha narapravIrAnsvayamapyabhu~Nkta .. 9..\\ suptAstu te pArthiva sarva eva kR^iShNA tu teShA.n charaNopadhAnam . AsItpR^ithivyA.n shayana.n cha teShAM darbhAjinAgryAstaraNopapannam .. 10..\\ te nardamAnA iva kAlameghAH kathA vichitrAH kathayAM babhUvuH . na vaishyashUdraupayikIH kathAstA na cha dvijAteH kathayanti vIrAH .. 11..\\ niHsaMshaya.n kShatriya pu~NgavAste yathA hi yuddha.n kathayanti rAjan .

AshA hi no vyaktamiya.n samR^iddhA muktAnhi pArthA~nshR^iNumo.agnidAhAt .. 12..\\ yathA hi lakShyaM nihata.n dhanush cha sajya.n kR^itaM tena tathA prasahya . yathA cha bhAShanti paraspara.n te chhannA dhruva.n te pracharanti pArthAH .. 13..\\ tataH sa rAjA drupadaH prahR^iShTaH purohitaM preShayA.n tatra chakre . vidyAma yuShmAniti bhAShamANo mahAtmanaH pANDusutAH stha kachchit .. 14..\\ gR^ihItavAkyo nR^ipateH purodhA gatvA prasha.nsAmabhidhAya teShAm . vAkya.n yathAvannR^ipateH samagrAm uvAcha tAnsa kramavitkrameNa .. 15..\\ viGYAtumichchhatyavanIshvaro vaH pA~nchAlarAjo drupado varArhAH . lakShyasya veddhAramima.n hi dR^iShTvA harShasya nAntaM paripashyate saH .. 16..\\ tadAchaDDhva.n GYAtikulAnupUrvIM pada.n shiraHsu dviShatA.n kurudhvam . prahlAdayadhva.n hR^idaye mamedaM pA~nchAlarAjasya sahAnugasya .. 17..\\ pANDurhi rAjA drupadasya rAGYaH priyaH sakhA chAtmasamo babhUva . tasyaiSha kAmo duhitA mameyaM snuShA yadi syAditi kauravasya .. 18..\\ aya.n cha kAmo drupadasya rAGYo hR^idi sthito nityamaninditA~NgAH . yadarjuno vai pR^ithu dIrghabAhur dharmeNa vindeta sutAM mameti .. 19..\\ tathokta vAkya.n tu purohitaM taM sthita.n vinItaM samudIkShya rAjA . samIpasthaM bhImamida.n shashAsa pradIyatAM pAdyamarghya.n tathAsmai .. 20..\\ mAnyaH purodhA drupadasya rAGYas tasmai prayojyAbhyadhikaiva pUjA . bhImastathA tatkR^itavAnnarendra tA.n chaiva pUjAM pratisa~NgR^ihItvA .. 21..\\ sukhopaviShTa.n tu purohitaM taM yudhiShThiro brAhmaNamityuvAcha . pA~nchAlarAjena sutA nisR^iShTA svadharmadR^iShTena yathAnukAmam .. 22..\\ pradiShTa shulkA drupadena rAGYA sAnena vIreNa tathAnuvR^ittA . na tatra varNeShu kR^itA vivakShA na jIva shilpe na kule na gotre .. 23..\\ kR^itena sajyena hi kArmukeNa viddhena lakShyeNa cha saMnisR^iShTA . seya.n tathAnena mahAtmaneha kR^iShNA jitA pArthiva sa~Nghamadhye .. 24..\\ naiva.n gate saumakiradya rAjA santApamarhatyasukhAya kartum . kAmashcha yo.asau drupasadya rAGYaH sa chApi sampatsyati pArthivasya .. 25..\\ aprApya rUpA.n hi narendra kanyAm imAmahaM brAhmaNa sAdhu manye . na taddhanurmandabalena shakyaM maurvyA samAyojayitu.n tathA hi . na chAkR^itAstreNa na hInajena lakShya.n tathA pAtayitu.n hi shakyam .. 26..\\

tasmAnna tApa.n duhiturnimittaM pA~nchAlarAjo.arhati kartumadya . na chApi tatpAtanamanyatheha kartu.n viShahyaM bhuvi mAnavena .. 27..\\ evaM bruvatyeva yudhiShThire tu pA~nchAlarAjasya samIpato.anyaH . tatrAjagAmAshu naro dvitIyo nivedayiShyanniha siddhamannam .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 186} duuta janyArthamanna.n drupadena rAGYA vivAha hetorupasa.nskR^ita.n cha . tadApnuvadhva.n kR^itasarvakAryAH kR^iShNA cha tatraiva chiraM na kAryam .. 1..\\ ime rathAH kA~nchanapadmachitrAH sadashvayuktA vasudhAdhipArhAH . etAnsamAruhya paraita sarve pA~nchAlarAjasya niveshana.n tat .. 2..\\ vai tataH prayAtAH kurupu~NgavAste purohita.n taM prathamaM prayApya . AsthAya yAnAni mahAnti tAni kuntI cha kR^iShNA cha sahaiva yAte .. 3..\\ shrutvA tu vAkyAni purohitasya yAnyuktavAnbhArata dharmarAjaH . jiGYAsayaivAtha kurUttamAnAM dravyANyanekAnyupasa~njahAra .. 4..\\ phalAni mAlyAni susa.nskR^itAni charmANi varmANi tathAsanAni . gAshchaiva rAjannatha chaiva rajjUr dravyANi chAnyAni kR^iShI nimittam .. 5..\\ anyeShu shilpeShu cha yAnyapi syuH sarvANi kR^ilptAnyakhilena tatra . krIDA nimittAni cha yAni tAni sarvANi tatropajahAra rAjA .. 6..\\ rathAshvavarmANi cha bhAnumanti khaDgA mahAnto.ashvarathAshcha chitrAH . dhanUMShi chAgryANi sharAshcha mukhyAH shaktyR^iShayaH kA~nchanabhUShitAsh cha .. 7..\\ prAsA bhushuNDyashcha parashvadhAsh cha sA~NgrAmika.n chaiva tathaiva sarvam . shayyAsanAnyuttamasa.nskR^itAni tathaiva chAsanvividhAni tatra .. 8..\\ kuntI tu kR^iShNAM parigR^ihya sAdhvIm antaHpura.n drupadasyAviveSha . striyashcha tA.n kauravarAjapatnIM pratyarchayA.n chakruradInasattvAH .. 9..\\ tAnsi.nhavikrAnta gatInavekShya maharShabhAkShAnajinottarIyAn . gUDhottarA.nsAnbhujagendra bhogapralambabAhUnpuruShapravIrAn .. 10..\\ rAjA cha rAGYaH sachivAsh cha sarve putrAshcha rAGYaH suhR^idastathaiva . preShyAshcha sarve nikhilena rAjan harSha.n samApeturatIva tatra .. 11..\\ te tatra vIrAH paramAsaneShu sapAda pITheShvavisha~NkamAnAH .

yathAnupUrvyA vivishurnarAgryAs tadA mahArheShu na vismayantaH .. 12..\\ uchchAvachaM pArthiva bhojanIyaM pAtrIShu jAmbUnadarAjatIShu . dAsAshcha dAsyashcha sumR^iShTaveShA bhojApakAshchApyupajahrurannam .. 13..\\ te tatra bhuktvA puruShapravIrA yathAnukAma.n subhR^ishaM pratItAH . utkramya sarvANi vasUni tatra sA~NgrAmikAnyAvivishurnR^ivIrAH .. 14..\\ tallakShayitvA drupadasya putro rAjA cha sarvaiH saha mantrimukhyaiH . samarchayAmAsurupetya hR^iShTAH kuntIsutAnpArthiva putrapautrAn .. 15..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 187} vai tata AhUya pA~nchAlyo rAjaputra.n yudhiShThiram . parigraheNa brAhmeNa parigR^ihya mahAdyutiH .. 1..\\ paryapR^ichchhadadInAtmA kuntIputra.n suvarchasam . katha.n jAnIma bhavataH kShatriyAnbrAhmaNAnuta .. 2..\\ vaishyAnvA guNasampannAnuta vA shUdrayonijAn . mAyAmAsthAya vA siddhAMshcharataH sarvatodisham .. 3..\\ kR^iShNA hetoranuprAptAndivaH sandarshanArthinaH . bravItu no bhavAnsatya.n sandeho hyatra no mahAn .. 4..\\ api naH saMshayasyAnte manastuShTirihAvishet . api no bhAgadheyAni shubhAni syuH parantapa .. 5..\\ kAmayA brUhi satya.n tva.n satyaM rAjasu shobhate . iShTApUrtena cha tathA vaktavyamanR^itaM na tu .. 6..\\ shrutvA hyamarasa~NkAsha tava vAkyamarindama . dhruva.n vivAha karaNamAsthAsyAmi vidhAnataH .. 7..\\ y mA rAjanvimanA bhUstvaM pA~nchAlya prItirastu te . Ipsitaste dhruvaH kAmaH sa.nvR^itto.ayamasaMshayam .. 8..\\ vaya.n hi kShatriyA rAjanpANDoH putrA mahAtmanaH . jyeShThaM mA.n viddhi kaunteyaM bhImasenArjunAvimau . yAbhyA.n tava sutA rAjannirjitA rAjasa.nsadi .. 9..\\ yamau tu tatra rAjendra yatra kR^iShNA pratiShThitA . vyetu te mAnasa.n duHkhaM kShatriyAH smo nararShabha . padminIva suteya.n te hradAdanya.n hradaM gatA .. 10..\\ iti tathyaM mahArAja sarvametadbravImi te . bhavAnhi gururasmAkaM parama.n cha parAyaNam .. 11..\\ vai tataH sa drupado rAjA harShavyAkula lochanaH . prativaktu.n tadA yuktaM nAshakatta.n yudhiShThiram .. 12..\\ yatnena tu sa ta.n harShaM saMnigR^ihya parantapaH . anurUpa.n tato rAjA pratyuvAcha yudhiShThiram .. 13..\\ paprachchha chaina.n dharmAtmA yathA te pradrutAH purA . sa tasmai sarvamAchakhyAvAnupUrvyeNa pANDavaH .. 14..\\ tachchhrutvA drupado rAjA kuntIputrasya bhAShitam . vigarhayAmAsa tadA dhR^itarAShTra.n janeshvaram .. 15..\\ AshvAsayAmAsa tadA dhR^itarAShTra.n yudhiShThiram . pratijaGYe cha rAjyAya drupado vadatA.n varaH .. 16..\\ tataH kuntI cha kR^iShNA cha bhImasenArjunAvapi . yamau cha rAGYA sandiShTau vivishurbhavanaM mahat .. 17..\\ tatra te nyavasanrAjanyaGYasenena pUjitAH .

pratyAshvastA.nstato rAjA saha putrairuvAcha tAn .. 18..\\ gR^ihNAtu vidhivatpANimadyaiva kurunandanaH . puNye.ahani mahAbAhurarjunaH kurutA.n kShaNam .. 19..\\ tatastamabravIdrAjA dharmaputro yudhiShThiraH . mamApi dArasambandhaH kAryastAvadvishAM pate .. 20..\\ drupada bhavAnvA vidhivatpANi.n gR^ihNAtu duhiturmama . yasya vA manyase vIra tasya kR^iShNAmupAdisha .. 21..\\ y sarveShA.n draupadI rAjanmahiShI no bhaviShyati . eva.n hi vyAhR^itaM pUrvaM mama mAtrA vishAM pate .. 22..\\ aha.n chApyaniviShTo vai bhImasenashcha pANDavaH . pArthena vijitA chaiShA ratnabhUtA cha te sutA .. 23..\\ eSha naH samayo rAjanratnasya sahabhojanam . na cha ta.n hAtumichchhAmaH samayaM rAjasattama .. 24..\\ sarveShA.n dharmataH kR^iShNA mahiShI no bhaviShyati . AnupUrvyeNa sarveShA.n gR^ihNAtu jvalane karam .. 25..\\ drupada ekasya bahvyo vihitA mahiShyaH kurunandana . naikasyA bahavaH pu.nso vidhIyante kadA chana .. 26..\\ lokaveda viruddha.n tvaM nAdharmaM dhArmikaH shuchiH . kartumarhasi kaunteya kasmAtte buddhirIdR^ishI .. 27..\\ y sUkShmo dharmo mahArAja nAsya vidmo vaya.n gatim . pUrveShAmAnupUrvyeNa yAtu.n vartmAnuyAmahe .. 28..\\ na me vAganR^itaM prAha nAdharme dhIyate matiH . eva.n chaiva vadatyambA mama chaiva manogatam .. 29..\\ eSha dharmo dhruvo rAjaMshcharainamavichArayan . mA cha te.atra visha~NkA bhUtkatha.n chidapi pArthiva .. 30..\\ drupada tva.n cha kuntI cha kaunteya dhR^iShTadyumnashcha me sutaH . kathayantvitikartavya.n shvaHkAle karavAmahe .. 31..\\ vai te sametya tataH sarve kathayanti sma bhArata . atha dvaipAyano rAjannabhyAgachchhadyadR^ichchhayA .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 188} vai tataste pANDavAH sarve pA~nchAlyashcha mahAyashAH . pratyutthAya mahAtmAna.n kR^iShNaM dR^iShTvAbhyapUjayan .. 1..\\ pratinandya sa tAnsarvanpR^iShTvA kushalamantataH . Asane kA~nchane shubhre niShasAda mahAmanAH .. 2..\\ anuGYAtAstu te sarve kR^iShNenAmita tejasA . AsaneShu mahArheShu niShedurdvipadA.n varAH .. 3..\\ tato muhUrtAnmadhurA.n vANImuchchArya pArShataH . paprachchha taM mahAtmAna.n draupadyarthe vishAM patiH .. 4..\\ kathamekA bahUnA.n syAnna cha syAddharmasa~NkaraH . etanno bhagavAnsarvaM prabravItu yathAtatham .. 5..\\

vyaasa asmindharme vipralambhe lokaveda virodhake . yasya yasya mata.n yadyachchhrotumichchhAmi tasya tat .. 6..\\ drupada adharmo.ayaM mama mato viruddho lokavedayoH . na hyekA vidyate patnI bahUnA.n dvijasattama .. 7..\\ na chApyAcharitaH pUrvairaya.n dharmo mahAtmabhiH . na cha dharmo.apyanekasthashcharitavyaH sanAtanaH .. 8..\\ ato nAha.n karomyeva.n vyavasAyaM kriyAM prati . dharmasandeha sandigdhaM pratibhAti hi mAm idam .. 9..\\ dhr yavIyasaH kathaM bhAryA.n jyeShTho bhrAtA dvijarShabha . brahmansamabhivarteta sadvR^ittaH sa.nstapodhana .. 10..\\ na tu dharmasya sUkShmatvAdgati.n vidmaH katha.n chana . adharmo dharma iti vA vyavasAyo na shakyate .. 11..\\ kartumasmadvidhairbrahma.nstato na vyavasAmyaham . pa~nchAnAM mahiShI kR^iShNA bhavatviti katha.n chana .. 12..\\ y na me vAganR^itaM prAha nAdharme dhIyate matiH . vartate hi mano me.atra naiSho.adharmaH katha.n chana .. 13..\\ shrUyate hi purANe.api jaTilA nAma gautamI . R^iShInadhyAsitavatI sapta dharmabhR^itA.n vara .. 14..\\ guroshcha vachanaM prAhurdharma.n dharmaGYa sattama . gurUNA.n chaiva sarveShAM janitrI paramo guruH .. 15..\\ sA chApyuktavatI vAchaM bhaikShavadbhujyatAm iti . tasmAdetadahaM manye dharma.n dvija varottama .. 16..\\ kuntii evametadyathAhAya.n dharmachArI yudhiShThiraH . anR^itAnme bhaya.n tIvraM muchyeyamanR^itAtkatham .. 17..\\ vyaasa anR^itAnmokShyase bhadre dharmashchaiva sanAtanaH . na tu vakShyAmi sarveShAM pA~nchAla shR^iNu me svayam .. 18..\\ yathAya.n vihito dharmo yatashchAyaM sanAtanaH . yathA cha prAha kaunteyastathA dharmo na saMshayaH .. 19..\\ vai tata utthAya bhagavAnvyAso dvaipAyanaH prabhuH . kare gR^ihItvA rAjAna.n rAjaveshma samAvishat .. 20..\\ pANDavAshchApi kuntI cha dhR^iShTadyumnashcha pArShataH . vichetasaste tatraiva pratIkShante sma tAvubhau .. 21..\\ tato dvaipAyanastasmai narendrAya mahAtmane . Achakhyau tadyathA dharmo bahUnAmekapatnitA .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 189} vyaasa purA vai naimiShAraNye devAH satramupAsate . tatra vaivasvato rAja~nshAmitramakarottadA .. 1..\\

tato yamo dIkShitastatra rAjan nAmArayatki.n chidapi prajAbhyaH . tataH prajAstA bahulA babhUvuH kAlAtipAtAnmaraNAtprahINAH .. 2..\\ tatastu shakro varuNaH kuberaH sAdhyA rudrA vasavashchAshvinau cha . praNetAraM bhuvanasya prajApatiM samAjagmustatra devAstathAnye .. 3..\\ tato.abruva.Nllokaguru.n sametA bhayaM nastIvraM mAnuShANA.n vivR^iddhyA . tasmAdbhayAdudvijantaH sukhepsavaH prayAma sarve sharaNaM bhavantam .. 4..\\ brahmaa ki.n vo bhayaM mAnuShebhyo yUyaM sarve yadAmarAH . mA vo martyasakAshAdvai bhayaM bhavatu karhi chit .. 5..\\ devaah martyA hyamartyAH sa.nvR^ittA na visheSho.asti kash chana . avisheShAdudvijanto visheShArthamihAgatAH .. 6..\\ brahmaa vaivasvato vyApR^itaH satra hetos tena tvime na mriyante manuShyAH . tasminnekAgre kR^itasarvakArye tata eShAM bhavitaivAnta kAlaH .. 7..\\ vaivasvatasyApi tanurvibhUtA vIryeNa yuShmAkamuta prayuktA . saiShAmanto bhavitA hyantakAle tanurhi vIryaM bhavitA nareShu .. 8..\\ vyaasa tatastu te pUrvaja devavAkyaM shrutvA devA yatra devA yajante . samAsInAste sametA mahAbalA bhAgI rathyA.n dadR^ishuH puNDarIkam .. 9..\\ dR^iShTvA cha tadvismitAste babhUvus teShAmindrastatra shUro jagAma . so.apashyadyoShAmatha pAvakaprabhAM yatra ga~NgA satata.n samprasUtA .. 10..\\ sA tatra yoShA rudatI jalArthinI ga~NgA.n devI.n vyavagAhyAvatiShThat . tasyAshru binduH patito jale vai tatpadmamAsIdatha tatra kA~nchanam .. 11..\\ tadadbhutaM prekShya vajrI tadAnIm apR^ichchhattA.n yoShitamantikAdvai . kA tva.n katha.n rodiShi kasya hetor vAkya.n tathyaM kAmayeha bravIhi .. 12..\\ strii tva.n vetsyase mAmiha yAsmi shakra yadartha.n chAha.n rodimi mandabhAgyA . Agachchha rAjanpurato.aha.n gamiShye draShTAsi tadrodimi yatkR^ite.aham .. 13..\\

vyaasa tA.n gachchhantImanvagachchhattadAnIM so.apashyadArAttaruNa.n darshanIyam . si.nhAsanastha.n yuvatI sahAya.n krIDantam akShairgirirAjamUrdhni .. 14..\\ tamabravIddevarAjo mamedaM tva.n viddhi vishvaM bhuvanaM vashe sthitam . Isho.ahamasmIti samanyurabravId dR^iShTvA tamakShaiH subhR^ishaM pramattam .. 15..\\ kruddha.n tu shakraM prasamIkShya devo jahAsa shakra.n cha shanairudaikShata . sa.nstambhito.abhUdatha devarAjas tenokShitaH sthANurivAvatasthe .. 16..\\ yadA tu paryAptamihAsya krIDayA tadA devI.n rudatI.n tAmuvAcha . AnIyatAmeSha yato.ahamArAn maina.n darpaH punarapyAvisheta .. 17..\\ tataH shakraH spR^iShTamAtrastayA tu srastaira~NgaiH patito.abhUddharaNyAm . tamabravIdbhagavAnugratejA maivaM punaH shakra kR^ithAH katha.n chit .. 18..\\ vivartayaina.n cha mahAdrirAjaM bala.n cha vIryaM cha tavAprameyam . vivR^itya chaivAvisha madhyamasya yatrAsate tvadvidhAH sUryabhAsaH .. 19..\\ sa tadvivR^itya shikharaM mahAgires tulyadyutIMshchaturo.anyAndadarsha . sa tAnabhiprekShya babhUva duHkhitaH kachchinnAhaM bhavitA vai yatheme .. 20..\\ tato devo girisho vajrapANiM vivR^itya netre kupito.abhyuvAcha . darImetAM pravisha tva.n shatakrato yanmAM bAlyAdavama.nsthAH purastAt .. 21..\\ uktastveva.n vibhunA devarAjaH pravepamAno bhR^ishamevAbhiSha~NgAt . srastaira~Ngairanileneva nunnam ashvattha pAtra.n girirAjamUrdhni .. 22..\\ sa prA~njalirvinatenAnanena pravepamAnaH sahasaivamuktaH . uvAcha chedaM bahurUpamugraM draShTA sheShasya bhagava.nstvaM bhavAdya .. 23..\\ tamabravIdugradhanvA prahasya naiva.n shIlAH sheShamihApnuvanti . ete.apyevaM bhavitAraH purastAt tasmAdetA.n darimAvishya shedhvam .. 24..\\ sheSho.apyevaM bhavitA no na saMshayo yoni.n sarve mAnuShImAvishadhvam . tatra yUya.n karmakR^itvAviShahyaM bahUnanyAnnidhanaM prApayitvA .. 25..\\ AgantAraH punarevendra lokaM svakarmaNA pUrvajitaM mahArham . sarvaM mayA bhAShitametadevaM kartavyamanyadvividhArthavachcha .. 26..\\ puurvaindraah gamiShyAmo mAnuSha.n devalokAd durAdharo vihito yatra mokShaH . devAstvasmAnAdadhIra~njananyAM

dharmo vAyurmaghavAnashvinau cha .. 27..\\ vyaasa etachchhrutvA vajrapANirvachastu deva shreShThaM punarevedamAha . vIryeNAhaM puruSha.n kAryahetor dadyAmeShAM pa~nchamaM matprasUtam .. 28..\\ teShA.n kAmaM bhagavAnugradhanvA prAdAdiShTa.n sannisargAdyathoktam . tA.n chApyeShA.n yoShitaM lokakAntAM shriyaM bhAryA.n vyadadhAnmAnuSheShu .. 29..\\ taireva sArdha.n tu tataH sa devo jagAma nArAyaNamaprameyam . sa chApi tadvyadadhAtsarvameva tataH sarve sambabhUvurdharaNyAm .. 30..\\ sa chApi keshau harirudbabarha shuklamekamapara.n chApi kR^iShNam . tau chApi keshau vishatA.n yadUnAM kule sthirau rohiNI.n devakIM cha . tayoreko baladevo babhUva kR^iShNo dvitIyaH keshavaH sambabhUva .. 31..\\ ye te pUrva.n shakra rUpA niruddhAs tasyA.n daryAM parvatasyottarasya . ihaiva te pANDavA vIryavantaH shakrasyAMshaH pANDavaH savyasAchI .. 32..\\ evamete pANDavAH sambabhUvur ye te rAjanpUrvamindrA babhUvuH . lakShmIshchaiShAM pUrvamevopadiShTA bhAryA.n yaiShA draupadI divyarUpA .. 33..\\ katha.n hi strI karmaNo.ante mahItalAt samutthiShThedanyato daivayogAt . yasyA rUpa.n somasUryaprakAshaM gandhashchAgryaH kroshamAtrAtpravAti .. 34..\\ ida.n chAnyatprItipUrvaM narendra dadAmi te varamatyadbhuta.n cha . divya.n chakShuH pashya kuntIsutA.nstvaM puNyairdivyaiH pUrvadehairupetAn .. 35..\\ vai tato vyAsaH paramodArakarmA shuchirviprastapasA tasya rAGYaH . chakrurdivyaM pradadau tAnsa sarvAn rAjApashyatpUrvadehairyathAvat .. 36..\\ tato divyAnhemakirITa mAlinaH shakra prakhyAnpAvakAdityavarNAn . baddhApIDhAMshchArurUpAMshcha yUno vyUDhoraskA.nstAlamAtrAndadarsha .. 37..\\ divyairvastrairarajobhiH suvarNair mAlyaishchAgryaiH shobhamAnAnatIva . sAkShAttryakShAnvasavo vAtha divyAn AdityAnvA sarvaguNopapannAn . tAnpUrvendrAnevamIkShyAbhirUpAn prIto rAjA drupado vismitash cha .. 38..\\ divyAM mAyA.n tAmavApyAprameyAM tA.n chaivAgryA.n shriyamiva rUpiNIM cha . yogyA.n teShA.n rUpatejo yashobhiH patnImR^iddhA.n dR^iShTavAnpArthivendraH .. 39..\\ sa taddR^iShTvA mahadAshcharyarUpaM

jagrAha pAdau satyavatyAH sutasya . naitachchitraM paramarShe tvayIti prasannachetAH sa uvAcha chainam .. 40..\\ vyaasa AsIttapovane kA chidR^iSheH kanyA mahAtmanaH . nAdhyagachchhatpati.n sA tu kanyA rUpavatI satI .. 41..\\ toShayAmAsa tapasA sA kilogreNa sha~Nkaram . tAmuvAcheshvaraH prIto vR^iNu kAmamiti svayam .. 42..\\ saivamuktAbravItkanyA deva.n varadamIshvaram . pati.n sarvaguNopetamichchhAmIti punaH punaH .. 43..\\ dadau tasmai sa deveshasta.n varaM prItimA.nstadA . pa~ncha te patayaH shreShThA bhaviShyantIti sha~NkaraH .. 44..\\ sA prasAdayatI devamidaM bhUyo.abhyabhAShata . ekaM pati.n guNopetaM tvatto.arhAmIti vai tadA . tA.n devadevaH prItAtmA punaH prAha shubha.n vachaH .. 45..\\ pa~ncha kR^itvastvayA uktaH pati.n dehItyahaM punaH . tattathA bhavitA bhadre tava tadbhadramastu te . dehamanya.n gatAyAste yathoktaM tadbhaviShyati .. 46..\\ drupadaiShA hi sA jaGYe sutA te devarUpiNI . pa~nchAnA.n vihitA patnI kR^iShNA pArShatyaninditA .. 47..\\ svargashrIH pANDavArthAya samutpannA mahAmakhe . seha taptvA tapo ghora.n duhitR^itvaM tavAgatA .. 48..\\ saiShA devI ruchirA deva juShTA pa~nchAnAmekA svakR^itena karmaNA . sR^iShTA svaya.n devapatnI svayambhuvA shrutvA rAjandrupadeShTa.n kuruShva .. 49..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 190} drupada ashrutvaiva.n vachana.n te maharShe mayA pUrva.n yAtita.n kAryametat . na vai shakya.n vihitasyApayAtuM tadevedamupapanna.n vidhAnam .. 1..\\ diShTasya granthiranivartanIyaH svakarmaNA vihitaM neha ki.n chit . kR^itaM nimitta.n hi varaika hetos tadevedamupapannaM bahUnAm .. 2..\\ yathaiva kR^iShNoktavatI purastAn naikAnpatInme bhagavAndadAtu . sa chApyeva.n varamityabravIttAM devo hi veda parama.n yadatra .. 3..\\ yadi vAya.n vihitaH sha~NkareNa dharmo.adharmo vA nAtra mamAparAdhaH . gR^ihNantvime vidhivatpANimasyA yathopajoSha.n vihitaiShAM hi kR^iShNA .. 4..\\ vai tato.abravIdbhagavAndharmarAjam adya puNyAhamuta pANDaveya . adya pauShya.n yogamupaiti chandramAH pANi.n kR^iShNAyAstvaM gR^ihANAdya pUrvam .. 5..\\ tato rAjo yaGYasenaH saputro janyArtha yuktaM bahu tattadagryam . samAnayAmAsa sutA.n cha kR^iShNAm AplAvya ratnairbahubhirvibhUShya .. 6..\\ tataH sarve suhR^idastatra tasya samAjagmuH sachivA mantriNash cha .

draShTu.n vivAhaM paramapratItA dvijAshcha paurAshcha yathA pradhAnAH .. 7..\\ tattasya veshmArthi janopashobhitaM vikIrNapadmotpalabhUShitAjiram . mahArharatnaughavichitramAbabhau diva.n yathA nirmalatArakAchitam .. 8..\\ tatastu te kauravarAjaputrA vibhUShitAH kuNDalino yuvAnaH . mahArhavastrA varachandanokShitAH kR^itAbhiShekAH kR^itama~Ngala kriyAH .. 9..\\ purohitenAgnisamAnavarchasA sahaiva dhaumyena yathAvidhi prabho . krameNa sarve vivishush cha tatsado maharShabhA goShThamivAbhinandinaH .. 10..\\ tataH samAdhAya sa vedapArago juhAva mantrairjvalita.n hutAshanam . yudhiShThira.n chApyupanIya mantravin niyojayAmAsa sahaiva kR^iShNayA .. 11..\\ pradakShiNa.n tau pragR^ihItapANI samAnayAmAsa sa vedapAragaH . tato.abhyanuGYAya tamAjishobhinaM purohito rAjagR^ihAdviniryayau .. 12..\\ krameNa chAnena narAdhipAtmajA varastriyAste jagR^ihustadA karam . ahanyahanyuttamarUpadhAriNo mahArathAH kauravavaMshavardhanAH .. 13..\\ ida.n cha tatrAdbhuta rUpamuttamaM jagAda viprarShiratItamAnuSham . mahAnubhAvA kila sA sumadhyamA babhUva kanyaiva gate gate.ahani .. 14..\\ kR^ite vivAhe drupado dhana.n dadau mahArathebhyo bahurUpamuttamam . shata.n rathAnAM varahemabhUShiNAM chaturyujA.n hemakhalIna mAlinAm .. 15..\\ shata.n gajAnAmabhipadminIM tathA shata.n girINAmiva hemashR^i~NgiNAm . tathaiva dAsI shatamagryayauvanaM mahArhaveShAbharaNAmbara srajam .. 16..\\ pR^ithakpR^ithakchaiva dashAyutAnvitaM dhana.n dadau saumakiragnisAkShikam . tathaiva vastrANi cha bhUShaNAni prabhAvayuktAni mahAdhanAni .. 17..\\ kR^ite vivAhe cha tataH sma pANDavAH prabhUtaratnAmupalabhya tA.n shriyam . vijahrurindra pratimA mahAbalAH pure tu pA~nchAla nR^ipasya tasya ha .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 191} vai pANDavaiH saha sa.nyoga.n gatasya drupadasya tu . na babhUva bhaya.n kiM chiddevebhyo.api kathaM chana .. 1..\\ kuntImAsAdya tA nAryo drupadasya mahAtmanaH . nAma sa~NkIrtayantyastAH pAdau jagmuH svamUrdhabhiH .. 2..\\ kR^iShNA cha kShaumasa.nvItA kR^itakautuka ma~NgalA . kR^itAbhivAdanA shvashrvAstasthau prahvA kR^itA~njaliH .. 3..\\ rUpalakShaNasampannA.n shIlAchAra samanvitAm . draupadImavadatpremNA pR^ithAshIrvachana.n snuShAm .. 4..\\ yathendrANI harihaye svAhA chaiva vibhAvasau . rohiNI cha yathA some damayantI yathA nale .. 5..\\ yathA vaishravaNe bhadrA vasiShThe chApyarundhatI .

yathA nArAyaNe lakShmIstathA tvaM bhava bhartR^iShu .. 6..\\ jIvasUrvIrasUrbhadre bahu saukhya samanvitA . subhagA bhogasampannA yaGYapatnI svanuvratA .. 7..\\ atithInAgatAnsAdhUnbAlAnvR^iddhAngurU.nstathA . pUjayantyA yathAnyAya.n shashvadgachchhantu te samAH .. 8..\\ kurujA~Ngala mukhyeShu rAShTreShu nagareShu cha . anu tvamabhiShichyasva nR^ipati.n dharmavatsalam .. 9..\\ patibhirnirjitAmurvI.n vikrameNa mahAbalaiH . kuru brAhmaNasAtsarvAmashvamedhe mahAkratau .. 10..\\ pR^ithivyA.n yAni ratnAni guNavanti gunAnvite . tAnyApnuhi tva.n kalyANi sukhinI sharadA.n shatam .. 11..\\ yathA cha tvAbhinandAmi vadhvadya kShaumasa.nvR^itAm . tathA bhUyo.abhinandiShye sUtaputrA.n guNAnvitAm .. 12..\\ tatastu kR^itadArebhyaH pANDubhyaH prAhiNoddhariH . muktA vaiDUrya chitrANi haimAnyAbharaNAni cha .. 13..\\ vAsA.nsi cha mahArhANi nAnAdeshyAni mAdhavaH . kambalAjina ratnAni sparshavanti shubhAni cha .. 14..\\ shayanAsanayAnAni vividhAni mahAnti cha . vaiDUrya vajrachitrANi shatasho bhAjanAni cha .. 15..\\ rUpayauvana dAkShiNyairupetAshcha svala~NkR^itAH . preShyAH sampradadau kR^iShNo nAnAdeshyAH sahasrashaH .. 16..\\ gajAnvinItAnbhadrAMshcha sadashvAMshcha svala~NkR^itAn . rathAMshcha dAntAnsauvarNaiH shubhaiH paTTairala~NkR^itAn .. 17..\\ koTishashcha suvarNa.n sa teShAmakR^itaka.n tathA . vItI kR^itamameyAtmA prAhiNonmadhusUdanaH .. 18..\\ tatsarvaM pratijagrAha dharmarAjo yudhiShThiraH . mudA paramayA yukto govinda priyakAmyayA .. 19..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 192} vai tato rAGYA.n charairAptaishchAraH samupanIyata . pANDavairupasampannA draupadI patibhiH shubhA .. 1..\\ yena taddhanurAyamya lakShya.n viddhaM mahAtmanA . so.arjuno jayatA.n shreShTho mahAbANadhanurdharaH .. 2..\\ yaH shalyaM madrarAjAnamutkShipyAbhrAmayadbalI . trAsayaMshchApi sa~Nkruddho vR^ikSheNa puruShAnraNe .. 3..\\ na chApi sambhramaH kashchidAsIttatra mahAtmanaH . sa bhImo bhIma sa.nsparshaH shatrusenA~NgapAtanaH .. 4..\\ brahmarUpadharA~nshrutvA pANDurAja sutA.nstadA . kaunteyAnmanujendrANA.n vismayaH samajAyata .. 5..\\ saputrA hi purA kuntI dagdhA jatu gR^ihe shrutA . punarjAtAniti smaitAnmanyante sarvapArthivAH .. 6..\\ dhikkurvantastadA bhIShma.n dhR^itarAShTraM cha kauravam . karmaNA sunR^isha.nsena purochana kR^itena vai .. 7..\\ vR^itte svaya.nvare chaiva rAjAnaH sarva eva te . yathAgata.n viprajagmurviditvA pANDavAnvR^itAn .. 8..\\ atha duryodhano rAjA vimanA bhrAtR^ibhiH saha . ashvatthAmnA mAtulena karNena cha kR^ipeNa cha .. 9..\\ vinivR^itto vR^ita.n dR^iShTvA draupadyA shvetavAhanam . ta.n tu duHshAsano vrIDanmandaM mandamivAbravIt .. 10..\\ yadyasau brAhmaNo na syAdvindeta draupadIM na saH . na hi ta.n tattvato rAjanveda kashchiddhana~njayam .. 11..\\ daiva.n tu paramaM manye pauruShaM tu nirarthakam . dhigasmatpauruSha.n tAta yaddharantIha pANDavAH .. 12..\\ eva.n sambhAShamANAste nindantash cha purochanam . vivishurhAstinapura.n dInA vigatachetasaH .. 13..\\ trastA vigatasa~NkalpA dR^iShTvA pArthAnmahaujasaH . muktAnhavyavahAchchainAnsa.nyuktAndrupadena cha .. 14..\\ dhR^iShTadyumna.n cha sa~ncintya tathaiva cha shikhaNDinam . drupadasyAtmajAMshchAnyAnsarvayuddhavishAradAn .. 15..\\

vidurastvatha tA~nshrutvA draupadyA pANDavAnvR^itAn . vrIDitAndhArtarAShTrAMshcha bhagnadarpAnupAgatAn .. 16..\\ tataH prItamanAH kShattA dhR^itarAShTra.n vishAM pate . uvAcha diShTyA kuravo vardhanta iti vismitaH .. 17..\\ vaichitra vIryastu nR^ipo nishamya vidurasya tat . abravItparamaprIto diShTyA diShTyeti bhArata .. 18..\\ manyate hi vR^itaM putra.n jyeShThaM drupada kanyayA . duryodhanamaviGYAnAtpraGYA chakShurnareshvaraH .. 19..\\ atha tvAGYApayAmAsa draupadyA bhUShaNaM bahu . AnIyatA.n vai kR^iShNeti putra.n duryodhanaM tadA .. 20..\\ athAsya pashchAdvidura Achakhyau pANDavAnvR^itAn . sarvAnkushalino vIrAnpUjitAndrupadena cha . teShA.n sambandhinashchAnyAnbahUnbalasamanvitAn .. 21..\\ dhr yathaiva pANDoH putrAste tathaivAbhyadhikA mama . seyamabhyadhikA prItirvR^iddhirvidura me matA . yatte kushalino vIrA mitravantashcha pANDavAH .. 22..\\ ko hi drupadamAsAdya mitra.n kShattaH sabAndhavam . na bubhUShedbhavenArthI gatashrIrapi pArthivaH .. 23..\\ vai ta.n tathA bhAShamANaM tu viduraH pratyabhAShata . nityaM bhavatu te buddhireShA rAja~nshata.n samAH .. 24..\\ tato duryodhanashchaiva rAdheyashcha vishAM pate . dhR^itarAShTramupAgamya vacho.abrUtAmida.n tadA .. 25..\\ saMnidhau vidurasya tvA.n vaktuM nR^ipa na shaknuvaH . viviktamiti vakShyAvaH ki.n tavedaM chikIrShitam .. 26..\\ sapatnavR^iddhi.n yattAta manyase vR^iddhimAtmanaH . abhiShTauShi cha yatkShattuH samIpe dvipadA.n vara .. 27..\\ anyasminnR^ipa kartavye tvamanyatkuruShe.anagha . teShAM balavighAto hi kartavyastAta nityashaH .. 28..\\ te vayaM prAptakAlasya chikIrShAM mantrayAmahe . yathA no na graseyuste saputrabalabAndhavAn .. 29..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 193} dhr ahamapyevamevaitachchintayAmi yathA yuvAm . vivektuM nAhamichchhAmi tvAkara.n viduraM prati .. 1..\\ atasteShA.n guNAneva kIrtayAmi visheShataH . nAvabudhyeta viduro mamAbhiprAyami~NgitaiH .. 2..\\ yachcha tvaM manyase prApta.n tadbrUhi tva.n suyodhana . rAdheya manyase tva.n cha yatprAptaM tadbravIhi me .. 3..\\ dur adya tAnkushalairvipraiH sukR^itairAptakAribhiH . kuntIputrAnbhedayAmo mAdrIputrau cha pANDavau .. 4..\\ atha vA drupado rAjA mahadbhirvittasa~ncayaiH . putrAshchAsya pralobhyantAmamAtyAshchaiva sarvashaH .. 5..\\ parityajadhva.n rAjAna.n kuntIputraM yudhiShThiram . atha tatraiva vA teShAM nivAsa.n rochayantu te .. 6..\\ ihaiShA.n doShavadvAsa.n varNayantu pR^ithakpR^ithak . te bhidyamAnAstatraiva manaH kurvantu pANDavAH .. 7..\\ atha vA kushalAH ke chidupAyanipuNA narAH . itaretarataH pArthAnbhedayantvanurAgataH .. 8..\\ vyutthApayantu vA kR^iShNAM bahutvAtsukara.n hi tat . atha vA pANDavA.nstasyAM bhedayantu tatashcha tAm .. 9..\\

bhImasenasya vA rAjannupAyakushalairnaraiH . mR^ityurvidhIyatA.n chhannaiH sa hi teShAM balAdhikaH .. 10..\\ tasmi.nstu nihate rAjanhatotsAhA hataujasaH . yatiShyante na rAjyAya sa hi teShA.n vyapAshrayaH .. 11..\\ ajeyo hyarjunaH sa~Nkhye pR^iShThagope vR^ikodare . tamR^ite phalguno yuddhe rAdheyasya na pAdabhAk .. 12..\\ te jAnamAnA daurbalyaM bhImasenamR^ite mahat . asmAnbalavato GYAtvA nashiShyantyabalIyasaH .. 13..\\ ihAgateShu pArtheShu nideshavashavartiShu . pravartiShyAmahe rAjanyathAshraddhaM nibarhaNe .. 14..\\ atha vA darshanIyAbhiH pramadAbhirvilobhyatAm . ekaikastatra kaunteyastataH kR^iShNA virajyatAm .. 15..\\ preShyatA.n vApi rAdheyasteShAmAgamanAya vai . te loptra hAraiH sandhAya vadhyantAmAptakAribhiH .. 16..\\ eteShAmabhyupAyAnA.n yaste nirdoShavAnmataH . tasya prayogamAtiShTha purA kAlo.ativartate .. 17..\\ yAvachchAkR^ita vishvAsA drupade pArthivarShabhe . tAvadevAdya te shakyA na shakyAstu tataH param .. 18..\\ eShA mama matistAta nigrahAya pravartate . sAdhu vA yadi vAsAdhu ki.n vA rAdheya manyase .. 19..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 194} karna duryodhana tava praGYA na samyagiti me matiH . na hyupAyena te shakyAH pANDavAH kurunandana .. 1..\\ pUrvameva hite sUkShmairupAyairyatitAstvayA . nigrahItu.n yadA vIra shakitA na tadA tvayA .. 2..\\ ihaiva vartamAnAste samIpe tava pArthiva . ajAtapakShAH shishavaH shakitA naiva bAdhitum .. 3..\\ jAtapakShA videshasthA vivR^iddhAH sarvasho.adya te . nopAya sAdhyAH kaunteyA mamaiShA matirachyuta .. 4..\\ na cha te vyasanairyoktu.n shakyA diShTa kR^itA hi te . sha~NkitAshchepsavashchaiva pitR^ipaitAmahaM padam .. 5..\\ paraspareNa bhedashcha nAdhAtu.n teShu shakyate . ekasyA.n ye ratAH patnyAM na bhidyante parasparam .. 6..\\ na chApi kR^iShNA shakyeta tebhyo bhedayituM paraiH . paridyUnAnvR^itavatI kimutAdya mR^ijAvataH .. 7..\\ Ipsitashcha guNaH strINAmekasyA bahu bhartR^itA . ta.n cha prAptavatI kR^iShNA na sA bhedayitu.n sukham .. 8..\\ Arya vR^ittashcha pA~nchAlyo na sa rAjA dhanapriyaH . na santyakShyati kaunteyAnrAjyadAnairapi dhruvam .. 9..\\ tathAsya putro guNavAnanuraktashcha pANDavAn . tasmAnnopAya sAdhyA.nstAnahaM manye katha.n chana .. 10..\\ ida.n tvadya kShamaM kartumasmAkaM puruSharShabha . yAvanna kR^itamUlAste pANDaveyA vishAM pate . tavatpraharaNIyAste rochatA.n tava vikramaH .. 11..\\ asmatpakSho mahAnyAvadyAvatpA~nchAlako laghuH . tAvatpraharaNa.n teShAM kriyatAM mA vichAraya .. 12..\\ vAhanAni prabhUtAni mitrANi bahulAni cha . yAchanna teShA.n gAndhAre tAvadevAshu vikrama .. 13..\\ yAvachcha rAjA pA~nchAlyo nodyame kurute manaH . saha putrairmahAvIryaistAvadevAshu vikrama .. 14..\\ yAvannAyAti vArShNeyaH karShanyAvadavAhinIm . rAjyArthe pANDaveyAnA.n tAvadevAshu vikrama .. 15..\\ vasUni vividhAnbhogAnrAjyameva cha kevalam . nAtyAjyamasti kR^iShNasya pANDavArthe mahIpate .. 16..\\ vikrameNa mahI prAptA bharatena mahAtmanA . vikrameNa cha lokA.nstrI~njitavAnpAkashAsanaH .. 17..\\ vikrama.n cha prasha.nsanti kShatriyasya vishAM pate . svako hi dharmaH shUrANA.n vikramaH pArthivarShabha .. 18..\\

te balena vaya.n rAjanmahatA chatura~NgiNA . pramathya drupada.n shIghramAnayAmeha pANDavAn .. 19..\\ na hi sAmnA na dAnena na bhedena cha pANDavAH . shakyAH sAdhayitu.n tasmAdvikrameNaiva tA~n jahi .. 20..\\ tAnvikrameNa jitvemAmakhilAM bhu~NkShva medinIm . nAnyamatra prapashyAmi kAryopAya.n janAdhipa .. 21..\\ vai shrutvA tu rAdheya vacho dhR^itarAShTraH pratApavAn . abhipUjya tataH pashchAdida.n vachanamabravIt .. 22..\\ upapannaM mahAprAGYe kR^itAstre sUtanandane . tvayi vikramasampannamida.n vachanamIdR^isham .. 23..\\ bhUya eva tu bhIShmashcha droNo vidura eva cha . yuvA.n cha kurutAM buddhiM bhavedyA naH sukhodayA .. 24..\\ tata AnAyya tAnsarvAnmantriNaH sumahAyashAH . dhR^itarAShTro mahArAja mantrayAmAsa vai tadA .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 195} bhs na rochate vigraho me pANDuputraiH katha.n chana . yathaiva dhR^itarAShTro me tathA pANDurasaMshayam .. 1..\\ gAndhAryAshcha yathA putrAstathA kuntIsutA matAH . yathA cha mama te rakShyA dhR^itarAShTra tathA tava .. 2..\\ yathA cha mama rAGYashcha tathA duryodhanasya te . tathA kurUNA.n sarveShAmanyeShAmapi bhArata .. 3..\\ eva~Ngate vigraha.n tairna rochaye sandhAya vIrairdIyatAmadya bhUmiH . teShAmapIdaM prapitAmahAnAM rAjyaM pitushchaiva kurUttamAnAm .. 4..\\ duryodhana yathA rAjya.n tvamidaM tAta pashyasi . mama paitR^ikamityeva.n te.api pashyanti pANDavAH .. 5..\\ yadi rAjyaM na te prAptAH pANDaveyAstapasvinaH . kuta eva tavApIdaM bhAratasya cha kasya chit .. 6..\\ atha dharmeNa rAjya.n tvaM prAptavAnbharatarShabha . te.api rAjyamanuprAptAH pUrvameveti me matiH .. 7..\\ madhureNaiva rAjyasya teShAmardhaM pradIyatAm . etaddhi puruShavyAghra hita.n sarvajanasya cha .. 8..\\ ato.anyathA chetkriyate na hitaM no bhaviShyati . tavApyakIrtiH sakalA bhaviShyati na saMshayaH .. 9..\\ kIrtirakShaNamAtiShTha kIrtirhi paramaM balam . naShTakIrtermanuShyasya jIvita.n hyaphalaM smR^itam .. 10..\\ yAvatkIrtirmanuShyasya na praNashyati kaurava . tAvajjIvati gAndhAre naShTakIrtistu nashyati .. 11..\\ tamima.n samupAtiShTha dharma.n kuru kulochitam . anurUpaM mahAbAho pUrveShAmAtmanaH kuru .. 12..\\ diShTyA dharanti te vIrA diShTyA jIvati sA pR^ithA . diShTyA purochanaH pApo nasakAmo.atyaya.n gataH .. 13..\\ tadA prabhR^iti gAndhAre na shaknomyabhivIkShitum . loke prANabhR^itA.n kaM chichchhrutvA kuntIM tathAgatAm .. 14..\\ na chApi doSheNa tathA loko vaiti purochanam . yathA tvAM puruShavyAghra loko doSheNa gachchhati .. 15..\\ tadida.n jIvitaM teShAM tava kalmaSha nAshanam . saMmantavyaM mahArAja pANDavAnA.n cha darshanam .. 16..\\ na chApi teShA.n vIrANA.n jIvatAM kurunandana . pitryo.aMshaH shakya AdAtumapi vajrabhR^itA svayam .. 17..\\ te hi sarve sthitA dharme sarve chaivaika chetasaH . adharmeNa nirastAshcha tulye rAjye visheShataH .. 18..\\ yadi dharmastvayA kAryo yadi kAryaM priya.n cha me . kShema.n cha yadi kartavyaM teShAmardhaM pradIyatAm .. 19..\\

\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 196} drona mantrAya samupAnItairdhR^itarAShTra hitairnR^ipa . dharmyaM pathya.n yashasya.n cha vAchyamityanushushrumaH .. 1..\\ mamApyeShA matistAta yA bhIShmasya mahAtmanaH . sa.nvibhajyAstu kaunteyA dharma eSha sanAtanaH .. 2..\\ preShyatA.n drupadAyAshu naraH kashchitpriya.nvadaH . bahula.n ratnamAdAya teShAmarthAya bhArata .. 3..\\ mithaH kR^itya.n cha tasmai sa AdAya bahu gachchhatu . vR^iddhi.n cha paramAM brUyAttatsa.nyogodbhavAM tathA .. 4..\\ samprIyamANa.n tvAM brUyAdrAjandUryodhanaM tathA . asakR^iddrupade chaiva dhR^iShTadyumne cha bhArata .. 5..\\ uchitatvaM priyatva.n cha yogasyApi cha varNayet . punaH punashcha kaunteyAnmAdrIputrau cha sAntvayan .. 6..\\ hiraNmayAni shubhrANi bahUnyAbharaNAni cha . vachanAttava rAjendra draupadyAH samprayachchhatu .. 7..\\ tathA drupadaputrANA.n sarveShAM bharatarShabha . pANDavAnA.n cha sarveShAM kuntyA yuktAni yAni cha .. 8..\\ eva.n sAntvasamAyukta.n drupadaM pANDavaiH saha . uktvAthAnantaraM brUyAtteShAmAgamanaM prati .. 9..\\ anuGYAteShu vIreShu bala.n gachchhatu shobhanam . duHshAsano vikarNashcha pANDavAnAnayantviha .. 10..\\ tataste pArthivashreShTha pUjyamAnAH sadA tvayA . prakR^itInAmanumate pade sthAsyanti paitR^ike .. 11..\\ eva.n tava mahArAja teShu putreShu chaiva ha . vR^ittamaupayikaM manye bhIShmeNa saha bhArata .. 12..\\ karna yojitAvarthamAnAbhyA.n sarvakAryeShvanantarau . na mantrayetA.n tvachchhreyaH kimadbhutataraM tataH .. 13..\\ duShTena manasA yo vai prachchhannenAntarAtmanA . brUyAnniHshreyasaM nAma katha.n kuryAtsatAM matam .. 14..\\ na mitrANyarthakR^ichchhreShu shreyase vetarAya vA . vidhipUrva.n hi sarvasya duHkhaM vA yadi vA sukham .. 15..\\ kR^itapraGYo.akR^itapraGYo bAlo vR^iddhashcha mAnavaH . sasahAyo.asahAyashcha sarva.n sarvatra vindati .. 16..\\ shrUyate hi purA kashchidambuvIcha iti shrutaH . AsIdrAjagR^ihe rAjA mAgadhAnAM mahIkShitAm .. 17..\\ sa hInaH karaNaiH sarvairuchchhvAsaparamo nR^ipaH . amAtyasa.nsthaH kAryeShu sarveShvevAbhavattadA .. 18..\\ tasyAmAtyo mahAkarNirbabhUvaikeshvaraH purA . sa labdhabalamAtmAnaM manyamAno.avamanyate .. 19..\\ sa rAGYa upabhogyAni striyo ratnadhanAni cha . Adade sarvasho mUDha aishvarya.n cha svayaM tadA .. 20..\\ tadAdAya cha lubdhasya lAbhAllobho vyavardhata . tathA hi sarvamAdAya rAjyamasya jihIrShati .. 21..\\ hInasya karaNaiH sarvairuchchhvAsaparamasya cha . yatamAno.api tadrAjyaM na shashAketi naH shrutam .. 22..\\ kimanyadvihitAnnUna.n tasya sA puruShendratA . yadi te vihita.n rAjyaM bhaviShyati vishAM pate .. 23..\\ miShataH sarvalokasya sthAsyate tvayi taddhruvam . ato.anyathA chedvihita.n yatamAno na lapsyase .. 24..\\ eva.n vidvannupAdatsva mantriNAM sAdhvasAdhutAm . duShTAnA.n chaiva boddhavyamaduShTAnAM cha bhAShitam .. 25..\\ drona vidma te bhAvadoSheNa yadarthamidamuchyate .

duShTaH pANDava hetostva.n doShaM khyApayase hi naH .. 26..\\ hita.n tu paramaM karNa bravImi kuruvardhanam . atha tvaM manyase duShTaM brUhi yatparama.n hitam .. 27..\\ ato.anyathA chetkriyate yadbravImi para.n hitam . kuravo vinashiShyanti nachireNeti me matiH .. 28..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 197} vidura rAjanniHsaMshaya.n shreyo vAchyastvamasi bAndhavaiH . na tvashushrUShamANeShu vAkya.n sampratitiShThati .. 1..\\ hita.n hi tava tadvAkyamuktavAnkurusattamaH . bhIShmaH shAntanavo rAjanpratigR^ihNAsi tanna cha .. 2..\\ tathA droNena bahudhA bhAShita.n hitamuttamam . tachcha rAdhA sutaH karNo manyate na hita.n tava .. 3..\\ chintayaMshcha na pashyAmi rAja.nstava suhR^ittamam . AbhyAM puruShasi.nhAbhyA.n yo vA syAtpraGYayAdhikaH .. 4..\\ imau hi vR^iddhau vayasA praGYayA cha shrutena cha . samau cha tvayi rAjendra teShu pANDusuteShu cha .. 5..\\ dharme chAnavamau rAjansatyatAyA.n cha bhArata . rAmAddAsharatheshchaiva gayAchchaiva na saMshayaH .. 6..\\ na choktavantAvashreyaH purastAdapi ki.n chana . na chApyapakR^ita.n kiM chidanayorlakShyate tvayi .. 7..\\ tAvimau puruShavyAghrAvanAgasi nR^ipa tvayi . na mantrayetA.n tvachchhreyaH katha.n satyaparAkramau .. 8..\\ praGYAvantau narashreShThAvasmi.Nlloke narAdhipa . tvannimittamato nemau ki.n chijjihma.n vadiShyataH . iti me naiShThikI buddhirvartate kurunandana .. 9..\\ na chArthahetordharmaGYau vakShyataH pakShasaMshritam . etaddhi parama.n shreyo menAte tava bhArata .. 10..\\ duryodhanaprabhR^itayaH putrA rAjanyathA tava . tathaiva pANDaveyAste putrA rAjanna saMshayaH .. 11..\\ teShu chedahita.n kiM chinmantrayeyurabuddhitaH . mantriNaste na te shreyaH prapashyanti visheShataH .. 12..\\ atha te hR^idaya.n rAjanvisheShasteShu vartate . antarastha.n vivR^iNvAnAH shreyaH kuryurna te dhruvam .. 13..\\ etadarthamimau rAjanmahAtmAnau mahAdyutI . nochaturvivR^ita.n kiM chinna hyeSha tava nishchayaH .. 14..\\ yachchApyashakyatA.n teShAmAhatuH puruSharShabhau . tattathA puruShavyAghra tava tadbhadramastu te .. 15..\\ katha.n hi pANDavaH shrImAnsavyasAchI parantapaH . shakyo vijetu.n sa~NgrAme rAjanmaghavatA api .. 16..\\ bhImaseno mahAbAhurnAgAyuta balo mahAn . katha.n hi yudhi shakyeta vijetumamarairapi .. 17..\\ tathaiva kR^itinau yuddhe yamau yama sutAviva . katha.n viShahituM shakyau raNe jIvitumichchhatA .. 18..\\ yasmindhR^itiranukroshaH kShamA satyaM parAkramaH . nityAni pANDavashreShThe sa jIyeta katha.n raNe .. 19..\\ yeShAM pakShadharo rAmo yeShAM mantrI janArdanaH . kiM nu tairajita.n sa~Nkhye yeShAM pakShe cha sAtyakiH .. 20..\\ drupadaH shvashuro yeShA.n yeShAM shyAlAshcha pArShatAH . dhR^iShTadyumnamukhA vIrA bhrAtaro drupadAtmajAH .. 21..\\ so.ashakyatA.n cha viGYAya teShAmagreNa bhArata . dAyAdyatA.n cha dharmeNa samyakteShu samAchara .. 22..\\ idaM nirdagdhamayashaH purochana kR^itaM mahat . teShAmanugraheNAdya rAjanprakShAlayAtmanaH .. 23..\\ drupado.api mahAnrAjA kR^itavairashcha naH purA . tasya sa~NgrahaNa.n rAjansvapakShasya vivardhanam .. 24..\\ balavantashcha dAshArhA bahavashcha vishAM pate . yataH kR^iShNastataste syuryataH kR^iShNastato jayaH .. 25..\\ yachcha sAmnaiva shakyeta kArya.n sAdhayituM nR^ipa .

ko daivashaptastatkArtu.n vigraheNa samAcharet .. 26..\\ shrutvA cha jIvataH pArthAnpaurajAnapado janaH . balavaddarshane gR^idhnusteShA.n rAjankuru priyam .. 27..\\ duryodhanashcha karNashcha shakunishchApi saubalaH . adharmayuktA duShpraGYA bAlA maiShA.n vachaH kR^ithAH .. 28..\\ uktametanmayA rAjanpurA guNavatastava . duryodhanAparAdhena prajeya.n vinashiShyati .. 29..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 198} dhr bhIShmaH shAntanavo vidvAndroNashcha bhagavAnR^iShiH . hitaM paramaka.n vAkya.n tvaM cha satyaM bravIShi mAm .. 1..\\ yathaiva pANDoste vIrAH kuntIputrA mahArathAH . tathaiva dharmataH sarve mama putrA na saMshayaH .. 2..\\ yathaiva mama putrANAmida.n rAjyaM vidhIyate . tathaiva pANDuputrANAmida.n rAjyaM na saMshayaH .. 3..\\ kShattarAnaya gachchhaitAnsaha mAtrA susatkR^itAn . tayA cha devarUpiNyA kR^iShNayA saha bhArata .. 4..\\ diShTyA jIvanti te pArthA diShTyA jIvati sA pR^ithA . diShTyA drupada kanyA.n cha labdhavanto mahArathAH .. 5..\\ diShTyA vardhAmahe sarve diShTyA shAntaH purochanaH . diShTyA mama para.n duHkhamapanItaM mahAdyute .. 6..\\ vai tato jagAma viduro dhR^itarAShTrasya shAsanAt . sakAsha.n yaGYasenasya pANDavAnA.n cha bhArata .. 7..\\ tatra gatvA sa dharmaGYaH sarvashAstravishAradaH . drupadaM nyAyato rAjansa.nyuktamupatasthivAn .. 8..\\ sa chApi pratijagrAha dharmeNa vidura.n tataH . chakratushcha yathAnyAya.n kushalaprashna sa.nvidam .. 9..\\ dadarsha pANDavA.nstatra vAsudeva.n cha bhArata . snehAtpariShvajya sa tAnpaprachchhAnAmaya.n tataH .. 10..\\ taishchApyamitabuddhiH sa pUjito.atha yathAkramam . vachanAddhR^itarAShTrasya snehayuktaM punaH punaH .. 11..\\ paprachchhAnAmaya.n rAja.nstatastAnpANDunandanAn . pradadau chApi ratnAni vividhAni vasUni cha .. 12..\\ pANDavAnA.n cha kuntyAshcha draupadyAshcha vishAM pate . drupadasya cha putrANA.n yathAdattAni kauravaiH .. 13..\\ provAcha chAmitamatiH prashrita.n vinayAnvitaH . drupadaM pANDuputrANA.n saMnidhau keshavasya cha .. 14..\\ rAja~nshR^iNu sahAmAtyaH saputrash cha vacho mama . dhR^itarAShTraH saputrastvA.n sahAmAtyaH sabAndhavaH .. 15..\\ abravItkushala.n rAjanprIyamANaH punaH punaH . prItimA.nste dR^iDha.n chApi sambandhena narAdhipa .. 16..\\ tathA bhIShmaH shAntanavaH kauravaiH saha sarvashaH . kushala.n tvAM mahAprAGYaH sarvataH paripR^ichchhati .. 17..\\ bhAradvAjo maheShvAso droNaH priyasakhastava . samAshleShamupetya tvA.n kushalaM paripR^ichchhati .. 18..\\ dhR^itarAShTrashcha pA~nchAlya tvayA sambandhamIyivAn . kR^itArthaM manyata AtmAna.n tathA sarve.api kauravAH .. 19..\\ na tathA rAjyasamprAptisteShAM prItikarI matA . yathA sambandhakaM prApya yaGYasena tvayA saha .. 20..\\ etadviditvA tu bhavAnprasthApayatu pANDavAn . draShTu.n hi pANDudAyAdA.nstvarante kuravo bhR^isham .. 21..\\ viproShitA dIrghakAlamime chApi nararShabhAH . utsukA nagara.n draShTuM bhaviShyanti pR^ithA tathA .. 22..\\ kR^iShNAmapi cha pA~nchAlI.n sarvAH kuru varastriyaH . draShTukAmAH pratIkShante pura.n cha viShayaM cha naH .. 23..\\ sa bhavAnpANDuputrANAmAGYApayatu mAchiram .

gamana.n sahadArANAmetadAgamanaM mama .. 24..\\ visR^iShTeShu tvayA rAjanpANDaveShu mahAtmasu . tato.ahaM preShayiShyAmi dhR^itarAShTrasya shIghragAn . AgamiShyanti kaunteyAH kuntI cha saha kR^iShNayA .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 199} drupada evametanmahAprAGYa yathAttha vidurAdya mAm . mamApi paramo harShaH sambandhe.asminkR^ite vibho .. 1..\\ gamana.n chApi yukta.n syAdgR^ihameShAM mahAtmanAm . na tu tAvanmayA yuktametadvaktu.n svaya.n girA .. 2..\\ yadA tu manyate vIraH kuntIputro yudhiShThiraH . bhImasenArjunau chaiva yamau cha puruSharShabhau .. 3..\\ rAma kR^iShNau cha dharmaGYau tadA gachchhantu pANDavAH . etau hi puruShavyAghAveShAM priyahite ratau .. 4..\\ y paravanto vaya.n rAja.nstvayi sarve sahAnugAH . yathA vakShyasi naH prItyA kariShyAmastathA vayam .. 5..\\ vai tato.abravIdvAsudevo gamanaM mama rochate . yathA vA manyate rAjA drupadaH sarvadharmavit .. 6..\\ drupada yathaiva manyate vIro dAshArhaH puruShottamaH . prAptakAlaM mahAbAhuH sA buddhirnishchitA mama .. 7..\\ yathaiva hi mahAbhAgAH kaunteyA mama sAmpratam . tathaiva vAsudevasya pANDuputrA na saMshayaH .. 8..\\ na taddhyAyati kaunteyo dharmaputro yudhiShThiraH . yadeShAM puruShavyAghraH shreyo dhyAyati keshavaH .. 9..\\ vai tataste samanuGYAtA drupadena mahAtmanA . pANDavAshchaiva kR^iShNashcha vidurashcha mahAmatiH .. 10..\\ AdAya draupadI.n kR^iShNAM kuntIM chaiva yashasvinIm . savihAra.n sukha.n jagmurnagaraM nAgasAhvayam .. 11..\\ shrutvA chopasthitAnvIrAndhR^itarAShTro.api kauravaH . pratigrahAya pANDUnAM preShayAmAsa kauravAn .. 12..\\ vikarNa.n cha maheShvAsaM chitrasenaM cha bhArata . droNa.n cha parameShvAsaM gautamaM kR^ipameva cha .. 13..\\ taiste parivR^itA vIrAH shobhamAnA mahArathAH . nagara.n hAstinapuraM shanaiH pravivishustadA .. 14..\\ kautUhalena nagara.n dIryamANamivAbhavat . yatra te puruShavyAghrAH shokaduHkhavinAshanAH .. 15..\\ tata uchchAvachA vAchaH priyAH priyachikIrShubhiH . udIritA ashR^iNva.nste pANDavA hR^idaya~NgamAH .. 16..\\ aya.n sa puruShavyAghraH punarAyAti dharmavit . yo naH svAniva dAyAdAndharmeNa parirakShati .. 17..\\ adya pANDurmahArAjo vanAdiva vanapriyaH . AgataH priyamasmAka.n chikIrShurnAtra saMshayaH .. 18..\\ kiM nu nAdya kR^ita.n tAvatsarveShAM naH paraM priyam . yannaH kuntIsutA vIrA bhartAraH punarAgatAH .. 19..\\ yadi datta.n yadi hutaM vidyate yadi nastapaH . tena tiShThantu nagare pANDavAH sharadA.n shatam .. 20..\\ tataste dhR^itarAShTrasya bhIShmasya cha mahAtmanaH .

anyeShA.n cha tadarhANAM chakruH pAdAbhivandanam .. 21..\\ kR^itvA tu kushalaprashna.n sarveNa nagareNa te . samAvishanta veshmAni dhR^itarAShTrasya shAsanAt .. 22..\\ vishrAntAste mahAtmAnaH ka.n chitkAlaM mahAbalAH . AhUtA dhR^itarAShTreNa rAGYA shAntanavena cha .. 23..\\ dhr bhrAtR^ibhiH saha kaunteya nibodheda.n vacho mama . punarvo vigraho mA bhUtkhANDava prasthamAvisha .. 24..\\ na cha vo vasatastatra kashchichchhaktaH prabAdhitum . sa.nrakShyamANAnpArthena tridashAniva vajriNA . ardha.n rAjyasya samprApya khANDava prasthamAvisha .. 25..\\ vai pratigR^ihya tu tadvAkyaM nR^ipa.n sarve praNamya cha . pratasthire tato ghora.n vana.n tanmanujarShabhAH . ardha.n rAjyasya samprApya khANDava prasthamAvishan .. 26..\\ tataste pANDavAstatra gatvA kR^iShNa purogamAH . maNDayA.n chakrire tadvai pura.n svargavadachyutAH .. 27..\\ tataH puNye shive deshe shAnti.n kR^itvA mahArathAH . nagaraM mApayAmAsurdvaipAyana purogamAH .. 28..\\ sAgarapratirUpAbhiH parikhAbhirala~NkR^itam . prAkareNa cha sampanna.n divamAvR^itya tiShThatA .. 29..\\ pANDurAbhraprakAshena himarAshi nibhena cha . shushubhe tatpurashreShThaM nAgairbhogavatI yathA .. 30..\\ dvipakShagaruDa prakhyairdvArairghorapradarshanaiH . guptamabhrachaya prakhyairgopurairmandaropamaiH .. 31..\\ vividhairatinirviddhaiH shastropetaiH susa.nvR^itaiH . shaktibhishchAvR^ita.n taddhi dvijihvairiva pannagaiH . talpaishchAbhyAsikairyukta.n shushubhe yodharakShitam .. 32..\\ tIkShNA~Nkusha shataghnIbhiryantrajAlaishcha shobhitam . Ayasaishcha mahAchakraiH shushubhe tatpurottamam .. 33..\\ suvibhaktamahArathya.n devatA bAdha varjitam . virochamAna.n vividhaiH pANDurairbhavanottamaiH .. 34..\\ tantriviShTapa sa~NkAshamindraprastha.n vyarochata . meghavindamivAkAshe vR^iddha.n vidyutsamAvR^itam .. 35..\\ tatra ramye shubhe deshe kauravasya niveshanam . shushubhe dhanasampUrNa.n dhanAdhyakShakShayopamam .. 36..\\ tatrAgachchhandvijA rAjansarvavedavidA.n varAH . nivAsa.n rochayanti sma sarvabhAShAvidastathA .. 37..\\ vaNijashchAbhyayustatra deshe digbhyo dhanArthinaH . sarvashilpavidashchaiva vAsAyAbhyAgama.nstadA .. 38..\\ udyAnAni cha ramyANi nagarasya samantataH . AmrairAmrAtakairnIpairashokaishchampakaistathA .. 39..\\ puMnAgairnAgapuShpaishcha lakuchaiH panasaistathA . shAlatAlakadambaishcha bakulaishcha saketakaiH .. 40..\\ manoharaiH puShpitaishcha phalabhArAvanAmitaiH . prAchInAmalakairlodhraira~Nkolaishcha supuShpitaiH .. 41..\\ jambUbhiH pATalAbhishcha kubjakairatimuktakaiH . karavIraiH pArijAtairanyaishcha vividhairdrumaiH .. 42..\\ nityapuShpaphalopetairnAnAdvija gaNAyutam . mattabarhiNa sa~NghuShTa.n kokilaishcha sadA madaiH .. 43..\\ gR^ihairAdarshavimalairvividhaishcha latAgR^ihaiH . manoharaishchitragR^ihaistathA jagati parvataiH . vApIbhirvividhAbhishcha pUrNAbhiH paramAmbhasA .. 44..\\ sarobhiratiramyaishcha padmotpalasugandhibhiH . ha.nsakAraNDava yutaishchakravAkopashobhitaiH .. 45..\\ ramyAshcha vividhAstatra puShkariNyo vanAvR^itAH .

taDAgAni cha ramyANi bR^ihanti cha mahAnti cha .. 46..\\ teShAM puNyajanopeta.n rAShTramAvasatAM mahat . pANDavAnAM mahArAja shashvatprItiravardhata .. 47..\\ tatra bhIShmeNa rAGYA cha dharmapraNayane kR^ite . pANDavAH samapadyanta khANDava prasthavAsinaH .. 48..\\ pa~nchabhistairmaheShvAsairindrakalpaiH samanvitam . shushubhe tatpurashreShThaM nAgairbhogavatI yathA .. 49..\\ tAnniveshya tato vIro rAmeNa saha keshavaH . yayau dvAravatI.n rAjanpANDavAnumate tadA .. 50..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 200} j eva.n samprApya rAjya.n tadindraprasthe tapodhana . ata UrdhvaM mahAtmAnaH kimakurvanta pANDavAH .. 1..\\ sarva eva mahAtmAnaH pUrve mama pitAmahAH . draupadI dharmapatnI cha katha.n tAnanvavartata .. 2..\\ katha.n vA pa~ncha kR^iShNAyAmekasyA.n te narAdhipAH . vartamAnA mahAbhAgA nAbhidyanta parasparam .. 3..\\ shrotumichchhAmyaha.n sarvaM vistareNa tapodhana . teShA.n cheShTitamanyonya.n yuktAnAM kR^iShNayA tayA .. 4..\\ vai dhR^itarAShTrAbhyanuGYAtAH kR^iShNayA saha pANDavAH . remire puruShavyAghrAH prAptarAjyAH parantapAH .. 5..\\ prApya rAjyaM mahAtejAH satyasandho yudhiShThiraH . pAlayAmAsa dharmeNa pR^ithivIM bhrAtR^ibhiH saha .. 6..\\ jitArayo mahAprAGYAH satyadharmaparAyaNAH . mudaM paramikAM prAptAstatroShuH pANDunandanAH .. 7..\\ kurvANAH paurakAryANi sarvANi puruSharShabhAH . AsA.n chakrurmahArheShu pArthiveShvAsaneShu cha .. 8..\\ atha teShUpaviShTeShu sarveShveva mahAtmasu . nAradastvatha devarShirAjagAma yadR^ichchhayA . Asana.n ruchira.n tasmai pradadau svaM yudhiShThiraH .. 9..\\ devarSherupaviShTasya svayamarghya.n yathAvidhi . prAdAdyudhiShThiro dhImAnrAjya.n chAsmai nyavedayat .. 10..\\ pratigR^ihya tu tAM pUjAmR^iShiH prItamanAbhavat . AshIrbhirvardhayitvA tu tamuvAchAsyatAm iti .. 11..\\ niShasAdAbhyanuGYAtastato rAjA yudhiShThiraH . preShayAmAsa kR^iShNAyai bhagavantamupasthitam .. 12..\\ shrutvaiva draupadI chApi shuchirbhUtvA samAhitA . jagAma tatra yatrAste nAradaH pANDavaiH saha .. 13..\\ tasyAbhivAdya charaNau devarSherdharmachAriNI . kR^itA~njaliH susa.nvItA sthitAtha drupadAtmajA .. 14..\\ tasyAshchApi sa dharmAtmA satyavAgR^iShisattamaH . AshiSho vividhAH prochya rAjaputryAstu nAradaH . gamyatAmiti hovAcha bhagavA.nstAmaninditAm .. 15..\\ gatAyAmatha kR^iShNAyA.n yudhiShThirapurogamAn . vivikte pANDavAnsarvAnuvAcha bhagavAnR^iShiH .. 16..\\ pA~nchAlI bhavatAmekA dharmapatnI yashasvinI . yathA vo nAtra bhedaH syAttathA nItirvidhIyatAm .. 17..\\ sundopasundAvasurau bhrAtarau sahitAvubhau . AstAmavadhyAvanyeShA.n triShu lokeShu vishrutau .. 18..\\ ekarAjyAvekagR^ihAvekashayyAsanAshanau . tilottamAyAstau hetoranyonyamabhijaghnatuH .. 19..\\ rakShyatA.n sauhrada.n tasmAdanyonyapratibhAvikam . yathA vo nAtra bhedaH syAttatkuruShva yudhiShThira .. 20..\\ y

sundopasundAvasurau kasya putrau mahAmune . utpannashcha kathaM bhedaH katha.n chAnyonyamaghnatAm .. 21..\\ apsarA devakanyA vA kasya chaiShA tilottamA . yasyAH kAmena saMmattau jaghnatustau parasparam .. 22..\\ etatsarva.n yathAvR^ittaM vistareNa tapodhana . shrotumichchhAmahe vipra para.n kautUhala.n hi naH .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 201} naarada shR^iNu me vistareNemamitihAsaM purAtanam . bhrAtR^ibhIH sahitaH pArtha yathAvR^itta.n yudhiShThira .. 1..\\ mahAsurasyAnvavAye hiraNyakashipoH purA . nikumbho nAma daityendrastejasvI balavAnabhUt .. 2..\\ tasya putrau mahAvIryau jAtau bhImaparAkramau . sahAnyonyena bhu~njAte vinAnyonyaM na gachchhataH .. 3..\\ anyonyasya priyakarAvanyonyasya priya.nvadau . ekashIlasamAchArau dvidhaivaika.n yathA kR^itau .. 4..\\ tau vivR^iddhau mahAvIryau kAryeShvapyekanishchayau . trailokyavijayArthAya samAsthAyaika nishchayam .. 5..\\ kR^itvA dIkShA.n gatau vindhyaM tatrograM tepatustapaH . tau tu dIrgheNa kAlena tapo yuktau babhUvatuH .. 6..\\ kShutpipAsAparishrAntau jaTAvalkaladhAriNau . malopachita sarvA~Ngau vAyubhakShau babhUvatuH .. 7..\\ AtmamA.nsAni juhvantau pAdA~NguShThAgradhiShThitau . UrdhvabAhU chAnimiShau dIrghakAla.n dhR^itavratau .. 8..\\ tayostapaH prabhAveNa dIrghakAlaM pratApitaH . dhUmaM pramumuche vindhyastadadbhutamivAbhavat .. 9..\\ tato devAbhavanbhItA ugra.n dR^iShTvA tayostapaH . tapo vighAtArthamatho devA vighnAni chakrire .. 10..\\ ratnaiH pralobhayAmAsuH strIbhishchobhau punaH punaH . na cha tau chakraturbha~Nga.n vratasya sumahAvratau .. 11..\\ atha mAyAM punardevAstayoshchakrurmahAtmanoH . bhaginyo mAtaro bhAryAstayoH parijanastathA .. 12..\\ paripAtyamAnA vitrastAH shUlahastena rakShasA . srastAbharaNa keshAntA ekAntabhraShTavAsasaH .. 13..\\ abhidhAvya tataH sarvAstau trAhIti vichukrushuH . na cha tau chakraturbha~Nga.n vratasya sumahAvratau .. 14..\\ yadA kShobhaM nopayAti nArtimanyatarastayoH . tataH striyastA bhUta.n cha sarvamantaradhIyata .. 15..\\ tataH pitA mahaH sAkShAdabhigamya mahAsurau . vareNa chhandayAmAsa sarvalokapitAmahaH .. 16..\\ tataH sundopasundau tau bhrAtarau dR^iDhavikramau . dR^iShTvA pitAmaha.n devaM tasthatuH prA~njalItadA .. 17..\\ Uchatushcha prabhu.n devaM tatastau sahitau tadA . AvayostapasAnena yadi prItaH pitAmahaH .. 18..\\ mAyAvidAvastravidau balinau kAmarUpiNau . ubhAvapyamarau syAvaH prasanno yadi no prabhuH .. 19..\\ pitaamaha R^ite.amaratvamanyadvA.n sarvamuktaM bhaviShyati . anyadvR^iNItAM mR^ityoshcha vidhAnamamaraiH samam .. 20..\\ kariShyAvedamiti yanmahadabhyutthita.n tapaH . yuvayorhetunAnena nAmaratva.n vidhIyate .. 21..\\ trailokyavijayArthAya bhavadbhyAmAsthita.n tapaH . hetunAnena daityendrau na vA.n kAmaM karomyaham .. 22..\\ sundaupasundaav triShu lokeShu yadbhUta.n kiM chitsthAvaraja~Ngamam .

sarvasmAnnau bhayaM na syAdR^ite.anyonyaM pitAmaha .. 23..\\ pitaamaha yatprArthita.n yathokta.n cha kAmametaddadAni vAm . mR^ityorvidhAnametachcha yathAvadvAM bhaviShyati .. 24..\\ naarada tataH pitAmaho dAttvA varametattadA tayoH . nivartya tapasastau cha brahmaloka.n jagAma ha .. 25..\\ labdhvA varANi sarvANi daityendrAvapi tAvubhau . avadhyau sarvalokasya svameva bhavana.n gatau .. 26..\\ tau tu labdhavarau dR^iShTvA kR^itakAmau mahAsurau . sarvaH suhR^ijjanastAbhyAM pramodamupajagmivAn .. 27..\\ tatastau tu jaTA hitvA maulinau sambabhUvatuH . mahArhAbharaNopetau virajo.ambaradhAriNau .. 28..\\ akAlakaumudI.n chaiva chakratuH sArvakAmikI . daityendrau paramaprItau tayoshchaiva suhR^ijjanaH .. 29..\\ bhakShyatAM bhujyatAM nitya.n ramyatA.n gIyatAm iti . pIyatA.n dIyatAM cheti vAcha AsangR^ihe gR^ihe .. 30..\\ tatra tatra mahApAnairutkR^iShTatalanAditaiH . hR^iShTaM pramudita.n sarva.n daityAnAm abhavatpuram .. 31..\\ taistairvihArairbahubhirdaityAnA.n kAmarUpiNAm . samAH sa~NkrIDatA.n teShAmaharekamivAbhavat .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 202} naarada utsave vR^ittamAtre tu trailokyAkA~NkShiNAvubhau . mantrayitvA tataH senA.n tAvAGYApayatAM tadA .. 1..\\ suhR^idbhirabhyanuGYAtau daitya vR^iddhaishcha mantribhiH . kR^itvA prAsthAnika.n rAtrau maghAsu yayatustadA .. 2..\\ gadA paTTishadhAriNyA shUlamudgara hastayA . prasthitau sahadharmiNyA mahatyA daitya senayA .. 3..\\ ma~NgalaiH stutibhishchApi vijayapratisa.nhitaiH . chAraNaiH stUyamAnau tu jagmatuH parayA mudA .. 4..\\ tAvantarikShamutpatya daityau kAmagamAvubhau . devAnAmeva bhavana.n jagmaturyuddhadurmadau .. 5..\\ tayorAgamana.n GYAtvA varadAna.n cha tatprabhoH . hitvA triviShTapa.n jagmurbrahmalokaM tataH surAH .. 6..\\ tAnindralokaM nirjitya yakSharakShogaNA.nstathA . khecharANyapi bhUtAni jigyatustIvravikramau .. 7..\\ antarbhUmigatAnnAgA~njitvA tau cha mahAsurau . samudravAsinaH sarvAnmlechchha jAtInvijigyatuH .. 8..\\ tataH sarvAM mahI.n jetumArabdhAvugrashAsanau . sainikAMshcha samAhUya sutIkShNA.n vAchamUchatuH .. 9..\\ rAjarShayo mahAyaGYairhavyakavyairdvijAtayaH . tejobala.n cha devAnA.n vardhayanti shriyaM tathA .. 10..\\ teShAmevaM pravR^iddhAnA.n sarveShAmasuradviShAm . sambhUya sarvairasmAbhiH kAryaH sarvAtmanA vadhaH .. 11..\\ eva.n sarvAnsamAdishya pUrvatIre mahodadheH . krUrAM mati.n samAsthAya jagmatuH sarvato mukham .. 12..\\ yaGYairyajante ye ke chidyAjananti cha ye dvijAH . tAnsarvAnprasabha.n dR^iShTvA balinau jaghnatustadA .. 13..\\ AshrameShvagnihotrANi R^iShINAM bhAvitAtmanAm . gR^ihItvA prakShipantyapsu vishrabdhAH sainikAstayoH .. 14..\\ tapodhanaishcha ye shApAH kruddhairuktA mahAtmabhiH . nAkrAmanti tayoste.api varadAnena jR^imbhatoH .. 15..\\ nAkrAmanti yadA shApA bANA muktAH shilAsviva . niyamA.nstadA parityajya vyadravanta dvijAtayaH .. 16..\\

pR^ithivyA.n ye tapaHsiddhA dAntAH shama parAyaNAH . tayorbhayAddudruvuste vainateyAdivoragAH .. 17..\\ mathitairAshramairbhagnairvikIrNakalashasruvaiH . shUnyamAsIjjagatsarva.n kAleneva hata.n yathA .. 18..\\ rAjarShibhiradR^ishyadbhirR^iShibhishcha mahAsurau . ubhau vinishchaya.n kR^itvA vikurvAte vadhaiShiNau .. 19..\\ prabhinnakaraTau mattau bhUtvA ku~njararUpiNau . sa.nlInAnapi durgeShu ninyaturyamasAdanam .. 20..\\ si.nhau bhUtvA punarvyAghrau punashchAntarhitAvubhau . taistairupAyaistau krUdAvR^iShIndR^iShTvA nijaghnatuH .. 21..\\ nivR^ittayaGYasvAdhyAyA praNaShTanR^ipatidvijA . utsannotsava yaGYA cha babhUva vasudhA tadA .. 22..\\ hAhAbhUtA bhayArtA cha nivR^ittavipaNApaNA . nivR^ittadevakAryA cha puNyodvAha vivarjitA .. 23..\\ nivR^ittakR^iShigorakShA vidhvastanagarAshramA . asthi ka~NkAla sa~NkIrNA bhUrbabhUvogra darshanA .. 24..\\ nivR^ittapitR^ikArya.n cha nirvaShaTkArama~Ngalam . jagatpratibhayAkAra.n duShprekShyamabhavattadA .. 25..\\ chandrAdityau grahAstArA nakShatrANi divaukasaH . jagmurviShAda.n tatkarma dR^iShTvA sundopasundayoH .. 26..\\ eva.n sarvA disho daityau jitvA krUreNa karmaNA . niHsapatnau kurukShetre niveshamabhichakramuH .. 27..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 203} naarada tato devarShayaH sarve siddhAshcha paramarShayaH . jagmustadA parAmArti.n dR^iShTvA katkadanaM mahat .. 1..\\ te.abhijagmurjitakrodhA jitAtmAno jitendriyAH . pitAmahasya bhavana.n jagataH kR^ipayA tadA .. 2..\\ tato dadR^ishurAsIna.n saha devaiH pitAmaham . siddhairbrahmarShibhishchaiva samantAtparivAritam .. 3..\\ tatra devo mahAdevastatrAgnirvAyunA saha . chandrAdityau cha dharmashcha parameShThI tathA budhaH .. 4..\\ vaikhAnasA vAlakhilyA vAnaprasthA marIchipAH . ajAshchaivAvimUDhAshcha tejo garbhAstapasvinaH . R^iShayaH sarva evaite pitAmahamupAsate .. 5..\\ tato.abhigamya sahitAH sarva eva maharShayaH . sundopasundayoH karma sarvameva shasha.nsire .. 6..\\ yathA kR^ita.n yathA chaiva kR^itaM yena krameNa cha . nyavedaya.nstataH sarvamakhilena pitAmahe .. 7..\\ tato devagaNAH sarve te chaiva paramarShayaH . tamevArthaM puraskR^itya pitAmahamachodayan .. 8..\\ tataH pitAmahaH shrutvA sarveShA.n tadvachastadA . muhUrtamiva sa~ncintya kartavyasya vinishchayam .. 9..\\ tayorvadha.n samuddishya vishvakarmANamAhvayat . dR^iShTvA cha vishvakarmANa.n vyAdidesha pitAmahaH . sR^ijyatAM prAthanIyeha pramadeti mahAtapAH .. 10..\\ pitAmahaM namaskR^itya tadvAkyamabhinandya cha . nirmame yoShita.n divyAM chintayitvA prayatnataH .. 11..\\ triShu lokeShu yatki.n chidbhUta.n sthAvaraja~Ngamam . samAnayaddarshanIya.n tattadyatnAttatastataH .. 12..\\ koTishashchApi ratnAni tasyA gAtre nyaveshayat . tA.n ratnasa~NghAta mayImasR^ijaddevarUpiNIm .. 13..\\ sA prayatnena mahatA nirmitA vishvakarmaNA . triShu lokeShu nArINA.n rUpeNApratimAbhavat .. 14..\\ na tasyAH sUkShmamapyasti yadgAtre rUpasampadA . na yukta.n yatra vA dR^iShTirna sajjati nirIkShatAm .. 15..\\ sA vigrahavatIva shrIH kAnta rUpA vapuShmatI . jahAra sarvabhUtAnA.n chakShUMShi cha manA.nsi cha .. 16..\\ tila.n tila.n samAnIya ratnAnAM yadvinirmitA .

tilottametyatastasyA nAma chakre pitAmahaH .. 17..\\ pitaamaha gachchha sundopasundAbhyAmasurAbhyA.n tilottame . prArthanIyena rUpeNa kuru bhadre pralobhanam .. 18..\\ tvatkR^ite darshanAdeva rUpasampatkR^itena vai . virodhaH syAdyathA tAbhyAmanyonyena tathA kuru .. 19..\\ naarada sA tatheti pratiGYAya namaskR^itya pitAmaham . chakAra maNDala.n tatra vibudhAnAM pradakShiNam .. 20..\\ prA~Nmukho bhagavAnAste dakShiNena maheshvaraH .. 21..\\ devAshchaivottareNAsansarvatastvR^iShayo.abhavan . kurvantyA tu tayA tatra maNDala.n tatpradakShiNam . indraH sthANushcha bhagavAndhairyeNa pratyavasthitau .. 22..\\ draShTukAmasya chAtyartha.n gatAyAH pArshvatastadA . anyada~nchitapakShmAnta.n dakShiNaM niHsR^itaM mukham .. 23..\\ pR^iShThataH parivartantyAH pashchimaM niHsR^itaM mukham . gatAyAshchottaraM pArshvamuttaraM niHsR^itaM mukham .. 24..\\ mahendrasyApi netrANAM pArshvataH pR^iShThato.agrataH . raktAntAnA.n vishAlAnAM sahasraM sarvato.abhavat .. 25..\\ eva.n chaturmukhaH sthANurmahAdevo.abhavatpurA . tathA sahasranetrashcha babhUva balasUdanaH .. 26..\\ tathA deva nikAyAnAmR^iShINA.n chaiva sarvashaH . mukhAnyabhipravartante yena yAti tilottamA .. 27..\\ tasyA gAtre nipatitA teShA.n dR^iShTirmahAtmanAm . sarveShAmeva bhUyiShThamR^ite devaM pitAmaham .. 28..\\ gachchhantyAstu tadA devAH sarve cha paramarShayaH . kR^itamityeva tatkAryaM menire rUpasampadA .. 29..\\ tilottamAyA.n tu tadA gatAyA.n lokabhAvanaH . sarvAnvisarjayAmAsa devAnR^iShigaNAMshcha tAn .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 204} naarada jitvA tu pR^ithivI.n daityau niHsapatnau gatavyathau . kR^itvA trailokyamavyagra.n kR^itakR^ityau babhUvatuH .. 1..\\ devagandharvayakShANAM nAgapArthiva rakShasAm . AdAya sarvaratnAni parA.n tuShTimupAgatau .. 2..\\ yadA na pratiSheddhArastayoH santIha ke chana . nirudyogau tadA bhUtvA vijahrAte.amarAviva .. 3..\\ strIbhirmAlyaishcha gandhaishcha bhakShairbhojyaishcha puShkalaiH . pAnaishcha vividhairhR^idyaiH parAM prItimavApatuH .. 4..\\ antaHpure vanodyAne parvatopavaneShu cha . yathepsiteShu desheShu vijahrAte.amarAviva .. 5..\\ tataH kadA chidvindhyasya pR^iShThe samashilAtale . puShpitAgreShu shAleShu vihAramabhijagmatuH .. 6..\\ divyeShu sarvakAmeShu samAnIteShu tatra tau . varAsaneShu sa.nhR^iShTau saha strIbhirniShedatuH .. 7..\\ tato vAditranR^ittAbhyAmupAtiShThanta tau striyaH . gItaishcha stutisa.nyuktaiH prItyarthamupajagmire .. 8..\\ tatastilottamA tatra vane puShpANi chinvatI . veShamAkShiptamAdhAya raktenaikena vAsasA .. 9..\\ nadItIreShu jAtAnsA karNikArAnvichinvatI . shanairjagAma ta.n desha.n yatrAstAM tau mahAsurau .. 10..\\ tau tu pItvA varaM pAnaM madaraktAnta lochanau . dR^iShTvaiva tA.n varArohAM vyathitau sambahUvatuH .. 11..\\ tAvutpatyAsana.n hitvA jagmaturyatra sA sthitA . ubhau cha kAmasaMmattAvubhau prArthayatashcha tAm .. 12..\\

dakShiNe tA.n kare subhrU.n sundo jagrAha pANinA . upasundo.api jagrAha vAme pANau tilottamAm .. 13..\\ varapradAna mattau tAvaurasena balena cha . dhanaratnamadAbhyA.n cha surA pAnamadena cha .. 14..\\ sarvairetairmadairmattAvanyonyaM bhrukuTI kR^itau . madakAmasamAviShTau parasparamathochatuH .. 15..\\ mama bhAryA tava gururiti sundo.abhyabhAShata . mama bhAryA tava vadhUrupasundo.abhyabhAShata .. 16..\\ naiShA tava mamaiSheti tatra tau manyurAvishat . tasyA hetorgade bhIme tAvubhAvapyagR^ihNatAm .. 17..\\ tau pragR^ihya gade bhIme tasyAH kAmena mohitau . ahaM pUrvamahaM pUrvamityanyonyaM nijaghnatuH .. 18..\\ tau gadAbhihatau bhImau petaturdharaNItale . rudhireNAvaliptA~Ngau dvAvivArkau nabhash chyutau .. 19..\\ tatastA vidrutA nAryaH sa cha daitya gaNastadA . pAtAlamagamatsarvo viShAdabhayakampitaH .. 20..\\ tataH pitAmahastatra saha devairmaharShibhiH . AjagAma vishuddhAtmA pUjayiShya.nstilottamAm .. 21..\\ vareNa chhanditA sA tu brahmaNA prItimeva ha . varayAmAsa tatrainAM prItaH prAha pitAmahaH .. 22..\\ AdityacharitA.NllokAnvichariShyasi bhAmini . tejasA cha sudR^iShTA.n tvAM na kariShyati kash chana .. 23..\\ eva.n tasyai varaM dattvA sarvalokapitAmahaH . indre trailokyamAdhAya brahmaloka.n gataH prabhuH .. 24..\\ eva.n tau sahitau bhUtvA sarvArtheShvekanishchayau . tilottamArthe sa~NkruddhAvanyonyamabhijaghnatuH .. 25..\\ tasmAdbravImi vaH snehAtsarvAnbharatasattamAn . yathA vo nAtra bhedaH syAtsarveShA.n draupadI kR^ite . tathA kuruta bhadra.n vo mama chetpriyamichchhatha .. 26..\\ vai evamuktA mahAtmAno nAradena maharShiNA . samaya.n chakrire rAja.nste.anyonyena samAgatAH . samakSha.n tasya devarShernAradasyAmitaujasaH .. 27..\\ draupadyA naH sahAsInamanyo.anya.n yo.abhidarshayet . sa no dvAdasha varShANi brahma chArI vane vaset .. 28..\\ kR^ite tu samaye tasminpANDavairdharmachAribhiH . nArado.apyagamatprIta iShTa.n deshaM mahAmuniH .. 29..\\ eva.n taiH samayaH pUrvaM kR^ito narada choditaiH . na chAbhidyanta te sArve tadAnyonyena bhArata .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 205} vai eva.n te samayaM kR^itvA nyavasa.nstatra pANDavAH . vashe shastrapratApena kurvanto.anyAnmahIkShitaH .. 1..\\ teShAM manujasi.nhAnAM pa~nchAnAmamitaujasAm . babhUva kR^iShNA sarveShAM pArthAnA.n vashavartinI .. 2..\\ te tayA taishcha sA vIraiH patibhiH saha pa~nchabhiH . babhUva paramaprItA nAgairiva sarasvatI .. 3..\\ vartamAneShu dharmeNa pANDaveShu mahAtmasu . vyavardhankuravaH sarve hInadoShAH sukhAnvitAH .. 4..\\ atha dIrgheNa kAlena brAhmaNasya vishAM pate . kasyachchittaskarAH kechchijjahrurgA nR^ipasattama .. 5..\\ hriyamANe dhane tasminbrAhmaNaH krodhamUrchchhitaH . Agamya khANDava prasthamudakroshata pANDavAn .. 6..\\ hriyate godhana.n kShudrairnR^isha.nsairakR^itAtmabhiH . prasahya vo.asmAdviShayAdabhidhAvata pANDavAH .. 7..\\ brAhmaNasya pramattasya havirdhvA~NkShairvilupyate . shArdUlasya guhA.n shUnyAM nIchaH kroShTAbhimarshati .. 8..\\

brAhmaNa sve hR^ite chorairdharmArthe cha vilopite . rorUyamANe cha mayi kriyatAmastradhAraNam .. 9..\\ rorUyamANasyAbhyAshe tasya viprasya pANDavaH . tAni vAkyAni shushrAva kuntIputro dhana~njayaH .. 10..\\ shrutvA chaiva mahAbAhurmA bhairityAha ta.n dvijam . AyudhAni cha yatrAsanpANDavAnAM mahAtmanAm . kR^iShNayA saha tatrAsIddharmarAjo yudhiShThiraH .. 11..\\ sa praveshAya chAshakto gamanAya cha pANDavaH . tasya chArtasya tairvAkyaishchodyamAnaH punaH punaH . Akrande tatra kaunteyashchintayAmAsa duHkhitaH .. 12..\\ hriyamANe dhane tasminbrAhmaNasya tapasvinaH . ashrupramArjana.n tasya kartavyamiti nishchitaH .. 13..\\ upaprekShaNajo.adharmaH sumahAnsyAnmahIpateH . yadyasya rudato dvAri na karomyadya rakShaNam .. 14..\\ anAstikya.n cha sarveShAmasmAkamapi rakShaNe . pratitiShTheta loke.asminnadharmash chaiva no bhavet .. 15..\\ anApR^ichchhya cha rAjAna.n gate mayi na saMshayaH . ajAtashatrornR^ipatermama chaivApriyaM bhavet .. 16..\\ anupraveshe rAGYastu vanavAso bhavenmama . adharmo vA mahAnastu vane vA maraNaM mama . sharIrasyApi nAshena dharma eva vishiShyate .. 17..\\ eva.n vinishchitya tataH kuntIputro dhana~njayaH . anupravishya rAjAnamApR^ichchhya cha vishAM pate .. 18..\\ dhanurAdAya sa.nhR^iShTo brAhmaNaM pratyabhAShata . brAhmaNAgamyatA.n shIghraM yAvatparadhanaiShiNaH .. 19..\\ na dUre te gatAH kShudrAstAvadgachchhAmahe saha . yAvadAvartayAmyadya chorahastAddhana.n tava .. 20..\\ so.anusR^itya mahAbAhurdhanvI varmI rathI dhvajI . sharairvidhva.nsitAMshchorAnavajitya cha taddhanam .. 21..\\ brAhmaNasya upAhR^itya yashaH pItvA cha pANDavaH . AjagAma pura.n vIraH savyasAchI parantapaH .. 22..\\ so.abhivAdya gurUnsarvA.nstaishchApi pratinanditaH . dharmarAjamuvAcheda.n vratamAdishyatAM mama .. 23..\\ samayaH samatikrAnto bhavatsandarshanAnmayA . vanavAsa.n gamiShyAmi samayo hyeSha naH kR^itaH .. 24..\\ ityukto dharmarAjastu sahasA vAkyamapriyam . kathamityabravIdvAchA shokArtaH sajjamAnayA . yudhiShThiro guDA keshaM bhrAtA bhrAtaramachyutam .. 25..\\ pramANamasmi yadi te mattaH shR^iNu vacho.anagha . anupraveshe yadvIra kR^itavA.nstvaM mamApriyam . sarva.n tadanujAnAmi vyalIkaM na cha me hR^idi .. 26..\\ guroranupravesho hi nopaghAto yavIyasaH . yavIyaso.anupravesho jyeShThasya vidhilopakaH .. 27..\\ nivartasva mahAbAho kuruShva vachanaM mama . na hi te dharmalopo.asti na cha me dharShaNA kR^itA .. 28..\\ aarj na vyAjena chareddharmamiti me bhavataH shrutam . na satyAdvichaliShyAmi satyenAyudhamAlabhe .. 29..\\ vai so.abhyanuGYApya rAjAnaM brahmacharyAya dIkShitaH . vane dvAdasha varShANi vAsAyopajagAma ha .. 30..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 206} vai taM prayAntaM mahAbAhu.n kauravANA.n yashaH karam . anujagmurmahAtmAno brAhmaNA vedapAragAH .. 1..\\

vedavedA~NgavidvA.nsastathaivAdhyAtma chintakAH . chaukShAshcha bhagavadbhaktAH sUtAH paurANikAsh cha ye .. 2..\\ kathakAshchApare rAja~nshramaNAshcha vanaukasaH . divyAkhyAnAni ye chApi paThanti madhura.n dvijAH .. 3..\\ etaishchAnyaishcha bahubhiH sahAyaiH pANDunandanaH . vR^itaH shlakShNakathaiH prAyAnmarudbhiriva vAsavaH .. 4..\\ ramaNIyAni chitrANi vanAni cha sarA.nsi cha . saritaH sAgarAMshchaiva deshAnapi cha bhArata .. 5..\\ puNyAni chaiva tIrthAni dadarsha bharatarShabha . sa ga~NgA dvAramAsAdya niveshamakarotprabhuH .. 6..\\ tatra tasyAdbhuta.n karma shR^iNu me janamejaya . kR^itavAnyadvishuddhAtmA pANDUnAM pravaro rathI .. 7..\\ niviShTe tatra kaunteye brAhmaNeShu cha bhArata . agnihotrANi viprAste prAdushchakruranekashaH .. 8..\\ teShu prabodhyamAneShu jvaliteShu huteShu cha . kR^itapuShpopahAreShu tIrAntara gateShu cha .. 9..\\ kR^itAbhiShekairvidvadbhirniyataiH satpathi sthitaiH . shushubhe.atIva tadrAjanga~NgA dvAraM mahAtmabhiH .. 10..\\ tathA paryAkule tasminniveshe pANDunandanaH . abhiShekAya kaunteyo ga~NgAmavatatAra ha .. 11..\\ tatrAbhiSheka.n kR^itvA sa tarpayitvA pitAmahAn . uttitIrShurjalAdrAjannagnikAryachikIrShayA .. 12..\\ apakR^iShTo mahAbAhurnAgarAjasya kanyayA . antarjale mahArAja ulUpyA kAmayAnayA .. 13..\\ dadarsha pANDavastatra pAvaka.n susamAhitam . kauravyasyAtha nAgasya bhavane paramArchite .. 14..\\ tatrAgnikArya.n kR^itavAnkuntIputro dhana~njayaH . asha~NkamAnena hutastenAtuShyaddhutAshanaH .. 15..\\ agnikArya.n sa kR^itvA tu nAgarAjasutA.n tadA . prahasanniva kaunteya ida.n vachanamabravIt .. 16..\\ kimida.n sAhasaM bhIru kR^itavatyasi bhAmini . kashchAya.n subhago deshaH kA cha tva.n kasya chAtmajA .. 17..\\ uuluupii airAvata kule jAtaH kauravyo nAma pannagaH . tasyAsmi duhitA pArtha ulUpI nAma pannagI .. 18..\\ sAha.n tvAmabhiShekArthamavatIrNa.n samudragAm . dR^iShTavatyeva kaunteya kandarpeNAsmi mUrchchhitA .. 19..\\ tAM mAmana~Nga mathitA.n tvatkR^ite kurunandana . ananyAM nandayasvAdya pradAnenAtmano rahaH .. 20..\\ aarj brahmacharyamidaM bhadre mama dvAdasha vArShikam . dharmarAjena chAdiShTaM nAhamasmi svaya.n vashaH .. 21..\\ tava chApi priya.n kartumichchhAmi jalachAriNi . anR^itaM noktapUrva.n cha mayA kiM chana karhi chit .. 22..\\ katha.n cha nAnR^itaM tatsyAttava chApi priyaM bhavet . na cha pIDyeta me dharmastathA kuryAM bhuja~Ngame .. 23..\\ uuluupii jAnAmyahaM pANDaveya yathA charasi medinIm . yathA cha te brahmacharyamidamAdiShTavAnguruH .. 24..\\ paraspara.n vartamAnAndrupadasyAtmajAM prati . yo no.anupravishenmohAtsa no dvAdasha vArShikam . vanecharedbrahmacharyamiti vaH samayaH kR^itaH .. 25..\\ tadida.n draupadIhetoranyonyasya pravAsanam . kR^ita.n vastatra dharmArthamatra dharmo na duShyati .. 26..\\

paritrANa.n cha kartavyamArtAnAM pR^ithulochana . kR^itvA mama paritrANa.n tava dharmo na lupyate .. 27..\\ yadi vApyasya dharmasya sUkShmo.api syAdvyatikramaH . sa cha te dharma eva syAddAttvA prANAnmamArjuna .. 28..\\ bhaktAM bhajasya mAM pArtha satAmetanmataM prabho . na kariShyasi chedevaM mR^itAM mAmupadhAraya .. 29..\\ prANadAnAnmahAbAho chara dharmamanuttamam . sharaNa.n cha prapannAsmi tvAmadya puruShottama .. 30..\\ dInAnanAthAnkaunteya parirakShasi nityashaH . sAha.n sharaNamabhyemi roravImi cha duHkhitA .. 31..\\ yAche tvAmabhikAmAha.n tasmAtkuru mama priyam . sa tvamAtmapradAnena sakAmA.n kartumarhasi .. 32..\\ vai evamuktastu kaunteyaH pannageshvara kanyayA . kR^itavA.nstattathA sarva.n dharmamuddishya kAraNam .. 33..\\ sa nAgabhavane rAtri.n tAmuShitvA pratApavAn . udite.abhyutthitaH sUrye kauravyasya niveshanAt .. 34..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 207} vai kathayitvA tu tatsarvaM brAhmaNebhyaH sa bhArata . prayayau himavatpArshva.n tato vajradharAtmajaH .. 1..\\ agastyavaTamAsAdya vasiShThasya cha parvatam . bhR^igutu~Nge cha kaunteyaH kR^itavA~nshauchamAtmanaH .. 2..\\ pradadau gosahasrANi tIrtheShvAyataneShu cha . niveshAMshcha dvijAtibhyaH so.adadatkurusattamaH .. 3..\\ hiraNyabindostIrthe cha snAtvA puruShasattamaH . dR^iShTavAnparvatashreShThaM puNyAnyAyatanAni cha .. 4..\\ avatIrya narashreShTho brAhmaNaiH saha bhArata . prAchI.n dishamabhiprepsurjagAma bharatarShabhaH .. 5..\\ AnupUrvyeNa tIrthAni dR^iShTavAnkurusattamaH . nadI.n chotpalinI.n ramyAmaraNyaM naimiShaM prati .. 6..\\ nandAmaparanandA.n cha kaushikIM cha yashasvinIm . mahAnadI.n gayAM chaiva ga~NgAmapi cha bhArata .. 7..\\ eva.n sarvANi tIrthAni pashyamAnastathAshramAn . AtmanaH pAvana.n kurvanbrAhmaNebhyo dadau vasu .. 8..\\ a~Ngava~Nga kali~NgeShu yAni puNyAni kAni chit . jagAma tAni sarvANi tIrthAnyAyatanAni cha . dR^iShTvA cha vidhivattAni dhana.n chApi dadau tataH .. 9..\\ kali~Nga rAShTradvAreShu brAhmaNAH pANDavAnugAH . abhyanuGYAya kaunteyamupAvartanta bhArata .. 10..\\ sa tu tairabhyanuGYAtaH kuntIputro dhana~njayaH . sahAyairalpakaiH shUraH prayayau yena sAgaram .. 11..\\ sa kali~NgAnatikramya deshAnAyatanAni cha . dharmyANi ramaNIyAni prekShamANo yayau prabhuH .. 12..\\ mahendra parvata.n dR^iShTvA tApasairupashobhitam . samudratIreNa shanairmaNalUra.n jagAma ha .. 13..\\ tatra sarvANi tIrthAni puNyAnyAyatanAni cha . abhigamya mahAbAhurabhyagachchhanmahIpatim . maNalUreshvara.n rAjandharmaGYa.n chitravAhanam .. 14..\\ tasya chitrA~NgadA nAma duhitA chArudarshanA . tA.n dadarsha pure tasminvicharantI.n yadR^ichchhayA .. 15..\\ dR^iShTvA cha tA.n varArohA.n chakame chaitravAhinIm . abhigamya cha rAjAna.n GYApayatsvaM prayojanam . tamuvAchAtha rAjA sa sAntvapUrvamida.n vachaH .. 16..\\ rAjA prabha~Nkaro nAma kule asminbabhUva ha . aputraH prasavenArthI tapastepe sa uttamam .. 17..\\ ugreNa tapasA tena praNipAtena sha~NkaraH .

IshvarastoShitastena mahAdeva umApatiH .. 18..\\ sa tasmai bhagavAnprAdAdekaikaM prasava.n kule . ekaikaH prasavastasmAdbhavatyasminkule sadA .. 19..\\ teShA.n kumArAH sarveShAM pUrveShAM mama jaGYire . kanyA tu mama jAteya.n kulasyotpAdanI dhruvam .. 20..\\ putro mameyamiti me bhAvanA puruShottama . putrikA hetuvidhinA sa~nj~nitA bharatarShabha .. 21..\\ etachchhulkaM bhavatvasyAH kulakR^ijjAyatAm iha . etena samayenemAM pratigR^ihNIShva pANDava .. 22..\\ sa tatheti pratiGYAya kanyA.n tAM pratigR^ihya cha . uvAsa nagare tasminkaunteyastrihimAH samAH .. 23..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 208} vai tataH samudre tIrthAni dakShiNe bharatarShabhaH . abhyagachchhatsupuNyAni shobhitAni tapasvibhiH .. 1..\\ varjayanti sma tIrthAni pa~ncha tatra tu tApasAH . AchIrNAni tu yAnyAsanpurastAttu tapasvibhiH .. 2..\\ agastyatIrtha.n saubhadraM pauloma.n cha supAvanam . kArandhamaM prasanna.n cha hayamedha phalaM cha yat . bhAradvAjasya tIrtha.n cha pApaprashamanaM mahat .. 3..\\ viviktAnyupalakShyAtha tAni tIrthAni pANDavaH . dR^iShTvA cha varjyamAnAni munibhirdharmabuddhibhiH .. 4..\\ tapasvinastato.apR^ichchhatprAGYaliH kurunandanaH . tIrthAnImAni varjyante kimarthaM brahmavAdibhiH .. 5..\\ taapasaah grAhAH pa~ncha vasantyeShu haranti cha tapodhanAn . ata etAni varjyante tIrthAni kurunandana .. 6..\\ vai teShA.n shrutvA mahAbAhurvAryamANastapodhanaiH . jagAma tAni tIrthAni draShTuM puruShasattamaH .. 7..\\ tataH saubhadramAsAdya maharShestIrthamuttamam . vigAhya tarasA shUraH snAna.n chakre parantapaH .. 8..\\ atha taM puruShavyAghramantarjalacharo mahAn . nijagrAha jale grAhaH kuntIputra.n dhana~njayam .. 9..\\ sa tamAdAya kaunteyo visphuranta.n jale charam . udatiShThanmahAbAhurbalena balinA.n varaH .. 10..\\ utkR^iShTa eva tu grAhaH so.arjunena yashasvinA . babhUva nArI kalyANI sarvAbharaNabhUShitA . dIpyamAnA shriyA rAjandivyarUpA manoramA .. 11..\\ tadadbhutaM mahaddR^iShTvA kuntIputro dhana~njayaH . tA.n striyaM paramaprIta idaM vachanamabravIt .. 12..\\ kA vai tvamasi kalyANi kuto vAsi jale charI . kimartha.n cha mahatpApamidaM kR^itavatI purA .. 13..\\ naarii apsarAsmi mahAbAho devAraNya vichAriNI . iShTA dhanapaternitya.n vargA nAma mahAbala .. 14..\\ mama sakhyashchatasro.anyAH sarvAH kAmagamAH shubhAH . tAbhiH sArdhaM prayAtAsmi lokapAla niveshanam .. 15..\\ tataH pashyAmahe sarvA brAhmaNa.n saMshitavratam . rUpavantamadhIyAnamekamekAntachAriNam .. 16..\\ tasya vai tapasA rAja.nstadvana.n tejasAvR^itam . Aditya iva ta.n deshaM kR^itsna.n sa vyavabhAsayat .. 17..\\ tasya dR^iShTvA tapastAdR^igrUpa.n chAdbhutadarshanam .

avatIrNAH sma ta.n deshaM tapovighnachikIrShayA .. 18..\\ aha.n cha saurabheyI cha samIchI budbudA latA . yaugapadyena ta.n vipramabhyagachchhAma bhArata .. 19..\\ gAyantyo vai hasantyashcha lobhayantyashcha ta.n dvijam . sa cha nAsmAsu kR^itavAnmano vIra katha.n chana . nAkampata mahAtejAH sthitastapasi nirmale .. 20..\\ so.ashapatkupito.asmA.nstu brAhmaNaH kShatriyarShabha . grAhabhUtA jale yUya.n chariShyadhva.n shataM samAH .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 209} varga tato vayaM pravyathitAH sarvA bharatasattama . AyAma sharaNa.n vipra.n taM tapodhanamachyutam .. 1..\\ rUpeNa vayasA chaiva kandarpeNa cha darpitAH . ayukta.n kR^itavatyaH sma kShantumarhasi no dvija .. 2..\\ eSha eva vadho.asmAka.n suparyAptastapodhana . yadvaya.n saMshitAtmAnaM pralobdhu.n tvAmihAgatAH .. 3..\\ avadhyAstu striyaH sR^iShTA manyante dharmachintakAH . tasmAddharmeNa dharmaGYa nAsmAnhi.nsitumarhasi .. 4..\\ sarvabhUteShu dharmaGYa maitro brAhmaNa uchyate . satyo bhavatu kalyANa eSha vAdo manIShiNAm .. 5..\\ sharaNa.n cha prapannAnA.n shiShTAH kurvanti pAlanam . sharaNa.n tvAM prapannAH sma tasmAttvaM kShantumarhasi .. 6..\\ vai evamuktastu dharmAtmA brAhmaNaH shubhakarmakR^it . prasAda.n kR^itavAnvIra ravisomasamaprabhaH .. 7..\\ braahmana shata.n sahasraM vishva.n cha sarvamakShaya vAchakam . parimANa.n shata.n tvetannaitadakShaya vAchakam .. 8..\\ yadA cha vo grAhabhUtA gR^ihNantIH puruShA~n jale . utkarShati jalAtkashchitsthalaM puruShasattamaH .. 9..\\ tadA yUyaM punaH sarvAH svarUpaM pratipatsyatha . anR^itaM noktapUrvaM me hasatApi kadA chana .. 10..\\ tAni sarvANi tIrthAni itaH prabhR^iti chaiva ha . nArI tIrthAni nAmneha khyAti.n yAsyanti sarvashaH . puNyAni cha bhaviShyanti pAvanAni manIShiNAm .. 11..\\ varga tato.abhivAdya ta.n vipra.n kR^itvA chaiva pradakShiNam . achintayAmopasR^itya tasmAddeshAtsuduHkhitAH .. 12..\\ kva nu nAma vaya.n sarvAH kAlenAlpena taM naram . samAgachchhema yo nastadrUpamApAdayetpunaH .. 13..\\ tA vaya.n chintayitvaivaM muhUrtAdiva bhArata . dR^iShTavatyo mahAbhAga.n devarShimuta nAradam .. 14..\\ sarvA hR^iShTAH sma ta.n dR^iShTvA devarShimamitadyutim . abhivAdya cha taM pArtha sthitAH sma vyathitAnanAH .. 15..\\ sa no.apR^ichchhadduHkhamUlamuktavatyo vaya.n cha tat . shrutvA tachcha yathAvR^ittamida.n vachanamabravIt .. 16..\\ dakShiNe sAgarAnUpe pa~ncha tIrthAni santi vai . puNyAni ramaNIyAni tAni gachchhata mAchiram .. 17..\\ tatrAshu puruShavyAghraH pANDavo vo dhana~njayaH . mokShayiShyati shuddhAtmA duHkhAdasmAnna saMshayaH .. 18..\\ tasya sarvA vaya.n vIra shrutvA vAkyamihAgatAH . tadida.n satyamevAdya mokShitAha.n tvayAnagha .. 19..\\ etAstu mama vai sakhyashchatasro.anyA jale sthitAH .

kuru karma shubha.n vIra etAH sarvA vimokShaya .. 20..\\ vai tatastAH pANDavashreShThaH sarvA eva vishAM pate . tasmAchchhApAdadInAtmA mokShayAmAsa vIryavAn .. 21..\\ utthAya cha jalAttasmAtpratilabhya vapuH svakam . tAstadApsaraso rAjannadR^ishyanta yathA purA .. 22..\\ tIrthAni shodhayitvA tu tathAnuGYAya tAH prabhuH . chitrA~NgadAM punardraShTuM maNalUra pura.n yayau .. 23..\\ tasyAmajanayatputra.n rAjAnaM babhru vAhanam . ta.n dR^iShTvA pANDavo rAjangokarNamabhito.agamat .. 24..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 210} vai so.aparAnteShu tIrthAni puNyAnyAyatanAni cha . sarvANyevAnupUrvyeNa jagAmAmita vikramaH .. 1..\\ samudre pashchime yAni tIrthAnyAyatanAni cha . tAni sarvANi gatvA sa prabhAsamupajagmivAn .. 2..\\ prabhAsa desha.n samprAptaM bIbhatsumaparAjitam . tIrthAnyanucharanta.n cha shushrAva madhusUdanaH .. 3..\\ tato.abhyagachchhatkaunteyamaGYAto nAma mAdhavaH . dadR^ishAte tadAnyonyaM prabhAse kR^iShNa pANDavau .. 4..\\ tAvanyonya.n samAshliShya pR^iShTvA cha kushalaM vane . AstAM priyasakhAyau tau naranArAyaNAvR^iShI .. 5..\\ tato.arjuna.n vAsudevastA.n charyAM paryapR^ichchhata . kimarthaM pANDavemAni tIrthAnyanucharasyuta .. 6..\\ tato.arjuno yathAvR^itta.n sarvamAkhyAtavA.nstadA . shrutvovAcha cha vArSheNya evametaditi prabhuH .. 7..\\ tau vihR^itya yathAkAmaM prabhAse kR^iShNa pANDavau . mahIdhara.n raivatakaM vAsAyaivAbhijagmatuH .. 8..\\ pUrvameva tu kR^iShNasya vachanAttaM mahIdharam . puruShAH samala~ncakrurupajahrush cha bhojanam .. 9..\\ pratigR^ihyArjunaH sarvamupabhujya cha pANDavaH . sahaiva vAsudevena dR^iShTavAnnaTanartakAn .. 10..\\ abhyanuGYApya tAnsarvAnarchayitvA cha pANDavaH . satkR^ita.n shayana.n divyamabhyagachchhanmahAdyutiH .. 11..\\ tIrthAnA.n darshanaM chaiva parvatAnAM cha bhArata . ApagAnA.n vanAnA.n cha kathayAmAsa sAtvate .. 12..\\ sa kathAH kathayanneva nidrayA janamejaya . kaunteyo.apahR^itastasmi~nshayane svargasaMmite .. 13..\\ madhureNa sa gItena vINA shabdena chAnagha . prabodhyamAno bubudhe stutibhirma~NgalaistathA .. 14..\\ sa kR^itvAvashya kAryANi vArShNeyenAbhinanditaH . rathena kA~nchanA~Ngena dvArakAmabhijagmivAn .. 15..\\ ala~NkR^itA dvArakA tu babhUva janamejaya . kuntIsutasya pUjArthamapi niShkuTakeShvapi .. 16..\\ didR^ikShavashcha kaunteya.n dvArakAvAsino janAH . narendramArgamAjagmustUrNa.n shatasahasrashaH .. 17..\\ avalokeShu nArINA.n sahasrANi shatAni cha . bhojavR^iShNyandhakAnA.n cha samavAyo mahAnabhUt .. 18..\\ sa tathA satkR^itaH sarvairbhojavR^iShNyandhakAtmajaiH . abhivAdyAbhivAdyAMshcha sUryaishcha pratinanditaH .. 19..\\ kumAraiH sarvasho vIraH satkareNAbhivAditaH . samAnavayasaH sarvAnAshliShya sa punaH punaH .. 20..\\ kR^iShNasya bhavane ramye ratnabhojya samAvR^ite . uvAsa saha kR^iShNena bahulAstatra sharvarIH .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 211} vai

tataH katipayAhasya tasminraivatake girau . vR^iShNyandhakAnAmabhavatsumahAnutsavo nR^ipa .. 1..\\ tatra dAna.n dadurvIrA brAhmaNAnA.n sahasrashaH . bhojavR^iShNyandhakAshchaiva mahe tasya girestadA .. 2..\\ prasAdai ratnachitraishcha girestasya samantataH . sa deshaH shobhito rAjandIpavR^ikShaishcha sarvashaH .. 3..\\ vAditrANi cha tatra sma vAdakAH samavAdayan . nanR^iturnartakAshchaiva jagurgAnAni gAyanAH .. 4..\\ ala~NkR^itAH kumArAshcha vR^iShNInA.n sumahaujasaH . yAnairhATakachitrA~Ngaishcha~nchUryante sma sarvashaH .. 5..\\ paurAshcha pAdachAreNa yAnairuchchAvachaistathA . sadArAH sAnuyAtrAshcha shatasho.atha sahasrashaH .. 6..\\ tato haladharaH kShIbo revatI sahitaH prabhuH . anugamyamAno gandharvairacharattatra bhArata .. 7..\\ tathaiva rAjA vR^iShNInAmugrasenaH pratApavAn . upagIyamAno gandharvaiH strIsahasrasahAyavAn .. 8..\\ raukmiNeyashcha sAmbashcha kShIbau samaradurmadau . divyamAlyAmbaradharau vijahrAte.amarAviva .. 9..\\ akrUraH sAraNashchaiva gado bhAnurviDUrathaH . nishaThashchAru deShNashcha pR^ithurvipR^ithureva cha .. 10..\\ satyakaH sAtyakishchaiva bha~NgakArasahAcharau . hArdikyaH kR^itavarmA cha ye chAnye nAnukIrtitAH .. 11..\\ ete parivR^itAH strIbhirgandharvaishcha pR^ithakpR^ithak . tamutsava.n raivatake shobhayA.n chakrire tadA .. 12..\\ tadA kolAhale tasminvartamAne mahAshubhe . vAsudevashcha pArthashcha sahitau parijagmatuH .. 13..\\ tatra cha~NkramyamANau tau vAsudeva sutA.n shubhAm . ala~NkR^itA.n sakhImadhye bhadrA.n dadR^ishatustadA .. 14..\\ dR^iShTvaiva tAmarjunasya kandarpaH samajAyata . ta.n tathaikAgra manasaM kR^iShNaH pArthamalakShayat .. 15..\\ athAbravItpuShkarAkShaH prahasanniva bhArata . vanecharasya kimida.n kAmenAloDyate manaH .. 16..\\ mamaiShA bhaginI pArtha sAraNasya sahodarA . yadi te vartate buddhirvakShyAmi pitara.n svayam .. 17..\\ aarj duhitA vasudevasya vasudevasya cha svasA . rUpeNa chaiva sampannA kamivaiShA na mohayet .. 18..\\ kR^itameva tu kalyANa.n sarvaM mama bhaveddhruvam . yadi syAnmama vArShNeyI mahiShIya.n svasA tava .. 19..\\ prAptau tu ka upAyaH syAttadbravIhi janArdana . AsthAsyAmi tathA sarva.n yadi shakyaM nareNa tat .. 20..\\ vaasu svaya.nvaraH kShatriyANA.n vivAhaH puruSharShabha . sa cha saMshayitaH pArtha svabhAvasyAnimittataH .. 21..\\ prasahya haraNa.n chApi kShatriyANAM prashasyate . vivAha hetoH shUrANAmiti dharmavido viduH .. 22..\\ sa tvamarjuna kalyANIM prasahya bhaginIM mama . hara svaya.nvare hyasyAH ko vai veda chikIrShitam .. 23..\\ vai tato.arjunashcha kR^iShNashcha vinishchityetikR^ityatAm . shIghragAnpuruShAnrAGYa preShayAmAsatustadA .. 24..\\ dharmarAjAya tatsarvamindraprasthagatAya vai . shrutvaiva cha mahAbAhuranujaGYe sa pANDavaH .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 212}

vai tataH sa.nvAdite tasminnanuGYAto dhana~njayaH . gatA.n raivatake kanyAM viditvA janamejaya . vAsudevAbhyanuGYAtaH kathayitvetikR^ityatAm .. 1..\\ kR^iShNasya matamAGYAya prayayau bharatarShabhaH .. 2..\\ rathena kA~nchanA~Ngena kalpitena yathAvidhi . sainyasugrIva yuktena ki~NkiNIjAlamAlinA .. 3..\\ sarvashastropapannena jImUtaravanAdinA . jvalitAgniprakAshena dviShatA.n harShaghAtinA .. 4..\\ saMnaddhaH kavachI khaDgI baddhagodhA~NgulitravAn . mR^igayA vyapadeshena yaugapadyena bhArata .. 5..\\ subhadrA tvatha shailendramabhyarchya saha raivatam . daivatAni cha sarvANi brAhmaNAnsvasti vAchya cha .. 6..\\ pradakShiNa.n giriM kR^itvA prayayau dvArakAM prati . tAmabhidrutya kaunteyaH prasahyAropayadratham .. 7..\\ tataH sa puruShavyAghrastAmAdAya shuchismitAm . rathenAkAshagenaiva prayayau svapuraM prati .. 8..\\ hriyamANA.n tu tAM dR^iShTvA subhadrA.n sainiko janaH . vikroshanprAdravatsarvo dvArakAmabhitaH purIm .. 9..\\ te samAsAdya sahitAH sudharmAmabhitaH sabhAm . sabhA pAlasya tatsarvamAchakhyuH pArtha vikramam .. 10..\\ teShA.n shrutvA sabhA pAlo bherIM sAmnAhikI.n tataH . samAjaghne mahAghoShA.n jAmbUnadapariShkR^itAm .. 11..\\ kShubdhAstenAtha shabdena bhojavR^iShNyandhakAstadA . annapAnamapAsyAtha samApetuH sabhA.n tataH .. 12..\\ tato jAmbUnadA~NgAni spardhyAstaraNavanti cha . maNividruma chitrANi jvalitAgniprabhANi cha .. 13..\\ bhejire puruShavyAghrA vR^iShNyandhakamahArathAH . si.nhAsanAni shatasho dhiShNyAnIva hutAshanAH .. 14..\\ teShA.n samupaviShTAnA.n devAnAmiva saMnaye . Achakhyau cheShTita.n jiShNoH sabhA pAlaH sahAnugaH .. 15..\\ tachchhrutvA vR^iShNivIrAste madaraktAnta lochanAH . amR^iShyamANAH pArthasya samutpeturaha.n kR^itAH .. 16..\\ yojayadhva.n rathAnAshu prAsAnAharateti cha . dhanUMShi cha mahArhANi kavachAni bR^ihanti cha .. 17..\\ sUtAnuchchukrushuH kechchidrathAnyojayateti cha . svaya.n cha turagAnke chinninyurhemavibhUShitAn .. 18..\\ ratheShvAnIyamAneShu kavacheShu dhvajeShu cha . abhikrande nR^ivIrANA.n tadAsItsa~NkulaM mahat .. 19..\\ vanamAlI tataH kShIbaH kailAsashikharopamaH . nIlavAsA madotsikta ida.n vachanamabravIt .. 20..\\ kimida.n kuruthApraGYAstUShNImbhUte janArdane . asya bhAvamaviGYAya sa~NkruddhA moghagarjitAH .. 21..\\ eSha tAvadabhiprAyamAkhyAtu svaM mahAmatiH . yadasya ruchita.n kartuM tatkurudhvamatandritAH .. 22..\\ tataste tadvachaH shrutvA grAhya rUpa.n halAyudhAt . tUShNImbhUtAstataH sarve sAdhu sAdhviti chAbruvan .. 23..\\ sama.n vacho nishamyeti baladevasya dhImataH . punareva sabhAmadhye sarve tu samupAvishan .. 24..\\ tato.abravItkAmapAlo vAsudevaM parantapam . kimavAgupaviShTo.asi prekShamANo janArdana .. 25..\\ satkR^itastvatkR^ite pArtaH sarvairasmAbhirachyuta . na cha so.arhati tAM pUjA.n durbuddhiH kulapA.nsanaH .. 26..\\ ko hi tatraiva bhuktvAnnaM bhAjanaM bhettumarhati . manyamAnaH kule jAtamAtmAnaM puruShaH kva chit .. 27..\\ IpsamAnashcha sambandha.n kR^ipa pUrvaM cha mAnayan . ko hi nAma bhavenArthI sAhasena samAcharet .. 28..\\ so.avamanya cha nAmAsmAnanAdR^itya cha keshavam . prasahya hR^itavAnadya subhadrAM mR^ityumAtmanaH .. 29..\\

katha.n hi shiraso madhye pada.n tena kR^itaM mama . marShayiShyAmi govinda pAdasparshamivoragaH .. 30..\\ adya niShkauravAmekaH kariShyAmi vasundharAm . na hi me marShaNIyo.ayamarjunasya vyatikramaH .. 31..\\ ta.n tathA garjamAnaM tu meghadundubhi niHsvanam . anvapadyanta te sarve bhojavR^iShNyandhakAstadA .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 213} vai uktavanto yadA vAkyamasakR^itsarvavR^iShNayaH . tato.abravIdvAsudevo vAkya.n dharmArthasa.nhitam .. 1..\\ nAvamAna.n kulasyAsya guDA keshaH prayuktavAn . saMmAno.abhyadhikastena prayukto.ayamasaMshayam .. 2..\\ arthalubdhAnna vaH pArtho manyate sAtvatAnsadA . svaya.nvaramanAdhR^iShyaM manyate chApi pANDavaH .. 3..\\ pradAnamapi kanyAyAH pashuvatko.anuma.nsyate . vikrama.n chApyapatyasya kaH kuryAtpuruSho bhuvi .. 4..\\ etAndoShAMshcha kaunteyo dR^iShTavAniti me matiH . ataH prasahya hR^itavAnkanyA.n dharmeNa pANDavaH .. 5..\\ uchitashchaiva sambandhaH subhadrA cha yashasvinI . eSha chApIdR^ishaH pArthaH prasahya hR^itavAniti .. 6..\\ bharatasyAnvaye jAta.n shantanoshcha mahAtmanaH . kuntibhojAtmajA putra.n ko bubhUSheta nArjunam .. 7..\\ na cha pashyAmi yaH pArtha.n vikrameNa parAjayet . api sarveShu lokeShu saindra rudreShu mAriSha .. 8..\\ sa cha nAma rathastAdR^i~NmadIyAste cha vAjinaH . yoddhA pArthashcha shIghrAstrAH ko nu tena samo bhavet .. 9..\\ tamanudrutya sAntvena parameNa dhana~njayam . nivartayadhva.n sa.nhR^iShTA mamaiShA paramA matiH .. 10..\\ yadi nirjitya vaH pArtho balAdgachchhetsvakaM puram . praNashyedvo yashaH sadyo na tu sAntve parAjayaH .. 11..\\ tachchhrutvA vAsudevasya tathA chakrurjanAdhipa . nivR^ittashchArjunastatra vivAha.n kR^itavA.nstataH .. 12..\\ uShitvA tatra kaunteyaH sa.nvatsaraparAH kShapAH . puShkareShu tataH shiShTa.n kAla.n vartitavAnprabhuH . pUrNe tu dvAdashe varShe khANDava prasthamAvishat .. 13..\\ abhigamya sa rAjAna.n vinayena samAhitaH . abhyarchya brAhmaNAnpArtho draupadImabhijagmivAn .. 14..\\ ta.n draupadI pratyuvAcha praNayAtkurunandanam . tatraiva gachchha kaunteya yatra sA sAtvatAtmajA . subaddhasyApi bhArasya pUrvabandhaH shlathAyate .. 15..\\ tathA bahuvidha.n kR^iShNA.n vilapantIM dhana~njayaH . sAntvayAmAsa bhUyashcha kShamayAmAsa chAsakR^it .. 16..\\ subhadrA.n tvaramANashcha raktakausheya vAsasam . pArthaH prasthApayAmAsa kR^itvA gopAlikA vapuH .. 17..\\ sAdhika.n tena rUpeNa shobhamAnA yashasvinI . bhavana.n shreShThamAsAdya vIra patnI varA~NganA . vavande pR^ithu tAmrAkShI pR^ithAM bhadrA yashasvinI .. 18..\\ tato.abhigamya tvaritA pUrNendusadR^ishAnanA . vavande draupadIM bhadrA preShyAhamiti chAbravIt .. 19..\\ pratyutthAya cha tA.n kR^iShNA svasAraM mAdhavasya tAm . sasvaje chAvadatprItA niHsapatno.astu te patiH . tathaiva muditA bhadrA tAmuvAchaivamastviti .. 20..\\ tataste hR^iShTamanasaH pANDaveyA mahArathAH . kuntI cha paramaprItA babhUva janamejaya .. 21..\\ shrutvA tu puNDarIkAkShaH samprApta.n svapurottamam . arjunaM pANDavashreShThamindraprasthagata.n tadA .. 22..\\ AjagAma vishuddhAtmA saha rAmeNa keshavaH . vR^iShNyandhakamahAmAtraiH saha vIrairmahArathaiH .. 23..\\ bhrAtR^ibhishcha kumAraishcha yodhaishcha shatasho vR^itaH .

sainyena mahatA shaurirabhiguptaH parantapaH .. 24..\\ tatra dAnapatirdhImAnAjagAma mahAyashAH . akrUro vR^iShNivIrANA.n senApatirarindamaH .. 25..\\ anAdhR^iShTirmahAtejA uddhavashcha mahAyashAH . sAkShAdbR^ihaspateH shiShyo mahAbuddhirmahAyashAH .. 26..\\ satyakaH sAtyakishchaiva kR^itavarmA cha sAtvataH . pradyumnashchaiva sAmbashcha nishaThaH sha~Nkureva cha .. 27..\\ chArudeShNashcha vikrAnto jhillI vipR^ithureva cha . sAraNashcha mahAbAhurgadashcha viduShA.n varaH .. 28..\\ ete chAnye cha bahavo vR^iShNibhojAndhakAstathA . AjagmuH khANDava prasthamAdAya haraNaM bahu .. 29..\\ tato yudhiShThiro rAjA shrutvA mAdhavamAgatam . pratigrahArtha.n kR^iShNasya yamau prAsthApayattadA .. 30..\\ tAbhyAM pratigR^ihIta.n tadvR^iShNichakra.n samR^iddhimat . vivesha khANDava prasthaM patAkAdhvajashobhitam .. 31..\\ siktasaMmR^iShTapanthAnaM puShpaprakara shobhitam . chandanasya rasaiH shItaiH puNyagandhairniShevitam .. 32..\\ dahyatAguruNA chaiva deshe deshe sugandhinA . susaMmR^iShTa janAkIrNa.n vaNigbhirupashobhitam .. 33..\\ pratipede mahAbAhuH saha rAmeNa keshavaH . vR^iShNyandhakamahAbhojaiH sa.nvR^itaH puruShottamaH .. 34..\\ sampUjyamAnaH pauraishcha brAhmaNaishcha sahasrashaH . vivesha bhavana.n rAGYaH purandara gR^ihopamam .. 35..\\ yudhiShThirastu rAmeNa samAgachchhadyathAvidhi . mUrdhni keshavamAghrAya paryaShvajata bAhunA .. 36..\\ taM prIyamANa.n kR^iShNastu vinayenAbhyapUjayat . bhIma.n cha puruShavyAghra.n vidhivatpratyapUjayat .. 37..\\ tAMshcha vR^iShNyandhakashreShThAndharmarAjo yudhiShThiraH . pratijagrAha satkArairyathAvidhi yathopagam .. 38..\\ guruvatpUjayAmAsa kAMshchitkAMsh chidvayasyavat . kAMshchidabhyavadatpremNA kaishchidapyabhivAditaH .. 39..\\ tato dadau vAsudevo janyArthe dhanamuttamam . haraNa.n vai subhadrAyA GYAtideyaM mahAyashAH .. 40..\\ rathAnA.n kA~nchanA~NgAnAM ki~NkiNIjAlamAlinAm . chaturyujAmupetAnA.n sUtaiH kushalasaMmataiH . sahasraM pradadau kR^iShNo gavAm ayutameva cha .. 41..\\ shrImAnmAthuradeshyAnA.n dogdhrINAM puNyavarchasAm . vaDavAnA.n cha shubhrANAM chandrAMshusamavarchasAm . dadau janArdanaH prItyA sahasra.n hemabhUShaNam .. 42..\\ tathaivAshvatarINA.n cha dAntAnA.n vAtara.nhasAm . shatAnya~njana keshInA.n shvetAnAM pa~ncha pa~ncha cha .. 43..\\ snapanotsAdane chaiva suyukta.n vayasAnvitam . strINA.n sahasra.n gaurINAM suveShANAM suvarchasAm .. 44..\\ suvarNashatakaNThInAmarogANA.n suvAsasAm . paricharyAsu dakShANAM pradadau puShkarekShaNaH .. 45..\\ kR^itAkR^itasya mukhyasya kanakasyAgnivarchasaH . manuShyabhArAndAshArho dadau dasha janArdanaH .. 46..\\ gajAnA.n tu prabhinnAnAM tridhA prasravatAM madam . girikUTa nikAshAnA.n samareShvanivartinAm .. 47..\\ kL^iptAnAM paTu ghaNTAnA.n varANAM hemamAlinAm . hastyArohairupetAnA.n sahasraM sAhasa priyaH .. 48..\\ rAmaH pAdagrAhaNika.n dadau pArthAya lA~NgalI . prIyamANo haladharaH sambandha prItimAvahan .. 49..\\ sa mahAdhanaratnaugho vastrakambala phenavAn . mahAgajamahAgrAhaH patAkA shaivalAkulaH .. 50..\\ pANDusAgaramAviddhaH pravivesha mahAnadaH . pUrNamApUraya.nsteShA.n dviShachchhokAvaho.abhavat .. 51..\\ pratijagrAha tatsarva.n dharmarAjo yudhiShThiraH . pUjayAmAsa tAMshchaiva vR^iShNyandhakamahArathAn .. 52..\\ te sametA mahAtmAnaH kuru vR^iShNyandhakottamAH .

vijahruramarAvAse narAH sukR^itino yathA .. 53..\\ tatra tatra mahApAnairutkR^iShTatalanAditaiH . yathAyoga.n yathA prItivijahruH kuru vR^iShNayaH .. 54..\\ evamuttamavIryAste vihR^itya divasAnbahUn . pUjitAH kurubhirjagmuH punardvAravatIM purIm .. 55..\\ rAmaM puraskR^itya yayurvR^iShNyandhakamahArathAH . ratnAnyAdAya shubhrANi dattAni kurusattamaiH .. 56..\\ vAsudevastu pArthena tatraiva saha bhArata . uvAsa nagare ramye shakra prasthe mahAmanAH . vyacharadyamunA kUle pArthena saha bhArata .. 57..\\ tataH subhadrA saubhadra.n keshavasya priyA svasA . jayantamiva paulomI dyutimantamajIjanat .. 58..\\ dIrghabAhuM mahAsattvamR^iShabhAkShamarindamam . subhadrA suShuve vIramabhimanyuM nararShabham .. 59..\\ abhIshcha manyumAMsh chaiva tatastamarimardanam . abhimanyumiti prAhurArjuniM puruSharShabham .. 60..\\ sa sAtvatyAmatirathaH sambabhUva dhana~njayAt . makhe nirmathyamAnAdvA shamI garbhAddhutAshanaH .. 61..\\ yasmi~njAte mahAbAhuH kuntIputro yudhiShThiraH . ayuta.n gA dvijAtibhyaH prAdAnniShkAMshcha tAvataH .. 62..\\ dayito vAsudevasya bAlyAtprabhR^iti chAbhavat . pitR^INA.n chaiva sarveShAM prajAnAmiva chandramAH .. 63..\\ janmaprabhR^iti kR^iShNashcha chakre tasya kriyAH shubhAH . sa chApi vavR^idhe bAlaH shuklapakShe yathA shashI .. 64..\\ chatuShpAda.n dashavidhaM dhanurvedamarindamaH . arjunAdveda vedaGYAtsakala.n divyamAnuSham .. 65..\\ viGYAneShvapi chAstrANA.n sauShThave cha mahAbalaH . kriyAsvapi cha sarvAsu visheShAnabhyashikShayat .. 66..\\ Agame cha prayoge cha chakre tulyamivAtmanaH . tutoSha putra.n saubhadraM prekShamANo dhana~njayaH .. 67..\\ sarvasa.nhananopeta.n sarvalakShaNalakShitam . durdharShamR^iShabhaskandha.n vyAttAnanamivoragam .. 68..\\ si.nhadarpaM maheShvAsaM mattamAta~Ngavikramam . meghadundubhi nirghoShaM pUrNachandranibhAnanam .. 69..\\ kR^iShNasya sadR^isha.n shaurye vIrye rUpe tathAkR^itau . dadarsha putraM bIbhatsurmaghavAniva ta.n yathA .. 70..\\ pA~nchAlyapi cha pa~nchabhyaH patibhyaH shubhalakShaNA . lebhe pa~ncha sutAnvIrA~nshubhAnpa~nchAchalAniva .. 71..\\ yudhiShThirAtprativindhya.n suta somaM vR^ikodarAt . arjunAchchhruta karmANa.n shatAnIka.n cha nAkulim .. 72..\\ sahadevAchchhruta senametAnpa~ncha mahArathAn . pA~nchAlI suShuve vIrAnAdityAnaditiryathA .. 73..\\ shAstrataH prativindhya.n tamUchurviprA yudhiShThiram . parapraharaNa GYAne prativindhyo bhavatvayam .. 74..\\ sute somasahasre tu somArka samatejasam . suta somaM maheShvAsa.n suShuve bhImasenataH .. 75..\\ shruta.n karma mahatkR^itvA nivR^ittena kirITinA . jAtaH putrastavetyeva.n shrutakarmA tato.abhavat .. 76..\\ shatAnIkasya rAjarSheH kauravyaH kurunandanaH . chakre putra.n sanAmAnaM nakulaH kIrtivardhanam .. 77..\\ tatastvajIjanatkR^iShNA nakShatre vahni daivate . sahadevAtsuta.n tasmAchchhruta seneti ta.n viduH .. 78..\\ ekavarShAntarAstveva draupadeyA yashasvinaH . anvajAyanta rAjendra parasparahite ratAH .. 79..\\ jAtakarmANyAnupUrvyAchchUDopanayanAni cha . chakAra vidhivaddhaumyasteShAM bharatasattama .. 80..\\ kR^itvA cha vedAdhyayana.n tataH sucharitavratAH . jagR^ihuH sarvamiShvastramarjunAddivyamAnuSham .. 81..\\ devagarbhopamaiH putrairvyUDhoraskairmahAbalaiH . anvitA rAjashArdUla pANDavA mudamApnuvan .. 82..\\

\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 214} vai indraprasthe vasantaste jaghnuranyAnnarAdhipAn . shAsanAddhR^itarAShTrasya rAGYaH shAntanavasya cha .. 1..\\ Ashritya dharmarAjAna.n sarvaloko.avasatsukham . puNyalakShaNakarmANa.n svadehamiva dehinaH .. 2..\\ sa sama.n dharmakAmArthAnsiSheve bharatarShabhaH . trInivAtmasamAnbandhUnbandhumAniva mAnayan .. 3..\\ teShA.n samabhibhaktAnA.n kShitau dehavatAm iva . babhau dharmArthakAmAnA.n chaturtha iva pArthivaH .. 4..\\ adhyetAraM para.n vedAH prayoktAraM mahAdhvarAH . rakShitAra.n shubhaM varNA lebhire ta.n janAdhipam .. 5..\\ adhiShThAnavatI lakShmIH parAyaNavatI matiH . bandhumAnakhilo dharmastenAsItpR^ithivIkShitA .. 6..\\ bhrAtR^ibhiH sahito rAjA chaturbhiradhikaM babhau . prayujyamAnairvitato vedairiva mahAdhvaraH .. 7..\\ ta.n tu dhaumyAdayo viprAH parivAryopatasthire . bR^ihaspatisamA mukhyAH prajApatimivAmarAH .. 8..\\ dharmarAje atiprItyA pUrNachandra ivAmale . prajAnA.n remire tulyaM netrANi hR^idayAni cha .. 9..\\ na tu kevaladaivena prajA bhAvena remire . yadbabhUva manaHkAnta.n karmaNA sa chakAra tat .. 10..\\ na hyayuktaM na chAsatyaM nAnR^itaM na cha vipriyam . bhAShita.n chAru bhAShasya jaGYe pArthasya dhImataH .. 11..\\ sa hi sarvasya lokasya hitamAtmana eva cha . chikIrShuH sumahAtejA reme bharatasattamaH .. 12..\\ tathA tu muditAH sarve pANDavA vigatajvarAH . avasanpR^ithivIpAlA.nstrAsayantaH svatejasA .. 13..\\ tataH katipayAhasya bIbhatsuH kR^iShNamabravIt . uShNAni kR^iShNa vartante gachchhAmo yamunAM prati .. 14..\\ suhR^ijjanavR^itAstatra vihR^itya madhusUdana . sAyAhne punareShyAmo rochatA.n te janArdana .. 15..\\ vaasu kuntI mAtarmamApyetadrochate yadvaya.n jale . suhR^ijjanavR^itAH pArtha viharema yathAsukham .. 16..\\ vai Amantrya dharmarAjAnamanuGYApya cha bhArata . jagmatuH pArtha govindau suhR^ijjanavR^itau tataH .. 17..\\ vihAradesha.n samprApya nAnAdrumavaduttamam . gR^ihairuchchAvachairyuktaM purandara gR^ihopamam .. 18..\\ bhakShyairbhojyaishcha peyaishcha rasavadbhirmahAdhanaiH . mAlyaishcha vividhairyukta.n yuktaM vArShNeya pArthayoH .. 19..\\ AviveshaturApUrNa.n ratnairuchchAvachaiH shubhaiH . yathopajoSha.n sarvashcha janashchikrIDa bhArata .. 20..\\ vane kAshchijjale kAshchitkAshchidveshmasu chA~NganAH . yathA desha.n yathA prItichikrIDuH kR^iShNa pArthayoH .. 21..\\ draupadI cha subhadrA cha vAsA.nsyAbharaNAni cha . prayachchhetAM mahArhANi strINA.n te sma madotkaTe .. 22..\\ kAshchitprahR^iShTA nanR^itushchukrushushcha tathAparAH . jahasushchAparA nAryaH papushchAnyA varAsavam .. 23..\\ rurudushchAparAstatra prajaghnush cha parasparam . mantrayAmAsuranyAshcha rahasyAni parasparam .. 24..\\ veNuvINA mR^ida~NgAnAM manoGYAnA.n cha sarvashaH . shabdenApUryate ha sma tadvana.n susamR^iddhimat .. 25..\\ tasmi.nstathA vartamAne kuru dAshArhanandanau .

samIpe jagmatuH ka.n chiduddesha.n sumanoharam .. 26..\\ tatra gatvA mahAtmAnau kR^iShNau parapura~njayau . mahArhAsanayo rAja.nstatastau saMniShIdatuH .. 27..\\ tatra pUrvavyatItAni vikrAntAni ratAni cha . bahUni kathayitvA tau remAte pArtha mAdhavau .. 28..\\ tatropaviShTau muditau nAkapR^iShThe.ashvinAviva . abhyagachchhattadA vipro vAsudevadhana~njayau .. 29..\\ bR^ihachchhAla pratIkAshaH prataptakanakaprabhaH . hari pi~Ngo hari shmashruH pramANAyAmataH samaH .. 30..\\ taruNAdityasa~NkAshaH kR^iShNa vAsA jaTAdharaH . padmapatrAnanaH pi~NgastejasA prajvalanniva .. 31..\\ upasR^iShTa.n tu taM kR^iShNau bhrAjamAnaM dvijottamam . arjuno vAsudevashcha tUrNamutpatya tasthatuH .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 215} vai so.abravIdarjuna.n chaiva vAsudevaM cha sAtvatam . lokapravIrau tiShThantau khANDavasya samIpataH .. 1..\\ brAhmaNo bahu bhoktAsmi bhu~nje.aparimita.n sadA . bhikShe vArShNeya pArthau vAmekA.n tR^iptiM prayachchhatAm .. 2..\\ evamuktau tamabrUtA.n tatastau kR^iShNa pANDavau . kenAnnena bhavA.nstR^ipyettasyAnnasya yatAvahe .. 3..\\ evamuktaH sa bhagavAnabravIttAvubhau tataH . bhAShamANau tadA vIrau kimanna.n kriyatAm iti .. 4..\\ nAhamannaM bubhukShe vai pAvakaM mAM nibodhatam . yadannamanurUpaM me tadyuvA.n samprayachchhatam .. 5..\\ idamindraH sadA dAva.n khANDavaM parirakShati . taM na shaknomyaha.n dagdhu.n rakShyamANaM mahAtmanA .. 6..\\ vasatyatra sakhA tasya takShakaH pannagaH sadA . sagaNastatkR^ite dAvaM parirakShati vajrabhR^it .. 7..\\ tatra bhUtAnyanekAni rakShyante sma prasa~NgataH . ta.n didhakShurna shaknomi dagdhu.n shakrasya tejasA .. 8..\\ sa mAM prajvalita.n dR^iShTvA meghAmbhobhiH pravarShati . tato dagdhuM na shaknomi didhakShurdAvamIpsitam .. 9..\\ sa yuvAbhyA.n sahAyAbhyAmastravidbhyAM samAgataH . daheya.n khANDavaM dAvametadanna.n vR^itaM mayA .. 10..\\ yuvA.n hyudakadhArAstA bhUtAni cha samantataH . uttamAstravido samyaksarvato vArayiShyathaH .. 11..\\ evamukte pratyuvAcha bIbhatsurjAtavedadam . didhakShu.n khANDavaM dAvamakAmasya shatakratoH .. 12..\\ uttamAstrANi me santi divyAni cha bahUni cha . yairaha.n shaknuyAM yoddhumapi vajradharAnbahUn .. 13..\\ dhanurme nAsti bhagavanbAhuvIryeNa saMmitam . kurvataH samare yatna.n vegaM yadviShaheta me .. 14..\\ sharaishcha me.artho bahubhirakShayaiH kShipramasyataH . na hi voDhu.n rathaH shaktaH sharAnmama yathepsitAn .. 15..\\ ashvAMshcha divyAnichchheyaM pANDurAnvAtara.nhasaH . ratha.n cha meghanirghoSha.n sUryapratima tejasam .. 16..\\ tathA kR^iShNasya vIryeNa nAyudha.n vidyate samam . yena nAgAnpishAmAMshcha nihanyAnmAdhavo raNe .. 17..\\ upAya.n karmaNaH siddhau bhagavanvaktumarhasi . nivArayeya.n yenendraM varShamANaM mahAvane .. 18..\\ pauruSheNa tu yatkArya.n tatkartArau svapAvaka . karaNAni samarthAni bhagavandAtumarhasi .. 19..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 216} vai evamuktastu bhagavAndhUmaketurhutAshanaH . chintayAmAsa varuNa.n lokapAla.n didR^ikShayA . Adityamudake devaM nivasanta.n jaleshvaram .. 1..\\

sa cha tachchintita.n GYAtvA darshayAmAsa pAvakam . tamabravIddhUmaketuH pratipUjya jaleshvaram . chaturtha.n lokapAlAnAM rakShitAraM maheshvaram .. 2..\\ somena rAGYA yaddatta.n dhanushchaiveShudhI cha te . tatprayachchhobhaya.n shIghraM ratha.n cha kapilakShaNam .. 3..\\ kArya.n hi sumahatpArtho gANDIvena kariShyati . chakreNa vAsudevashcha tanmadarthe pradIyatAm . dadAnItyeva varuNaH pAvakaM pratyabhAShata .. 4..\\ tato.adbhutaM mahAvIrya.n yashaH kIrtivivardhanam . sarvashastrairanAdhR^iShya.n sarvashastrapramAthi cha . sarvAyudhamahAmAtraM parasenA pradharShaNam .. 5..\\ eka.n shatasahasreNa saMmitaM rAShTravardhanam . chitramuchchAvachairvarNaiH shobhita.n shlakShNamavraNam .. 6..\\ devadAnavagandharvaiH pUjita.n shAshvatIH samAH . prAdAdvai dhanu ratna.n tadakShayyau cha maheShudhI .. 7..\\ ratha.n cha divyAshvayujaM kapipravara ketanam . upeta.n rAjatairashvairgAndharvairhemamAlibhiH . pANDurAbhrapratIkAshairmano vAyusamairjave .. 8..\\ sarvopakaraNairyuktamajayya.n devadAnavaiH . bhAnumantaM mahAghoSha.n sarvabhUtamanoharam .. 9..\\ sasarja yatsvatapasA bhauvano bhuvana prabhuH . prajApatiranirdeshya.n yasya rUpaM raveriva .. 10..\\ ya.n sma somaH samAruhya dAnavAnajayatprabhuH . nagameghapratIkAsha.n jvalantamiva cha shriyA .. 11..\\ AshritA ta.n rathashreShThaM shakrAyudhasamA shubhA . tApanIyA suruchirA dhvajayaShTiranuttamA .. 12..\\ tasyA.n tu vAnaro divyaH si.nhashArdUlalakShaNaH . vinardanniva tatrasthaH sa.nsthito mUrdhnyashobhata .. 13..\\ dhvaje bhUtAni tatrAsanvividhAni mahAnti cha . nAdena ripusainyAnA.n yeShAM sa~nj~nA praNashyati .. 14..\\ sa taM nAnApatAkAbhiH shobhita.n rathamuttamam . pradakShiNamupAvR^itya daivatebhyaH praNamya cha .. 15..\\ saMnaddhaH kavachI khaDgI baddhagodhA~Nguli travAn . Aruroha rathaM pArtho vimAna.n sukR^itI yathA .. 16..\\ tachcha divya.n dhanuHshreShThaM brahmaNA nirmitaM purA . gANDIvamupasa~NgR^ihya babhUva mudito.arjunaH .. 17..\\ hutAshanaM namaskR^itya tatastadapi vIryavAn . jagrAha balamAsthAya jyayA cha yuyuje dhanuH .. 18..\\ maurvyA.n tu yujyamAnAyAM balinA pANDavena ha . ye.ashR^iNvankUjita.n tatra teShA.n vai vyathitaM manaH .. 19..\\ labdhvA ratha.n dhanushchaiva tathAkShayyau maheShudhI . babhUva kalyaH kaunteyaH prahR^iShTaH sAhyakarmaNi .. 20..\\ vajranAbha.n tatashchakraM dadau kR^iShNAya pAvakaH . Agneyamastra.n dayita.n sa cha kalyo.abhavattadA .. 21..\\ abravItpAvakaishchainametena madhusUdana . amAnuShAnapi raNe vijeShyasi na saMshayaH .. 22..\\ anena tvaM manuShyANA.n devAnAmapi chAhave . rakShaHpishAchadaityAnAM nAgAnA.n chAdhikaH sadA . bhaviShyasi na sandehaH pravarAri nibarhaNe .. 23..\\ kShipta.n kShipta.n raNe chaitattvayA mAdhava shatruShu . hatvApratihata.n sa~Nkhye pANimeShyati te punaH .. 24..\\ varuNashcha dadau tasmai gadAmashaniniHsvanAm . daityAnta karaNI.n ghorAM nAmnA kaumodakI.n hareH .. 25..\\ tataH pAvakamabrUtAM prahR^iShTau kR^iShNa pANDavau . kR^itAstrau shastrasampannau rathinau dhvajinAvapi .. 26..\\ kalyau svo bhagavanyoddhumapi sarvaiH surAsuraiH . kiM punarvajriNaikena pannagArthe yuyutsunA .. 27..\\ aarj

chakramastra.n cha vArShNeyo visR^ijanyudhi vIryavAn . triShu lokeShu tannAsti yanna jIyAjjanArdanaH .. 28..\\ gANDIva.n dhanurAdAya tathAkShayyau maheShudhI . ahamapyutsahe lokAnvijetu.n yudhi pAvaka .. 29..\\ sarvataH parivAryaina.n dAvena mahatA prabho . kAma.n samprajvalAdyaiva kalyau svaH sAhyakarmaNi .. 30..\\ vai evamuktaH sa bhagavAndAshArheNArjunena cha . taijasa.n rUpamAsthAya dAva.n dagdhuM prachakrame .. 31..\\ sarvataH parivAryAtha saptArchirjvalanastadA . dadAha khANDava.n kruddho yugAntamiva darshayan .. 32..\\ parigR^ihya samAviShTastadvanaM bharatarShabha . meghastanita nirghoSha.n sarvabhUtAni nirdahan .. 33..\\ dahyatastasya vibabhau rUpa.n dAvasya bhArata . meroriva nagendrasya kA~nchanasya mahAdyuteH .. 34..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 217} vai tau rathAbhyAM naravyAghrau dAvasyobhayataH sthitau . dikShu sarvAsu bhUtAnA.n chakrAte kadanaM mahat .. 1..\\ yatra yatra hi dR^ishyante prANinaH khANDavAlayAH . palAyantastatra tatra tau vIrau paryadhAvatAm .. 2..\\ chhidra.n hi na prapashyanti rathayorAshu vikramAt . AviddhAviva dR^ishyete rathinau tau rathottamau .. 3..\\ khANDave dahyamAne tu bhUtAnyatha sahasrashaH . utpeturbhairavAnnAdAnvinadanto disho dasha .. 4..\\ dagdhaika deshA bahavo niShTaptAshcha tathApare . sphuTitAkShA vishIrNAshcha viplutAshcha vichetasaH .. 5..\\ samAli~Ngya sutAnanye pitR^InmAtR^I.nstathApare . tyaktuM na shekuH snehena tathaiva nidhana.n gatAH .. 6..\\ vikR^itairdarshanairanye samupetuH sahasrashaH . tatra tatra vighUrNantaH punaragnau prapedire .. 7..\\ dagdhapakShAkShi charaNA vicheShTanto mahItale . tatra tatra sma dR^ishyante vinashyantaH sharIriNaH .. 8..\\ jalasthAneShu sarveShu kvAthyamAneShu bhArata . gatasattvAH sma dR^ishyante kUrmamatsyAH sahasrashaH .. 9..\\ sharIraiH sampradIptaishcha dehavanta ivAgnayaH . adR^ishyanta vane tasminprANinaH prANasa~NkShaye .. 10..\\ tA.nstathotpatataH pArthaH sharaiH sa~nchidya khaNDashaH . dIpyamAne tataH prAsyatprahasankR^iShNavartmani .. 11..\\ te sharAchita sarvA~NgA vinadanto mahAravAn . Urdhvamutpatya vegena nipetuH pAvake punaH .. 12..\\ sharairabhyAhatAnA.n cha dahyatAM cha vanaukasAm . virAvaH shrUyate ha sma samudrasyeva mathyataH .. 13..\\ vahneshchApi prahR^iShTasya khamutpeturmahArchiShaH . janayAmAsurudvega.n sumahAnta.n divaukasAm .. 14..\\ tato jagmurmahAtmAnaH sarva eva divaukasaH . sharaNa.n devarAjAna.n sahasrAkShaM purandaram .. 15..\\ devaah kiM nvime mAnavAH sarve dahyante kR^iShNavartmanA . kachchinna sa~NkShayaH prApto lokAnAmamareshvara .. 16..\\ vai tachchhrutvA vR^itrahA tebhyaH svayamevAnvavekShya cha . khANDavasya vimokShArthaM prayayau harivAhanaH .. 17..\\

mahatA meghajAlena nAnArUpeNa vajrabhR^it . AkAsha.n samavastIrya pravavarSha sureshvaraH .. 18..\\ tato.akShamAtrA visR^ijandhArAH shatasahasrashaH . abhyavarShatsahasrAkShaH pAvaka.n khANDavaM prati .. 19..\\ asamprAptAstu tA dhArAstejasA jAtavedasaH . kha eva samashuShyanta na kAshchitpAvaka.n gatAH .. 20..\\ tato namuchihA kruddho bhR^ishamarchiShmatastadA . punarevAbhyavarShattamambhaH pravisR^ijanbahu .. 21..\\ archirdhArAbhisambaddha.n dhUmavidyutsamAkulam . babhUva tadvana.n ghora.n stanayitnusaghoShavat .. 22..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 218} vai tasyAbhivarShato vAri pANDavaH pratyavArayat . sharavarSheNa bIbhatsuruttamAstrANi darshayan .. 1..\\ sharaiH samantataH sarva.n khANDavaM chApi pANDavaH . chhAdayAmAsa tadvarShamapakR^iShya tato vanAt .. 2..\\ na cha sma ki.n chichchhaknoti bhUtaM nishcharitaM tataH . sa~nchAdyamAne khagamairasyatA savyasAchinA .. 3..\\ takShakastu na tatrAsItsarparAjo mahAbalaH . dahyamAne vane tasminkurukShetre.abhavattadA .. 4..\\ ashvasenastu tatrAsIttakShakasya suto balI . sa yatnamakarottIvraM mokShArtha.n havyavAhanAt .. 5..\\ na shashAka vinirgantu.n kaunteya sharapIDitaH . mokShayAmAsa taM mAtA nigIrya bhujagAtmajA .. 6..\\ tasya pUrva.n shiro grastaM puchchhamasya nigIryate . UrdhvamAchakrame sA tu pannagI putragR^iddhinI .. 7..\\ tasyAstIkShNena bhallena pR^ithu dhAreNa pANDavaH . shirashchichchheda gachchhantyAstAmapashyatsureshvaraH .. 8..\\ taM mumochayiShurvajrI vAtavarSheNa pANDavam . mohayAmAsa tatkAlamashvasenastvamuchyate .. 9..\\ tA.n cha mAyAM tadA dR^iShTvA ghorAM nAgena va~nchitaH . dvidhA tridhA cha chichchheda khagatAneva bhArata .. 10..\\ shashApa ta.n cha sa~Nkruddho bIbhatsurjihmagAminam . pAvako vAsudevashcha apratiShTho bhavediti .. 11..\\ tato jiShNuH sahasrAkSha.n kha.n vitatyeShubhiH shitaiH . yodhayAmAsa sa~Nkruddho va~nchanA.n tAm anusmaran .. 12..\\ devarADapi ta.n dR^iShTvA sa.nrabdhamiva phalgunam . svamastramasR^ijaddIpta.n yattatAnAkhilaM nabhaH .. 13..\\ tato vAyurmahAghoShaH kShobhayansarvasAgarAn . viyatstho.ajanayanmeghA~njaladhArA mucha AkulAn .. 14..\\ tadvighAtArthamasR^ijadarjuno.apyastramuttamam . vAyavyamevAbhimantrya pratipattivishAradaH .. 15..\\ tenendrAshani meghAnA.n vIryaujastadvinAshitam . jaladhArAshcha tAH sheSha.n jagmurneshushcha vidyutaH .. 16..\\ kShaNena chAbhavadvyoma samprashAnta rajastamaH . sukhashItAnila guNaM prakR^itisthArka maNDalam .. 17..\\ niShpratIkAra hR^iShTashcha hutabhugvividhAkR^itiH . prajajvAlAtulArchiShmAnsvanAdaiH pUraya~n jagat .. 18..\\ kR^iShNAbhyA.n rakShita.n dR^iShTvA taM cha dAvamahaM kR^itAH . samutpeturathAkAsha.n suparNAdyAH patatriNaH .. 19..\\ garuDA vajrasadR^ishaiH pakShatuNDa nakhaistathA . prahartukAmAH sampeturAkAshAtkR^iShNa pANDavau .. 20..\\ tathaivoraga sa~NghAtAH pANDavasya samIpataH . utsR^ijanto viSha.n ghoraM nishcherurjvalitAnanAH .. 21..\\ tAMshchakarta sharaiH pArthaH saroShAndR^ishyakhe charAn . vivashAshchApatandIpta.n dehAbhAvAya pAvakam .. 22..\\ tataH surAH sagandharvA yakSharAkShasa pannagAH . utpeturnAdamatulamutsR^ijanto raNArthiNaH .. 23..\\ ayaH kaNapa chakrAshma bhushuNDyudyatabAhavaH .

kR^iShNa pArthau jighA.nsantaH krodhasaMmUrchchhitaujasaH .. 24..\\ teShAmabhivyAharatA.n shastravarShaN.n cha mu~nchatAm . pramamAthottamA~NgAni bIbhatsurnishitaiH sharaiH .. 25..\\ kR^iShNashcha sumahAtejAshchakreNAri nihA tadA . daityadAnava sa~NghAnA.n chakAra kadanaM mahat .. 26..\\ athApare sharairviddhAshchakravegeritAstadA . velAmiva samAsAdya vyAtiShThanta mahaujasaH .. 27..\\ tataH shakro.abhisa~NkruddhastridashAnAM maheshvaraH . pANDura.n gajamAsthAya tAvubhau samabhidravat .. 28..\\ ashani.n gR^ihya tarasA vajramastramavAsR^ijat . hatAvetAviti prAha surAnasurasUdanaH .. 29..\\ tataH samudyatA.n dR^iShTvA devendreNa mahAshanim . jagR^ihuH sarvashastrANi svAni svAni surAstadA .. 30..\\ kAladaNDa.n yamo rAjA shibikA.n cha dhaneshvaraH . pAsha.n cha varuNastatra vichakraM cha tathA shivaH .. 31..\\ oShadhIrdIpyamAnAshcha jagR^ihAte.ashvinAvapi . jagR^ihe cha dhanurdhAtA musala.n cha jayastathA .. 32..\\ parvata.n chApi jagrAha kruddhastvaShTA mahAbalaH . aMshastu shakti.n jagrAha mR^ityurdevaH parashvadham .. 33..\\ pragR^ihya parigha.n ghora.n vichachArAryamA api . mitrashcha kShura paryanta.n chakraM gR^ihya vyatiShThata .. 34..\\ pUShA bhagashcha sa~NkruddhaH savitA cha vishAM pate . AttakArmukanistriMshAH kR^iShNa pArthAvabhidrutAH .. 35..\\ rudrAshcha vasavashchaiva marutashcha mahAbalAH . vishve devAstathA sAdhyA dIpyamAnAH svatejasA .. 36..\\ ete chAnye cha bahavo devAstau puruShottamau . kR^iShNa pArthau jighA.nsantaH pratIyurvividhAyudhAH .. 37..\\ tatrAdbhutAnyadR^ishyanta nimittAni mahAhave . yugAntasamarUpANi bhUtotsAdAya bhArata .. 38..\\ tathA tu dR^iShTvA sa.nrabdha.n shakra.n devaiH sahAchyutau . abhItau yudhi durdharShau tasthatuH sajjakArmukau .. 39..\\ AgatAMshchaiva tAndR^iShTvA devAnekaikashastataH . nyavArayetA.n sa~Nkruddhau bANairvarjopamaistadA .. 40..\\ asakR^idbhagnasa~NkalpAH surAshcha bahushaH kR^itAH . bhayAdraNaM parityajya shakramevAbhishishriyuH .. 41..\\ dR^iShTvA nivAritAndevAnmAdhavenArjunena cha . Ashcharyamagamastatra munayo divi viShThitAH .. 42..\\ shakrashchApi tayorvIryamupalabhyAsakR^idraNe . babhUva paramaprIto bhUyashchaitAvayodhayat .. 43..\\ tato.ashmavarSha.n sumahadvyasR^ijatpAkashAsanaH . bhUya eva tadA vIrya.n jiGYAsuH savyasAchinaH . tachchharairarjuno varShaM pratijaghne.atyamarShaNaH .. 44..\\ viphala.n kriyamANaM tatsamprekShya cha shatakratuH . bhUyaH sa.nvardhayAmAsa tadvarSha.n devarAD atha .. 45..\\ so.ashmavarShaM mahAvegairiShubhiH pAkashAsaniH . vilaya.n gamayAmAsa harShayanpitaraM tadA .. 46..\\ samutpATya tu pANibhyAM mandarAchchhikharaM mahat . sadruma.n vyasR^ijachchhakro jighA.nsuH pANDunandanam .. 47..\\ tato.arjuno vegavadbhirjvalitAgrairajihmagaiH . bANairvidhva.nsayAmAsa gireH shR^i~Nga.n sahasradhA .. 48..\\ girervishIryamANasya tasya rUpa.n tadA babhau . sArkachandra grahasyeva nabhasaH pravishIryataH .. 49..\\ tenAvAkpatatA dAve shailena mahatA bhR^isham . bhUya eva hatAstatra prANinaH khANDavAlayAH .. 50..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 219} vai tathA shailanipAtena bhIShitAH khANDavAlayAH . dAnavA rAkShasA nAgAstarakShvR^ikShavanaukasaH . dvipAH prabhinnAH shArdUlAH si.nhAH kesariNastathA .. 1..\\

mR^igAshcha mahiShAshchaiva shatashaH pakShiNastathA . samudvignA visasR^ipustathAnyA bhUtajAtayaH .. 2..\\ ta.n dAva.n samudIkShantaH kR^iShNau chAbhyudyatAyudhau . utpAtanAdashabdena santrAsita ivAbhavan .. 3..\\ svatejo bhAsvara.n chakramutsasarja janArdanaH . tena tA jAtayaH kShudrAH sadAnava nishAcharAH . nikR^ittAH shatashaH sarvA nipeturanala.n kShaNAt .. 4..\\ adR^ishyanrAkShasAstatra kR^iShNa chakravidAritAH . vasA rudhirasampR^iktAH sandhyAyAmiva toyadAH .. 5..\\ pishAchAnpakShiNo nAgAnpashUMshchApi sahasrashaH . nighnaMshcharati vArShNeyaH kAlavattatra bhArata .. 6..\\ kShipta.n kShipta.n hi tachchakraM kR^iShNasyAmitra ghAtinaH . hatvAnekAni sattvAni pANimeti punaH punaH .. 7..\\ tathA tu nighnatastasya sarvasattvAni bhArata . babhUva rUpamatyugra.n sarvabhUtAtmanastadA .. 8..\\ sametAnA.n cha devAnAM dAnavAnAM cha sarvashaH . vijetA nAbhavatkashchitkR^iShNa pANDavayormR^idhe .. 9..\\ tayorbalAtparitrAtu.n taM dAvaM tu yadA surAH . nAshaknuva~nshamayitu.n tadAbhUvanparA~NmukhAH .. 10..\\ shatakratushcha samprekShya vimukhAndevatA gaNAn . babhUvAvasthitaH prItaH prasha.nsankR^iShNa pANDavau .. 11..\\ nivR^itteShu tu deveShu vAguvAchAsharIriNI . shatakratumabhiprekShya mahAgambhIra niHsvanA .. 12..\\ na te sakhA saMnihitastakShakaH pannagottamaH . dAhakAle khANDavasya kurukShetra.n gato hyasau .. 13..\\ na cha shakyo tvayA jetu.n yuddhe.asminsamavasthitau . vAsudevArjunau shakra nibodheda.n vacho mama .. 14..\\ naranArAyaNau devau tAvetau vishrutau divi . bhavAnapyabhijAnAti yadvIryau yatparAkramau .. 15..\\ naitau shakyau durAdharShau vijetumajitau yudhi . api sarveShu lokeShu purANAvR^iShisattamau .. 16..\\ pUjanIyatamAvetAvapi sarvaiH surAsuraiH . sayakSharakShogandharvanarakiMnara pannagaiH .. 17..\\ tasmAditaH suraiH sArdha.n gantumarhasi vAsava . diShTa.n chApyanupashyaitatkhANDavasya vinAshanam .. 18..\\ iti vAchamabhishrutya tathyamityamareshvaraH . kopAmarShau samutsR^ijya sampratasthe diva.n tadA .. 19..\\ taM prasthitaM mahAtmAna.n samavekShya divaukasaH . tvaritAH sahitA rAjannanujagmuH shatakratum .. 20..\\ devarAja.n tadA yAnta.n saha devairudIkShya tu . vAsudevArjunau vIrau si.nhanAda.n vinedatuH .. 21..\\ devarAje gate rAjanprahR^iShTau kR^iShNa pANDavau . nirvisha~NkaM punardAva.n dAhayAmAsatustadA .. 22..\\ sa mAruta ivAbhrANi nAshayitvArjunaH surAn . vyadhamachchharasampAtaiH prANinaH khANDavAlayAn .. 23..\\ na cha sma ki.n chichchhaknoti bhUtaM nishcharitaM tataH . sa~nchidyamAnamiShubhirasyatA savyasAchinA .. 24..\\ nAshaka.nstatra bhUtAni mahAntyapi raNe.arjunam . nirIkShitumamogheShu.n kariShyanti kuto raNam .. 25..\\ shatenaika.n cha vivyAdha shataM chaikena pattriNA . vyasavaste.apatannagnau sAkShAtkAlahatA iva .. 26..\\ na chAlabhanta te sharma rodhaHsu viShameShu cha . pitR^ideva nivAseShu santApashchApyajAyata .. 27..\\ bhUtasa~Ngha sahasrAshcha dInAshchakrurmahAsvanam . ruruvurvAraNAshchaiva tathaiva mR^igapakShiNaH . tena shabdena vitresurga~Ngodadhi charA jhaShAH .. 28..\\ na hyarjunaM mahAbAhuM nApi kR^iShNaM mahAbalam . nirIkShitu.n vai shaknoti kashchidyoddhu.n kutaH punaH .. 29..\\ ekAyanagatA ye.api niShpatantyatra ke chana . rAkShasAndAnavAnnAgA~njaghne chakreNa tAnhariH .. 30..\\

te vibhinnashiro dehAshchakravegAdgatAsavaH . peturAsye mahAkAyA dIptasya vasuretasaH .. 31..\\ sa mA.nsarudhiraughaishcha medaughaishcha samIritaH . uparyAkAshago vahnirvidhUmaH samadR^ishyata .. 32..\\ dIptAkSho dIptajihvashcha dIptavyAtta mahAnanaH . dIptordhva keshaH pi~NgAkShaH pibanprANabhR^itA.n vasAm .. 33..\\ tA.n sa kR^iShNArjuna kR^itAM sudhAM prApya hutAshanaH . babhUva muditastR^iptaH parAM nirvR^itimAgataH .. 34..\\ athAsuraM mayaM nAma takShakasya niveshanAt . vipradravanta.n sahasA dadarsha madhusUdanaH .. 35..\\ tamagniH prArthayAmAsa didhakShurvAtasArathiH . dehavAnvai jaTI bhUtvA nadaMshcha jalado yathA . jighA.nsurvAsudevashcha chakramudyamya viShThitaH .. 36..\\ sachakramudyata.n dR^iShTvA didhakShuM cha hutAshanam . abhidhAvArjunetyevaM mayashchukrosha bhArata .. 37..\\ tasya bhItasvana.n shrutvA mA bhairiti dhana~njayaH . pratyuvAcha mayaM pArtho jIvayanniva bhArata .. 38..\\ taM pArthenAbhaye datte namucherbhrAtaraM mayam . na hantumaichchhaddAshArhaH pAvako na dadAha cha .. 39..\\ tasminvane dahyamAne ShaDagnirna dadAha cha . ashvasenaM maya.n chApi chaturaH shAr~NgakAniti .. 40..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 220} j kimartha.n shAr~NgakAnagnirna dadAha tathAgate . tasminvane dahyamAne brahmannetadvadAshu me .. 1..\\ adAhe hyashvasenasya dAnavasya mayasya cha . kAraNa.n kIrtitaM brahma~nshAr~NgakAnAM na kIrtitam .. 2..\\ tadetadadbhutaM brahma~nshAr~NgAnAmavinAshanam . kIrtayasvAgnisaMmarde katha.n te na vinAshitAH .. 3..\\ vai yadartha.n shAr~NgakAnagnirna dadAha tathAgate . tatte sarva.n yathAvR^itta.n kathayiShyAmi bhArata .. 4..\\ dharmaGYAnAM mukhyatamastapasvI saMshitavrataH . AsInmaharShiH shrutavAnmandapAla iti shrutaH .. 5..\\ sa mArgamAsthito rAjannR^iShINAmUrdhvaretasAm . svAdhyAyavAndharmaratastapasvI vijitendriyaH .. 6..\\ sa gatvA tapasaH pAra.n dehamutsR^ijya bhArata . jagAma pitR^ilokAya na lebhe tatra tatphalam .. 7..\\ sa lokAnaphalAndR^iShTvA tapasA nirjitAnapi . paprachchha dharmarAjasya samIpasthAndivaukasaH .. 8..\\ kimarthamAvR^itA lokA mamaite tapasArjitAH . kiM mayA na kR^ita.n tatra yasyedaM karmaNaH phalam .. 9..\\ tatrAha.n tatkariShyAmi yadarthamidamAvR^itam . phalametasya tapasaH kathayadhva.n divaukasaH .. 10..\\ devaah R^iNino mAnavA brahma~njAyante yena tachchhR^iNu . kriyAbhirbrahmacharyeNa prajayA cha na saMshayaH .. 11..\\ tadapAkriyate sarva.n yaGYena tapasA sutaiH . tapasvI yaGYakR^ichchAsi na tu te vidyate prajA .. 12..\\ ta ime prasavasyArthe tava lokAH samAvR^itAH . prajAyasva tato lokAnupabhoktAsi shAshvatAn .. 13..\\ punnAmno narakAtputrastrAtIti pitaraM mune . tasmAdapatyasantAne yatasva dvijasattama .. 14..\\ vai

tachchhrutvA mandapAlastu teShA.n vAkya.n divaukasAm . kva nu shIghramapatya.n syAdbahula.n chetyachintayat .. 15..\\ sa chintayannabhyagachchhadbahula prasavAnkhagAn . shAr~NgikA.n shAr~Ngako bhUtvA jaritAM samupeyivAn .. 16..\\ tasyAM putrAnajanayachchaturo brahmavAdinaH . tAnapAsya sa tatraiva jagAma lapitAM prati . bAlAnsutAnaNDa gatAnmAtrA saha munirvane .. 17..\\ tasmingate mahAbhAge lapitAM prati bhArata . apatyasnehasa.nvignA jaritA bahvachintayat .. 18..\\ tena tyaktAnasantyAjyAnR^iShInaNDa gatAnvane . nAjahatputrakAnArtA jaritA khANDave nR^ipa . babhAra chaitAnsa~njAtAnsvavR^ittyA snehaviklavA .. 19..\\ tato.agni.n khANDavaM dagdhumAyAntaM dR^iShTavAnR^iShiH . mandapAlashchara.nstasminvane lapitayA saha .. 20..\\ ta.n sa~NkalpaM viditvAsya GYAtvA putrAMshcha bAlakAn . so.abhituShTAva viprarSherbrAhmaNo jAtavedasam . putrAnparidadadbhIto lokapAlaM mahaujasam .. 21..\\ mandapaala tvamagne sarvadevAnAM mukha.n tvamasi havyavAT . tvamantaH sarvabhUtAnA.n gUDhashcharasi pAvaka .. 22..\\ tvamekamAhuH kavayastvAmAhustrividhaM punaH . tvAmaShTadhA kalpayitvA yaGYavAhamakalpayan .. 23..\\ tvayA sR^iShTamida.n vishvaM vadanti paramarShayaH . tvadR^ite hi jagatkR^itsna.n sadyo na syAddhutAshana .. 24..\\ tubhya.n kR^itvA namo viprAH svakarma vijitAM gatim . gachchhanti saha patnIbhiH sutairapi cha shAshvatIm .. 25..\\ tvAmagne jaladAnAhuH khe viShaktAnsavidyutaH . dahanti sarvabhUtAni tvatto niShkramya hAyanAH .. 26..\\ jAtavedastavaiveya.n vishvasR^iShTirmahAdyute . tavaiva karma vihitaM bhUta.n sarva.n charAcharam .. 27..\\ tvayApo vihitAH pUrva.n tvayi sarvamidaM jagat . tvayi havya.n cha kavyaM cha yathAvatsampratiShThitam .. 28..\\ agne tvameva jvalanastva.n dhAtA tvaM bR^ihaspatiH . tvamashvinau yamau mitraH somastvamasi chAnilaH .. 29..\\ vai eva.n stutastatastena mandapAlena pAvakaH . tutoSha tasya nR^ipate muneramitatejasaH . uvAcha chainaM prItAtmA kimiShTa.n karavANi te .. 30..\\ tamabravInmandapAlaH prA~njalirhavyavAhanam . pradahankhANDava.n dAvaM mama putrAnvisarjaya .. 31..\\ tatheti tatpratishrutya bhagavAnhavyavAhanaH . khANDave tena kAlena prajajvAla didhakShayA .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 221} vai tataH prajvalite shukre shAr~NgakAste suduHkhitAH . vyathitAH paramodvignA nAdhijagmuH parAyaNam .. 1..\\ nishAmya putrakAnbAlAnmAtA teShA.n tapasvinI . jaritA duHkhasantaptA vilalApa nareshvara .. 2..\\ ayamagnirdahankakShamita AyAti bhIShaNaH . jagatsandIpayanbhImo mama duHkhavivardhanaH .. 3..\\ ime cha mA.n karShayanti shishavo mandachetasaH . abarhAshcharaNairhInAH pUrveShAM naH parAyaNam . trAsayaMshchAyamAyAti lelihAno mahIruhAn .. 4..\\ ashaktimattvAchcha sutA na shaktAH saraNe mama .

AdAya cha na shaktAsmi putrAnsaritumanyataH .. 5..\\ na cha tyaktumaha.n shaktA hR^idaya.n dUyatIva me . kaM nu jahyAmahaM putra.n kamAdAya vrajAmyaham .. 6..\\ kiM nu me syAtkR^ita.n kR^itvA manyadhvaM putrakAH katham . chintayAnA vimokSha.n vo nAdhigachchhAmi ki.n chana . chhAdayitvA cha vo gAtraiH kariShye maraNa.n saha .. 7..\\ jaritArau kula.n hIda.n jyeShThatvena pratiShThitam . sArisR^ikvaH prajAyeta pitR^INA.n kulavardhanaH .. 8..\\ stamba mitrastapaH kuryAddroNo brahmaviduttamaH . ityevamuktvA prayayau pitA vo nirghR^iNaH purA .. 9..\\ kamupAdAya shakyeta gantu.n kasyApaduttamA . kiM nu kR^itvA kR^ita.n kAryaM bhavediti cha vihvalA .. 10..\\ nApashyatsvadhiyA mokSha.n svasutAnA.n tadAnalAt . evaM bruvantI.n shAr~NgAste pratyUchuratha mAtaram .. 11..\\ snehamutsR^ijya mAtastvaM pata yatra na havyavAT . asmAsu hi vinaShTeShu bhavitAraH sutAstava . tvayi mAtarvinaShTAyAM na naH syAtkulasantatiH .. 12..\\ anvavaikShyaitadubhaya.n kShama.n syAdyatkulasya naH . tadvai kartuM paraH kAlo mAtareSha bhavettava .. 13..\\ mA vai kulavinAshAya sneha.n kArShIH suteShu naH . na hIda.n karma mogha.n syAllokakAmasya naH pituH .. 14..\\ jaritaa idamAkhorbilaM bhUmau vR^ikShasyAsya samIpataH . tadAvishadhva.n tvaritA vahneratra na vo bhayam .. 15..\\ tato.ahaM pA.nsunA chhidramapidhAsyAmi putrakAH . evaM pratikR^itaM manye jvalataH kR^iShNavartmanaH .. 16..\\ tata eShyAmyatIte.agnau vihartuM pA.nsusa~ncayam . rochatAmeSha vopAyo vimokShAya hutAshanAt .. 17..\\ zaarngakaah abarhAnmA.nsabhUtAnnaH kravyAdAkhurvinAshayet . pashyamAnA bhayamidaM na shakShyAmo niShevitum .. 18..\\ kathamagnirna no dahyAtkathamAkhurna bhakShayet . kathaM na syAtpitA moghaH kathaM mAtA dhriyeta naH .. 19..\\ bila AkhorvinAshaH syAdagnerAkAshachAriNAm . anvavekShyaitadubhaya.n shreyAndAho na bhakShaNam .. 20..\\ garhitaM maraNaM naH syAdAkhunA khAdatA bile . shiShTAdiShTaH parityAgaH sharIrasya hutAshanAt .. 21..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 222} jaritaa asmAdbilAnniShpatita.n shyena Akhu.n jahAra tam . kShudra.n gR^ihItvA pAdAbhyAM bhayaM na bhavitA tataH .. 1..\\ zaarngakaah na hR^ita.n ta.n vayaM vidmaH shyenenAkhuM kathaM chana . anye.api bhavitAro.atra tebhyo.api bhayameva naH .. 2..\\ saMshayo hyagnirAgachchheddR^iShTa.n vAyornivartanam . mR^ityurno bilavAsibhyo bhavenmAtarasaMshayam .. 3..\\ niHsaMshayAtsaMshayito mR^ityurmAtarvishiShyate . chara khe tva.n yathAnyAyaM putrAnvetsyasi shobhanAn .. 4..\\ jaritaa aha.n vai shyenamAyAntamadrAkShaM bilamantikAt . sa~ncaranta.n samAdAya jahArAkhuM bilAdbalI .. 5..\\

taM patantamakha.n shyena.n tvaritA pR^iShThato.anvagAm . AshiSho.asya prayu~njAnA harato mUShakaM bilAt .. 6..\\ yo no dveShTAramAdAya shyenarAjapradhAvasi . bhava tva.n divamAsthAya niramitro hiraNmayaH .. 7..\\ yadA sa bhakShitastena kShudhitena patatriNA . tadAha.n tamanuGYApya pratyupAyAM gR^ihAnprati .. 8..\\ pravishadhvaM bilaM putrA vishrabdhA nAsti vo bhayam . shyenena mama pashyantyA hR^ita Akhurna saMshayaH .. 9..\\ zaarngakaah na vidma vai vayaM mAtarhR^itamAkhumitaH purA . aviGYAya na shakShyAmo bilamAvishatu.n vayam .. 10..\\ jaritaa aha.n hi taM prajAnAmi hR^itaM shyenena mUShakam . ata eva bhayaM nAsti kriyatA.n vachanaM mama .. 11..\\ zaarngakaah na tvaM mithyopachAreNa mokShayethA bhayaM mahat . samAkuleShu GYAneShu na buddhikR^itameva tat .. 12..\\ na chopakR^itamasmAbhirna chAsmAnvettha ye vayam . pIDyamAnA bharasyasmAnkA satI ke vaya.n tava .. 13..\\ taruNI darshanIyAsi samarthA bhartureShaNe . anugachchha svabhartAraM putrAnApsyasi shobhanAn .. 14..\\ vayamapyagnimAvishya lokAnprApsyAmahe shubhAn . athAsmAnna dahedagnirAyAstvaM punareva naH .. 15..\\ vai evamuktA tataH shAr~NgI putrAnutsR^ijya khANDave . jagAma tvaritA desha.n kShemamagneranAshrayam .. 16..\\ tatastIkShNArchirabhyAgAjjvalito havyavAhanaH . yatra shAr~NgA babhUvuste mandapAlasya putrakAH .. 17..\\ te shAr~NgA jvalana.n dR^iShTvA jvalita.n svena tejasA . jaritAristato vAcha.n shrAvayAmAsa pAvakam .. 18..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 223} jaritaari purataH kR^ichchhrakAlasya dhImA~njAgarti pUruShaH . sa kR^ichchhrakAla.n samprApya vyathAM naivaiti karhi chit .. 1..\\ yastu kR^ichchhramasamprApta.n vichetA nAvabudhyate . sa kR^ichchhrakAle vyathito na prajAnAti ki.n chana .. 2..\\ saarisrkva dhIrastvamasi medhAvI prANakR^ichchhramida.n cha naH . shUraH prAGYo bahUnA.n hi bhavatyeko na saMshayaH .. 3..\\ stambamitra jyeShThastrAtA bhavati vai jyeShTho mu~nchati kR^ichchhrataH . jyeShThashchenna prajAnAti kanIyAnki.n kariShyati .. 4..\\ drona hiraNyaretAstvarito jvalannAyAti naH kShayam . sapta jihvo.analaH kShAmo lelihAnopasarpati .. 5..\\

vai evamukto bhrAtR^ibhistu jaritArirbibhAvasum . tuShTAva prA~njalirbhUtvA yathA tachchhR^iNu pArthiva .. 6..\\ jaritaari AtmAsi vAyoH pavanaH sharIramuta vIrudhAm . yonirApashcha te shukrayonistvamasi chAmbhasaH .. 7..\\ Urdhva.n chAdhashcha gachchhanti visarpanti cha pArshvataH . archiShaste mahAvIryarashmayaH savituryathA .. 8..\\ saarisrkva mAtA prapannA pitaraM na vidmaH pakShAshcha no na prajAtAbja keto . na nastrAtA vidyate.agne tvadanyas tasmAddhi naH parirakShaika vIra .. 9..\\ yadagne te shiva.n rUpaM ye cha te sapta hetavaH . tena naH parirakShAdya IDitaH sharaNaiShiNaH .. 10..\\ tvamevaikastapase jAtavedo nAnyastaptA vidyate goShu deva . R^iShInasmAnbAlakAnpAlayasva pareNAsmAnpraihi vai havyavAha .. 11..\\ stambamitra sarvamagne tvamevaikastvayi sarvamida.n jagat . tva.n dhArayasi bhUtAni bhuvanaM tvaM bibharShi cha .. 12..\\ tvamagnirhavyavAhastva.n tvameva parama.n haviH . manIShiNastvA.n yajante bahudhA chaikadhaiva cha .. 13..\\ sR^iShTvA lokA.nstrInimAnhavyavAha prApte kAle pachasi punaH samiddhaH . sarvasyAsya bhuvanasya prasUtis tvamevAgne bhavasi punaH pratiShThA .. 14..\\ tvamannaM prANinAM bhuktamantarbhUto jagatpate . nityaM pravR^iddhaH pachasi tvayi sarvaM pratiShThitam .. 15..\\ drona sUryo bhUtvA rashmibhirjAtavedo bhUmerambho bhUmijAtAnrasAMsh cha . vishvAnAdAya punarutsarga kAle sR^iShTvA vR^iShTyA bhAvayasIha shukra .. 16..\\ tvatta etAH punaH shukravIrudho haritachchhadAH . jAyante puShkariNyashcha samudrashcha mahodadhiH .. 17..\\ ida.n vai sadma tigmAMsho varuNasya parAyaNam . shivastrAtA bhavAsmAkaM mAsmAnadya vinAshaya .. 18..\\ pi~NgAkShalohitagrIva kR^iShNavartmanhutAshana . pareNa praihi mu~nchAsmAnsAgarasya gR^ihAniva .. 19..\\ vai evamukto jAtavedA droNenAkliShTa karmaNA . droNamAha pratItAtmA mandapAla pratiGYayA .. 20..\\ R^iShirdroNastvamasi vai brahmaitadvyAhR^ita.n tvayA . Ipsita.n te kariShyAmi na cha te vidyate bhayam .. 21..\\ mandapAlena yUya.n hi mama pUrvaM niveditAH . varjayeH putrakAnmahya.n dahandAvamiti sma ha .. 22..\\

ya cha tadvachana.n tasya tvayA yachcheha bhAShitam . ubhayaM me garIyastadbrUhi ki.n karavANi te . bhR^ishaM prIto.asmi bhadra.n te brahmanstotreNa te vibho .. 23..\\ drona ime mArjArakAH shukranityamudvejayanti naH . etAnkuruShva daMShTrAsu havyavAhasabAndhavAn .. 24..\\ vai tathA tatkR^itavAnvahnirabhyanuGYAya shAr~NgakAn . dadAha khANDava.n chaiva samiddho janamejaya .. 25..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 224} vai mandapAlo.api kauravya chintayAnaH sutA.nstadA . uktavAnapyashItAMshuM naiva sa sma na tapyate .. 1..\\ sa tapyamAnaH putrArthe lapitAmidamabravIt . kathaM nvashaktAH plavane lapite mama putrakAH .. 2..\\ vardhamAne hutavahe vAte shIghraM pravAyati . asamarthA vimokShAya bhaviShyanti mamAtmajAH .. 3..\\ kathaM nvashaktA trANAya mAtA teShA.n tapasvinI . bhaviShyatyasukhAviShTA putra trANamapashyatI .. 4..\\ kathaM nu saraNe.ashaktAnpatane cha mamAtmajAn . santapyamAnA abhito vAshamAnAbhidhAvatI .. 5..\\ jaritAriH kathaM putraH sArisR^ikvaH katha.n cha me . stamba mitraH katha.n droNaH katha.n sA cha tapasvinI .. 6..\\ lAlapyamAna.n tamR^iShiM mandapAlaM tathA vane . lapitA pratyuvAcheda.n sAsUyamiva bhArata .. 7..\\ na te suteShvavekShAsti tAnR^iShInuktavAnasi . tejasvino vIryavanto na teShA.n jvalanAdbhayam .. 8..\\ tathAgnau te parIttAshcha tvayA hi mama saMnidhau . pratishruta.n tathA cheti jvalanena mahAtmanA .. 9..\\ lokapAlo.anR^itA.n vAchaM na tu vaktA katha.n chana . samarthAste cha vaktAro na te teShvasti mAnasam .. 10..\\ tAmeva tu mamAmitrI.n chintayanparitapyase . dhruvaM mayi na te sneho yathA tasyAM purAbhavat .. 11..\\ na hi pakShavatA nyAyyaM niHsnehena suhR^ijjane . pIDyamAna upadraShTu.n shaktenAtmA katha.n chana .. 12..\\ gachchha tva.n jaritAmeva yadarthaM paritapyase . chariShyAmyahamapyekA yathA kApuruShe tathA .. 13..\\ mandapaala nAhameva.n chare loke yathA tvamabhimanyase . apatyahetorvichare tachcha kR^ichchhragataM mama .. 14..\\ bhUta.n hitvA bhaviShye.arthe yo.avalambeta mandadhIH . avamanyeta ta.n loko yathechchhasi tathA kuru .. 15..\\ eSha hi jvalamAno.agnirlelihAno mahIruhAn . dveShya.n hi hR^idi santApa.n janayatyashivaM mama .. 16..\\ vai tasmAddeshAdatikrAnte jvalane jaritA tataH . jagAma putrakAneva tvaritA putragR^iddhinI .. 17..\\ sA tAnkushalinaH sarvAnnirmuktA~njAtavedasaH . rorUyamANA kR^ipaNA sutAndR^iShTavatI vane .. 18..\\ ashraddheyatama.n teShAM darshana.n sA punaH punaH . ekaikashashcha tAnputrAnkroshamAnAnvapadyata .. 19..\\

tato.abhyagachchhatsahasA mandapAlo.api bhArata . atha te sarvamevainaM nAbhyanandanta vai sutAH .. 20..\\ lAlapyamAnamekaika.n jaritAM cha punaH punaH . nochuste vachana.n kiM chittamR^iShi.n sAdhvasAdhu vA .. 21..\\ mandapaala jyeShThaH sutaste katamaH katamastadanantaraH . madhyamaH katamaH putraH kaniShThaH katamash cha te .. 22..\\ evaM bruvanta.n duHkhArtaM kiM mAM na pratibhAShase . kR^itavAnasmi havyAshe naiva shAntimito labhe .. 23..\\ jaritaa ki.n te jyeShThe sute kAryaM kimanantarajena vA . ki.n cha te madhyame kAryaM kiM kaniShThe tapasvini .. 24..\\ yastvaM mA.n sarvasho hInAmutsR^ijyAsi gataH purA . tAmeva lapitA.n gachchha taruNIM chAruhAsinIm .. 25..\\ mandapaala na strINA.n vidyate ki.n chidanyatra puruShAntarAt . sApatnakamR^ite loke bhavitavya.n hi tattathA .. 26..\\ suvratApi hi kalyANI sarvalokaparishrutA . arundhatI paryasha~NkadvasiShThamR^iShisattamam .. 27..\\ vishuddhabhAvamatyanta.n sadA priyahite ratam . saptarShimadhyaga.n vIramavamene cha taM munim .. 28..\\ apadhyAnena sA tena dhUmAruNa samaprabhA . lakShyAlakShyA nAbhirUpA nimittamiva lakShyate .. 29..\\ apatyahetoH samprApta.n tathA tvamapi mAm iha . iShTameva~Ngate hitvA sA tathaiva cha vartase .. 30..\\ naiva bhAryeti vishvAsaH kAryaH pu.nsA katha.n chana . na hi kAryamanudhyAti bhAryA putravatI satI .. 31..\\ vai tataste sarva evainaM putrAH samyagupAsire . sa cha tAnAtmajAnrAjannAshvAsayitumArabhat .. 32..\\ \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 225} mandapaala yuShmAkaM parirakShArtha.n viGYapto jvalano mayA . agninA cha tathetyevaM pUrvameva pratishrutam .. 1..\\ agnervachanamAGYAya mAturdharmaGYatA.n cha vaH . yuShmAka.n cha para.n vIryaM nAhaM pUrvamihAgataH .. 2..\\ na santApo hi vaH kAryaH putrakA maraNaM prati . R^iShInveda hutAsho.api brahma tadvidita.n cha vaH .. 3..\\ vai evamAshvAsya putrAnsa bharyA.n chAdAya bhArata . mandapAlastato deshAdanya.n deshaM jagAma ha .. 4..\\ maghavAnapi tigmAMshuH samiddha.n khANDava.n vanam . dadAha saha kR^iShNAbhyA.n janaya~n jagato.abhayam .. 5..\\ vasA medo vahAH kulyAstatra pItvA cha pAvakaH . agachchhatparamA.n tR^iptiM darshayAmAsa chArjunam .. 6..\\ tato.antarikShAdbhagavAnavatIrya sureshvaraH . marudgaNavR^itaH pArthaM mAdhava.n chAbravIdidam .. 7..\\ kR^ita.n yuvAbhyA.n karmedamamarairapi duShkaram . varAnvR^iNIta.n tuShTo.asmi durlabhAnapyamAnuShAn .. 8..\\

pArthastu varayAmAsa shakrAdastrANi sarvashaH . grahItu.n tachcha shakro.asya tadA kAlaM chakAra ha .. 9..\\ yadA prasanno bhagavAnmahAdevo bhaviShyati . tubhya.n tadA pradAsyAmi pANDavAstrANi sarvashaH .. 10..\\ ahameva cha ta.n kAla.n vetsyAmi kurunandana . tapasA mahatA chApi dAsyAmi tava tAnyaham .. 11..\\ AgneyAni cha sarvANi vAyavyAni tathaiva cha . madIyAni cha sarvANi grahIShyasi dhana~njaya .. 12..\\ vAsudevo.api jagrAha prItiM pArthena shAshvatIm . dadau cha tasmai devendrasta.n varaM prItimA.nstadA .. 13..\\ dattvA tAbhyA.n varaM prItaH saha devairmarutpatiH . hutAshanamanuGYApya jagAma tridivaM punaH .. 14..\\ pAvakashchApi ta.n dAvaM dagdhvA samR^igapakShiNam . ahAni pa~ncha chaika.n cha virarAma sutarpitaH .. 15..\\ jagdhvA mA.nsAni pItvA cha medA.nsi rudhirANi cha . yuktaH paramayA prItyA tAvuvAcha vishAM pate .. 16..\\ yuvAbhyAM puruShAgryAbhyA.n tarpito.asmi yathAsukham . anujAnAmi vA.n vIrau charataM yatra vA~nchhitam .. 17..\\ eva.n tau samanuGYAtau pAvakena mahAtmanA . arjuno vAsudevashcha dAnavashcha mayastathA .. 18..\\ parikramya tataH sarve trayo.api bharatarShabha . ramaNIye nadIkUle sahitAH samupAvishan .. 19..\\ ##\end{multicols}## ## \medskip\hrule\medskip Last updated on \today ; Send corrections to [email protected] \end{document}

You might also like