0% found this document useful (0 votes)
119 views

10th Class Open

1. The Punjab School Education Board (PSEB) introduced the Punjab Open School system in 2015 to provide education opportunities to students who could not continue formal schooling for various reasons. 2. Under this system, students can study at their own pace through self-learning material and appear for exams under the semester system. Tutorial centres have been set up in open schools to provide academic support. 3. The duration of the course is one academic year. Exams will be held as per the semester system (June-November) only for regular students. This system aims to provide education to all and help students enhance their academic skills.

Uploaded by

Mukesh Robin
Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
119 views

10th Class Open

1. The Punjab School Education Board (PSEB) introduced the Punjab Open School system in 2015 to provide education opportunities to students who could not continue formal schooling for various reasons. 2. Under this system, students can study at their own pace through self-learning material and appear for exams under the semester system. Tutorial centres have been set up in open schools to provide academic support. 3. The duration of the course is one academic year. Exams will be held as per the semester system (June-November) only for regular students. This system aims to provide education to all and help students enhance their academic skills.

Uploaded by

Mukesh Robin
Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 17

gzikp UgB ;e{b

gqk;g?eN;
w?fNqe[b/B e'o;

2015
2015-16
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov
;kfjpkdk nihs f;z x Bro, w'jkbh

N?bh'B BzL 0172-3047380,386


N?bh'B BzL
?e;L

0172-3047119

JhFw/bL

[email protected]
[email protected]

t?Zp;kJhNL

www.pseb.ac.in

;zd/
fe;/ th ;wki dk ne; T[; ;wki d/ ftZfdne gZXo Bkb fBZyodk W ns/
ftZfdne gZXo dk fwnko T[Zuk u[ZeD ftZu T[; ;wki d/ ftfdnkoEh tor dk
tZvk :'rdkB j[zdk W. fJ; tor bJh ;?ezvoh f;Zfynk pj[s wjZstg{oD W i' T[BQK
B{z T[u/oh f;Zfynk bJh fsnko eodh W. f;Zfynk dk nfXeko bkr{ j'D ekoD
;?ezvoh f;Zfynk dk wjZst j'o th tX frnk W. ftfdnkoEhnK B{z ;[Bfjo/ GftZy
bJh fsnko eoB ns/ okNoh f;Zfynk Bhsh nXhB T[bhe/ T[d/K dh g{osh bJh
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov tZb'A gzikp UgB ;e{b gqDkbh okjhA ;?ezvoh ns/ ;hBhno
;?ezvoh e'o;K bJh ftZfdne nrtkJh d/D dk T[gokbk ehsk frnk W sK i' o;wh f;Zfynk s'A N[ZN u[Ze/
ftfdnkoEhnK B{z w[V f;Zfynk irs Bkb i'V e/ T[BQK ftZu nkswfttk; g?dk ehsk ik ;e/.
fJ; gqDkbh dh yk; ft/sk fJj W fe ftfdnkoEhnK B{z fB:wpZX ;w/A s/ ;e{b ikD dh b'V
BjhA ;r'A T[j ;t?FnfXn?B gqfefonk ngDkT[Ad/ j'J/ ftZfdnk gqkgs eo ;ed/ jB. gkmF;wZroh th
ftfdnkoEhnK d/ wkBf;e gZXo nB[;ko fsnko ehsh iKdh W sK i' ;t?FnfXn?B ehsk ik ;e/, b/feB
ftZfdne nrtkJh d/D bJh n?eohfvfNv ;e{bK ftZu nfXn?B e/Ado ;Ekgs eoe/ b'VhAdh nrtkJh
fdZsh iKdh W. gohfynkoEhnK B{z gohfynk gk; eoB bJh fnkdk w"e/ fdZs/ iKd/ jB ns/ gk; ehs/
ik u[Ze/ ftfnK bJh eo?fvN e?oh dk T[gpzX th gqkgs W.
nk; ehsh iKdh W fe nkT[D tkb/ ;fwnK ftZu UgB f;Zfynk gqDkbh 100# ;kyosk d/ Nhu/ B{z
g{ok eoB ftZu ;jkfJe j't/rh ns/ ftfdnkoEh irs B{z fJZe BthA fdk gqdkB eo/rh. w?B{z T[whd W fe
oki d/ tZX s'A tZX ftfdnkoEh fJ; f;Zfynk gqDkbh dk bkG b? e/ nkgDh ftZfdne :'rsk B{z ftef;s
eod/ j'J/ ftZfdne fwnko B{z T[Zuk u[ZeDr/. fJ; f;Zfynk gqDkbh ftZu ;[Xko fjZs y/so s'A nkJ/ ;[MktK
dk p'ov tZb'A ;fseko ehsk ikt/rk.
u/nogo;B
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov

gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov


UgB ;e{
;e { b f;Zfynk gq Dkbh

w?fNqe[b/B e'o ;
1a

T[d/
1a1
okNoh f;Zfynk Bhsh 1986 ftu ;kyosk ;pzXh ;ezbg dh gqsh g{osh bJh m'; :sB.
1a2
nfij/ ftfdnkoEhnK B{z ftZfdnk ;zpzXh nrtkJh d/Dk, fijV/ o;wh f;Zfynk gqDkbh okjhA
fe;/ ekoB ftZfdnk gqkgs eoB s'A tKM/ ofj iKd/ jB.
1a3
wB[Zyh ihtB ftZu f;Zfynk dh fBozsosk ekfJw eoBk.
1a4
fuoekb s'A uZbh nk ojh o{VQhtkdh nfXnkge e/Ados gqDkbh ftZu e[M eqKshekoh gfotosB eoe/
;t?-nfXn?B okjhA ftfdnkoEhnK ftZu nksw fttk; dh GktBk T[ikro eoBk. w"fbe fuzsB, gfjb
esh, ezw eoB ftZu ;t?-wkD dh GktBk nkfd dk nfj;k; eotk e/ ftfdnkoEhnK dh ;hns dk
;ot-gZyh ftek; eoBk.
1a5
pj[s xZN ou/ Bkb ftZfdnk B{z jo fJZe ftfdnkoEh d/ do'-dhtko sZe gj[zukT[Dk.

2a

soihjh tor
fe;/ th ekoB o;wh f;Zfynk s'A tKM/ ofj u[Ze/ T[whdtko fit/A L
2a1
xo ftZu ezw eodhnK rqfjDhnK
2a2
ekoykfBnK ftu ezw eod/ wd{o
2a3
c"ih ns/ Bhw pbK d/ itkB
2a4
y/shFpkVh eod/ fe;kB
2a5
B"eoh g/k bVe/ ns/ bVehnK
2a6
nB[;{fus s/ gZSVhnK ikshnK
2H7
d{o d[okv/ ofjzd/ b'e
2a8
ftbZyD ;woZEk tkb/ ftfdnkoEh fijV/ o;wh f;Zfynk gqDkbh okjhA f;Zfynk rqfjD eoB ftZu
efmBkJh wfj;{; eod/ jB.

3a

e'o ; dk ;wK

e'o; dk ;wK fJZe nekdfwe ;kb j't/rk. gqhfynk ;kbkBk gqDkbh nXhB (wkouFngo?b wjhB/) o?r{bo
ftfdnkoEhnK dh so s/ jh j't/rh.

4a

dkyb/ bJh :'r sktKL


4a1
4a2

gzikp iK :{aNha uzvhrVQ dk t;Bhe j't/.


gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov dh fwvb ;N?Avov iK fJ; d/ pokpo dh e'Jh gohfynk gk; ehsh j't/
ns/ w?fNqe[b/B e'o; ftZu dkybk b?D ;w/A fwvb dh gohfynk gk; eoB s'A xZN s'A xZN fJZe
nekdfwe ;kb dh ftZE oZydk j't/.

iK
dkbk b?D tkb/ ;kb 31 wkou B{z 15 ;kb dh T[wo g{oh eodk$eodh j't/ ns/ T[j
o?r{bo$gqkJht/N f;Zfynk gqDkbh okjhA fe;/ ekoB ftZfdnk gqkgs eoB s'A tKMk ofj frnk j't/,
gzikph gVQBk fbyDk ikDdk j't/ ns/ w?fNqe[b/B gohfynk d/D d/ :'r j't/.
iK
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov dh o?r{bo w?fNqe[b/B iK fJ; d/ pokpo dh gohfynk ftZu'A c/bQ j' u[Zek
j't/.

iK
w?fNqe[b/B ftZu ezgkoNw?AN$oh-nghno d/ gqkgs ;ko/ w"e/ ;wkgs eo u[Zek j't/.
4a3

ftfdnkoEh B/ gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok nk:'fis w?fNqe iK fJ; d/ pokpo dh iK fJ; s'A
T[u/o/ gZXo dh gohfynk gk; Bk ehsh j't/.

4a4

4a5

B?Bb fJzB;NhfuT{N nkc UgB ;e{fbzr (NIOS) dk ftfdnkoEh sK jh gzikp UgB


;e{b d/ dkyb/ bJh :'r j't/rk i/eo T[j B?Bb fJzB;NhfuT{N nkc UgB ;e{fbzr d/
w?fNqe[b/B e'o; ftZu fJZe tkoh dkb j'D T[gozs ezgkoNw?AN$oh-nghno d/ ;ko/ w"e/
;wkgs eo u[Zek j't/ ns/ T[; B{z c/bQ x'fs ehsk ik u[Zek j't/.
ftfdnkoEh B{z T[;/ fbQ/ ftZu ;fEs nfXn?B e/Ado ftZu dkybk fdZsk ikt/rk fi; fbQ/
dk T[j t;Bhe j?. i/eo fe;/ ftfdnkoEh d/ fBtk; ;EkB s'A T[; d/ fbQ/ ftZu ;fEs
nfXn?B e/Ado 15 feawha (;Ve o;s/) s'A d{o j? ns/ B/V/ d/ fe;/ fbQ/ ftZu ;fEs nfXn?B
e/Ado 15 feawha s'A B/V/ j? iK T[; fbQ/ ftZu e'o; dh o{os nB[;ko nfXn?B e/Ado BjhA W
sK ftfdnkoEh pkjob/ fbQ/ ftZu dkybk b? ;edk j? b/feB nfij/ ftfdnkoEhnK B{z d{;o/
fbQ/ ftZu dkybk b?D bJh ekoD dZ;d/ j'J/ ;p{s ti'A d;skt/ g/ eod/ j'J/ dok;s
d/Dh gt/rh i' fgzv d/ ;ogzu$Brogkfbek d/ e"A;bo nkfd s'A s;dhe j't/. T[;
ftfdnkoEh B{z nkoh dkybk fdZsk ikt/rk. p'ov ftZu d;skt/K dh gVskb T[gozs
d;skt/ ;jh j'D s/ jh dkybk ckJhBb ;wfMnk ikt/rk.

;z pz Xs
(T)
(n)
(J)
(;)
(j)

5a

fbQ
fb / d/ t;Bhe j'D tZi' A j/ m fby/ d;skt/ wz B D:' r j' Dr/ LwkfgnK dk iK nkgDk okB ekov i' dkyb/ ;w/A ukb{ jkbs ftZu j't/.
ftfdnkoEh dk t'No ekov iK gk;g'oN.
T[; ;oekoh$noX ;oekoh ndko/ d/ ;woZE nfXekoh d[nkok ikoh Bkysh ekov iK
;oNhfe/N fiZE/ T[whdtko B"eoh eodk j't/.
wkfgnK dk iK nkgDk gZe/ gs/ dk jbchnk fpnkB gZe/ ekr T[Zs/ i' ;zpzfXs fgzv d/
;ogzu$gzu, Brogkfbek iK Bro d/ e"A;bo nkfd d[nkok s;dhe [dk j't/.
fe;/ ;oekoh$noX ;oekoh ndko/ d[nkok ikoh d;skt/ fi; T[Zs/ ftfdnkoEh d/
wkfgnK$;ogo;s dk gsk doi j't/.

iBw fwsh ;pzXh ;p{sL


iBw fwsh ;pzX h f;oc j/m fby/ ;oNhfe/N$;p{s wzBD:'r j'Dr/ L5a1

5a2

;e{b w[yh tZb'A ;e{b SZvD dk ;oNhfe/N fiZE/ ftfdnkoEh gfjbK gVQdk fojk$ojh j't/.
fJj ;oNhfe/N j/m fby/ nfXekohnK gk;'A gqsh j;skyo j'D/ ukjhd/ jB.
(T)
gzikp oki ftZu ;fEs f;Zfynk ftGkr d[nkok ;zukfbs ;oekoh$r?o ;oekohJ/fvv ns/ nB-J/fvv wkBsk gqkgs ;e{bK tZb'A ikoh ;oNhfe/N, ;zpzfXs fbQk
(n)

f;Zfynk n;o iK pbke f;Zfynk n;o d[nkok gqsh j;sko j'D/ ukjhd/ jB.
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov Bkb n?chbhJ/fNv ;e{b tZb'A ikoh ;oNhfe/N fJzukoi,
n?chbhJ/B kyk, gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok gqsh j;skyo j'D/ ukjhd/

(J)

jB.
gzikp oki ftZu iK gzikp s'A pkjob/ okiK ftZu gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov s'A
fJbktk COBSE (e"Af;b nkc p'ov nkc ;e{b n?i{e/B fJB fJzfvnk) d/ w?Apo

p'ov iK ;zpzfXs oki d/ f;Zfynk ftGkrK Bkb n?chbhJ/fNv ;e{bK tZb'A ikoh
;oNhfe/N ;pzXs p'ov d[nkok Bkwd ;woZE nfXekoh iK ;zpzfXs oki d/
;zpzfXs fbQ/ d/ fbQk f;Zfynk n;o d[nkok gqsh j;skyo j'D/ ukjhd/ jB.
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok gzithA, nZmthA ns/ d;thA iwksK bJh nk:'fis
gohfynktK bJh ikoh ;oNhfe/N.

5a3

gzikp ;oeko d/ f;Zfynk ftGkr d[nkok fBod/ nB[;ko n?;a ;ha Jha nkoa Nha iK fe;/ j'o
f;Zfynk ndko/ d[nkok nk:'fis gohfynk bJh ikoh ;oNhfe/N.
ekp;/ (COBSE) d/ w?Apo p'ovK d[nkok nk:'fis nZmthA$d;thA q/DhnK dhnK gohfynktK
bJh ikoh ;oNhfe/N.
ofi;Noko iBw ns/ w"s d[nkok ikoh iBw ;pzXh ;oNhfe/N.
;oekoh iK noX ;oekoh ndko/ ftZu B"eoh eodk$eodh j? sK ;oft; p[Ze nB[;ko ;woZE

5a4
5a5
5a6

nfXekoh d[nkok s;dhe[dk iBw fwsh dk ;p{s.


26a01a89 s'A gfjbK iBw/ ftfdnkoEh dk iBw d/ ;p{s ti'A jbhnk fpnkB i' gfjbk
doik w?fi;Nq/N d[nkok s;dhe ehsk j't/.

5a7

6a

fbQk e'v

tZy-tZy ffbQnK bJh j/m fby/ nB[;ko e'v fBoXkfos jB. dkbk kow God/ ;w/A mhe e'v
Gfonk ikt/LbVh
BzL

fbQk

e'v
BzL

bVh
BzL

1a

qh nzfwqs;o ;kfjp

010

9a

2a

pfmzvk

020

3a

poBkbk

4a

e'v
BzL

bVh
BzL

ibzXo

080

17a

o{g Bro

160

10a

eg{oEbk

090

18a

;kfjpikdk nihs f;zx Bro

165

025

11a

b[fXnkDk

100

19a

;zro{o

170

cohde'N

030

12a

wkB;k

110

20a

soB skoB

175

5a

cfsjrVQ ;kfjp

040

13a

w'rk

120

21a

ckfbek

190

6a

fco'g[o

050

14a

qh w[es;o ;kfjp

130

22a

gmkBe'N

200

7a

r[odk;g[o

060

15a

jhd Grs f;zx Bro

140

8a

j[fnkog[o

070

16a

gfANnkbk

150

7a

fbQk

fbQk

e'v
BzL

dkb/ dhnK fwshnK ns/ h;K

ft/ B'N L p'o v tZb'A p?Ae okjhA bJh rJh h; jh ftfdnkoEh dh e[Zb dkybk h; W.
gqhfynk h; s'A fJbktk nfXn?B e/A do B{z j'o e'Jh h; Bk fdZsh ikt/ .
dkbk
dkbk fwshnK ns/ h;K
h; K dk t/otk

gqs h ftfdnkoEh h;

fpBK b/N h; 1 ngo?b 2015 s'A 15 i[bkJh, 2015 sZe

1800$F o[gJ/

n?;a;ha$pha;ha$ngzr bVe/ ns/ ;w{j bVehnK bJh dkbk h;

1750$F o[gJ/

tkX{ ftk dkbk h; (gqsh ftk)

250$F o[gJ/

BthA ofi;Nq/B h;

200$- o[gJ/

ofi;Nq/B ikoh oZyD bJh ezNhfBT{J/B h;

120$- o[gJ/

d{i/ okiK$p'ovK s'A nkJ/ ftfdnkoEhnK bJh ofi;Nq/B h;

1300$- o[gJ/

nkBbkJhB ;/tktK dh h;

100$Fo[gJ/ gqsh kow

16 i[bkJh, 2015 s'A 31 i[bkJh, 2015 sZe

T[go'es nB[;ko ns/


500$Fo[gJ/ b/N h; Bkb

1 nr;s, 2015 s'A 14 nr;s, 2015 sZe

T[go'es nB[;ko ns/


1000$Fo[gJ/ b/N h; Bkb

B'NL

1a

p'ov dh w?fNqe[b/B ftZu c/bQ ftfdnkoEh w[Zy Bshik x'fs j'D s'A 15 fdBK d/
nzdoFnzdo fpBK b/N h; dkbk b? ;ed/ jB.
5

2a

UgB ;e{b gqDkbh ftZu ftfdnkoEh dk dkybk nfXn?B e/Ado okjhA Bk eoe/ ftfdnkoEh
tZb'A p'ov dh t?Zp;kJhN s/ ik e/ nkg nkBbkJhB ehsk ikt/rk. ftfdnkoEh nkgD/ ;ko/
t/ot/ ftfnK ;w/s nkBbkJhB Go/rk. g{ok kow GoB T[gozs ckJhBb ;pfwB j'
ikt/rh ns/ p?Ae ubkB dhnK fszB ekghnK iBo/N j'DrhnK s/ ftfdnkoEh d/ ;ko/ t/ot/
bke j' ikDr/. ftfdnkoEh fJj ubkB Go e/ p?Ae ftZu h; iwQK eotkJ/rk. p?AeK dh ;{uh
ekbw BzL 9 ftZu doi W. ubkB dh fJZe ekgh ftfdnkoEh nkgD/ e'b oZy/rk, fJZe ekgh
p?Ae ftZu iwQK eotkJ/rk ns/ fJZe ekgh dkybk kow ns/ pkeh d;skt/K d/ Bkb BZEh
eo/rk. h; iwK j'D s'A d' fdB pknd ftfdnkoEh dk kow vkT{Bb'v j' ;e/rk. dkybk
kow dhnK vkT{Bb'v ehshnK d' ekghnK b'VhAd/ d;skt/K (bVh BzL 8 nB[;ko ) ;w/s
fBoXkfos fwsh sZe p'ov d/ y/soh dcso ftZu iwQK eotkJhnK ikD.

3a

ftfdnkoEh Bkysh ekov vkT{Bb'v eoe/ T[;B{z nfXn?B e/Ado w[yh s'A s;dhe eotk e/

4a

nkgD/ e'b oZy/rk. id'A th ftfdnkoEh nfXn?B e/Ado d/ ftZu nkT[Adk W sK Bkysh
ekov nkgD/ Bkb b? e/ nkt/ BjhA sK T[; B{z nfXn?B e/Ado ftZu gqt/ eoB s'A o'fenk th
ik ;edk W.
w?fNqe[b/B gohfynk bJh h; o?r{bo gohfynkoEhnK d/ Bkb jh p'ov dh gohfynk kyk
tZb'A fBoXkos eoe/ ?fvT{b ikoh ehsk ikt/rk.
u/nogo;B, gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov ft/ nfXekoK dh tos'A eod/ j'J/ dkybk h;
ns/ dkybk fwshnK ftZu spdhbh eo ;ed/ jB.

5a

8a

dkyb/ ;w/A ftfdnkoEh d[nkok dkybk kow Bkb BZEh ehs/ ikD tkb/ d;skt/

bVh
BzL

d;skt/

c'N ' ekghnK dh


frDsh

dkybk kow dh vkT{Bb'v ehsh ekgh

d' ekghnK

ubkB dh ekgh

d' ekghnK

dkyb/ ns/ iBw fwsh bJh :'rsk fB:w 4 ns/ 5 nB[;ko g/ ehs/ d;skt/
ns/

d'-d'
c'N' ekghnK

ftfnK dk eo?fvN e?oh eoB bJh g/ ehs/ ;oNhfe/N

d' c'N' ekghnK

n?;a;ha$pha;ha$ngzr j'D dh ;{os ftZu n;b ;oNhfe/N ns/

d' c'N' ekghnK

fbQ/ dk t;Bhe j'D d/ ;p{s ti'A fB:w 4a5 nB[;ko e'Jh fJZe ;oNhfe/N ns/

d' c'N' ekghnK

nkgD/ fibQ/ s'A pkjob/ fbQ/ ftZu dkybk b?D bJh b'VhAd/ d;skt/ ns/

d' c'N' ekghnK

B' N L

dkybk kow dhnK d' jK gosK Bkb T[ go'e s d;skt/ K dh fJZeFfJZe ekgh BZEh eoe/
eoe/ d'
;? Z N pDk e/ iwQ K eotkJ/ ikD.

9a

p?AeK dh ;{uh
1a
2a

;N/N p?Ae nkc gfNnkbk


gzikp B?Bb p?Ae

10a
10a gVQkJh ;ehw
10a1
e' v BzL

gVQ kJh ft/ L ftfdnkoEh B{z j/m nB[;ko e[Zb 6 (S/) ftfnK dh u'D eoBh j't/rhLF
ft/ dk BK

bkwh ft/

01

;ha;haJh
;ha;haJh d/ nze
i' nB[gks nB[; ko
fdZs/ ikDr/

e[Zb nze

25

75

25

75

fbysh

gq:'rh

gzikph-J/

50

gzikphFph

50

ro[ Z gg- J/ (e' Jh uko iK gzi ft/)


02

nzro/h

70

30

100

03

fjzdh

70

30

100

04

rfDs

50

20

30

100

05

ftfrnkB

50

20

30

100

06

;wkfie f;Zfynk

70

30

100

ro[ Z gg- ph (e' Jh fJZe ftk, i/e o ro[ Z gg- J/ ftZu' A uko ft/ u[ D/ jB)
08

f;js ns/ ;ohoe f;Zfynk

30

40

30

100

28

we?Bheb vokfJzr ns/ fuZsoebk

40

30

30

100

29

eNkJh ns/ f;bkJh

30

40

30

100

30

;zrhs (rkfJB)

30

40

30

100

31

;zrhs (tkdB)

30

40

30

100

32

;zrhs (spbk)

30

40

30

100

33

rqfj ftfrnkB

40

30

30

100

35

y/shpkVh

30

40

30

100

70

f;js ftfrnkB

30

40

30

100

B'NL 1a GkktK fszB s'A tZX BjhA j' ;edhnK.


2a ftfnK dh u'D GftZy iK T[u/oh ftZfdnk dh b'V B{z w[Zy oZy e/ ehsh ikt/.
3H ftbZyD ;woZEk tkb/ ftfdnkoEh bkwh gzikph s'A fJbktk o?r{bo ftfdnkoEhnK dh
soQK ro[Zg J/ ns/ ph ftZu'A e'Jh gzi ft/ u[D ;ed/ jB.
4a ftfnK bJh nze tzv o?r{bo ftfdnkoEhnK tkbh jh j't/rh go UgB ;e{b d/
gohfynkoEhnK B{z ;ha;haJha nXhB tZyo/ s"o s/ nze BjhA fdZs/ ikDr/ ;r'A
ftfdnkoEhnK tZb'A ftktko gqkgs nzeK B{z, o?r{bo ftfdnkoEhnK d/ ;ha;haJh bJh
fBoXkos nzeK nB[;ko nB[gks ftZu tXk e/ gqkgs nze do;kJ/ ikDr/.
5a UgB ;e{b ftfdnkoEhnK B{z o?r{bo ftfdnkoEhnK bJh bkr{ fszB bkwh ftfnK
(f;js s/ ;ohoe f;Zfynk, ezfgT{No ;kfJz; ns/ u'DtK ftk) s'A S'N fdZsh rJh W.
b/feB fJjBK ftfnK B{z tkX{ ft/ ti'A b? ;eD dk T[gpzX W.
6a skk ;fEsh ns/ gkmFeqw t/yD bJh p'ov dh t?p-;kJhN www.pseb.ac.in t/yh ikt/.

7a

fB:wK ;pzXh fe;/ th spdhbh iK BthA ikDekoh bJh nkgDh E-mail ns/ p'ov dh
t?Zp;kJhN ;w/AF;w/A s/ u?Ze eod/ ofjDk ukjhdk W. fe;/ th BthA ;{ uBk bJh
gZsoFftjko BjhA ehsk ikt/ r k.

10a2
10 a2 tkX{ ft/
gVQkJh ;ehw ftZu doi fB:wK nB[;ko u[D/ rJ/ ftfnK s'A fJbktk ftfdnkoEh fJ; gVQkJh
;ehw ftZu do;kJ/ rJ/ ftfnK ftZu'A tZX s'A tZX d' ft/ ps"o tkX{ ftk@ b? ;edk j?. fJjBK
tkX{ ftfnK d/ nze ;oNhfe/N ftZu sK do;kJ/ ikDr/ go fJjBK ftubh gqkgsh dk gk; kow{b/
iK ohnghno s/ e'Jh gqGkt BjhA gt/rk.
B' NL 1 ez fgT{ No ;kfJz ; ( 6 3 ) ns/ f;js s/ ;ohoe f;Zfynk ( 08)
08 ) d/ ft/ th ftfdnkoEh tZb' A tkX{
ft/ ti' A bJ/ ik ;ed/ jB b/feB fJjBK ftfnK dk Bshik o? r { bo ftfdnkoEhnK dh soQK
2

11a

ro/ v ftZu do;kfJnk ikt/ r k.


B/ sojhD ns/ fbyD s'A Bekok j' J/ T[ whdtkoK bJh fbykoh$gkme$b? p'o Noh ;jkfJe b? D dh
nkfrnk j' t / r h. nfij/ T[ whdtko fbykoh b? D bJh noh ;kd/ ekr s/ ;pz Xs fbQ / d/ w[ Z y
w? vheb n;o e' b' A vkeNoh ;oNhfe/ N ;oNhckJh eok e/ nkgD/ dkybk s/ gohfynk kow
Bkb G/ iD.

eo?fvN e?o h ;[ftXk


gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov ns/ gzikp oki ftZu ;fEs B?Bb fJz;NhfuT{N nkc UgB ;e{fbzr dk
ftfdnkoEh j/m fbyhnK osK nB[;ko eo?fvN e?oh (gfjbK gk; ehs/ ftfnK dk bkG) dh ;[ftXk
b? ;edk j?L11a1 ftfdnkoEh gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d/ w?fNqe[b/B e'o; ftZu c/bQ j' u[Zek j't/ iK T[;
ftZu gqkgs ezgkoNw?AN$ohnghno d/ ;ko/ w"e/ ;wkgs eo u[Zek j't/.
fJj os gzikp oki ftZu ;fEs B?Bb fJz;NhfuT{N nkc UgB ;e{fbzr d/ nfXn?B e/Ado
d/ ftfdnkoEh s/ th fJzBFfpzB bkr{ W.
11a2

11a3

11a4
11a5

gzikp ;e{b f;Zfynk p''ov d/ c/bQ ftfdnkoEh gk; eo u[Ze/ ftfnK ftZu'A tZX s'A tZX uko
ftfnK ftZu eo?fvN e?oh b? ;ed/ jB. UgB ;e{b gqDkbh okjhA S/ w"e/ b? e/ d;thA ftZu
c/bQ ftfdnkoEh B{z d[pkok dkybk b?D ;w/A eo?fvN e?oh dk bkG BjhA fdZsk ikt/rk. go
n?BankJhaUan?;a d/ gzikp oki nzdo ;fEs nfXn?B e/AdoK d/ c/bQ ftfdnkoEh f;o d'
ftfnK ftZu eo?fvN e?oh dk bkG b? ;ed/ jB. fJj bkG dkb/ tkb/ ?B s'A fgSb/ gzi
nekdfwe ;kbK ftZu p''ov d[nkok nk:'fis gohfynktK bJh jh fdZsk ikt/rk Gkt ?B
2015-16 ftZu dkbk b?D tkb/ ftfdnkoEh nekdfwe ;kb 2010-11 bJh bJhnK
gohfynktK ns/ T[; s'A pknd tkbhnK gohfynktK bJh jh bkG b? ;eDr//.
T[jBK ftfnK bJh jh eo?fvN e?oh dk bkG fdZsk ikt/rk fijV/ ft/ gzikp ;e{b
f;Zfynk p'ov dh gzikp UgB ;e{b f;Zfynk gqDkbh d[nkok bkr{ ;ehw nkc ;Nvh
ftZu doi j'Dr/ ns/ fijV/ ftfnK dh gohfynk p'ov tZb'A bJh rJh j't/ ns/ gk; th
ehsh j't/, T[; ft/ dk Bshik nzeK ftZu x'fs j'fJnk j't/.
eo?fvN e?oh eoB tkb/ ftfnK dh u'D ftfdnkoEh d[nkok jh ehsh ikt/rh.
B?Bb fJz;NhfuT{N nk UgB ;e{fbzr d/ ftfdnkoEh Bz{ gzikph bkwh ft/ ftZu eo?fvN
e?oh dk bkG BjhA fdZsk ikt/rk. fJj ftk gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov s'A gk; eoBk
bkwh j't/rk gozs{ gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d/ ftfdnkoEhnK B{z fJj bkG th gqkgs
j't/rk.
8

11a6

eo?fvN e?oh bJh i/eo gfjbK gk; ehs/ ftfnK d/ nze ;w?;No gqDkbh nXhB gqkgs ehs/
jB sK d't/A ;w?;NoK bJh gqkgs ehs/ e[b nzeK B{z ;kbkBk gohfynk d/ nzeK nB[;ko
nB[gks ftZu spdhb eoe/ do;kfJnk ikt/rk. fJ;/ soQK i/eo g[okD/ ;kbK d/ ;kbkBk
gohfynk tkb/ ftfdnkoEhnK B{z eo?fvN e?oh b?D tkb/ ftfnK dh nze tzv ftZu e'Jh
coe j't/ sK T[; B{z w"i{dk nze nB[;ko nB[gks ftZu tXk$xNk e/ do;kfJnk ikt/rk.
i/eo fJ; tzv ftZu nze g{o/ BjhA tzv/ iKd/ sK T[jBK B{z okT{fvzr eoe/ g{o/ Bzpo brkJ/
ikDr/. go okT{fvzr eod/ ;w/A fJj fXnkB oZfynk ikt/rk fe nzeK dk i'V gfjbK gqkgs
ehs/ nzeK d/ pokpo jh oj/.

12a

f;Zfynk ftXh
12a1

gkmgkm-eqwL UgB ;e{b dh gVQkJh ;ehw nXhB tZy-tZy ftfnK bJh T[jh gkm-eqw bkr{
j't/rk i' gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d/ o?r{bo ftfdnkoEhnK bJh bkr{ j?. ;w/A-;w/A p'ov
d[nkok fJ; ftZu ehsh spdhbh UgB ;e{b dh w?fNe[b/B gohfynk bJh th bkr{ j't/rh.
fJj gkmFeq w p'o v dh t? Zp;kJhN s/ T[ gbpX j' t / rk.

12a2

B' N L
12a3

gkm ;wZroh
;wZrohL ftfdnkoEhnK B{z nrtkJh d/D bJh gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok
ftk tko gqekfs gkm-;wZroh fdZsh ikt/rh, i' ftfdnkoEh nkgD/ nfXn?B e/Ado s'A
nkg ik e/ gqkgs eo/rk. p'ov tZb'A ftfdnkoEh B{z vke okjhA f;ZXh gkm-;wZroh BjhA G/ih
ikt/rh.
ftfdnkoEhnKK dh xZN frDsh j' D ekoD ;z ;feq s, T[ o d{ ns/ ez fgT{ No ;kfJz ;
ftfdnkoEhn
ftfnK dh gkmF;wZroh p' o v tZb' A w[ jZ Jhnk BjhA eotkJh ikt/r h.

nKsfoenKsfoe- w[bKeDKeD -gZsoL jo/e ft/ dh gkm-;wZroh d/ nzs ftZu d' nKsfoew[bKeD-gZso j'Dr/. ftfdnkoEh fJjBK d/ T[Zso fbyD T[gozs ;zpzfXs nfXn?B e/AdoK
ftZu j/m fbyhnK fwshnK sZe iwQK eotkJ/rkL22 Btz po,
gfjbK w[ bKeDKeD- gZso
o, 2015
2015
d{ ;ok w[ bKeDbKeD- gZso
31 iBtoh,
bKeD
iBtoh, 2016
201 6
fJjBK gZsoK dk w[bKeD eoB T[gozs nfXn?B e/AdoK d/ ;zpzfXs nfXnkge ftfdnkoEh
B{z fNZgDh ;fjs nrtkJh d/Dr/.

12a4

ftneshrs
ftnes hrs ;zgoe gq' rokw (ghH;hHghH) L ftfdnkoEh B{z nrtkJh d/D fjZs ns/
ftfdne n"eVK d{o eoB bJh dkb/ tkb/ ;kb ftZu 30 fdBK d/ ftneshrs ;zgoe
gq'rokw (gha;hagh) brkJ/ ikDr/. gfjbk 12 fdBK bJh nes{ popo- Btz po wjhB/ ftZu
po
ns/ d{ i k 18 fdBK bJh d;z poo - iBtoh wjhB/ ;e{ b ;w/
;w/ A s' A pknd iK n? stko iK
S[ Z NhnK tkb/ fdB brkJ/ ikDr/ . fwshnK, ;wK ns/ NkJhw N/pb nfXn?B e/Ado d[nkok
fBoXkos ehsk ikt/rk. fJ; dh nr/sh ;{uBk p'ov B{z G/ih ikt/rh ns/ ftfdnkoEhnK B{z
th ;{fus ehsk ikt/rk. ;e{b d/ B'fN; p'ov s/ fJ; pko/ B'fN; th brkfJnk ikt/. fJ;
d"okB j/m fby/ nB[;ko gqw[Zy ekoi ehs/ ikDr/ L(T)
UgB ;e{b f;Zfynk gqDkbh ;zpzXh nrtkJh.
(n)
(J)
(;)
(j)

gkm-;wZroh dh tzv.
ftfdnkoEhnK d/ ftZfdne ftek; ftZu ofj rJhnK xkNK ;zpzXh ikDekoh d/Dh.
tZy-tZy ftfnK d/ fbysh gkm-eqw nB[;ko nrtkJh.
tZy-tZy ftfnK d/ gq:'rh gkm-eqw bJh nfXn?B e/Ado dh gq:'rkbk ftZu
gq:'r eoBk ns/ T[jBK ;zpzXh foekov, gq:'rh ekgh dh fsnkoh nkfd.
9

(e)
(y)
(r)
(x)
(C)
12a5

ftfdnkoEhnK d/ nekdfwe ns/ ;fj-nekdfwe ftek; fjZs tZy-tZy


fefonktK dk nk:'iB.
ftfdnkoEh dh gohfynk h; p'ov fty/ fBoXkos ;w/A s/ fBoXkos ftXh nB[;ko
iwQQK eotkT[Dh.
w[bKeDFgZso dk ftb/D ns/ T[; d/ nkXko s/ ftfdnkoEhnK B{z nrtkJh
d/Dk.
p'ov dh gohfynk s'A gfjbK ;zg{oB gkm-eqw T[Zs/ nXkfos nzdo{Bh N?;N ns/ N?;N
ftZu gqkgsh d/ nkXko s/ nrtkJh d/Dk.
gohfynk ftZu ;cbsk bJh ;[Mkn.

nzdo{Bh N?; NL ftfdnkoEhnK dh gohfynk gqsh gfogZesk ns/ ;t?-w[bKeD fjZs


nfXn?B e/Ado tZb'A ftneshrs ;zgoe gq'rokw d"okB d' nzdo{Bh N?;N j/m nB[;ko
nk:'fis ehs/ ikDr/LF
gfjbK
gfj
bK N? ;N Btz po ns/ d{ i k N? ;N iBtoh d/ wjhB/ .

12a6

jkohnKL
jkohnKL ftneshrs ;zgoe gq'rokw d"okB gq:'rh ftfnK ftZu 75# ns/ fbysh
ftfnK ftZu 50# jkohnK bkwh jB. jkoh xZN j'D dh ;{os ftZu ftfdnkoEhnK dk
T[whdtkoh jZe oZd ehsk ik ;edk j?/. ft/ jkbsK ftZu ftu jkohnK ;zpzXh S'N b?D
fjZs nr/sh gqtkBrh bJh ftfdnkoEh nkgDh gqsh p/Bsh/ nfXn?B e/Ado okjhA T[g
vkfJo?eNo, UgB ;e{b, gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov B{z G/i ;edk j?.

12a7

bkfJpq/o h ns/ gq:'rkbkL


kbkL ftfdnkoEh nkgD/ nfXn?B e/Ado dh bkfJpq/oh ns/
gq:'rkbk dh b'V nB[;ko tos'A eo ;edk j?.

12a8

fJb?eNqkfBe wkfXnw okjhA nrtkJh


nrtkJhL
kJh L p'ov d[nkok ftfdnkoEhnK B{z ;{uBk ns/
nrtkJh fjZs npkoK, ;zuko wkfXnwK L o/vhU, N?bhftB, n?i{ ;?ZN, nkvhU ns/
thvhU e?;/N; ns/ ;havha nkfd dh tos'A bJh ;zGt ;[ftXk gqdkB eoB dh :'iBk j?.

12a9

;fj nekdfwe ftek;L UgB ;e{b d/ ftfdnkoEh ubd/ nekdfwe toQ/ d"okB nkgD/
nfXn?B e/Ado okjhA f;Zfynk ftGkr, gzikp ;oeko d[nkok ;e{bK d/ ftZfdne ns/
wkBf;e ftek; fjZs nk:'fis ;fjFnekdfwe fefonktK ftZu Gkr b? ;eDr/.

12a10 oki gZXoh y/v w[e kpfbnK ftZu gqs hfBXsk


hfBXskL
Xsk UgB ;e{b d/ ftfdnkoEhnK B{z oki
ftZu f;Zfynk ftGkr d[nkok nk:'fis y/v w[ekpfbnK ftZu gqshfBXsk d/D fjZs :'iBk
T[bheh ik ojh W.

13a

gohfynk fB:w L
13a1

gohfynk nk:'iBL p'ov d[nkok o?r{bo ftfdnkoEhnK d/ Bkb jh UgB ;e{b gqDkbh d/
ftfdnkoEhnK dh th ;kbkBk gohfynk bJh ikt/rh. ;kbkBk gohfynk wkou-ngo?b ns/
nB[g{oe (ohnghno) gohfynk nr;s-;szpo wjhB/ ftZu nk:'fis ehsh ikt/rh.

13a2

gohfynk dk wkfXnwL
wkfXnw L UgB ;e{b ftZu gVQkJh dk wkfXnw gzikph j't/rk. p'ov d[nkok
gkm-;wZroh ns/ nfXn?B e/AdoK ftZu ftneshrs ;zgoe gq'rokw d"okB nrtkJh
gzikph wkfXnw ftZu jh fdZsh ikt/rh. gohfynk dk wkfXnw ftfdnkoEh nkgDh ;[ftXk
nB[;ko fit/A fe gzikph$fjzdh$nzro/h e'Jh th oZy ;edk j?. wkfXnw e'v fJ; gqeko
jBLnz r o/ h 203
gz i kph 201
fjz dh 202

10

13a3

gohfynk fwsh ns/ ;wKL p'ov d[nkok gzikp UgB ;e{b d/ ftfdnkoEhnK bJh
;kbkBk ns/ nB[g{oe (ohnghno) gohfynk o?r{bo ftfdnkoEhnK bJh nk:'fis ehsh
ikD tkbh gohfynk d/ Bkb jh bJh ikt/rh. fJjBK gohfynktK bJh v/NhN p'ov d[nkok
fBoXkfos ehsh ikt/rh.

13a4

gohfynk h; L UgB ;e{b gqDkbh d/ T[whdtkoK dh gohfynk h; o?r{bo ftfdnkoEh


bJh fBoXkos doK ns/ fwshnK nB[;ko nfXn?B e/Ado okjhA iwQK ehsh ikt/rh. fJ; pko/
;zpzXs nfXn?B e/Ado gk;'A ;{uBk gqkgs ehsh ik ;edh j?/. tkX{ ftk gohfynk h;
o?r{bo ftfdnkoEh tkbh jh j't/rh.

13a5

gohfynk bJh :'rsk L p'ov dh ;kbkBk gohfynk d/D bJh j/m fby/ nB[;ko :'rsktK
g{ohnK eoB tkb/ ftfdnkoEh :'r j'Dr/L
(i)
(ii)
(iii)

dkyb/ bJh fBoXkos osK g{ohnK j'D d/ ;p{s tZi'A b'VhAd/ d;skt/ g/ eo fdZs/ j'D.
fB:wK nB[;ko pDdh dkbk, gohfynk, ofi;Nq/B nkfd h;K iwQK eotk fdZshnK j'D.

nfXn?B e/Ado d[nkok nk:'fis ftneshrs ;zgoe gq'rokwK ftZu fB:wK nB[;ko
jkohnK g{ohnK j'D.
(iv)
gkm ;wZroh ftZu kfwb w[bKeD gZsoK dhnK T[Zso-ekghnK nfXn?B e/Ado
ftZu fBfus fwsh sZe iwQK eotk fdZshnK rJhnK j'D.
T[go'es ftZu'A e'Jh fJZe th os g{oh Bk eoB tkb/ ftfdnkoEh B{z o'b Bzpo ikoh BjhA
ehsk ikt/rk ns/ T[; dh gohfynk ;zpzXh gksosk th oZd ehsh ik ;edh W.

14a

gk; kow{bk L
gohfynk gk; eoB bJh UgB ;e{b d/ gohfynkoEh tZb'A u[D/ rJ/ 6 ftfnK ftZu gk; j'Dk
bkwh j't/rk. UgB ;e{b d/ gohfynkoEhnK B{z nKsfoe w[bKeD$;ha;haJha nXhB tZyo/ s"o s/
nze BjhA fdZs/ ikDr/. fJjBK gohfynkoEhnK tZb'A fbysh gohfynk ftZu gqkgs nzeK B{z o?r{bo
ftfdnkoEhnK bJh ftktko ;ha;haJha nXhB oZy/ nzeK d/ nB[gks ftZu tXk e/ e[b gqkgs nze
do;kJ/ ikDr/.
ftfdnkoEhnK tZb'A gqkgs ehs/ nzeK d/ Bkb ro/v th do;kJ/ ikDr/ i' j/m fby/ nB[;ko j'Dr/LbVh BzL

14a1

nze

ro/v

90# ns/ fJ; s'A T[go

U ro/v (nfs T[Zsw)

75# ns/ fJ; s'A T[go gozs{ 90# s'A xZN

J/ ro/v (T[Zsw)

60# ns/ fJ; s'A T[go gozs{ 75# s'A xZN

ph ro/v (pj[s nZSk)

45# ns/ fJ; s'A T[go gozs{ 60# s'A xZN

;h ro/v (nZSk)

33# ns/ fJ; s'A T[go gozs{ 45# s'A xZN

vh ro/v (n";s)

33# s'A xZN

Jh ro/v (n;zs'iBe)

gk; nzeL fe;/ th ft/ ftZu''A gk; j'D bJh xZN'-xZN 33# nze gqkgs eoB/ o{oh j'Dr/.
fijV/ ft/ ftZu fbysh ns/ gq:'rh d't/A g/go j'Dr/, T[jBK ftZu gk; j'D bJh
ftfdnkoEh Bz{ fbysh ns/ gq:'rh d't/A g/goK ftZu tZy'-tZyo/ 33# nze gqkgs eoB/
o{oh j'Dr//.

14H2
14 H2

gohfynk gk; eoB d/ w"e/L ftfdnkoEh B{z gohfynk gk; eoB bJh dkyb/ T[gozs 7
w"e/ fdZs/ ikDr/. gfjbk w"ek dkyb/ tkb/ nekdfwe ;kb dh ;kbkBk gohfynk (wkou)
d"okB fdZsk ikt/rk. fJ; w"e/ ftZu gohfynkoEh B{z eo?fvN e?oh ehs/ rJ/ ftfnK s'A
11

fJbktk u[D/ rJ/ ftfnK ftZu xZN'FxZN fJZe ftk gk; eoBk o{oh W. UgB ;e{b ;ehw
nXhB dkyb/ T[gozs i/eo ftfdnkoEh gfjb/ w"e/ ftZu fJZe th ft/ dh gohfynk gk;
BjhA eodk sK T[; dk Bshik c/bQ x'fs eo fdZsk ikt/rk. i/eo gohfynkoEh fJZe th
ftk gk; eo b?Adk W sK T[; dk Bshik ohnghno x'fs ehsk ikt/rk. T[; B{z ohnghno
tkb/ ft/ gk; eoB bJh nkT[D tkb/ fszB ;kbK ftZu 6 w"e/ fdZs/ ikDr/. i/eo T[j pkeh
ofjzd/ 6 w"fenK ftu th nkgDh gohfynk gk; eoB'A n;woE ofjzdk j? sK T[; B{z c/bQ
x'fs eo fdZsk ikt/rk ns/ T[; B{z Bt/A f;foUA w[V dkybk b?Dk gt/rk.
ohnghno gohfynkoEh i/eo gfjbK fdZsh gq:'rh gohfynk ftZu gk; W sK gq:'rh
gohfynk bJh gfjbK tkb/ nze jh oZy/ ikDr/. nfij/ gohfynkoEh i/eo w[V gq:'rh
gohfynk d/Dh ukj[zd/ j'D sK T[j dkybk$gohfynk kow ftZu ;gN s"o s/ nzfes eo/rk.
14H3
14 H3

ro/; nzeL gohfynk gk; eoB bJh gohfynkoEh B{z nghno j'J/ ftfnK d/ e[Zb nzeK d/
1# sZe ro/; nze fdZs/ ikDr/.

15H

;oNhfe/ N L
gk; ftfdnkoEhnK B{z gzikp UgB ;e{b d/ ftfdnkoEhnK ti'A gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok
;oNhfe/NFewFBzpo ekov G/i/ ikDr/. fJj ;oNhfe/ NFewFBz po ekov gzi kp ;e{ b f;Zfynk
p' o v d[ n kok o? r{ bo ftfdnkoEhnK bJh ikoh w? fNq e [ b/ B gohfynk d/ ;oNhfe/ N iK fJ; d/
pokpo wzB h iKdh gohfynk d/ ;oNhfe/ N d/ jo gZy'
gZy' A pokpo j' Dr/ .

16a
16a gohfynk ;pzXh j'o fB:wL
gohfynk, nDT[fuZs ;kXB, d[ofttjko ns/ j'o B[es/$osK i' gqk;g?eN; ftZu kwb BjhA jB,
;zpzXh T[jh ftfB:w bkr{ j'Dr/ i' o?r{bo ftfdnkoEhnK s/ bkr{ jB.

17a p'o v dhnK g{o e eshnKL


i/eo T[go'es fB:wK ftZu e'Jh th gfotosB iK e'Jh j'o fB:w kwb eoBk j't/ sK
u/now?B, gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov T[fus fBoDk b? ;ed/ jB.

18H

ftnkfynkL
fJjBK fB:wK dh ftnkfynk eoB ;zpzXh e'Jh zek j't/ sK p'ov dk fBoDk nzfsw j't/rk.

B'NLF
1a

2a

3H
4aa

p' o v tZb' A p? Ae okjhA bJh h; jh ftfdnkoEh dh e[ Z b dkybk h; W. fJ; s' A fJbktk


p' o v d[ n kok fBoXkfos gq hfynk h; s' A fJbktk e' Jh j' o h; nfXn? B e/ Ado B{z Bk
fdZsh ikt/ .
p'ov tb'A fBoXkos h;K s'A tZX h; iK e'Jh j'o czv nkfd ftfdnkoEh tb'A nfXn?B
e/Ado ftu iwQK BjhA eotkfJnk ikt/rk. nfijk eoB dh ;{os ftZu ftfdnkoEh dk
T[whdtkoh jZe, nfXn?B e/Ado dh wkBsk th oZd ehsh ik ;edh j?.
i/eo e'Jh nfXn?B e/Ado fBoXkos h; Bkb'A finkdk h; dh wzr eodk j? sK fJ; dh
fbysh fekfJs ;eZso, gz i kp ;e{ b f;Zfynk p'o v, n? ;HJ/ Hn? ;HBro B{z ehsh ikt/.
fe;/ gqeko dh n"eV, ;gNheoB bJh UgB ;e{b d/ N?bhc'B BzL 0172-3047380, 386
s/ ;zgoe ehsk ik ;edk j?.

12

ftfdnkoEhnK bJh jdkfJsK


1

4
5

8
9

10

nkBbkJhB dkybk kow GoB s'A gfjbK ;kohnK jdkfJsK gVQ e/ :ehBh pDk fbnk ikt/
fe s[;hA fB:wK nB[;ko dkybk b?D d/ :'r j'. fJZe tko G/ih rJh h; fe;/ jkbs ftZu
tkg; iK n?vi;N BjhA ehsh ikt/rh.
ftfdnkoEh d[nkok fB:wK nB[;ko nkBbkJhB dkbk kow Go e/ b''VhAd/ d;skt/K ns/
dkbk kow dhnK d' vkT{Bb'v ehshnK ekghnK ubkB dhnK ekghnK ;w/s fBfus
fwsh sZe nkgD/ fibQ/ ftZu ;fEs fibQk fvg{ ftZu iwQK eotkJ/ ikD.
dkybk kow ftZu ;ko/ sZE fit/A fe ftfdnkoEh dk BK, fgsk$wksk dk BK, iBw fwsh,
eo?fvN e?oh bJh u[D/ ft/, e?Nkroh (1 iK 2 iK 3) fi; nXhB gqhfynk d/Dh W ns/ g{o/
ftfnK nkfd pko/ sZ;bh eoB T[gozs jh h; GokJh ikt/. kow ftu j'Jh rbsh bJh
p'ov fzw/tko BjhA j't/rk.
nX{ok Gfonk dkybk kow ezfgT{No tb'A gqtkB BjhA ehsk ikt/rk.
Bkysh ekov vkT{Bb'v eoe/ nfXn?B e/Ado fty/ iwQK eotkfJnk ikt/. fJj ekov
nfXn?B e/Ado d/ w[yh d[nkok gVskb ns/ gqsh j;skyo eoB T[gozs ftfdnkoEh B{z
tkg; ehsk ikt/rk. fJj ekov dkybk b?D T[gozs T[d'A sZe wzBD:'r j't/rk id sZe
ftfdnkoEh gohfynk gk; BjhA eo b?Adk iK ezgkoNw?AN$ohnghno bJh T[;B{z fdZs/ ;ko/
w"e/ ;wkgs BjhA j' iKd/. ftfdnkoEh d/ c/bQ j' ikD dh ;{os ftZu ekov oZd ;wfMnk
ikt/rk.
UgB ;e{b ftZu dkybk b?D T[gozs fe;/ j'o ;z;Ek ftZu dkybk Bk fbnk ikt/ ns/ Bk jh
o?r{bo s"o s/ dkybk fbnk ikt/. nfijk eoB dh ;{os ftZu ;ko/ dkyb/ oZd ehs/ ik
;ed/ jB .
fJZe tko dkybk b?D s'A pknd ftfdnkoEh dk nfXn?B e/Ado T[d'A sZe BjhA pdfbnk
ikt/rk, id sZe T[j gohfynk gk; BjhA eo b?Adk iK gk; j'D bJh oh-nghno bJh fdZs/
;ko/ w" e / ;wkgs BjhA j' iKd/ iK T[ ; B{z c/ bQ x' fs BjhA eo fdZsk iKdk. T[ j nkgDk
kow$h;
yh s' A s;dhe eotk e/
ohnghno dk gohfynk kow
$h; th T[ ;/ nfXn? B e/ Ado w[yh
;pz Xs nfXn? B e/ Ado okjhA p' o v B{z G/i / r k. j'o fe;/ nfXn?B e/Ado d/ w[yh d[nkok
s;dhe ehsk gohfynk kow wzBD :'r BjhA j't/rk.
gohfynk
ohnghno dh go
hfynk d/ D bJh gohfynk kow s/ h; Bshik x' fs j' D s' A 15
W..
fdB d/ nzdoo- nz do fpBK b/ N h; Bkb Gfonk ik ;edk W
ftfdnkoEh tZb'A g/ sZEK d/ nkXko s/ jh T[; B{z dkybk fdZsk ikDk j?. :'rsk ;zpzXh fe;/
soQK dh rbs fpnkBh ftfdnkoEh, ;wki ns/ UgB ;e{b d/ T[d/ B{z Ykn bk ;edh j?.
i/eo e'Jh sZE iK so[Nh ofj iKdh W iK e'Jh d;skt/ rbs brkJ/ iKd/ jB sK fJ; dh
;w[Zuh fzw/tkoh ftfdnkoEh dh j't/rh.
ftfdnkoEh ;w/AF;w/A s/ p'ov dh t?Zp;kJhN, nkgDh Email ns/ Spam mail th o{o u?Ze
eo b?D.

nkBbkJhB dkybk ckow GoB dh gVkntko gqfefonkL


1a
2a
3a

gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov dh t?Zp;kJhN www.pseb.ac.in s/ ikU.


Online Admission Form s/ efbZe eo'.
;pzXs ebk; s/ efbZe eoe/ ofi;No eo'.

13

4a

ckow d/ T[Zgo do;kJhnK jdkfJsK gVQ e/ "I accept and apply for Online Admission" s/ efbZe
eo'.
fJ; T[gozs dkybk ckow ftZu fdZs/ ;ko/ t/ot/ Go'. w'pkJhb Bzpo, JhFw/b n?vo?; ns/ nXko
ekov BzL GoB/ nsh o{oh jB.
;hBhno ;?ezvoh q/Dh ftZu dkybk b?D tkbk ftfdnkoEh nkgD/ ro[Zg dh u'D pj[s fXnkB Bkb
Go/ feT[Afe fJZe tko ckow Go/ ikD s'A pknd ro[Zg ftZu spdhbh eoBh ;zGt BjhA j' ;e/rh.

5a
6a
7a

;ko/ t/ot/ GoB T[gozs ftfdnkoEh Login eo ;e/rk. Login Details T[; d/ JhFw/b n?vo?; ns/
ckow ftZu Go/ w'pkJhb Bzpo s/ w?;/i d[nkok gqkgs j't/rh.
Login eoB T[gozs ckow 4 Steps ftZu Gfonk ik ;e/rk.

8a

Step-I (Fill up the following details)

fJ; ftZu ftfdnkoEh Click here to fill Application form s/ efbZe eoe/ Previous Details
ekbw ftZu ftfdnkoEh nkgDh e?Nkroh, p'ov, o'b Bzpo, ;?B, gfjb/ ;e{b dk BK nkfd t/ot/
Go/rk.

Previous Information ekbw ftZu ftfdnkoEh dk BK, fgsk dk BK, wksk dk BK, iks, ftbZyD
;woZEk, Xow, iBw fwsh nkfd t/ot/ Go e/ Save Details s/ efbZe eoe/ t/ot/ Save eo/rk. ;ko/
t/ot/ ;jh soQK GoB s'A pknd Successfully Inserted dk w?;/i nk ikt/rk, fi; B{z OK eoB s'A
pknd jh ftfnK dh u'D dk ekbw fdy ;e/rk.

fJ; s'A pknd (Click here to fill Subject Details) s/ efbZe eoe/ ftfdnkoEh ft/ Go/rk.

Step-II (Upload Photograph, Signature)

fJ; ftZu ftfdnkoEh Click here to upload/change Photograph, Signature) s/ efbZe eoe/
nkgDh c'N' ns/ j;skyo (do;kJ/ rJ/ neko nB[;ko) ngb'v eo/rk.

Step-III (Payment Options)


fJ; ftZu ftfdnkoEh (Click here to Pay Application Fee) s/ efbZe eoe/ fdZs/ rJ/ d' p?AeK
ftZu'A ;[ftXk nB[;ko e'Jh th fJZe p?Ae u[D e/ pDdh h; dk ubkB Generate eo ;e/rk. h;K dk
t/otk Check Fee details s/ efbZe eoe/ d/fynk ik ;edk W. fJZe tko ubkB Generate j'D s'A
pknd Application Form Lock j' ikt/rk ns/ Edit BjhA ehsk ik ;e/rk.

ubkB Generate j'D s'A pknd Final Submission j' ikt/rh.

Step-IV (Choose Study Centres)

h; iwQK j'D s'A pknd jh ;Nvh ;?ANo (nfXn?B e/Ado) u[DB bJh (Click here to choose Study
Centre) dh Option y[Zb/Qrh.

ftfdnkoEh ch; iwQK eotkT[D s'A pknd (Click here to choose Study Centre) s/ efbZe eoe/
fibQk nB[;ko fdZs/ rJ/ ;?ANoK dh ;{uh ftZu'A e'Jh th 3 nfXn?B e/Ado u[D ;edk W. fszB'A Options
ftZu tZyFtZy ;?ANo Go/ ikD.

ftfdnkoEh tZb'A u[D/ rJ/ 3 ;?ANoK ftZu'A e'Jh fJZe ;?ANo p'ov tZb'A nbkN ehsk ikt/rk.
14

;?ANo nbkN j'D fgZS'A dkybk ckow vkT{Bb'v ehsk ik ;e/rk. fJ; d/ Bkb jh Bkysh ekov th
vkT{Bb'v eo fbnk ikt/.

vkT{Bb'v eoe/ dkybk ckow dhnK d' ekghnK b'VhAd/ d;skt/K ;w/s (gqk;g?eN; d/ gzBk BzL 6
s/ bVh BzL 8 nB[;ko) p'ov d/ fibQk fvg{ fty/ iwQK eotkJhnK ikD.

Bkysh ekov jdkfJsK nB[;ko ;?ANo s'A s;dhe eotk fbnk ikt/.

gk;tov pdbD bJh ftfdnkoEh (Click here to Change Password) s/ efbZe eoe/ gk;tov
pdb ;edk W.

9a

ftfdnkoEh ;w/AF;w/A s/ nkgDh Spam mail th o{o u?Ze eo b?D.

ftfdnkoEhnK bJh fXnkB d/D :'r rZbK


1

2
3
4a
5

uzrh ftZfdnk d/D ftZu nfXn?B e/Ado wjZstg{oB G{fwek fBGk ;ed/ jB, go nfijk
ftfdnkoEhnK d/ ;fj:'r ns/ fwbtosB s'A fpBK ;zGt BjhA. fijV/ ftfdnkoEh nfXn?B
e/AdoK d/ fB:wK dh T[bzxDk eoBr/ T[jBK fto[ZX nB[k;Bh ekotkJh eod/ j'J/ T[jBK dk
dkybk th oZd ehsk ik ;edk j?.
ftfdnkoEh T[;/ ;w/A ns/ T[;/ fdB jh nfXn?B e/Ado ftZu ikDr/ i' fe nfXn?B e/Ado d/
w[yh d[nkok T[jBK bJh fBoXkos ehsk iKdk j?.
id'A th ftfdnkoEh nfXn?B e/Ado d/ ftZu nkT[Adk W sK Bkysh ekov nkgD/ Bkb b? e/
nkt/ BjhA sK T[; B{z nfXn?B e/Ado ftZu gqt/ eoB s'A o'fenk th ik ;edk W.
dkybk b?D T[gozs ftfdnkoEh ;ko/ ;kb dhnK fefonktK nkfd pko/ nkgD/ nfXn?B e/Ado
s'A ikDekoh gqkgs eoBr/ ns/ ;w/AF;w/A s/ fdZshnK jdkfJsK dk gkbD eoBr/.
ftfdnkoEh e/tb T[;/ gkm ;wZroh dk nfXn?B eoBr/ fijVh UgB ;e{b tZb'A T[jBK
bJh G/ih iKdh j? iK fijVh nfXn?B e/AdoK d/ nfXnkge T[jBK B{z dZ;d/ jB. T[j
pkkoh rkJhvK ns/ ;;s/ ybkf;nK dh tos'A Bk eoB.
ftfdnkoEh nfXn?B e/Ado d/ ;wkB s/ ikfJdkd dk fXnkB oyDr/ ns/ g{o/ nB[k;B
ftZu ofjDr/.

B'NL- 1)
2)

nfXn?B e/Ado ftZu dkybk b?D bJh nekdfwe ;kb 2015F16 bJh UgB ;e{b
d/ e'o;K bJh n?eohfvN ehs/ nfXn?B e/AdoK dh ;{uh t/yh ikt/.
tZy tZy ftfnK dk gkmFeqw x'yD bJh nekdfwe kyk tZb'A t?Zp;kJhN s/ g';N
ehs/ gkmFeqw d/y/ ikD.

15

dkyb/ ;w/A ftfdnkoEh d[nkok dkybk kow Bkb BZEh ehs/


ehs/ ikD tkb/ d;skt/
bVh
BzL

d;skt/

c'N ' ekghnK dh


frDsh

dkybk kow dh vkT{Bb'v ehsh ekgh

d' ekghnK

ubkB dh ekgh

d' ekghnK

dkyb/ ns/ iBw fwsh bJh :'rsk fB:w 4 ns/ 5 nB[;ko g/ ehs/ d;skt/
ns/

d'-d'
c'N' ekghnK

ftfnK dh eo?fvN e?oh eoB bJh g/ ehs/ ;oNhfe/N /

d' c'N' ekghnK

n?;a;ha$pha;ha$ngzr j'D dh ;{os ftZu n;b ;oNhfe/N ns/

d' c'N' ekghnK

fibQ/ dk t;Bhe j'D d/ ;p{s ti'A fB:w 4a5 nB[;ko e'Jh fJZe ;oNhfe/N ns/

d' c'N' ekghnK

nkgD/ fibQ/ s'A pkjob/ fibQ/ ftZu dkybk b?D bJh b'VhAd/ d;skt/ ns/

d' c'N' ekghnK

B' N L

dkybk kow dhnK d' jK gosK Bkb T[ go'e s d;skt/ K dh fJZeFfJZe ekgh BZEh eoe/ d'
;? Z N pDk e/ iwQ K eotkJ/ ikD.
ikD.

16

gz ikp ;e{b f;Zfynk p'o v


gzikp UgB ;e{b

dkbk ?fvT{b (w?fNqe[b /B)


nekdfwe ;kb L 2015
2015 -16
dkbk
dkbk fwshnK ns/ h;K
h; K dk t/otk
fpBK b/N h; 1 ngo?b 2015 s'A 15 i[bkJh, 2015 sZe

1800$F o[gJ/

n?;a;ha$pha;ha$ngzr bVe/ ns/ ;w{j bVehnK bJh dkbk h;

1750$F o[gJ/

tkX{ ftk dkbk h; (gqsh ftk)

250$F o[gJ/

BthA ofi;Nq/B h;

200$- o[gJ/

ofi;Nq/B ikoh oZyD bJh ezNhfBT{B h;

120$- o[gJ/

d{i/ okiK$p'ovK s'A nkJ/ ftfdnkoEhnK bJh ofi;Nq/B h;

1300$- o[gJ/

kow i/eo vkT{Bb'v ehsk j't/ sK h;

B'NL

gqs h ftfdnkoEh
ftfdnkoEh h;

100$Fo[gJ/ gqsh kow

16 i[bkJh, 2015 s'A 31 i[bkJh, 2015 sZe

T[go'es nB[;ko ns/


500$Fo[gJ/ b/N h; Bkb

1 nr;s, 2015 s'A 14 nr;s, 2015 sZe

T[go'es nB[;ko ns/


1000$Fo[gJ/ b/N h; Bkb

1a

gohfynk kow ns/ h; p'ov dh gohfynk kyk tZb'A ikoh ?fvT{b nB[; ko G/ih ikt/.

2a

i/eo p'ov tZb'A o?r{bo ftfdnkoEhnK bJh fe;/ gqeko dh h; ftZu e'Jh tkXk ehsk iKdk W sK
T[j UgB ;e{b d/ ftfdnkoEhnK s/ th bkr{ j't/rk.

3a

u/now?B, gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov ft/ nfXekoK dh tos'A eod/ j'J/ dkybk h; ns/ dkybk
fwshnK ftZu spdhbh eo ;ed/ jB.
p'ov tZb'A p?Ae okjhA bJh rJh h; jh ftfdnkoEh dh e[Zb dkybk h; W. gqhfynk h; s'A
fJbktk nfXn?B e/Ado B{z j' o e'J h h; Bk fdZsh ikt/.

4a

;eZso

c'B BzL 0172-3047380, 386

17

You might also like