Didakhe - November - December 2014

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 36

1

www.mizoramsynod.org

2
Vol. XLIII No. 6 November - December, 2014
Editor

: Rev. Dr. Vanlalnghaka Ralte


Ph. 2361694 (R) 2361663 (O)
Joint Editors : Rev. Dr. Tlanghmingthanga
: Rev. Vanlalrova Khiangte
: Rev. Laldintluanga
: Ms. Rosy Zoramthangi
Manager
: Rev. K. Lalchhuanawma
Ph. 9436190732
(Kum khat lk man: Ram chhngah - Rs. 50)

A chhnga thu awmte


Phk
1. Editorial ............................................................................ 1
2. Keimahni ........................................................................... 2
3. Kum 2015 Puitling S.S. Zirlai thlirlwkna ...................... 4
4. Kohhran \awngkam hman dik loh - 52
(Chhunzawmna) .............................................................. 14
5. Nausn suat thu ................................................................ 20
6. Krismas Sermon: Messia Rorlna.................................. 26
7. Theology thumal hrilhfiahna ............................................ 30
8. Advertisement ................................................................... 32
Didakhe-a thu chhuahte hi Aizawl Theological College (ATC) emaw,
Editorial Board emaw ngaihdn a ni kher lo.
Published by the Didakhe Board,
Aizwl Theological College, Durtlang Leitan, Aizawl
Post Box - 167, PIN - 796001, Mizoram

www.mizoramsynod.org

3
Editorial:

ADVENT

ristian Kalendar-ah Krismas atna inbuatsaihna hun hi


Advent (Lat. Adventus; Gk.Parousia; Eng. Coming; Miz.
Lokalna) tih a ni. He hun hi Kristiante tn hunpui hrang
hrang in\anna a ni nghal. Advent hi Lal Isua khawvla a lo kalna
kwk a nih avngin hun hnuhnunga Lal Isua a lo kal lehna (Second
Advent) nn sawi zawm a ni bawk \hin.
Advent hi Krismas atna inbuatsaihna a nih angin Easter atna
inbuatsaihna Lent nn Kristianten an serh dan a inzl hle. Mahse
Lent chu chawnghei leh thil dangah an hmang urhsun deuh zawk
\hin. Kohhran tam berah Lent hi Krismas hma chawlhni vawi 4-na
a\angin an hmang \an \hin. Advent tih \awngkam a\anga la chhawngin
Lal Isua lo kal leh thuai ringtute chu Adventists tih an ni.
Khawvl tn Krismas hi hun hlimawm a ni. Kristiante tn a hlu
lehzual. Advent leh Krismas-ah hlimna leh lawmna lamin rilru a luah
hneh \hin. Krismas lo pianchhuah dan leh chumiin a thil ken te
ngaihtuahin hei hi thil inhmeh tak a ni. Krismas \obul chu Pathian
hmangaihna a ni. Tlkna avnga khawvl boral mk chhanchhuak
turin Pathianin a chatuan Fapa Mal Isua Krista he khawvlah a
rawn tir a. Pa Pathianin khawvl chhandamna kawng a buatsaih chu
Lal Isuan tlawm taka mihringa a lo channa leh, krawsa thihna rapthlk
leh thawhlehna hmangin a rawn hlenchhuak a. Chu chuan khawvl
tan damna, lawmna leh beiseina nung a rawn thlen ta a ni.
Krismas chuan mitin tan rilru, taksa leh thlarau damna a keng. Chu
chu a neitu kan nih mai a tawk lova, a la nei ve lote hnnah pk
chhawn ve zl a ngai a ni. Kan velah Krismas-a Pathian thilthlawnpk
mitin tana chhandamna kim Lal Isuan a rawn ken hi la hmu fuh lo
leh la chang ve lo an awm em? Ringtute hi Lal Isua kan tna a
inpkna entawna midangte tna pen chhuak tur kan ni. Lal Isua
lokal hmasakna Krismas lawm tura kan inbuatsaihna hun Advent hi,
a lo kal lehna (Second Advent) atana inbuatsaihna hun \ha a ni nghal
tih i hre thar \heuh ang u.

www.mizoramsynod.org

KEIMAHNI
1. Rawngbwla chhuahna:
1) Rev. Dr. P.R. Hmuaka chu BSI Bible Translation Secretary,
Aizawl Auxiliary a nih angin, BSI North East India Bible Translation
Committee Meeting, September 11, 2014-a neihah a tel.
2) Calvin Study Centre bultumin September 26-27, 2014 khn
Sihfa Pastor Bial-ah Calvin Seminar neih a ni a, Rev. Dr. H.
Lalrinthanga, Rev. Dr. H. Vanlalruata leh Rev. K. Lalchhuanawma
ten an hmanpui a, mi 220 vl zet he Seminar-ah hian an tel a ni.
3) Rev. L.H. Rawsea chu a D.Th. Guide hmua thesis zo fel turin
September 25-October 10, 2014 khn UTC, Bangalore-ah a kal.
4) Prof. Lalnghak\huami leh ATC zirlai panga te chu CWM Face
to Face Bible Study Session hmangin Bishops College, Kolkataah October 9, 2014 khn an kal.
2. Assistant Librarian dahngheh: TEB chuan nikum-a Assistant
Librarian atna a ruat Tv. H.L. Chalbuanga chu a confirmed ta a,
September 2014 a\angin dahngheh a ni . Kan lawmpui tak zet e.
3. Zirtirtu chawlh la: Rev. Malsawmzoliana (Communication
zirtirtu) chu Martin Luther Christian University (MLCU), Shillongah Ph.D zir chhunzawm turin October 2014-September 2015
chhng a chawl dwn.
4. M.Th. Result \ha: ATC Zirtirtu Rev. Laldingluaia chuan UTC,
Bangalore a\angin M.Th. (Theology) First Class-ah a pass a. Mizo
zngah Theology First Class-a pass hmasa ber niin a hriat a, kan
chhuangin kan lawmpui m m a ni.
5. Thilpk: Khatla Presbyterian Kohhran chuan Post-Graduate
Hostel thara dah tur Television lei nn Rs. 28,000/- min rawn pe a,
kan lwm hle. TV pawh Hostel-ah hian dah a ni tawh nghe nghe.
www.mizoramsynod.org

Keimahni

6. CWM F2F Inthlahna zanriah: September 25, 2014 khn


ATC chhngkuaten CWM Face to Face-a lo kal te thlahna zanriah
an klpui a, znah programme hlimawm tak hman zui a ni. CWM
F2F-a lo kalte hi September 5-27, 2014 chhng Mizoram-ah an
chm a, khawpui leh thingtlng khuate zirin hun an hmang \hn.
7. Exchange Students thlahna: Bishops College a\anga B.D.
IV zirlai pahnih an rawn tirhte chu September 28, 2014 (Pathianni)
zn inkhwm bn khn ATC Chapel-ah thlahna hun hman a ni.
Bishops College-ah hian First Semester chhng kan zirlai pahnih
pawh tirh thlk an ni a, nikum a\ang khn hetianga zirlaite inthleng
tawn hi tih \an a ni a, a zawngchhang tlk hle.
8. ATC Annual Magazine tlngzarh: October 5, 2014 (Pathianni) zn inkhwm bnah ATC Annual Magazine 2014 chu ATC
Chapel-ah Principal Rev. Prof. Vanlalchhuanawman a tlngzarh.
9. Zirlaite Presbytery-ah: October 10-13, 2014 chhnga neih
Presbytery Inkhwmpui hrang hrangah ATC zirlaite an kal hlawm
a. Kan pawm theih loh Kohhran pwl dang mi kan zirlaite erawh
chu anmahni Kohhranah tirh an ni thung.
10. Foreign Language Class: Doctoral Study Centre a lo nih
tk avngin ATC-a Foreign languange zir \lna chu a lo nasa ta hle
a. TEB remtihnain \awng chi hrang hrang (German, French, Latin,
Sanskrit, Arabic, etc) zir theihna tur Class hawng tura ruahmanna
siam fel a ni ta. He Class hi Doctor zirlaite tna ruahman a ni a, mi
dang zir duhte tn pawh kawng hawn tel tum a ni bawk.
11. Study Team: October 17-18, 2014 khn Senate of Serampore Study Team member mi pahnih, Rev. Dr. P. Mohan Larbeer
leh Rev. Dr. Wati Longchar te chu M.Th. Curriculum revision
chungchngah ATC zirtirtu leh M.Th. zirlaite kwm turin an lo kal
a, ruahman angin inkawmhona hun \ha tak neih a ni. Zirtirtuten
zanriah an lo klpui bawk a, Team member-te pawh an lwm hle.
www.mizoramsynod.org

6
KUM 2015 PUITLING SUNDAY SCHOOL ZIRLAI

KOHHRAN THURIN THLIRLAWKNA


- Rev. Dr. H. Vanlalauva
Thuhma:
Nakum 1915 Puitling Sanday School zir atn MSSU chuan India
ram Presbyterian Kohhran Thurin swm (Ten Articles of Faith) a
thlang a. A ziaktu atn Synod Moderator lo ni tawh, tuna Ramhlun
North Pastor bial vawngtu, Rev. C. Lalsangliana a ruat a. Zirlaibu
hi a ziaktuin a hun taka a ziah peih fel hnuin, dn pangngaiin MSSU
Text Book Cell leh Synod Publication Board Editing Group-in
Editor hovin an edit (enfel) zui nghl a. August hapta kr twp lam
khn Press-ah chhut tura pk luh a ni. November thla chawhma
lamah Press a\anga lk chhuah a ni a, Synod Bookroom leh lehkhabu
zawrhna hmun hrang hrangah lei theihin a awm thuai beisei a ni.
Kum 2015 Puitling Sunday School zirlai bu, Kohhran Thurin ziaktu
Rev. C. Lalsangliana hi a chunga kan sawilan tawh angin kan
Kohhran hruaitu lu ber lo ni tawh, tuna Pastor bial vawngtute zngah
pawh a senior berte znga mi a ni a. Kum sawmthum chuang kan
Synod hnuaiah rawngbawl hna chi hrang hrang a thawh chhng
hian tuna a awmna bial nn hian Pastor bial nga a vawng tawh a.
Chubkah, Delhi Mission Field-ah Field Secretary hna term khat
thawk tawhin, Aizawl Theological College leh Missionary Training
Department-ah Zirtirtu-ah a \ang tawh bawk a. Lay Theological
Education Director hna a chelh tawh bawk a ni.
Pathian thu zirna lamah Aizawl Theological College-a B.Th a zir
laiin, an pwlah a ti\ha ber a ni \hn a. B.Th a zir zawh hnuah BD hi
Bishops College, Kolkota-ah kum khat chhngin a zu zir zo leh a.
Hetianga B.Th leh B.D. degree \ha taka a zir zawh hnu hian Pro.
Pastor atn kum 1981 Synod Inkhwmpui khn a la a, kum thum
Pro. Pastor hna a thawh hnuah kum 1984 khn ordained a ni.
Pastor bial hnih a vawn hnuah leh Missionary Training Departmentwww.mizoramsynod.org

Kum 2015 Puitling S.S. Zirlai Thlirlwkna

a zirtir hna a thawh hnuin, kum 1995 khn United Theological


College, Bangalore-ah M.Th (History of Christianity) zir turin
Synod-in a tr a. Kum 1997-ah M.Th pawh \ha takin a zir zo leh
a ni. Hetianga M.Th (History of Christianity) \ha taka zir zo tawh
a nih avng leh zirtirna lamah leh Kohhran enkawlna lamah
experience \ha tak lo nei tawh a nih avngin, kum 2015 Puitling
Sunday School zirlai ziaktu atn kan Kohhran mi thiamte zngah a
thlanawm ber pwl a ni.
MSSU-in Puitling Sunday School zirlai atn hian kum 1971 thleng
khn Bible bu mal zir turin a thlang \hn a. Bible bu \henkhat,
Chanchin |ha Johana ziak leh Matthaia ziak te, Rom Lehkhathawn
leh Korinth Lehkhathawn te phei chu \um thum lai zir a ni tawh.
Kum 1972 a\ang khn Kristian thurin te, Kohhran Chanchin te leh
thupui \henkhatte Puitling zir atn telh a ni a. Kristian thurin lam
hawi thupui phei chu \um sarih lai zir a ni tawh bawk. Nakum 2015
hi Puitling Sunday School-a Kristian thurin lam hawi thupui vawi
riat kan zirna tur a ni ang a, a kum leh 2016-a Thlarau Thianghlim
chungchng kan zir hunah phei chuan Kristian thurin lam hawi thupui
hi vawi 9 kan zirna tur a ni ang. MSSU hian kan Kohhran mamawh
leh kan ram dinhmun te ngun taka thlrin Puitling zir tur hi a thlang
\hn a. Tunlai kan Kohhran leh kan ram dinhmun en hian Thurin
lam zir hi kan mamawh hle a nih a rinawm.
Puitling Sunday School zirlai atn PCI Thurin swm hi MSSU-in a
thlan vawi khatna a ni wm e. Nilai Zn Thupui leh Beihrual thupuiah erawh zirho a ni tawh \hn a. Kum 1995 khn PCI Thurin swm
te hi thupui hrang hranga \henin Nilai thupui zirho atn Rev. C.
Rosiaman a ziak a. Kum 2011 khn PCI thurin swmte hi Beihrual
thupuia telh a ni tawh bawk a. Hemi kum vk hian Thurin Number
10-na Hun Hnuhnung thu hi thupui 46-a \henin Nilai thupui atn
zirho a ni tawh bawk. Hng bk hi chu Kohhran nwlpuiin PCI
Thurin 10-te hi zirhona kan la nei lo va. MSSU-in kum 2015 atn
Puitling Sunday School zirho turin a thlang a, a ziaktu atn kan Pastor
senior leh kan mithiamte znga mi a ruat hi a vnneihthlk hle a ni.
www.mizoramsynod.org

8
A Bu chhng thu tlngpui thlirna:
Kan Kohhran Thurin (PCI Thurin) hi thurin hlwm swm ni mah se,
Kum 2015 Puitling Sunday School Zirlai ziaktu hian Thuhmahruai
hlwm nn hlwm swm leh pakhatah \henin kum tluana Pathiannia zir turin hlwm hrang hrang 47-ah \hen sawm leh a ni. Thuhmahruai
hlwmah hian Pathianni vawi 6-a zir turin Kohhran thurin awmzia
leh a pawimawhna te, Thurin innghahna leh India ram Presbyterian
Kohhran \obul zir tura buatsaih a ni hmasa phawt a. Kan Kohhran
thurin innghahna Apostolte thurin te, Nicea thurin te, Westminster
thurin leh Welsh thurin chungchng te sawifiahna telh a ni nghe
nghe a. Kan Kohhran thurin zirna kawngah zirtute ngaihtuahna
hawngtu a nih rualin, kan Kohhran thurin hi a mal tlat lohzia trlanna
fiah tak a ni a. Thuthlung Thar Kohhran bkah, spram Kohhran
nna kan inpumkhatzia min hriattrtu pawimawh tak a ni bawk.
Thuhmahruai hlwmah hian Thurin awmzia leh a pawimawhna te
trlan a ni a. Kan zirlai kamkeuna thu a nih rualin kum twp thlenga
kan ngaihtuahna kaihruaituah \ang thei se a duhawm hle. Bible leh
Thurin inzawm nghehzia te hi chhinchhiah ila: Thurin hi Bible-a
innghat a ni a, a hrilhfiahna a ni bawk a, Bible zirtirna tlngpui
khaikhwmna a ni. Pathian thu hriat a tiawlsam a, zirtirna dik lo
min kawhhmuhtu a ni a, Kohhran hote inpumkhatna leh insawhnghehna hmanrua a ni. Thuhmahruai hlwm buatsaihna atn hian
kan Kohhran hruaitu pawimawh leh mi thiam (theologian) thuziak
\ha tak takte bkah, spram lama Church historian-te thuziak pawh
a ziaktu hian a hmang bawk a, hei vng hian Zirlai thuhmahruaite hi
belhchian dwl hle tura ngaih a ni.
Thuhmahruai hlwm, zirlai paruk zir hnuah Thurin hlwm khatna,
Bible Pathian thu a nih dn leh rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a
nih thu te hi Pathianni vawi hniha zir tura buatsaih a ni a. He zirlai
hlwmah hian Bible hrilhfiah dn pawh telh a ni. Thurin hlwm
khatnaah hian Bible Pathian thu a nih dn Welsh Thurin-a mi a
trlan hi a chhinchhiah tlk hle: Pathian lehkhabu zawng zawng hi
...Pathian thu a ni a. Amah a\anga lo chhuak, Pathian mithianghlimte
www.mizoramsynod.org

Kum 2015 Puitling S.S. Zirlai Thlirlwkna

sawi chhwn a ni. Kan chhandamna atna hriat tur \l leh pawimawh,
Pathian rilru leh duhzwng kimchang tihlanna \ha twk leh famkim,
Pathian inpuanna chu he lehkhabu hian a keng a ni, tiin. Bible
Pathian thwkkhum a nih dn sawifiahna hrang hrang a\ang hian,
kan Bible-a thuziakte hi coma chena dik lo thei lo (inerrant) nia
ngaihdn awm hi kan Kohhran Thurin kalpui dn a ni lo tih hi
chhinchhiah atn a \ha.
Bible-a Pathian thu rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo tih thu mi
thiamten tehna sang ber, thuneitu sang ber, tehna sual thei lo tia an
sawifiahna thu leh miin Pathian thu an dawn thar leh mite hnn a\anga
zirtirna thar an dawn te Bible-a Pathian thu nn a inrem loh (inmil
loh) chuan wih loh tur, tia a sawifiahna te hi chhinchhiah tlk tak a
ni. Thurin hlwm khatna thu hi kum zabi 16-na hun lai, Bible an
rahbeh hun laia siam a nih thu a sawina ngah thlir thiam a \l. Thurin
hlwm pakhatna a\ang hian Westminster thurin leh Welsh thurin
puanchhuahte zirlai buatsaihtu hian a hmang tam hle a. Hng Thurin
pahnih te hi Aizawl Theological College-a Calvin Study Centre bul
tumin ATC zirtirtuten kum thum dwn lai a huhovin uluk takin an
letling a. Synod Inkhwmpui pawhin a hriatpui nghe nghe a ni.
Thurin hlwm pahnihna, Pathian chungchng hi Pathianni vawi li zir
atn buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian thurina trlan loh, Pathian
hming hrang hrang te leh Pathian zepui hmun tina awm, engkimtithei, engkim hria a nih thu te pawh chipchiar taka ziak tel a ni.
Thurin hlawm pathumna Trinity chungchng hi Pathianni vawi lia zir atn buatsaih a ni a. Hng zirlai pali-ah te hian Kohhran
chanchin a\angin Trinity thurin lo pian chhuah dn leh a pawimawh
dn te chipchiar taka trlan a ni a. Bible zirtirnaa innghat, pawm
phawta hriat fiah zui zl a nih thu hi chhinchhiah tlk tak a ni. Thurin
hlwm pahnihna leh pathumna te hi Pathian ropuizia leh chungnunzia,
mihring famkim lote tn hriat kim sn rual loha ropui a nihzia
puanchhuahna a ni a. Chutih rual chuan, a \hatzia leh felzia puanchhuahna a ni bawk. Hetiang taka Pathian ropuizia leh thatzia hi a
www.mizoramsynod.org

10
inpuanna avng chauha mihring famkim lote hian hre thei kan ni tih
hi chhinchhiah tel ngei chi a ni.
Zirlai \hen hlwm 5-naah Thilsiam leh Mihring chungchng PCI
Thurin hlwm pali-nain a puanchhuah dn te Pathianni vawi thuma
zir tura buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian lei leh vna thil awm
zawng zawng hi awm lo ata Pathian siam an nih thu te, mihring hi
Pathian anpuia siam, khawvla mi zawng zawng hi bul thuhmun
kan nih avngin kan inunauna vawnhim a \lzia uar taka trlan a ni.
Zirlai \hen hlwm 6-naah PCI thurin hlwm pangana, Mihring tlk
thu leh Chhandamna thu Pathianni vawi 7-a zir tura buatsaih a ni a.
Thurin hlwm pangana hi PCI thurin hlwm swm zngah hian a sei
deuh ber bawk a, zir hun chhng pawh a rei deuh dwn a ni. He
zirlai hlwmah hian mihring tlkna avnga sual lo awm dn leh sual
awmzia te leh mihring tlkna dinhmun Bible leh mi thiamte thuziak
behchhana sawifiahna kan hmu. Sual thu sawifiahna te hi a
chhinchhiah tlk hle: Sualin mi tin a fan chhuak...mahse, chhe lailet
dr a ni lo tih te, Sual awmzia, chapona Pathian laka helna
Pathian thu wih lohna leh rinhelhna a ni tia sawifiahna thu te leh
sualna avnga chhiatna leh khawlohna dinhmun ata chu misualte
Isua Krista tlanna hnathawh avng chauha chhandam kan nih thu
te hi. Isua Krista nihna Thurin panganain a puanchhuah bkah,
zirtirna dik lo chi hrang hrang pakua trlan a ni bawk a. Hngte hi
Lal Isua Krista nihna hriat chianna kawngah min \anpuitu \ha tak
an nih ngei a rinawm.
Thurin hlwm parukna, Thlarau Thianghlim chungchng sawina hi
Pathianni vawi li-a zir tura buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian
Thlarau Thianghlim chungchnga zirtirna dik lo chi hrang hrang
swm, Kohhran Chanchin ziaktuten an sawi \hinte a rawn trlang
a. Thlarau Thianghlim baptisma thu leh Thlarau thilpk thute pawh
sawi tel a ni. Hng thute hi Thurin puanchhuahah lang lo mah se,
Thlarau Thianghlim chungchng zirna hian a keng tel ziah \hn a ni.
Zirlai hlwm 8-naah Thurin hlwm pasarihnain chhandamna thu leh
ringtute thil \ha chan a puanchhuahte Pathianni vawi li-a zir tur
www.mizoramsynod.org

Kum 2015 Puitling S.S. Zirlai Thlirlwkna

11

bawka buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian Thlarau Thianghlimin


ringtute chhandamna chang tura a \anpui dn leh a buatsaih dn te,
a buatsaihna hmanrua chena sawifiah a ni bawk. Hng zirlai hlwm
pahnihte hi Westminster thurin leh Welsh Thurin pahniha Ruatlwk
chungchng puanchhuah kaihnmna anga ngaih a ni a. Chhandamna
kawngah Pathian khawngaihnain a bul a tumzia trlanna fiah tak a
ni. Tin, kum 2016-ah Thlarau Thianghlim chungchng zir tur atn
zirlai hlwm pahnihte hi kamkeu lwkna \ha tak a ni.
Zirlai hlawm 9-naah Thurin hlwm pariatna, Sacrament pahnih
Baptisma leh Lalpa Zanriah chungchng Pathianni vawi thum zir
tura buatsaih a ni. He zirlai hlwm 9-na hi Sacrament awmzia, a
\angkaina leh a swtna thute zir hmasak tura buatsaih a ni a.
Sacrament awmzia hrilhfiahna thu trlan te hi Calvin-a sawifiahna:
Kan rinna chak lo dwm kng tura Pathianin a thutiam leh duhsakna,
kan chhia leh \ha hriatnaa a rawn nemnghehna pwn lam hmanruate
a ni a, keini lamah thung chuan amah atna kan inpkna tihchianna
leh trlanna a ni a tih thu nn pawh an inlaichin \ha hle. Baptisma
Sacrament leh Lalpa Zanriah Sacrament chungchng te hi \um khat
ve ve zir tura buatsaih a ni. Thurin-in a puanchhuah dn zuiin,
Baptisma awmzia te, a entr thil pathum te, Baptisma chan dn tur,
hnim nge thlawr, tu hminga chan tur nge tih thute sawifiah a ni a.
Lalpa Zanriah Sacrament \obul, a awmzia leh a pawimawhna te, a
hmanrua te chena sawifiahna thu kan hmu zui nghl bawk a ni.
Thurin hlwm pakuana, Ringtute tih tur chu Zirlai hlwm 10-naah,
thupui pali-a \henin zirlai buatsaih a ni a. He thurin hlwm pakuana
hi PCI thurin swm thlan chhuah znga Kohhran hming lanna awm
chhun a ni a. PCI thurin swmah hian Kohhran leh a rawngbawlna
(Church and Ministry) chungchng puanchhuahna hi a tel lo va.
Hei hi PCI thurin famkim twk lohna langsr tak a ni. Hei hi ngai
pawimawhin zirlai buatsaihtu hian Kohhran chungchng hi zirlai
hmasa bera zir turin a rawn telh a. He zirlai bkah hian Kohhran
sawina \awngkam te, Kohhran awmzia leh nihna te, Kohhran dik
leh dik lo dinhmun leh Kohhran ropuina leh thuneihna te zirlai hian
www.mizoramsynod.org

12
a fn tel hlawm a. Hei hian Kohhran awmzia leh a hlutna te min
hriatchiantr lehzual a rinawm.
Zirlai hlwm twp berah thurin hlwm swmna, Hun hnuhnung thu
Pathianni vawi 6-a zir turin buatsaih a ni a. Zirlai thupui paruk te
chu: Lal Isua a lo kal leh dwn, Thihna leh Taksa thawhlehna,
Rorlna a awm ang, Ringlote leh Misualte Chan tur, Ringtute Chan
tur, Hun Hnuhnung thu Penhlehte, tih thute an ni. Zirlai hlawm 11na thute hi kum 2011 Nilai Thupuia kan zir tkte nn khn a thu
kalpui dn a inzl hle a. Mizo Kristiante hian hun hnuhnung
chungchng hi kan tuipui lai hian kal sual phah nn kan hman phah
fo \hn a. Hng kal sualho zngah hian kan Kohhran mite pawh kan
bng bk lo. Sakawlh hlau leh Juda mi nia inchhl zngah pawh mi
eng emaw zt an tel ve \hn. Hetianga hun hnuhnung beiseina thu hi
rinna kawng pnsan phah nna mi \henkhatin an hman \hin avngin,
zirlai hlwm hnuhnung bera zirlai parukte hi rinna kawng dik min
kawhhmuhtu ni thei se a duhawm hle.
Fakslna thu:
A chunga trlan ang khian nakum 2015 Puitling Zirlaibu, Kohhran
Thurin hi PCI thurin swm thlan chhuah hrilhfiahna lehkhabu tlm
t kan neih chhunte znga mi a ni a. Lehkhabu ro tling, hriatna
chwmtu leh bengvrna thlentu mai ni lovin, Kohhran thlarau nun
chwmtu \ha tak a nih ngei a beiseiawm. Tun hma lama Puitling
Zirlaibu nn khaikhinin danglamna a neih langsr tak chu Mizo
Pathian thu thiamte kut chhuaka a innghat hi a ni. Rev. Lalsawma
te, Rev. Liangkhaia te, Rev. C. Rosiama te kut chhuak phei chu a
ziaktu hian a hmang uar zual a. Kan Kohhran Thurin \obul,
Westminster Thurin leh Welsh Thurin pawh zirlai tin deuh
thawah hmuh tur a awm a. A English version aiin, ATC faculty
kut chhuak, Calvin Study Centre bul tuma Mizo \awnga lehlin ngat
a hmang \hn hi a entawn tlk hle a ni.
Puitling Sunday School zirlai ziaktute hian sp\awng leh Mizo \awnga
ziak lehkhabu \hahnem tak an rwn \hn. An lehkhabu rwn tam
www.mizoramsynod.org

Kum 2015 Puitling S.S. Zirlai Thlirlwkna

13

ber hi spho kut chhuakte an ni a. Entr nn, kumin (2014)-a kan


zirlaibu Thuthlung Thar Hrilhfiahna: Ephesi etc. bu tawp lam hi
han en ila, lehkhabu rwn 39 zngah 34 chu spho kut chhuak a ni
a, Mizo kut chhuak chu panga chauh a ni a. A lehkhabu hman
a\anga teh chuan a zokai theology lo mang e, tih tur a ni! Kum
2005 Puitling Sunday School Zirlai, Thuthlung Hlui Hrilhfiahna:
Ezekiela bu kha lehkhabu rwn ngah ber pwla sawi a ni a. A
lehkhabu rwn 83 zngah, spho kut chhuak 78 a nih laiin, Mizo
kut chhuak chu Mizo Bible chhiar telin 6 chauh a ni a. A spkai
theology mang e, kan ti mai thei bawk! Dn naranin, Puitling Sunday
School zirlaibu ziaktute hian Mizo kut chhuak aiin spho kut chhuak
hi an rwnin, an hmang tam hlei m m vek a. Chutih lai erawh
chuan, nakum 2015 Puitling Sunday School-a zir tur buatsaihtu hi
chuan Mizo kut chhuak a hmang tam hlei hle thung. A lehkhabu
rwn 40 chuangah bu 30 lai mai chu Mizo kut chhuak a ni a, spho
kut chhuak chu 10 emaw deuh chauh a ni. Hetianga Puitling Sunday
School zirlaibu buatsaihtuin spho kutchhuak aia Mizo Pathian thu
thiamte kut chhuak a hmang tam zwk hi fak a phu hle. A lo zokai
za ber emaw tih tur a ni! Mizo zngah Pathian thu thiam tak takte an
\hahnem tawh a. Mizo kut chhuak \ha tak takte a theih anga tam
hmanga Kohhran hote inchwm hi kan Kohhran hmaswnna tur
pawh niin a lang.
Kum 2015 Puitling zirlaibu danglamna pakhat leh chu zirlai buatsaih
dn kalhmang hi a ni. Zirlai \henkhat hi sermon kalhmang zuia
buatsaih niin a lang a. Swmna \awngkam I hre thar leh ang u I
inen lt ang u I hre reng ang u tih te leh ngaithlatute thinlung
chawk tho thei \awngkam A va ropui em! A ropuiin, a va hlu
em! tih thute zeh tel a ni nual bawk a. Kohhran hote thlarau nun
chwm \hn hla \ha tak tak mai te zirlai tam zwkah telh a ni bawk.
A \hente phei chu zirlai twp khrna atn dah a ni. Puitling Sunday
School zirlai bu kan neih tawhte hi han en hian a tam zawk hi chu
College-a Pathian thu zirlai (theological text book) nn a danglam
tlm hle. Bible bu mal hrilhfiahna bute phei chu mipui nwlpui tna
www.mizoramsynod.org

14
ban phk loh a tam ta deuh a ni mai thei. Zirna (academic) rilruin a
buatsaihtute rilru a kaihhruai nasat deuh \hin vng niin a lang a. A
\hatna sawi tur phei zawng a tam mai le. Amaherawhchu, kan
Kohhran nwlpui thlarau nun chwmna hi ngaih pawimawh tur a ni
si a. Hei hi nakum Puitling zirlai buatsaihtu \hahnemngaihna ber
pawh hi niin a lang. Thurin zir hi ro hle tura mi \henkhatin kan ngaih
laiin, a buatsaih dn kalhmangin a zir phawt chuan a tuihnng ve
thei tho tih kan Zirlaibu hian a tifiah a. Zirlai mila hla thlan pawh a
awlsam deuh ngei ang.
Kohhran thurin (PCI thurin) hi \hain, chhuanawm hlea kan hriat lai
hian, duhthusam a tlin lohna leh a famkim twk lohna lai erawh
nakum Puitling Zirlaibu hian a trlang tlm deuh. A innghahna
pawimawh tak Westminster thurin leh Welsh thurin te pawh hi
Presbyterian Pathian thu thiam ber berten kwla ni chhuak chhiara
kum nga dwn lai uluk taka an lo buatsaih ni mah se, tun lai Kohhran
tn hian siam\hat ngai leh belhchhah ngai awm nual tawha hriat a ni
a. PCI Thurin pawh hi kan Synod Inkhwmpui leh Assembly
Theological Committee pawhin siam\hat ngai lai leh belhchhah \la
a hriatte pawh a lo chhawp chhuak hial tawh \hn a ni.
Entrna tlm t han trlang ila. Kohhran leh a rawngbawlna chungchng a hmaih hi a famkim lohna lai leh a \hat twk lohna langsr
tak a ni a. Thurin hlwm pakhatnaah Bible thuneihna chungchnga
Thlarau Thianghlim sawi lan a ni lo va. Presbyterian Kohhran thurin
laipui, Pathian lalna leh chungnunberna (sovereignty of God) hian
hmun a chang tlm hle bawk a. Sual thu leh chhandamna chungchng
puanchhuahah te hian thilsiam dangte hlamchhiahin, mihring sual
thu leh chhandamna thu chauh puanchhuah a ni a. Tun laia mihring
leh thisiam dangte inlaichin dn leh thilsiamte chunga chhiatna lo
thleng mkin mihring nun a khawih pawi theihzia hriatna ng a\anga
thlir phei chuan, kan Kohhran thurinin sual thu leh chhandamna
chungchng a sawi hi a duhthawhawm hle. Kohhran leh sawrkar
inlaichinna chungchngte pawh hi kan thurinah hian puanchhuah a
www.mizoramsynod.org

Kum 2015 Puitling S.S. Zirlai Thlirlwkna

15

hun ta hle a. Ram leh khawtlng siam\hatna kawngah Presbyterian


Kohhran hian hma a hruaiin, kan ramah pawh hmaruaitu kan ni a.
Hemi kawngah pawh hian thurin puanchhuah fel tak kan neih hi a
\l hle a ni. Kan Kohhran thurin hi a lo pian chhuah dn leh a hun
lai te han thlir kirin siam\hat/belhchhah ngai a awm nual a ni. A
famkim lohna lai leh siamthat a \lna lai te hi nakum Zirlaibu hian
rawn fn tam deuh thei phei sela chu kan \angkaipuiin, kan swtpui
lehzual a rinawm.
Tlngkawmna:
Nakum Puitling Sunday School Zirlaibu hi a chunga trlan ang khian
duhthawhawmna lai nei bawk mah se, Kohhran hote hriatna tipungtu
leh tibengvrtu ni mai lovin, thlarau lam nun chwmtu leh rinna
kawnga min tichaktu a nih ngei erawh a beiseiawm hle a. Chutiang
beiseina rilru pu chuan a ziaktu pawhin theihtwp chhuahin a buatsaih
a ni tih hria ila. Kohhran hote kan nunhona leh kan rawngbawlna
kawnga hma kan swn phah theih nn taima taka zir hi kan
mawhphurhna a ni e.
Zirlaibu \anpuitu atn a ziaktu lehkhabu rwn zngah Westminseter
Thurin leh Welsh Thurin, ATC Faculty ten uluk taka an lehlin hi
chhiar a \ha hle ang a. A lei duh tn ATC Calvin Study Centre-a
ngaihven vat chi a ni ang. Nilai leh Beihrual Thupui 1995 leh 2011
te kha kan Kohhran thurin (PCI thurin) zirna a nih avngin a copy
la kawl chuan chhiar ngei ngei chi a ni. A ziaktu lehkhabu rwn
dangte pawh ATC Library & Archives lamah hmuh theihin a awm
deuh vek a. Hng lehkhabu a ziaktuin a rwn te bkah hian Thurin
lam lehkhabu \ha tak tak, College zirtirtu \henkhat ziak te leh tun
hnaia Mobile School zirlai leh Presbyterian School zirlaite tna an
lehkhabu ziak - Kristian Theology leh Kristian Thurin te pawh
chhiar thei tn chuan puitu \ha tak an ni ngei bawk ang.

www.mizoramsynod.org

16

KOHHRAN |AWNGKAM HMAN DIK LOH - 52


- Revd Chuau\huama
(Issue hmasa chhunzawmna)
27. Malswmna: Inkhwm bn dwnah emaw, committee bn
dwnah emaw, inkhwmpui rorl khr dwnah emaw Hruaituin
Malswmna sawi trin tu emaw a swm hian Malswm
\awng\aina ti twk an awm \hin a; hei hi a dik lo a, \awng\aina
tel loin Malswmna sawi trin inswm mai tr a ni. |awng\ai
hmasa tra an swm tel duh a nih chuan |awng\ai tr leh
Malswmnaa min \in trin... tih chu a dik ang.
28. mal tin: Mi tam takin mi mal tin tih \awngkam an hmang uar
hle a, mahse a dik lo; mi tin emaw mi mal mal emaw tih hi a
hman dn dik zwk chu a ni.
29. marawhchu: Mi \henkhat chuan amaherawhchu tih trah
marawhchu tih emaw amarawhchu tih emawin an hmang a.
A hawrawp kim law lawa hman hian kan tlai phah lutuk chuang
wm lo e, pumpelh zawn loh hrm a \ha zwk ang.
30. Meeting Chairman: Thla khat chhng atna inkhwm hruaitu
hi Meeting Chairman tih kher kan chng ta viau mai a; hetiang
hian hman loh a \ha ang. Inkhwm hruaitu hi Pathian Biak Inkhwm
Hruaina B-ah chuan Hruaitu tih a ni deuh ber a. Mahse eng
inkhwm bkah emaw chuan Chairman tih pawh hman tho a ni
(Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu, 2014:57); Sp\awnga kan
sawi duh kher a nih pawhin Chairman tih mai a twk ang.
31. mei mei: Hei hi naupang \awng ni wm tak a ni a, mahse nula
leh tlangvl zwk pawhin an hmang ta fo mai a; hman dn dik a ni
lo, mai mai tih zwk tr a ni.
32. min hmangaih \hintu: Mi \henkhat \awng\ai chuan w
Lalpa, min hmangaih \hintu tih an chng a; \henkhat phei chuan an
uar tum lutukna lamah fo \hintu an la ti tak deuh deuh a. Mizo
www.mizoramsynod.org

Kohhran Tawngkam Hman Dik Loh - 52

17

\awnga \hin leh fo hi chuan loh lai hun a awm tih a tilang a;
chuvngin \hin leh fo tel loin min hmangaihtu tih mai a twk.
33. mithi: Tnlaiin mi \henkhatin mitthi tih aiah mithi an ti \hin
a; a dik zwk chu mitthi tih hi a ni.
34. na: Chanchinbu lamah tnlaia \awng hman dik loh an sawi zngah
an chhuah nasa hle tawh n a, mi tam takin na hman hi kan sim hlei
thei lo. Synod inkhwmpuiah meuh pawh Moderator-in Bible
chhiarna a nei a, \awng\aina a hmang bawk a, hla sakna min
neihpui leh a, kan na tlut tlut mai. Heti taka a dik lohzia sawi nasat
a nih tawh avng hian na tel kher loa hman thiam tum a \l hle.
35. nachin: Tnlaiin lehkha thiam sng tak, doctorate degree nei
hial tawh zngah pawh nichin ti loa nachin ti twk an awm ta
nual a; nachin hi \awng dik lo a ni a, nichin tih zwk tr a ni.
Mizote hian hun mila sawi dn \awngkam \ha tak kan nei. Hun kal
tawh a nih chuan a bulah ni dahin nichin, nizn, nimin, nikum
kan ti \hin a. Hun hman mk (tn) sawina a nih chuan a twpah in
belhin tkin, vawiin, znin, kumin kan ti a. Hun lo la awm tr a nih
chuan a bulah nak dahin nakin, nakzn, naktk, naktip, nakthai,
nakthiam, nakkum kan ti \hin a ni. Nachin tih hi naupang \awng
zir tr tih wm lek a ni.
36. naut/naupang aiah nopang/not: Tnlaiin naupang/ naut
tih trah nopang/not ti an tam ta viau mai; Kohhran Upa zngah
pawh hetianga ti twk an awm. English Medium school-a zir
chhuakten Mizo \awng lam dn dik loin an lam fo a; hei pawh hi
chutiang chu a ni mai thei.
37. ngaimawh/ngai pawimawh: Mi tam takin ngaimawh leh
ngai pawimawh a awmze hre hrang lo ni wm takin an hmang
\hin a; ngaimawh hian thil duh loh lam a kwk deuh a, ngai
pawimawh erawh chuan thil tih tr lam a kwk deuh thung.
Mizoram Presbyterian Kohhran chuan Mizoram sawrkarin zu
zawrhna dn MLPC Act a pass ta mai chu a ngaimawh hle mai a;
chutih rualin zu ei chhiatte enkawl erawh a ngai pawimawh hle.
www.mizoramsynod.org

18
38. ni sela: Hei pawh hi kan hmang uar ta khawp mai, Kohhran
Secretary hawihhwm deuh \awngkam kan lk chhwn tk mai a
ni wm e. Sawi tr leh hriat tr sawi vek tawh hnah kan inhriattr
ni sela an han ti tlai khawhnu leh a, a chuangtlai mai mai a ni. Kan
inhriattr a ni tih a twk.
39. Ningani/Nilaithawh\an: Mizo chawlhkr ni hming an phuah
\antirha a hming chu Ningani tih a ni. Kum 1940 hma lam a\ang
tawh khn khawchhak lamah Nilaithawh\an tih hi an lo hmang
\an a, chu chu a darh zau zl a; tnah chuan mi tam takin Nilaithawh\an tih hi an hmang \hin. |awngkama kan lo hmang palh a
nih pawhin ziakah chuan hman loh hrm tr a ni. A tra a hming a ni
lo a, a sei zwk bawk a, lehkha leh tha a hek thlwn mai mai bawk.
40. thawhlwm: Sp\awnga offering/offertory an tih hi Mizo
\awngin thawhlwm kan ti. Thawhlwm hi khawn tr a ni a, lk
khwm tih aiin khawn tih hi hman a \ha zwk ang. A lam rk
dnah rawngbwl tiha bwl rk dn anga thawhlwm ti loin ri
hniamin thawhlwm tih tr a ni. Tnlaiin thilpk tih kan hmang
uar hle a; hman kawp theihah ngai ila.
41. therhlo: Mizo \awng hman dn pngngaiah chuan therhlo
chu thlai chi hrang hrang, ramhnuai thil (vegetable kingdom),
chawhmeha hman theih chi eng eng emawte sawina a ni a (cf. J.H.
Lorrain, Dictionary of the Lushai language, Reprinted 1997:
458; Remknga, Mizo |awng Dictionary, 2008:521). Tnlai
erawh chuan a awmzia kan zauh a, sawrkar lama hlwkna eng
eng emawte thlengin therhlo tih kan chng ta. Hetianga hman hi
dikah kan pawm tawh mai dwn nge a awmze bulah kan lt leh
zwk ang?
42. Thlarau Thianghlim koh dn: Thuhriltu pakhatin w ka Pa,
Thlarau Thianghlim a ti \hin a; mi \henkhatin an la chhwng ve a.
Eng lai mahin Thlarau Thianghlim hi Pa angin koh a ni ngai lo. Kan
ko (address) duh a nih pawhin, w, Thlarau Thianghlim tih a twk.
Mi tih dn ang loa tihluih hi chapona rawng kai a ni ang.
www.mizoramsynod.org

Kohhran Tawngkam Hman Dik Loh - 52

19

43. thuhriltu: Mi tam takin thuhriltu tih aiin thusawitu tih an


chng a; thuhriltu tih hi hman zwk tr, a dik zwk chu a ni. Thuhriltu
swmna pawh Tnah thuhriltu i lo swm ang u tih a twk. Eng
programme emaw bk inkhwmah chuan Thuchah sawitu kan
nei \hin. Hun twp thleng thuhriltu hun pk hi a \l hran lo a; Bialtu
Pastor erawh chu pk a sual lm lo ang.
44. tiri: Hei hi tnlai chuan kan hmang rim ta khawp mai. Kristian
Tlngau leh Didakhe lamah pawh hetianga hman hi a dik twk
lohzia tr lan a ni tawh, mahse chumi chhiar tawhte pawhin an sim
chuang lm lo. Pathian thu chhiar twpah emaw thuhril twpah
emaw kan tihrk takte Lalpan malswm rawh se tih aiin kan
chhiar/sawi tkte tih a \ha zwk.
45. tuar, tawrh: Tnlaiin mi tam zwkin tuar leh tuarna
modification atn tawrh, tawrhna tih an hmang ta. Chanchinbu leh
chanchin thar puanah pawh tawrh, tawrhna tih hi an hmang tlnglwn
ta hle. Mizo Bible leh Kristian Hla Bah erawh chuan tuar, tuarna tih
vek a la ni. Mizo \awngah hian modify kher loh chi a awm a. Entr
nn: hmuar hmuar; puar puar; phuar phuar, etc. Modify chi a
awm bawk: nuar nawrh; zuar zawrh; tuar modification atn
tawrh, tawrhna tih hi dikah pawm mai tawh tr em ni ang?
46. tn hun: Hei hi tnlaia kan hman uar pwl tak a ni; Sp\awnga
at this time tih hmang \hintuten chumi rilru neia an hman chhuah
a ni mah na! Tn tih emaw tnah tih emaw hi a twk hle.
47. tr chein...kan dl a che: |awng\ai thu chhamah mi
\henkhat chuan Min hlawhtlintr tr chein kan dl a che tih an
chng a, hei hi a dik chiah lo deuh, min hlawhtlintr trin ka dl a
che tih a twk. Mi \henkhat intithei deuh \awng\ai ni wm tak
chu, Min hlawhtlintr dwn avngin lwmthu kan hrilh a che tih
an chng a; an \awng duhm mah mah.
48. trah ngai ila: Kohhran Secretary-te \awngkam hawihhwm
bawk a ni; a hmanna athuin a remchn hun a awm mai thei a; mahse
thil ni tr chiang saah chuan hman loh a \ha zwk ang. Inneih nikhuaah
www.mizoramsynod.org

20
an \hianten eng bulletin emaw an siamin Chumi kumah chumi
____ fapa/fanu ni trin a lo piang a an tih \hin pawh hi a dik zn lo.
49. \ansak trin/\ansaktu: Inkhwm hruaituin |antu a koh
dwnin min \ansak trin tih \awngkam hmang twk an awm. Hei
hi chn loh a \ha zwk ang; Tnah \antu kan lo swm ang/|antu i
lo swm ang u tih hi a twk hle.
50. \awng chuang: Nilai zn thupui zir dwnin |antuin Bible thu
chhiar tr a chhiar hmasa vek tawh a. Thupui hawngtuin Kan
\antu khn Bible chhiar tr chu a chhiar tawh a, kan chhiar nawn lo
mai ang a tih an chng viau mai a; chutianga sawi kher chu a ngai
lo. A chhiar trah tak chhiar \an mai tr a ni. Hetiang deuh bawk
hian thupui hawn zawhah tnah chuan Chairman-in min hruai leh
tawh ang a tih emaw sawi hona hi chu Chairman kutah awm
sela tih emaw an chng bawk a. Hetianga tih kher pawh hi a \l lo;
sawi hona chu inkhwm Hruaitu kuta awm hrim hrim a ni zwk.
Thuhriltuin hun twp thlenga pk an ni lo chung pawhin an thusawi
zawhah Tnah Chairman-in min hruai leh tawh sela, tih an chng
bawk a; hei pawh hi chn loh tr a ni. Thuhriltuin hla an thlanin
Inkhwm hruaituin a phal chuan... tih an chng bawk a, hei pawh
hi tih loh tr a ni a; hla an thlang duh a nih chuan Hruaitu hrilh lwk
se a \ha ber.
51. vawiin ni/vawiin zn: Hei hi chanchinbu hrang hrangah an
ziah tam ber pakhat a ni chungin Pastor leh Kohhran Upate pawhin
sim hlei thei lo khawpa an hman uar a ni. Vawiinah tih hi a twk a,
a dik zwk bawk. Vawiin zn tih pawh hi naupang lam deuh
\awngkamah a lang nasa zual deuh, znin tih hi a twk a ni.
52. zalnna: A lam dnah tnlai mi tam ber an ni hial tawh ang
emaw tih trin \hanlenna tiha lenna rk dn ang hian zalenna
tih a ni ta fur mai a. Amaherawhchu, zalnna tih lam dn hi englai
pawhin Isua tual lnna tiha lnna ang hian zalnna tih reng tr
a ni zwk. Hei bkah hian beitham leh ngamthlm tih hi lam dik
lo lar tak an ni; beithm tiha bei hi i thil lei chu tiha lei ang
www.mizoramsynod.org

Kohhran Tawngkam Hman Dik Loh - 52

21

hian lam tr a ni a, ngamthlm tiha ngam hi lehlam pang tiha


pang rk anga ri hniam tr a ni bawk.
Note: Hruaina ng channel-ah Kohhrana |awngkam Hman
chungchng an sawi ho chu ka lo ngaithla a. An znga Pastor senior
chuan maichma drthlalang dah a rawn sawi mawi tlat mai a.
Tnlaiin maichmah drthlalang dah kan intihhmuh a; hei hi khawvl
hmun danga an chn ngai miah loh a ni. Maichm a tizahawm lo a;
a tel lo hian a khawsak theih a ni. Pulpit leh maichm hman dn hi
ennawna khap hial tlk niin kei chuan ka hria.

www.mizoramsynod.org

22

NAUSEN SUAT THU


(Mathaia 2:16-18)
- Rosy Zoramthangi

ational Geographic chanchinbu, December 2008 issue-ah


khn King Herod Revealed: The Holy Lands visionary
builder tih Tom Mueller-an a rawn ziak a. He article-ah hian
Herodian hmuna Netzer-a leh a hoten Herod-a thln nia an rin an
laihchhuah chungchng leh Herod-a thiltih ropui tak takte a rawn
trlang a. Thil hlui an laihchhuah behchhanin he article ziaktupa
hian Bible record kalhin Herod-a kha nausn suattu a nih a rin
loh thu huai takin a ziak a. Pawi sawi lo nausn suatnaah Heroda kha a inrawlh lo tak tak ang em? Thil thleng tak tak ni lo,
phuahchawp thawnthu a lo ni zwk ang em? tih te bkah nausn
suat thu Chanchin |ha Mathaia ziaka kan hmuh zlzuia kohhran
hrang hrangte ni serh leh hun hman dn tlngpui he article hian a
chhui dwn a ni.
Nausen suat thu: thu tak nge phuahchawp?
Ziaktu lar tak pakhat Michael Grant-a chuan, he Bible chng hi
phuahchawp leh inhlanchhwn thawnthu mai a nih a ring a. A chhan
nia a sawi chu Herod-a kha lal sual leh nunrwng tia hriat lr a nih
avngin a chanchinah nausn suat thu hi phuah belh a nih a ring
a. Lal Isua pian leh Herod-a lal kum twp lam lo innang bawk si
nn, a lalna hloh hlau rng rnga awm Herod-a tn Juda-te Lal lo
piang thah a tumna lamah hetiang thil hi ti ni wm taka chhuidawn ni
tah a ngai a ni.
Hei bkah hian Jeremia thu hrilhlwk dikzia nemnghehna hmanrua
mai a ni ang e, tih ngaihdn te pawh a awm a. Kum zabi 1-a Judate chanchin ziaknaah hmuh tur a awm lo bawk a. F. Josephus-a
pawhin he thil thleng chungchng hi kawi khat mah a thai lang lo!
G. Vermes leh E.P. Sanders te pawhin awmze nei taka Kristianho
phuah niin an ngai ve bawk a, he ngaihdn zlzui hian rinna
vawnhimna tur atna phuah belh nia ngai an awm bawk.
www.mizoramsynod.org

Nausen Suat Thu

23

Engvnga Matthaia chauhin nausn suat thu hi ziak nge a nih? Isuaa Thuthlung Hlui (Jer. 31:15) thlen famkimna uar a duh avngin
nausn suat thu hi a telh a ni thei ang em? Engvngin nge Josephusa khn a lalna humhim tura Herod-a cht dn rpthlk tak tak, a
fapa pahnih a thah dn leh thil dang dang ziak \euh si, nausn suat
thu a hmaih tlat?
Zawhna tam tak a awm. Chumi piah lamah chuan khawthlang leh
khawchhak kohhranten nausen thi zt an sawi1 leh khatih hun laia
Bethlehem khaw dinhmun kha a inrem chiah lo. Khatih hun laia
Bethlehem kha a lian lo hle a. Ezra 2:21-ah chuan Babulon saltng
kirleh mipa 123 an chng tih kan hmu. Isua pian hun lai pawh khn
a tam lamah mihring 1,000 vl bk an la awm kher lo vang. Albright
leh Mann te phei chuan mi 300 vl bk an nih an ring lo a. Chuti a
nih chuan Bethlehem khaw dinhmun leh mihring chng zt a\anga
chhtin nausn 10-20 pawh an tling lo thei hial, mipa chauh an
nih phei chuan!
Chutiang chu lo ni ta se, khaw t tak ta nausn 10-20 bawr thihna
chuan ngaihven a hlawh vak lo thei ang. Josephus-a leh chanchin
ziaktu dangte tn thil chhinchhiah tlk bk leh hriat reng tura vawn
\hat atn a np deuh pawh a ni thei ta zl a, an beng a thleng pha lo
pawh a ni thei ta bawk.
Kawng lehlamah nausn suat thu hi Josephus-an Judate chanchin
a ziak hmaa thil thleng niin a lang a, chuti a nih chuan lehkhabu a
ziah meuh kha chuan he thil thleng hi an hre zau tawh hle ngei ang.
Kristianho khawngaihna leh duhsakna lam thil a nih dwn avngin
a ziak duh lo pawh a ni thei a. Tin, Isua thiltih mak chungchng
pawh thai lan zauh nei mah se, chipchiarin a ziak ngai lo. Josephusa hian a hriat zawng zawng a ziak vek bk lo!
Chuvngin, Josephus-an a ziah lan loh vnga thil thleng tak tak ni
loa ngaih ngawt chu a pawmawm lo. Josephus-a hian Damaska
khuaa mi Nicolas-a, Herod-a \hian bulhnai tak leh a mimal chanchin
www.mizoramsynod.org

24
ziaktu hi a thulkna hnar pakhat a ni a. Nicolas-a hian a \hian \ha
tak Herod-a chanchin chhe lam hi a lo zppui ve pawh a ni thei.
Paul L. Maier chuan hetiang hian a hrilhfiah, Josephus-a khn
Grik leh Rom-ho tn thu a ziak ber a, hng a thu ziah chhiartu tam
zwkte hian nausn thah emaw, suat emaw hi eng ualah an ngai lo
vang. A chhan chu nausen thihna an la run lm lo. Grik-ho, a bkin
Spartan-ho chuan nausn tihhlum hi mihring pung chak lutuk danna
chi khat atn an hmang a, Rom-ho tihdnah pawh pa chuan a fa
pianghlim a duh loh chuan thi tura hnutchhiah theihna thuneihna a
nei. Chutiang khawvla mite chhiar tur atna thuziakah chuan lo
lang lo pawh ni se a hriatthiamawm viau a ni.
Herod-a, roreltu nunrwng
Herod-a chanchina sawi hlawh ber pakhat chu a nunrawnna a ni.
Engvnga nunna tam tak suat duh hial nge a nih? Thuneihna tchilh,
a lalna tiderthwng thei thil engmah palzam thei lo, a chhngte ngei
pawh zuah lo a ni.
Rom-ho rorlna sng Senate-in BC 40-ah Judate Lal ni turin
Rom-ho tna a rinawmna hre rengin lallukhum a khumtr a. A nihna
takah chuan Lal ni ve si lalram nei lo a ni. Rom \anpuinaa Jerusalema a kir leh hnu, kum thum hnuah lalram ti-a chhl theih Juda ram
bung khat a nei ve chauh. A hnathawh hmasak ber chu
Hasmonean2 rorltute thah chimih a ni. Mark Antony-a \anpuinain
Matathias Antigonus-a lu a tansak a, a thuihhruai mi 37 zet BC 37
khn a that leh bawk. John Hyrcanus II pawh amah paihthlk tuma
dwta puhin BC 30 khn rehhlum a ni. Hasmonean rorltute thah
chimih a tumna kal zlah hian a nupuia unaupa, Arostobulus-a kum
18 mi, Puithiam Lalber nihna chelh mk pawh Rom-hoin an duhsak
ang a, amah aia Lal-a an dah a hlauh vngin Jeriko-a a lal in
tuikuangah thah a ni. Ama nunna ngei lo chhanhimsak tawhtu,
Hasmonean thlah, a pizawn leh a puzawn pawh BC 28-ah a that.
A nupui a hmangaih m m Mariamme meuh pawh a that a. A
fapa pathum te pawh a thahtr a, a fapa tlum ber phei chu vuina hun
pawh hmang loa phm bo a ni.
www.mizoramsynod.org

Nausen Suat Thu

25

BC 30 vl khn mipuiten an thlwp theih beiseiin an chhiah chawi


hmun thuma \hena hmun khatin a titlm a, mipuite a rin zawh loh
avngin enthlatu tam tak a ruai a, rinhlelhawm deuh nia a hriat apiang
chu Hyrcania kulh Judai thlalerah a thawn bo hmiah hmiah mai a ni.
Macrobius-a (AD 400), Rom ziaktu lr tak pakhatin a sawi dn
chuan mipa naupang kum 2 hnuai lam thahnaah khan a fapa ngei
pawh a zuah bk lo a ti a. Lal Augustus-a chuan, Herod-a fapa
nih ai chuan a vawkpui nih pawh a thlanawm zwk, a ti hial. Thu
uar awmze nei tak a ni. A chhan chu Herod-a khn Juda-ho zngah
Kosher3 a serh vngin vawk chu a talh lo vang a, tim miah lovin a
fapate erawh a that thei thung.
A lal kum twp dwn hnaih kum li chhng phei chuan a che rwng
zual!Sipai hotu 300 rual a that a. Hemi kum vek BC 7 hian a lalna
a\anga paihthlka a la awm tur leh a unaupain a lalna a rochung
dwn tih thu hrilhlwktu Pharisai \hahnem tak a that leh bawk.
Hrilhlawkna leh thupuan chi hrang hrangin a bual a, a thlen dik
loh nn hma a la thuai \hn.
Hetiang mi a nih avng hian khawchhak mifingten Judate Lal chibai
buk tura an rawn zawn a, amah hmu lova an haw tkah pawh khn
a buai hle ang tih a chiang reng a. Bethlehem khuaa mipa naupang
zawng zawng a vaihma vek duh ang tih pawh rinhlelhawm a ni lo.
A hun hnuhnungah a thurochhiah pawh vawi ruk ngawt a siam \ha
a. A thih huna a ram pumin an sn theih nn ruahmanna rpthlk
tak siamin, Juda hnam hruaitu langsarho Jeriko-a man khwm a, a
thih thu puan a nih veleh that vek turin a sipaihote a chah a!
Vnneihthlk takin a duh ang hi a hlawhtling ta lo.
Lal sual leh nunrwng tak a ni chung hian rorltu fing, Rom-ho leh
Judate inkr hmun khirh taka ding chunga ram rorlna kengkawh
theitu erawh chu a ni. In ropui tam tak a sa a, khawpui ropui leh
changkng tak Herodian a din bawk a. Judai thlalr tlng
khawkrawk chunga Masada kulh a sak pawh a hmingthan phah
www.mizoramsynod.org

26
hle. Juda ramin a mamawh m m lawng chawlhna pawh engmah
lo a\angin a puitlin a. A lal hun chhngin sum leh pai dinhmun a \ha
a, ralmuang angreng takin an awm bawk. Ramchhng leh pwna
mi, \m tuarte chawmdwl nn ei tur leh sum tam tak a pe a. A
thilpk tam tham tak avng hian an lwmna entr nn Olympia khuaa
mite chuan Olympic Games President-ah an thlang hial! Jerusalem
Temple a chei \ha a, lungphm lian leh ropui 40ft-a sei, ton 600-a
rit a hmang a, hng lung hna a thawh hmuh theih la awm chu Western
Wall an tih mai, Juda-ho hmun thianghlim lo ni ta hi a ni.
Thil \ha tam tak a tihte ai hian a thiltih rpthlk takte hian sawi a
hlawh zwk lo thei lo va. Mahni hmasialnaa khat, a duhzwng puitlin
tur chuan nausn a\anga puilting thlengin amahah mihring nunna
hian awmzia a nei lo va, pawisak a nei lo. Bethlehem khuaah hian
nausen 10-20 emaw vl lo that ni ta se, amahah nghawng lian a nei
hauh lo ang.
Kohhran hrang hrangte pawm dan leh ni serh
Holy Innocents Day emaw, The Innocents Day, Childermass,
Childrens Mass tih emawin nausn suat ni hi kohhran hrang hrang
calendar-ah chhinchhiah a ni \hn.
Nausn suat hun ni leh thla dik tak hi hriat theih ni lo mah se, chiang
taka kan hriat theih chu khawchhak mifingten arsi an hmuh a\anga
kum hnihah a ni. Kohhran tam takin hng nausn thite hi Isua avnga
martar, Kohhran chi \iak hmasa niin an pawm bawk.
AD 485 hma lam kha chuan nausn suat hriatrengna ni emaw, an
puala ni bk felfai taka ruat a awm lm lo. Ni serh thu-ah kohhran
hrang hrang ni serh a inang vek lo. Roman Catholic Kohhran,
Anglican leh Lutheran Kohhranten December ni 28 hi nausn suatte
chawimawina leh hriatrengna ni atn an hmang a. Kum 1961 hma
lam kha chuan he ni-ah hian vestment rawng sen martar-te
chawimawina ni-a Roman Catholic puithiamten an hk \hin pangngai
ha lovin, violet rawng vestment (puithiam thawmhnaw) an ha \hn.
www.mizoramsynod.org

Nausen Suat Thu

27

Syrian Kohhran peng hrang hrangte chuan December ni 27 an serh


a, khawchhak Orthodox Kohhranten ni 29-ah mithianghlim ruai an
kil thung. Armenian-hote erawh chuan May ni 11-ah an hmang ve
thung a. England-ah chuan Childermass (naupang ruai) tia hming
vuahin, bishop lema changin, mipa naupangin inkhwm a kaihruai
\hn a, France ramah pawh hetiang deuh chiah hian he ni hi an
hmang \hn.
Kum zabi laihwl vlah khn Alps hmr lam ram te chuan he ni hi
naupang leh puitlingte dinhmun inthlk thleng ni-ah an hmang \hn
a, bishop anga changin mipa naupangin inkhwm a kaihruai \hn.
Hetianga hman hi Kristiannain a hrin chhuah ai mahin Rom-ho kut
pakhat Saturnalia kumtina an hman \hin dn kaihlek niin a lang.
Hmn lai England leh France ramah chuan he niah hian vanduaina
tawng duh bkin an inring a, project thar bul \an nn an duh lo.
Spain, America Chhim lam ram \henkhat leh Phillipines ramah chuan
December ni 28 hi intihderna ni atn, April fool kan hman ang hian
an hmang uar ve hle. Trinidad and Tobago ram a Roman Catholic
te chuan he ni ah hian kohhran inkhwmnaah Puithiamin naupangte
toys mal a swmsak \hn.
Ram hrang hrang leh kohhran hrang hrangten he ni an serh hun leh
an hman dn inang vek lo mah se,Chanchin |ha Matthaia chauhin
a lo ziak nausn suat thu hian kohhran chanchinah hmun pawimawh
tak a luah reng a, a luah reng zl dwn tih a chiang hle.
Footnotes:
Martyrdom of Matthew chuan nausn 3,000 niin a sawi a. Chutih lai chuan Byzantine
kohhran kaihhruaina chuan 14,000 ah a dah a, Syrian-ho thung chuan nausn
64,000 ah a dah.
2
Hasmonean rorltute hi Makabia helna a\anga Judate rorltu chhngkua lo ding a ni.
3
Kosher chu Juda sakhuana serh leh sng thil, a bkin ei leh ina thiang leh pawm tlak
sawina a ni.

www.mizoramsynod.org

28
Krismas Sermon:

MESSIA RORELNA
- Rev. Lalnghinglova
Mission Vengthlang
Chhiar tur: Isaia 42:1-9; Chng thlan: Isaia 42:1-3, 8.
Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilruin a lawm m
ma hi en teh u: a chungah ka thlarau ka dah ta...Luang swp a
titliak fithla lo vang a, la khu pawh a timit lo vang: rorlna chu
thu takin a la chhuak ang. Leiah hian rorlna a awmtr hma loh
chuan ani chu a chau lo vang a, a beidawng hek lo vang...Ka
ropuina hi mi dang hnnah ka pe lo vang a, fak ka hlawhna hi
milem siamchawpte hnnah ka pe hek lo vang.

rismas Sermon hi chanchinbu hrang hrangah kan chhiar \hn


a, a ngaihnawm hlawm \hn hle a, a lwmawm e. He thu hi
vawi eng emaw zt ka sawi tawh n a, ka thinlungah a thar reng a,
ka han ziak leh tho vang e.
He Sermon ka buatsaih laia ka thinlunga lo thar chu: Lal Isua nna
Krismas hmangte chuan vn lam thuchah an dawng ngei \hn tih hi
a ni. Amaherawhchu, dawng thar leh thar lote pawh Krismas
hmangtu zawng zawng chu Bible chuan:
Krista Isua rin avngin Pathian fate in ni vek si a; in znga
Kristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan in
inthuam tawh si a (Gal. 3:26)
a tih avngin hlim leh lwm takin kan hmang \heuh dwn a ni. Isua,
rinnaa vuantu zawng zawngin he hun chhng hian, eng emaw ti
kawng talin thlarau lam malswmna kan dawng \heuh vang.
Thupui lam lo sawi \an ila: Heti hian i han ngaihtuah teh ang u.
Zoram chanchinah Bawrhsap, Manding Sap, Sikin Sap,
Sibudar, Laltin, Piala tih te a lo awm chuan, British awp hnu a
nih kan hre mai a. Chutiang deuh chuan, Thlamuan rawh u, ka
mite hi thlamuan rawh u, in Pathianin a ti. Jerusalem-ho hnnah
www.mizoramsynod.org

29

Krismas Sermon

thlamuan lam zwngin thu sawi ula...an sualna lam ngaihdam a ni a,


an thil tihsual aiah Lalpa kut ata a lehhnihin an hmu ta tih hrilh rawh
u, (Isa. 40:1,2) tih kan han chhiar hian, E, Zwlnei Isaian zwlnei
hna a thawh hun chhng tur Lalpa a zawh a, khawpui (Jerusalem)
chu Nebukkadnezaran a tihchhiat veka Juda tam tak Babulon
sala a hruaite an lo kir leh dwn \p (B.C. 536) vl a lo ni ta daih
mai tih kan hre thei ta a. Chutih hun laia zwlneiin a thudawn a ziak
chu Isaia 40-55 hi niin Thuthlung Hlui zirtirtuten an hria a. Hemi chhnga
Isa. 42:1-9-a mi kher hi sawi kan tum a ni. Isaia 40-55 chhngah
hian thu hlwm \ha tak, Lalpa chhiahhlawh, a mite chhandam tura
amah ngeiin a tuarsak tur thu (42:1-8; 49:1-7; 50:4-11; 52:13-53:12)
a awm a. Hng thute hian Messia lo la kal tura ngei chu an sawi a,
Nimahsela ani chu kan bawhchhiatnate avngin hliamin a awm
a...kan thlamuanna tura thununna chu a chungah a tla a; a vuakna
vualtea tihdamin kan awm ta, (Isaia 53:5) tiha ama mite chhandam
nna tuartu tura hi kan han sawi tura chu a ni. Hetiang hian:
I. Chaute, chaklote hnnah chakna a pe ang
Luang swp a titliak fithla lo vang a,
Lakhu pawh a timit lo vang. (Is. 42:3)
Luang tliak, tlusawp a tichhum mai lo ang. Olive hriaka bati an
chhit, a tui kang lam khu chl chl tawh chu a chhm mit mai lo ang
- hriak leih belhin a lo la ng leh mai dwn. Bung 40 leh 55 inkr
thu tea vawi tam tak chak tharna thu a sawite zawng zawng Messian
a mite chakna thar a rawn pk leh tur thu-ah a ngaih theih a ni.
Hrilhfiahtu pakhat, luang swp titliak lo, leh lakhu pawh timit
lo, tih sawifiahtu chuan, Pathian zahngaihna hi chu kan va phk lo
tak m!! Keini zawng kan fate chungah ngei pawh zahngaihna kan
lantr thei lo va le, a ti a. Mi sualte chunga Messia zahngaihna
nasatzia hi a mak hle mai. Thuziak pakhat chu, Tuipui a zau angin
Pathian zahngaihna chu a zau a ni, tih a ni. (Theres a wideness in
Gods mercy/Like the wideness of the Sea. Hymn Lyrics by
Frederick William Feber).
www.mizoramsynod.org

30
Tunlai Kristiante hi, khawvl hmun tinah pawh, chaklohna chi hrang
hrangin min bwm vl a. Amaherawhchu, sualna chi tinrng tihbuaia
awmte pawh hi, Pathian lainatna leh zahngaihna avng hian rinna
avnga khawngaihnaa chhandam kan la ni thei vek a ni (Eph. 2:8).
II. Khawvlah rorlna dik a awmtr ang
Khawvlah hian rorlna dik a awm hma chu,
a chau lo vang a, a beidawng hek lo vang. (Is. 42:4 Lehlin Thar)
Rorlna tih hi, Thuthlung Thara Pathian ram, Pathian rorlna tih
ang kha a ni. Pathian rorlna, Pathian lalna a ni. Hetah hian kan thlir
ber chu, Khawvl ram chu kan Lalpa leh a Krista ram a lo ni ta,
(Thup. 11:15) tih a lo thlen kim hun hi a ni. Chumi atn Messia
Krista ngei khn, He lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem
chho vang a, mitthi khaw kulh kawngkhrte chuan chu chu an ngam
lo vang, a tih kha (Mat. 16:18). Krista leh a Kohhranhote hian
Thlarau Thianghlim chaknain sualna zawng zawng hi kan la hneh
dwn a ni. Min hmangaihtu avng chuan ropui taka ngamtu kan
ni tih ang khn (Rom 8:37).
III. Ani chu a beidawng lo vang
Leiah hian rorlna a awmtr hma loh chuan ani chu a chau
lo vang a, a beidawng hek lo vang; tin, thliarkrte chuan a
dn thu chu an nghk reng dwn (Is. 42:4).
Hei hi kan thinlung khawihtu tur dang chu a ni leh a. Isaia bung 40
twp lamah pawh khn, Lalpa nghktuten chakna thar an neih tur
thu a sawi tawh kha. He thu \anpuitu lung tilng twp thei lo, Kan
Pathian khawngaihna nasa tak avng hian chunglam ni chhuak chuan
mi rawn tlawh dwn. Thih hlau rng rnga awmte leh thim znga
\hute chhun ng a, Thlamuanna kawnga kan ke te pntr turin,
(Lk. 1:78:79) tih te hian min hnm. Thlamuanna hi mihringte tn
chakna hnr a ni. Rinnaa Krista vuantu chu a thlaphng lo vang, a
nghet charh mai ang. Beidawng lovin khawvl twp thlengin min
awmpui ang (Mat. 28:20; I Kor. 15:55-57).
www.mizoramsynod.org

31

Krismas Sermon

IV. A ropuina midang hnnah a pe lo vang


Tu man ka ropuina hi min \wmpui thei lo,
Mi fakna pawh milem \wmpui ka phal hek lo (Is. 42:8 LT).
Hemi awmzia hi, Jehovan a mite saltng hruai chhuakin Jerusalem
a thlen ang a, mi zawng zawng hmuhah a chakna ropuizia a lantr
dwn. Babulon leh sorkar dang pathiante avng ni lovin, ama chakna
avng liau liau a ni tihna a ni. Khng lai hun khn hnam tinin pathian
an nei \heuh va, indonaa hnehtu chu a pathian a chak zwk vng
niin an hria a ni. Lalpa chuan, Persia lal Kura, rilru zau, a ram
chhnga mi zawng zawng mahni sakhua, zaln taka biaktr duh mi,
he mi ngei hi a mite chhuahtrtuah a hmang dwn a ni.
Thlalrah kawng ka sial ang a, ram rovah chuan tuite ka
luantr bawk ang...ramsate pawhin mi chawimawi bawk
ang (Isa. 43:19-21), tiin.
Jehovan a ropuizia a lantr hi tu man an \wmpui thei lo. Hmasnga
a mite Aigupta a\anga hruai chhuaka Kanaan rama a hruai luha
khawvel mithmuha a ropuizia a lantr tawh ang kha a ni.
Tunlai khawvl ropuina te leh chakna thahrui tinrng te leh khwl
thiltihtheihna ropui tak takte leh bomb thiltihtheihna te leh tangka tam
tak thiltihtheihna zawng zawngte ai pawha chak zwk chu, Messia
(Krista), mi zawng zawng chhandam nna thia hmangaihna hi a ni tih
miten an la hrechiang telh telh dwn. Chutichuan, hng pathum
rinna te, beiseina te, hmangaihna te hi a awm reng ang. Tin,
hngahte hian a ropui ber chu hmangaihna hi a ni, (I Kor. 13:13).
Tu man ka ropuina hi mi \wm thei lo,
Mi fakna pawh milem \wmpui ka phal hek lo,
kan Lalpan a lo ti tawh si a.
Lalpan a thu thianghlimte hi mal min swmsak \heuh rawh se, Amen.
(Kan swmna ngai pawimawha sermon \ha tak min rawn ziahsak
avngin Rev. Lalnghinglova chungah kan lwm hle - Ed)
www.mizoramsynod.org

32

THEOLOGY THUMAL HRILHFIAHNA


Koinnia: Grik thumal koinnia hi \awngkam hausa tak a ni a,
thu mal hrang hrang inpwlhona (communion), chanhona
(sharing), tihhona (participation), leh a dangte pawhin a lehlin
theih. Grik khawvlah pawh sakhaw lam leh khawtlng thilah kawng
hrangin an hmang a, a tlngpui chuan mi dangte nna thiltih hona
lam kwkin an hmang \hn. Grik \awnga Thuthlung Hlui an lehlin
(Septuagint)-ah pawh Grik khawvla an hman dn zl zuiin an
hmang ve mai a. Hebrai \awngah koinnia tlukpui hi a awm ve lo.
Thuthlung Tharah chuan koinnia leh a lam hawi hnaivai deuh hi
vawi 45 lai kan hmu a. Hngah hian sakhaw lam thil bk kwkin
inlaichnna thk tak sawina \awngkam atn hman a ni. Pa, Fapa
leh Thlarau Thianghlim leh ringtute inlaichnna sawina atn te, ringtute
inkra inlaichnna sawina atn te hman a ni. A thu mal koinnia hi
Thuthlung Thar-ah vawi 19 kan hmu a, chng znga 13 chu Tirhkoh
Paula lehkhathawn (I Kor 1:9; 10:16; Phil 1:5; 2:1-2; Gal 2:9; II
Kor 8:4; 9:13;13:13; Rom 15:26; Philm 6)-ah kan hmu. Thuthlung
Tharah hian Paula hi a hmang \antu niin a lang. Paula lehkhathawn
pwnah Tirhkohte Thiltih (Tirh. 2:42) leh I Johana (I Joh.1:1-4, 6,
7)-ah te kan hmu bawk.
Logos: Thu, thusawi, ngaihtuah, chanchin, thuchah tihna a ni. Mizo
Bible-ah chuan thu tia lehlin a ni (Joh. 1: 1, 14). Kum 500 BCE
vlah khn Grik mi fingten he \awngkam hi philosophy huangah
an seng lt a ni. Hmuh theih khawvl ziarng siama nunna petu
sawi nn an hmang a. Chu chu Thuthlung Thar ziaktute pawhin
Pathian leh thilsiam inlaichnna sawi nn an hmang a ni. Logos tih hi
Chanchin |ha buah vawi 128 lai a lang a, a lan dn pawh a inzt
\ha hle (Mt. 32; Mk. 23; Lk. 32; Joh. 40). Matthaia leh Luka ten
thu pngngai hmana an hman laiin Luka hian thumal pawimawh bk
angin a hmang a; Johana phei chuan logos tih hi Grik mi fingte
hman \hin dn zuiin, thu ril tak, Isua mihringa a lo chan dn sawi
fiah nn a hmang a ni.
www.mizoramsynod.org

Theology Thumal Hrilhfiahna

33

Social Gospel: Vntlng nun chawiknna lam uar zwnga Pathian


thu kalpui dn. He khawvla mihring nun hmaswnna tr leh
intluktlnna lam uar zwnga Pathian thu kalpui. Kum zabi 19-na
twp lam leh zabi 20-na tr lama North America-a Pathian thu
kalpui dn chi khat a ni a. Hetih hun lai hian thilsiamna lian a pung a,
khawpuiah mipui an pm lt nasa a. Hnathawktuho intlkhwmna
pawl a lo ding a, mihring nun a inthlau hle. Chutih laia mihring dikna
leh chanvo te sawi uarna leh Pathian thu chu mi mal nun thianghlimna
mai ni lo, vntlng nuna dikna leh intluktlnna awm theihna tr lam
sawi kha social gospel an ti a. Social Gospel chwi lrtu langsr
zualte chu Washington Gladden, Charles Sheldon leh Walter
Rauschenbusch te an ni.
Subaltern: Hnuaihnung, mi hnuaia awm, hnufual. An hmanna lr
ber \hin chu sipaia a lal lo zwk emaw a rank hnuaihung zwk
sawina atn a ni a. Tnah chuan an hmang zau ta hle. A rawn
hmang lr \antu Antonio Gramsci khn 1920 leh 1930 vlah khn
tun hmaa proletariat class (hnathawktuho, mi hnuaihnung, emaw
hnamchawm) an tih \hin aiah a rawn hmang a. Chuta \ang chuan
vntlng nuna a hnuaihnungho sawi nn hman a ni ta a, India ramah
chuan chi inthliarna nn chawhpawlhin Hindu chi inthliarnain dn
pwna a dah Dalit leh Tribal te hi subaltern angin sawi an ni.
Total Depravity/Depravity: Khawlohna pumhlm. John Calvina leh a zuituten mihring dinhmun chhiatzia an sawina \awngkam a
ni. Tlk hnua mihring sualzia leh khawlohna nasatzia leh thkzia
sawina atn hman a ni. Calvin-an mihring hi taksa leh thlarau tiin a
sawi a. Tlk hnuah mihring taksa leh thlarau chu sualin a tikhawlo
zo vek a, sualin a tikhawloh loh lai pakhat mah a awm lo. |n
chhnga tui chu tr phulin a fan chhuak vek ang hian mihring taksa
leh thlarau hi sualin a fan chhuak vek a, chuvngin, Pathian puihna
tel lo chuan mi tu mah Pathian lam hawi thei leh a duhzwng ti thei
pakhat mah an awm lo. Chutiang khawpa nasa chuan sualin mihring
hi a fan chhuak vek a ni tih hi Total depravity hian a sawi tum a ni.
- Courtesy: Dictionary of Theological Terms (ATC: 2007)
www.mizoramsynod.org

34
AIZAWL THEOLOGICAL COLLEGE
DURTLANG: MIZORAM

ADVERTISEMENT FOR COURSES OF STUDY


Aizawl Theological College-ah hng course-ahte hian dlna hun hawn a ni leh ta e.
Awm chilha zir theih te (Internal Residential Courses):
n Bachelor of Divinity (B.D) BA leh a tlukpui leh a chung lam tn.
n Master of Theology (M.Th) BD (B Grade) leh a chung lam tn.
Old Testament, New Testament, Christian Theology, Religions,
History of Christianity, Missiology
n Doctorate Degree (D.Th) - M.Th. (B Grade) leh a chung lam tn.
New Testament, Christian Theology, Missiology
Hng course zir duhte tn ATC office hun chhngin dilna form leh prospectus
lkchhuah theih a ni a. Dilna form man hi B.D ` 100, M.Th ` 150/- D.Th. ` 200/
- a ni. Dilna form dahkhah chu 19.12.2014 thleng Academic Office-ah thehluh
theih a ni (late fee ` 50/- chawiin 09.1.2015 thleng a thehluh theih bawk).
External Courses:
n Bachelor of Christian Studies (BCS) - B.A. leh a chunglam degree nei
emaw, B.Th/Dip. C.S emaw, Senate pawm theih rawngbwlna kum 25 lo
thawk tawh emaw, Senate of Serampore College Mature Candidate exam
passed emaw tn.
n Diploma in Christian Studies (Dip. C.S) - Kum 18 chung lam, Class
XII passed tn.
(External-ah Interview a ngai lo) ATC office hun chhngin Registration a tih theih.
Note: Allahabad Bible Seminary-ah Hindi B.Th. & B.D. zir duh tn ATC kal
tlangin a dil theih bawk. A zir duhte chu January 23, 2015-ah Board (TEB)
hmaah interview tur a ni.
Entrance Exam and Interviews:
B.D.
Entrance exam
: February 11, 2015 dar 11:00 AM
Board interview
: February 13, 2015 dar 11:00 AM
M.Th.
Entrance exam
: January 21, 2015 dar 11:00 AM
Departmental interview : January 22, 2015 dar 11:00 AM
Board interview
: January 23, 2015 dar 11:00 AM
D.Th.
Departmental interview : 18.3.2015 dar 01:00 PM
Board interview
: 20.3.2015 dar 01:00 PM
Office hun chhngin 03892361139/03892361664-ah zawh fiah theih a ni e.
Sd/Rev. Prof. Vanlalchhuanawma
Principal
www.mizoramsynod.org

35

www.mizoramsynod.org

36

www.mizoramsynod.org

You might also like