Didakhe - November - December 2014
Didakhe - November - December 2014
Didakhe - November - December 2014
www.mizoramsynod.org
2
Vol. XLIII No. 6 November - December, 2014
Editor
www.mizoramsynod.org
3
Editorial:
ADVENT
www.mizoramsynod.org
KEIMAHNI
1. Rawngbwla chhuahna:
1) Rev. Dr. P.R. Hmuaka chu BSI Bible Translation Secretary,
Aizawl Auxiliary a nih angin, BSI North East India Bible Translation
Committee Meeting, September 11, 2014-a neihah a tel.
2) Calvin Study Centre bultumin September 26-27, 2014 khn
Sihfa Pastor Bial-ah Calvin Seminar neih a ni a, Rev. Dr. H.
Lalrinthanga, Rev. Dr. H. Vanlalruata leh Rev. K. Lalchhuanawma
ten an hmanpui a, mi 220 vl zet he Seminar-ah hian an tel a ni.
3) Rev. L.H. Rawsea chu a D.Th. Guide hmua thesis zo fel turin
September 25-October 10, 2014 khn UTC, Bangalore-ah a kal.
4) Prof. Lalnghak\huami leh ATC zirlai panga te chu CWM Face
to Face Bible Study Session hmangin Bishops College, Kolkataah October 9, 2014 khn an kal.
2. Assistant Librarian dahngheh: TEB chuan nikum-a Assistant
Librarian atna a ruat Tv. H.L. Chalbuanga chu a confirmed ta a,
September 2014 a\angin dahngheh a ni . Kan lawmpui tak zet e.
3. Zirtirtu chawlh la: Rev. Malsawmzoliana (Communication
zirtirtu) chu Martin Luther Christian University (MLCU), Shillongah Ph.D zir chhunzawm turin October 2014-September 2015
chhng a chawl dwn.
4. M.Th. Result \ha: ATC Zirtirtu Rev. Laldingluaia chuan UTC,
Bangalore a\angin M.Th. (Theology) First Class-ah a pass a. Mizo
zngah Theology First Class-a pass hmasa ber niin a hriat a, kan
chhuangin kan lawmpui m m a ni.
5. Thilpk: Khatla Presbyterian Kohhran chuan Post-Graduate
Hostel thara dah tur Television lei nn Rs. 28,000/- min rawn pe a,
kan lwm hle. TV pawh Hostel-ah hian dah a ni tawh nghe nghe.
www.mizoramsynod.org
Keimahni
6
KUM 2015 PUITLING SUNDAY SCHOOL ZIRLAI
8
A Bu chhng thu tlngpui thlirna:
Kan Kohhran Thurin (PCI Thurin) hi thurin hlwm swm ni mah se,
Kum 2015 Puitling Sunday School Zirlai ziaktu hian Thuhmahruai
hlwm nn hlwm swm leh pakhatah \henin kum tluana Pathiannia zir turin hlwm hrang hrang 47-ah \hen sawm leh a ni. Thuhmahruai
hlwmah hian Pathianni vawi 6-a zir turin Kohhran thurin awmzia
leh a pawimawhna te, Thurin innghahna leh India ram Presbyterian
Kohhran \obul zir tura buatsaih a ni hmasa phawt a. Kan Kohhran
thurin innghahna Apostolte thurin te, Nicea thurin te, Westminster
thurin leh Welsh thurin chungchng te sawifiahna telh a ni nghe
nghe a. Kan Kohhran thurin zirna kawngah zirtute ngaihtuahna
hawngtu a nih rualin, kan Kohhran thurin hi a mal tlat lohzia trlanna
fiah tak a ni a. Thuthlung Thar Kohhran bkah, spram Kohhran
nna kan inpumkhatzia min hriattrtu pawimawh tak a ni bawk.
Thuhmahruai hlwmah hian Thurin awmzia leh a pawimawhna te
trlan a ni a. Kan zirlai kamkeuna thu a nih rualin kum twp thlenga
kan ngaihtuahna kaihruaituah \ang thei se a duhawm hle. Bible leh
Thurin inzawm nghehzia te hi chhinchhiah ila: Thurin hi Bible-a
innghat a ni a, a hrilhfiahna a ni bawk a, Bible zirtirna tlngpui
khaikhwmna a ni. Pathian thu hriat a tiawlsam a, zirtirna dik lo
min kawhhmuhtu a ni a, Kohhran hote inpumkhatna leh insawhnghehna hmanrua a ni. Thuhmahruai hlwm buatsaihna atn hian
kan Kohhran hruaitu pawimawh leh mi thiam (theologian) thuziak
\ha tak takte bkah, spram lama Church historian-te thuziak pawh
a ziaktu hian a hmang bawk a, hei vng hian Zirlai thuhmahruaite hi
belhchian dwl hle tura ngaih a ni.
Thuhmahruai hlwm, zirlai paruk zir hnuah Thurin hlwm khatna,
Bible Pathian thu a nih dn leh rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a
nih thu te hi Pathianni vawi hniha zir tura buatsaih a ni a. He zirlai
hlwmah hian Bible hrilhfiah dn pawh telh a ni. Thurin hlwm
khatnaah hian Bible Pathian thu a nih dn Welsh Thurin-a mi a
trlan hi a chhinchhiah tlk hle: Pathian lehkhabu zawng zawng hi
...Pathian thu a ni a. Amah a\anga lo chhuak, Pathian mithianghlimte
www.mizoramsynod.org
sawi chhwn a ni. Kan chhandamna atna hriat tur \l leh pawimawh,
Pathian rilru leh duhzwng kimchang tihlanna \ha twk leh famkim,
Pathian inpuanna chu he lehkhabu hian a keng a ni, tiin. Bible
Pathian thwkkhum a nih dn sawifiahna hrang hrang a\ang hian,
kan Bible-a thuziakte hi coma chena dik lo thei lo (inerrant) nia
ngaihdn awm hi kan Kohhran Thurin kalpui dn a ni lo tih hi
chhinchhiah atn a \ha.
Bible-a Pathian thu rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo tih thu mi
thiamten tehna sang ber, thuneitu sang ber, tehna sual thei lo tia an
sawifiahna thu leh miin Pathian thu an dawn thar leh mite hnn a\anga
zirtirna thar an dawn te Bible-a Pathian thu nn a inrem loh (inmil
loh) chuan wih loh tur, tia a sawifiahna te hi chhinchhiah tlk tak a
ni. Thurin hlwm khatna thu hi kum zabi 16-na hun lai, Bible an
rahbeh hun laia siam a nih thu a sawina ngah thlir thiam a \l. Thurin
hlwm pakhatna a\ang hian Westminster thurin leh Welsh thurin
puanchhuahte zirlai buatsaihtu hian a hmang tam hle a. Hng Thurin
pahnih te hi Aizawl Theological College-a Calvin Study Centre bul
tumin ATC zirtirtuten kum thum dwn lai a huhovin uluk takin an
letling a. Synod Inkhwmpui pawhin a hriatpui nghe nghe a ni.
Thurin hlwm pahnihna, Pathian chungchng hi Pathianni vawi li zir
atn buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian thurina trlan loh, Pathian
hming hrang hrang te leh Pathian zepui hmun tina awm, engkimtithei, engkim hria a nih thu te pawh chipchiar taka ziak tel a ni.
Thurin hlawm pathumna Trinity chungchng hi Pathianni vawi lia zir atn buatsaih a ni a. Hng zirlai pali-ah te hian Kohhran
chanchin a\angin Trinity thurin lo pian chhuah dn leh a pawimawh
dn te chipchiar taka trlan a ni a. Bible zirtirnaa innghat, pawm
phawta hriat fiah zui zl a nih thu hi chhinchhiah tlk tak a ni. Thurin
hlwm pahnihna leh pathumna te hi Pathian ropuizia leh chungnunzia,
mihring famkim lote tn hriat kim sn rual loha ropui a nihzia
puanchhuahna a ni a. Chutih rual chuan, a \hatzia leh felzia puanchhuahna a ni bawk. Hetiang taka Pathian ropuizia leh thatzia hi a
www.mizoramsynod.org
10
inpuanna avng chauha mihring famkim lote hian hre thei kan ni tih
hi chhinchhiah tel ngei chi a ni.
Zirlai \hen hlwm 5-naah Thilsiam leh Mihring chungchng PCI
Thurin hlwm pali-nain a puanchhuah dn te Pathianni vawi thuma
zir tura buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian lei leh vna thil awm
zawng zawng hi awm lo ata Pathian siam an nih thu te, mihring hi
Pathian anpuia siam, khawvla mi zawng zawng hi bul thuhmun
kan nih avngin kan inunauna vawnhim a \lzia uar taka trlan a ni.
Zirlai \hen hlwm 6-naah PCI thurin hlwm pangana, Mihring tlk
thu leh Chhandamna thu Pathianni vawi 7-a zir tura buatsaih a ni a.
Thurin hlwm pangana hi PCI thurin hlwm swm zngah hian a sei
deuh ber bawk a, zir hun chhng pawh a rei deuh dwn a ni. He
zirlai hlwmah hian mihring tlkna avnga sual lo awm dn leh sual
awmzia te leh mihring tlkna dinhmun Bible leh mi thiamte thuziak
behchhana sawifiahna kan hmu. Sual thu sawifiahna te hi a
chhinchhiah tlk hle: Sualin mi tin a fan chhuak...mahse, chhe lailet
dr a ni lo tih te, Sual awmzia, chapona Pathian laka helna
Pathian thu wih lohna leh rinhelhna a ni tia sawifiahna thu te leh
sualna avnga chhiatna leh khawlohna dinhmun ata chu misualte
Isua Krista tlanna hnathawh avng chauha chhandam kan nih thu
te hi. Isua Krista nihna Thurin panganain a puanchhuah bkah,
zirtirna dik lo chi hrang hrang pakua trlan a ni bawk a. Hngte hi
Lal Isua Krista nihna hriat chianna kawngah min \anpuitu \ha tak
an nih ngei a rinawm.
Thurin hlwm parukna, Thlarau Thianghlim chungchng sawina hi
Pathianni vawi li-a zir tura buatsaih a ni a. He zirlai hlwmah hian
Thlarau Thianghlim chungchnga zirtirna dik lo chi hrang hrang
swm, Kohhran Chanchin ziaktuten an sawi \hinte a rawn trlang
a. Thlarau Thianghlim baptisma thu leh Thlarau thilpk thute pawh
sawi tel a ni. Hng thute hi Thurin puanchhuahah lang lo mah se,
Thlarau Thianghlim chungchng zirna hian a keng tel ziah \hn a ni.
Zirlai hlwm 8-naah Thurin hlwm pasarihnain chhandamna thu leh
ringtute thil \ha chan a puanchhuahte Pathianni vawi li-a zir tur
www.mizoramsynod.org
11
12
a fn tel hlawm a. Hei hian Kohhran awmzia leh a hlutna te min
hriatchiantr lehzual a rinawm.
Zirlai hlwm twp berah thurin hlwm swmna, Hun hnuhnung thu
Pathianni vawi 6-a zir turin buatsaih a ni a. Zirlai thupui paruk te
chu: Lal Isua a lo kal leh dwn, Thihna leh Taksa thawhlehna,
Rorlna a awm ang, Ringlote leh Misualte Chan tur, Ringtute Chan
tur, Hun Hnuhnung thu Penhlehte, tih thute an ni. Zirlai hlawm 11na thute hi kum 2011 Nilai Thupuia kan zir tkte nn khn a thu
kalpui dn a inzl hle a. Mizo Kristiante hian hun hnuhnung
chungchng hi kan tuipui lai hian kal sual phah nn kan hman phah
fo \hn a. Hng kal sualho zngah hian kan Kohhran mite pawh kan
bng bk lo. Sakawlh hlau leh Juda mi nia inchhl zngah pawh mi
eng emaw zt an tel ve \hn. Hetianga hun hnuhnung beiseina thu hi
rinna kawng pnsan phah nna mi \henkhatin an hman \hin avngin,
zirlai hlwm hnuhnung bera zirlai parukte hi rinna kawng dik min
kawhhmuhtu ni thei se a duhawm hle.
Fakslna thu:
A chunga trlan ang khian nakum 2015 Puitling Zirlaibu, Kohhran
Thurin hi PCI thurin swm thlan chhuah hrilhfiahna lehkhabu tlm
t kan neih chhunte znga mi a ni a. Lehkhabu ro tling, hriatna
chwmtu leh bengvrna thlentu mai ni lovin, Kohhran thlarau nun
chwmtu \ha tak a nih ngei a beiseiawm. Tun hma lama Puitling
Zirlaibu nn khaikhinin danglamna a neih langsr tak chu Mizo
Pathian thu thiamte kut chhuaka a innghat hi a ni. Rev. Lalsawma
te, Rev. Liangkhaia te, Rev. C. Rosiama te kut chhuak phei chu a
ziaktu hian a hmang uar zual a. Kan Kohhran Thurin \obul,
Westminster Thurin leh Welsh Thurin pawh zirlai tin deuh
thawah hmuh tur a awm a. A English version aiin, ATC faculty
kut chhuak, Calvin Study Centre bul tuma Mizo \awnga lehlin ngat
a hmang \hn hi a entawn tlk hle a ni.
Puitling Sunday School zirlai ziaktute hian sp\awng leh Mizo \awnga
ziak lehkhabu \hahnem tak an rwn \hn. An lehkhabu rwn tam
www.mizoramsynod.org
13
14
ban phk loh a tam ta deuh a ni mai thei. Zirna (academic) rilruin a
buatsaihtute rilru a kaihhruai nasat deuh \hin vng niin a lang a. A
\hatna sawi tur phei zawng a tam mai le. Amaherawhchu, kan
Kohhran nwlpui thlarau nun chwmna hi ngaih pawimawh tur a ni
si a. Hei hi nakum Puitling zirlai buatsaihtu \hahnemngaihna ber
pawh hi niin a lang. Thurin zir hi ro hle tura mi \henkhatin kan ngaih
laiin, a buatsaih dn kalhmangin a zir phawt chuan a tuihnng ve
thei tho tih kan Zirlaibu hian a tifiah a. Zirlai mila hla thlan pawh a
awlsam deuh ngei ang.
Kohhran thurin (PCI thurin) hi \hain, chhuanawm hlea kan hriat lai
hian, duhthusam a tlin lohna leh a famkim twk lohna lai erawh
nakum Puitling Zirlaibu hian a trlang tlm deuh. A innghahna
pawimawh tak Westminster thurin leh Welsh thurin te pawh hi
Presbyterian Pathian thu thiam ber berten kwla ni chhuak chhiara
kum nga dwn lai uluk taka an lo buatsaih ni mah se, tun lai Kohhran
tn hian siam\hat ngai leh belhchhah ngai awm nual tawha hriat a ni
a. PCI Thurin pawh hi kan Synod Inkhwmpui leh Assembly
Theological Committee pawhin siam\hat ngai lai leh belhchhah \la
a hriatte pawh a lo chhawp chhuak hial tawh \hn a ni.
Entrna tlm t han trlang ila. Kohhran leh a rawngbawlna chungchng a hmaih hi a famkim lohna lai leh a \hat twk lohna langsr
tak a ni a. Thurin hlwm pakhatnaah Bible thuneihna chungchnga
Thlarau Thianghlim sawi lan a ni lo va. Presbyterian Kohhran thurin
laipui, Pathian lalna leh chungnunberna (sovereignty of God) hian
hmun a chang tlm hle bawk a. Sual thu leh chhandamna chungchng
puanchhuahah te hian thilsiam dangte hlamchhiahin, mihring sual
thu leh chhandamna thu chauh puanchhuah a ni a. Tun laia mihring
leh thisiam dangte inlaichin dn leh thilsiamte chunga chhiatna lo
thleng mkin mihring nun a khawih pawi theihzia hriatna ng a\anga
thlir phei chuan, kan Kohhran thurinin sual thu leh chhandamna
chungchng a sawi hi a duhthawhawm hle. Kohhran leh sawrkar
inlaichinna chungchngte pawh hi kan thurinah hian puanchhuah a
www.mizoramsynod.org
15
www.mizoramsynod.org
16
17
\awnga \hin leh fo hi chuan loh lai hun a awm tih a tilang a;
chuvngin \hin leh fo tel loin min hmangaihtu tih mai a twk.
33. mithi: Tnlaiin mi \henkhatin mitthi tih aiah mithi an ti \hin
a; a dik zwk chu mitthi tih hi a ni.
34. na: Chanchinbu lamah tnlaia \awng hman dik loh an sawi zngah
an chhuah nasa hle tawh n a, mi tam takin na hman hi kan sim hlei
thei lo. Synod inkhwmpuiah meuh pawh Moderator-in Bible
chhiarna a nei a, \awng\aina a hmang bawk a, hla sakna min
neihpui leh a, kan na tlut tlut mai. Heti taka a dik lohzia sawi nasat
a nih tawh avng hian na tel kher loa hman thiam tum a \l hle.
35. nachin: Tnlaiin lehkha thiam sng tak, doctorate degree nei
hial tawh zngah pawh nichin ti loa nachin ti twk an awm ta
nual a; nachin hi \awng dik lo a ni a, nichin tih zwk tr a ni.
Mizote hian hun mila sawi dn \awngkam \ha tak kan nei. Hun kal
tawh a nih chuan a bulah ni dahin nichin, nizn, nimin, nikum
kan ti \hin a. Hun hman mk (tn) sawina a nih chuan a twpah in
belhin tkin, vawiin, znin, kumin kan ti a. Hun lo la awm tr a nih
chuan a bulah nak dahin nakin, nakzn, naktk, naktip, nakthai,
nakthiam, nakkum kan ti \hin a ni. Nachin tih hi naupang \awng
zir tr tih wm lek a ni.
36. naut/naupang aiah nopang/not: Tnlaiin naupang/ naut
tih trah nopang/not ti an tam ta viau mai; Kohhran Upa zngah
pawh hetianga ti twk an awm. English Medium school-a zir
chhuakten Mizo \awng lam dn dik loin an lam fo a; hei pawh hi
chutiang chu a ni mai thei.
37. ngaimawh/ngai pawimawh: Mi tam takin ngaimawh leh
ngai pawimawh a awmze hre hrang lo ni wm takin an hmang
\hin a; ngaimawh hian thil duh loh lam a kwk deuh a, ngai
pawimawh erawh chuan thil tih tr lam a kwk deuh thung.
Mizoram Presbyterian Kohhran chuan Mizoram sawrkarin zu
zawrhna dn MLPC Act a pass ta mai chu a ngaimawh hle mai a;
chutih rualin zu ei chhiatte enkawl erawh a ngai pawimawh hle.
www.mizoramsynod.org
18
38. ni sela: Hei pawh hi kan hmang uar ta khawp mai, Kohhran
Secretary hawihhwm deuh \awngkam kan lk chhwn tk mai a
ni wm e. Sawi tr leh hriat tr sawi vek tawh hnah kan inhriattr
ni sela an han ti tlai khawhnu leh a, a chuangtlai mai mai a ni. Kan
inhriattr a ni tih a twk.
39. Ningani/Nilaithawh\an: Mizo chawlhkr ni hming an phuah
\antirha a hming chu Ningani tih a ni. Kum 1940 hma lam a\ang
tawh khn khawchhak lamah Nilaithawh\an tih hi an lo hmang
\an a, chu chu a darh zau zl a; tnah chuan mi tam takin Nilaithawh\an tih hi an hmang \hin. |awngkama kan lo hmang palh a
nih pawhin ziakah chuan hman loh hrm tr a ni. A tra a hming a ni
lo a, a sei zwk bawk a, lehkha leh tha a hek thlwn mai mai bawk.
40. thawhlwm: Sp\awnga offering/offertory an tih hi Mizo
\awngin thawhlwm kan ti. Thawhlwm hi khawn tr a ni a, lk
khwm tih aiin khawn tih hi hman a \ha zwk ang. A lam rk
dnah rawngbwl tiha bwl rk dn anga thawhlwm ti loin ri
hniamin thawhlwm tih tr a ni. Tnlaiin thilpk tih kan hmang
uar hle a; hman kawp theihah ngai ila.
41. therhlo: Mizo \awng hman dn pngngaiah chuan therhlo
chu thlai chi hrang hrang, ramhnuai thil (vegetable kingdom),
chawhmeha hman theih chi eng eng emawte sawina a ni a (cf. J.H.
Lorrain, Dictionary of the Lushai language, Reprinted 1997:
458; Remknga, Mizo |awng Dictionary, 2008:521). Tnlai
erawh chuan a awmzia kan zauh a, sawrkar lama hlwkna eng
eng emawte thlengin therhlo tih kan chng ta. Hetianga hman hi
dikah kan pawm tawh mai dwn nge a awmze bulah kan lt leh
zwk ang?
42. Thlarau Thianghlim koh dn: Thuhriltu pakhatin w ka Pa,
Thlarau Thianghlim a ti \hin a; mi \henkhatin an la chhwng ve a.
Eng lai mahin Thlarau Thianghlim hi Pa angin koh a ni ngai lo. Kan
ko (address) duh a nih pawhin, w, Thlarau Thianghlim tih a twk.
Mi tih dn ang loa tihluih hi chapona rawng kai a ni ang.
www.mizoramsynod.org
19
20
an \hianten eng bulletin emaw an siamin Chumi kumah chumi
____ fapa/fanu ni trin a lo piang a an tih \hin pawh hi a dik zn lo.
49. \ansak trin/\ansaktu: Inkhwm hruaituin |antu a koh
dwnin min \ansak trin tih \awngkam hmang twk an awm. Hei
hi chn loh a \ha zwk ang; Tnah \antu kan lo swm ang/|antu i
lo swm ang u tih hi a twk hle.
50. \awng chuang: Nilai zn thupui zir dwnin |antuin Bible thu
chhiar tr a chhiar hmasa vek tawh a. Thupui hawngtuin Kan
\antu khn Bible chhiar tr chu a chhiar tawh a, kan chhiar nawn lo
mai ang a tih an chng viau mai a; chutianga sawi kher chu a ngai
lo. A chhiar trah tak chhiar \an mai tr a ni. Hetiang deuh bawk
hian thupui hawn zawhah tnah chuan Chairman-in min hruai leh
tawh ang a tih emaw sawi hona hi chu Chairman kutah awm
sela tih emaw an chng bawk a. Hetianga tih kher pawh hi a \l lo;
sawi hona chu inkhwm Hruaitu kuta awm hrim hrim a ni zwk.
Thuhriltuin hun twp thlenga pk an ni lo chung pawhin an thusawi
zawhah Tnah Chairman-in min hruai leh tawh sela, tih an chng
bawk a; hei pawh hi chn loh tr a ni. Thuhriltuin hla an thlanin
Inkhwm hruaituin a phal chuan... tih an chng bawk a, hei pawh
hi tih loh tr a ni a; hla an thlang duh a nih chuan Hruaitu hrilh lwk
se a \ha ber.
51. vawiin ni/vawiin zn: Hei hi chanchinbu hrang hrangah an
ziah tam ber pakhat a ni chungin Pastor leh Kohhran Upate pawhin
sim hlei thei lo khawpa an hman uar a ni. Vawiinah tih hi a twk a,
a dik zwk bawk. Vawiin zn tih pawh hi naupang lam deuh
\awngkamah a lang nasa zual deuh, znin tih hi a twk a ni.
52. zalnna: A lam dnah tnlai mi tam ber an ni hial tawh ang
emaw tih trin \hanlenna tiha lenna rk dn ang hian zalenna
tih a ni ta fur mai a. Amaherawhchu, zalnna tih lam dn hi englai
pawhin Isua tual lnna tiha lnna ang hian zalnna tih reng tr
a ni zwk. Hei bkah hian beitham leh ngamthlm tih hi lam dik
lo lar tak an ni; beithm tiha bei hi i thil lei chu tiha lei ang
www.mizoramsynod.org
21
www.mizoramsynod.org
22
23
Engvnga Matthaia chauhin nausn suat thu hi ziak nge a nih? Isuaa Thuthlung Hlui (Jer. 31:15) thlen famkimna uar a duh avngin
nausn suat thu hi a telh a ni thei ang em? Engvngin nge Josephusa khn a lalna humhim tura Herod-a cht dn rpthlk tak tak, a
fapa pahnih a thah dn leh thil dang dang ziak \euh si, nausn suat
thu a hmaih tlat?
Zawhna tam tak a awm. Chumi piah lamah chuan khawthlang leh
khawchhak kohhranten nausen thi zt an sawi1 leh khatih hun laia
Bethlehem khaw dinhmun kha a inrem chiah lo. Khatih hun laia
Bethlehem kha a lian lo hle a. Ezra 2:21-ah chuan Babulon saltng
kirleh mipa 123 an chng tih kan hmu. Isua pian hun lai pawh khn
a tam lamah mihring 1,000 vl bk an la awm kher lo vang. Albright
leh Mann te phei chuan mi 300 vl bk an nih an ring lo a. Chuti a
nih chuan Bethlehem khaw dinhmun leh mihring chng zt a\anga
chhtin nausn 10-20 pawh an tling lo thei hial, mipa chauh an
nih phei chuan!
Chutiang chu lo ni ta se, khaw t tak ta nausn 10-20 bawr thihna
chuan ngaihven a hlawh vak lo thei ang. Josephus-a leh chanchin
ziaktu dangte tn thil chhinchhiah tlk bk leh hriat reng tura vawn
\hat atn a np deuh pawh a ni thei ta zl a, an beng a thleng pha lo
pawh a ni thei ta bawk.
Kawng lehlamah nausn suat thu hi Josephus-an Judate chanchin
a ziak hmaa thil thleng niin a lang a, chuti a nih chuan lehkhabu a
ziah meuh kha chuan he thil thleng hi an hre zau tawh hle ngei ang.
Kristianho khawngaihna leh duhsakna lam thil a nih dwn avngin
a ziak duh lo pawh a ni thei a. Tin, Isua thiltih mak chungchng
pawh thai lan zauh nei mah se, chipchiarin a ziak ngai lo. Josephusa hian a hriat zawng zawng a ziak vek bk lo!
Chuvngin, Josephus-an a ziah lan loh vnga thil thleng tak tak ni
loa ngaih ngawt chu a pawmawm lo. Josephus-a hian Damaska
khuaa mi Nicolas-a, Herod-a \hian bulhnai tak leh a mimal chanchin
www.mizoramsynod.org
24
ziaktu hi a thulkna hnar pakhat a ni a. Nicolas-a hian a \hian \ha
tak Herod-a chanchin chhe lam hi a lo zppui ve pawh a ni thei.
Paul L. Maier chuan hetiang hian a hrilhfiah, Josephus-a khn
Grik leh Rom-ho tn thu a ziak ber a, hng a thu ziah chhiartu tam
zwkte hian nausn thah emaw, suat emaw hi eng ualah an ngai lo
vang. A chhan chu nausen thihna an la run lm lo. Grik-ho, a bkin
Spartan-ho chuan nausn tihhlum hi mihring pung chak lutuk danna
chi khat atn an hmang a, Rom-ho tihdnah pawh pa chuan a fa
pianghlim a duh loh chuan thi tura hnutchhiah theihna thuneihna a
nei. Chutiang khawvla mite chhiar tur atna thuziakah chuan lo
lang lo pawh ni se a hriatthiamawm viau a ni.
Herod-a, roreltu nunrwng
Herod-a chanchina sawi hlawh ber pakhat chu a nunrawnna a ni.
Engvnga nunna tam tak suat duh hial nge a nih? Thuneihna tchilh,
a lalna tiderthwng thei thil engmah palzam thei lo, a chhngte ngei
pawh zuah lo a ni.
Rom-ho rorlna sng Senate-in BC 40-ah Judate Lal ni turin
Rom-ho tna a rinawmna hre rengin lallukhum a khumtr a. A nihna
takah chuan Lal ni ve si lalram nei lo a ni. Rom \anpuinaa Jerusalema a kir leh hnu, kum thum hnuah lalram ti-a chhl theih Juda ram
bung khat a nei ve chauh. A hnathawh hmasak ber chu
Hasmonean2 rorltute thah chimih a ni. Mark Antony-a \anpuinain
Matathias Antigonus-a lu a tansak a, a thuihhruai mi 37 zet BC 37
khn a that leh bawk. John Hyrcanus II pawh amah paihthlk tuma
dwta puhin BC 30 khn rehhlum a ni. Hasmonean rorltute thah
chimih a tumna kal zlah hian a nupuia unaupa, Arostobulus-a kum
18 mi, Puithiam Lalber nihna chelh mk pawh Rom-hoin an duhsak
ang a, amah aia Lal-a an dah a hlauh vngin Jeriko-a a lal in
tuikuangah thah a ni. Ama nunna ngei lo chhanhimsak tawhtu,
Hasmonean thlah, a pizawn leh a puzawn pawh BC 28-ah a that.
A nupui a hmangaih m m Mariamme meuh pawh a that a. A
fapa pathum te pawh a thahtr a, a fapa tlum ber phei chu vuina hun
pawh hmang loa phm bo a ni.
www.mizoramsynod.org
25
26
hle. Juda ramin a mamawh m m lawng chawlhna pawh engmah
lo a\angin a puitlin a. A lal hun chhngin sum leh pai dinhmun a \ha
a, ralmuang angreng takin an awm bawk. Ramchhng leh pwna
mi, \m tuarte chawmdwl nn ei tur leh sum tam tak a pe a. A
thilpk tam tham tak avng hian an lwmna entr nn Olympia khuaa
mite chuan Olympic Games President-ah an thlang hial! Jerusalem
Temple a chei \ha a, lungphm lian leh ropui 40ft-a sei, ton 600-a
rit a hmang a, hng lung hna a thawh hmuh theih la awm chu Western
Wall an tih mai, Juda-ho hmun thianghlim lo ni ta hi a ni.
Thil \ha tam tak a tihte ai hian a thiltih rpthlk takte hian sawi a
hlawh zwk lo thei lo va. Mahni hmasialnaa khat, a duhzwng puitlin
tur chuan nausn a\anga puilting thlengin amahah mihring nunna
hian awmzia a nei lo va, pawisak a nei lo. Bethlehem khuaah hian
nausen 10-20 emaw vl lo that ni ta se, amahah nghawng lian a nei
hauh lo ang.
Kohhran hrang hrangte pawm dan leh ni serh
Holy Innocents Day emaw, The Innocents Day, Childermass,
Childrens Mass tih emawin nausn suat ni hi kohhran hrang hrang
calendar-ah chhinchhiah a ni \hn.
Nausn suat hun ni leh thla dik tak hi hriat theih ni lo mah se, chiang
taka kan hriat theih chu khawchhak mifingten arsi an hmuh a\anga
kum hnihah a ni. Kohhran tam takin hng nausn thite hi Isua avnga
martar, Kohhran chi \iak hmasa niin an pawm bawk.
AD 485 hma lam kha chuan nausn suat hriatrengna ni emaw, an
puala ni bk felfai taka ruat a awm lm lo. Ni serh thu-ah kohhran
hrang hrang ni serh a inang vek lo. Roman Catholic Kohhran,
Anglican leh Lutheran Kohhranten December ni 28 hi nausn suatte
chawimawina leh hriatrengna ni atn an hmang a. Kum 1961 hma
lam kha chuan he ni-ah hian vestment rawng sen martar-te
chawimawina ni-a Roman Catholic puithiamten an hk \hin pangngai
ha lovin, violet rawng vestment (puithiam thawmhnaw) an ha \hn.
www.mizoramsynod.org
27
www.mizoramsynod.org
28
Krismas Sermon:
MESSIA RORELNA
- Rev. Lalnghinglova
Mission Vengthlang
Chhiar tur: Isaia 42:1-9; Chng thlan: Isaia 42:1-3, 8.
Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilruin a lawm m
ma hi en teh u: a chungah ka thlarau ka dah ta...Luang swp a
titliak fithla lo vang a, la khu pawh a timit lo vang: rorlna chu
thu takin a la chhuak ang. Leiah hian rorlna a awmtr hma loh
chuan ani chu a chau lo vang a, a beidawng hek lo vang...Ka
ropuina hi mi dang hnnah ka pe lo vang a, fak ka hlawhna hi
milem siamchawpte hnnah ka pe hek lo vang.
29
Krismas Sermon
30
Tunlai Kristiante hi, khawvl hmun tinah pawh, chaklohna chi hrang
hrangin min bwm vl a. Amaherawhchu, sualna chi tinrng tihbuaia
awmte pawh hi, Pathian lainatna leh zahngaihna avng hian rinna
avnga khawngaihnaa chhandam kan la ni thei vek a ni (Eph. 2:8).
II. Khawvlah rorlna dik a awmtr ang
Khawvlah hian rorlna dik a awm hma chu,
a chau lo vang a, a beidawng hek lo vang. (Is. 42:4 Lehlin Thar)
Rorlna tih hi, Thuthlung Thara Pathian ram, Pathian rorlna tih
ang kha a ni. Pathian rorlna, Pathian lalna a ni. Hetah hian kan thlir
ber chu, Khawvl ram chu kan Lalpa leh a Krista ram a lo ni ta,
(Thup. 11:15) tih a lo thlen kim hun hi a ni. Chumi atn Messia
Krista ngei khn, He lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem
chho vang a, mitthi khaw kulh kawngkhrte chuan chu chu an ngam
lo vang, a tih kha (Mat. 16:18). Krista leh a Kohhranhote hian
Thlarau Thianghlim chaknain sualna zawng zawng hi kan la hneh
dwn a ni. Min hmangaihtu avng chuan ropui taka ngamtu kan
ni tih ang khn (Rom 8:37).
III. Ani chu a beidawng lo vang
Leiah hian rorlna a awmtr hma loh chuan ani chu a chau
lo vang a, a beidawng hek lo vang; tin, thliarkrte chuan a
dn thu chu an nghk reng dwn (Is. 42:4).
Hei hi kan thinlung khawihtu tur dang chu a ni leh a. Isaia bung 40
twp lamah pawh khn, Lalpa nghktuten chakna thar an neih tur
thu a sawi tawh kha. He thu \anpuitu lung tilng twp thei lo, Kan
Pathian khawngaihna nasa tak avng hian chunglam ni chhuak chuan
mi rawn tlawh dwn. Thih hlau rng rnga awmte leh thim znga
\hute chhun ng a, Thlamuanna kawnga kan ke te pntr turin,
(Lk. 1:78:79) tih te hian min hnm. Thlamuanna hi mihringte tn
chakna hnr a ni. Rinnaa Krista vuantu chu a thlaphng lo vang, a
nghet charh mai ang. Beidawng lovin khawvl twp thlengin min
awmpui ang (Mat. 28:20; I Kor. 15:55-57).
www.mizoramsynod.org
31
Krismas Sermon
32
33
34
AIZAWL THEOLOGICAL COLLEGE
DURTLANG: MIZORAM
35
www.mizoramsynod.org
36
www.mizoramsynod.org