POTENSI INDUSTRI LEMBU PEDAGING

Nama saintifik : Bos spp

Nama biasa

: Lembu, Cow, Cattle

Baka yang biasa : Kedah-Kelantan (K-K),

diternak di
Kacukan Kom,
Malaysia
Kacukan Friesian-Sahiwal
(Mafriwal), Brahman,
Droughtmaster, Hereford,
Angus, Charolais
Shorthorn, Simmental dan
Limousin
Kegunaan

: Penggunaan segar dan

proses

Lembu Brahman merupakan baka yang berasal dari

India. Ia dapat menghasilkan daging yang bermutu tinggi
dan banyak.

1.

PENGENALAN
Ternakan lembu pedaging di Malaysia menjanjikan pulangan yang tinggi kepada
pelabur kerana penggunaan daging lembu negara semakin meningkat, manakala
bekalan masih tidak mencukupi.
Sektor ini juga mendapat pelbagai sokongan institusi seperti perkhidmatan
veterinar yang padu, industri pemprosesan yang kukuh, serta kemudahan
perkhidmatan proses penyembelihan, dan bekalan bahan makanan lembu yang
mudah didapati.

Populasi lembu pedaging di Malaysia sehingga tahun 2000 ialah 875,934 ekor.
Sebanyak 90% daripada jumlah ini diternak secara tradisional. Pertumbuhan
tahunan bagi bilangan ini ialah 2% setahun daripada tahun 1994 hingga 2000.
Kadar saradiri bagi tahun 2001 pula ialah 21.14 ribu tan.

Diunjurkan bilangan lembu pedaging di Malaysia akan meningkat kepada 2.094

juta ekor pada tahun 2010, dengan kadar saradiri sebanyak 67.89 ribu tan.

Penggunaan daging negara bagi tahun 2000 adalah sebanyak 95.1 ribu tan, dengan
kadar peningkatan sebanyak 5.4% setahun. Penggunaan per kapita juga naik
sebanyak 3.47 kg kepada 5.27 kg, daripada tahun 1991 ke tahun 2000.

2.

TINJAUAN PASARAN

2.1

Pengenalan

Menurut FAO (2002), pengeluaran daging lembu dunia pada tahun 2000
ialah 59.7 juta tan. Ia menurun kepada 59.3 juta tan pada tahun 2001. Nilai
import daging lembu sedunia pula ialah US$4.2 juta (1.8 juta tan) dalam
tahun 1999, dan US$3.6 juta (1.4 juta tan) bagi tahun 2000.

Permintaan untuk daging lembu di Malaysia terus meningkat dari tahun ke

tahun, manakala jumlah bekalan menurun daripada 98.5 ribu tan pada tahun
1999, kepada 97.4 ribu tan pada tahun 2000.

Ini menyebabkan pengimportan daging lembu bertambah. Harga runcit bagi

daging import adalah RM8.50/kg, manakala harga runcit bagi daging
tempatan lebih mahal, iaitu RM14.50/kg.

2.2

Permintaan
FAMA meramalkan bahawa permintaan untuk daging lembu akan
meningkat pada kadar 1.28% setahun bagi sektor isirumah, dan 6.98% bagi
sektor kilang dan institusi. Jadual dan Carta 1 menunjukkan penggunaan
(Tan) daging lembu oleh sektor-sektor tersebut.

Jadual 1: Penggunaan (Tan) Daging Lembu Mengikut Sektor Pengguna

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

ISIRUMAH

48,814 50,080 51,386 52,722 54,092 55,499 56,942 58,422 59,942 61,499 63,099 64,740 66,423 68,150

KILANG

38,110 43,826 50,401 57,961 66,656 76,654 88,154 101,377 116,584 134,072 154,183 177,312 203,909 234,496

INSTITUSI

27,337 31,438 36,154 41,581 47,819 54,992 63,244 72,729 83,640 96,187 110,617 127,210 146,293 168,239

250000
200000
150000
ISIRUMAH

100000

KILANG

50000

INSTITUSI

2009

2007

2005

2003

1999

1997

2001

INSTITUSI
KILANG
ISIRUM AH

Carta 1: Penggunaan Daging Lembu Mengikut Peringkat

Pengguna (2000 2010)

Varieti Sedia-ada

Kedah Kelantan (K-K)

Baka lembu tempatan yang amat sesuai untuk diternak di
negara ini kerana sifatnya yang tahan jangkitan penyakit.
Ia berbadan pejal dan mempunyai berbagai warna seperti
perang-hitam, coklat dan kekuningan. Berat anak lembu
yang baru dilahir adalah kira-kira 14- 16kg. Kenaikan
berat badan kira-kira 0.4kg sehari sehingga mencapai
umur dua tahun. Berat matang adalah antara 200-250kg.
Jumlah daging yang dapat diperolehi adalah kira-kira
45% daripada berat badan lembu.

Brahman
Berasal dari India dan ditingkatkan mutunya di Amerika.
Berat matang lebih kurang 520kg bagi betina, manakala
jantan mencapai 700-900kg. Biasanya berwarna putih
dan berbonggol di bahagian belakang. Sesuai untuk
kerja-kerja lasak dan boleh tahan cuaca panas.
Menghasilkan daging yang bermutu dan banyak (400450kg). Anak dilahirkan kira-kira 22-27kg beratnya dan
cepat membesar.

Local Indian Dairy (L.l.D.)

Campuran baka Kangayan, Hallikar dan Ongole daripada
India. Dianggap jenis tempatan, kerana ada yang
bercampur dengan baka K-K. Berwarna di antara
keputihan kepada kehitaman dan kekuningan kepada
cokelat gelap. Boleh hidup dalam keadaan rumput
sederhana. Tahan kutu dan jangkitan penyakit. Berat
matang ialah 280g. Anak dilahirkan di antara 18-20kg
beratnya.

Droughtmaster
Hasil kacukan lembu Brahman dengan Shorthorn,
berasal dari Utara Australia. Jenis lembu daging yang
sesuai dengan negara tropika ini berwarna coklat atau
merah gelap. Matang bila mencapai umur kira-kira 630
hari. Purata umur ketika beranak pertama ialah 918 hari.
Berat mencapai lebih kurang 330kg apabila mencapai
umur dua tahun

Kacukan Friesian-Sahiwal (Mafriwal)

Berwarna hitam kemerahan. Hasil kacukan antara lembu
betina jenis Friesian dan jantan Sahiwal. Baka ini
dihasilkan khusus untuk dipelihara di Malaysia. Ia
merupakan jenis dua-guna yang sesuai bagi Malaysia.
Boleh mengeluarkan susu 1,500-2,000kg. Purata berat
anak semasa lahir 24kg. Berat matang ialah 360kg.
Purata kenaikan berat badan dalam lingkungan 0.37kg
sehari.

Kacukan Komersial dari Australia (Australian Commercial Crosses)

Baka hasil kacukan berbagai jenis lembu pedaging di Australia. Antaranya
ialah Brahman, Shorthorn dan Hereford. Lembu-lembu jantan muda dari
baka ini mudah didapati dengan bilangan yang banyak dan harga yang
berpatutan.

Kacukan Pedaging K-K

Baka ini dihasilkan dari kacukan lembu betina baka K-K dengan baka-baka
pedaging seperti Hereford, Charolais, Droughtmaster, Brahman dan
Simmental. Kaedah kacukan dibuat dengan cara permanian beradas
menggunakan air mani beku dari baka-baka pejantan bermutu yang
diimport.

2.3

Bekalan
Jabatan Perkhidmatan Haiwan mencatatkan jumlah bilangan lembu yang
diternak di Malaysia pada tahun 2002 sebanyak 676,847 ekor (Jadual 3).
Pada masa yang sama, Malaysia mengimport lebih daripada 85% bekalan
dagingnya yang merangkumi daging lembu dan kambing (JICA et al.,
2001). Jadual 4 menunjukkan nilai import lembu hidup dan daging lembu
untuk tahun 2000 dan 2001.

Daripada Jadual 3, dapat dilihat bahawa bilangan lembu yang diternak

meningkat setiap tahun. Daripada jumlah besar ini, hampir 95% merupakan
lembu pedaging, manakala selebihnya adalah lembu tenusu.

Jadual 2 : Bilangan Ternakan Lembu Pedaging (1999-2001)

TAHUN
JUMLAH LEMBU PEDAGING
1999
625,764
2000

647,534

2001

650,663

TAHUN
Year

Jadual: 3
Semenanjung Malaysia :
Jumlah Bilangan Lembu
1986-2001

LEMBU
Cattle

1986

559,582

1987

579,726

1988

586,408

1989

607,414

1990

614,498

1991

637,461

1992

654,358

1993

689,288

1994

675,750

1995

659,065

1996

647,070

1997

643,325

1998

660,642

1999

662,015

2000

685,388

2001

676,847

Jadual 4: Import Ternakan Dan Hasilan Ternakan 2000-2001 (S. Msia)

Import of Livestock and Livestock Products 2000 2001 (P. Msia)
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia
Nota : P = Provisional data
Jenis Dagangan
Unit

2000

2001 (P)

Kuantiti

Type Of
Commodity

Quantity

Nilai CIF

Kuantiti

(JutaRM)

Quantity

CIF value
(Mil RM)

Nilai CIF
(JutaRM)
CIF value
(Mil RM)

Ternakan Hidup (Live Animals)

Lembu Untuk
Pembiakan
Cattle For
Breeding
Lembu Untuk
Penyembelihan
Cattle For
Slaughter
Jumlah Kecil
Ternakan Hidup

Ekor

44,843

60.83

1,524,967

49.25

16,796

21.10

202,962

64.49

No
Ekor
No
61,639

81.93

113.74
1,727,929

Sub Total Live

Animals
Hasilan Ternakan (Livestock Products)
Daging Lembu

M. Tan

Beef

M. Tonnes

Jumlah Kecil
Hasil Ternakan

82,211

393.00

81,313

387.93

82,211

393.00

81,313

387.93

Sub Total
Livestock Products
Jumlah Besar

474.93

Grand Total
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia
Department of Veterinary Services, Malaysia - Last Updated in November 2002

501.67

2.4

Harga
Harga daging lembu di pasaran tempatan, baik borong (Jadual 5 dan Carta
2). maupun runcit (Jadual 5 dan carta 3), menunjukkan arah aliran yang
makin meningkat. Harga purata CIF bagi import pada tahun 1999 bagi
India ialah RM4.01/kg, New Zealand RM7.73/kg dan Australia
RM6.31/kg. Pada tahun 2000, harga ini meningkat kepada RM4.48/kg
untuk India, RM7.12/kg New Zealand dan RM6.07/kg Australia.

Jadual 5: Harga daging lembu peringkat borong

BORONG (RM/KG)
1997

1998

1999

2000

2001

2002

DAGING CINCANG

5.47

6.37

7.13

6.81

7.90

8.37

DAGING TEMPATAN

9.52

11.34

11.81

12.68

13.10

13.50

LEMBU IMPORT INDIA

5.24

6.84

6.91

6.93

6.61

6.66

16.00
16.00

Carta 2: Harga daging

lembu peringkat
borong

14.00
14.00
12.00
12.00
10.00
10.00

DAGING
DAGINGCINCANG
CINCANG
DAGING
DAGINGTEM
TEMPATAN
PATAN

8.00
8.00

LEM
LEMBU
BUIM
IMPORT
PORTINDIA
INDIA

6.00
6.00
4.00
4.00
2.00
2.00

2002
2002

2001
2001

2000
2000

1999
1999

1998
1998

1997
1997

0.00
0.00

Jadual 6: Harga daging lembu peringkat runcit

RUNCIT (RM/KG)
1997
DAGING CINCANG
DAGING TEMPATAN
LEMBU IMPORT INDIA

1998

1999

2000

2001

2002

7.02

7.79

8.53

8.59

9.08

9.11

12.40

13.80

13.93

14.49

14.87

14.63

6.45

8.13

8.04

8.11

7.85

7.93

Carta 3: Harga daging

lembu peringkat
runcit

16.00
14.00
12.00
10.00
DAGING CINCANG
DAGING TEM PATAN

8.00

LEM BU IM PORT INDIA

6.00
4.00
2.00

3.

2002

2001

2000

1999

1998

1997

0.00

FAKTOR KRITIKAL KEJAYAAN

a) Pemasaran
Penternak digalakkan menjual sendiri ternakan masing-masing di masa
yang tepat. Ciri yang digunakan untuk menentukan masa jualan ialah
berat hidup. Lembu boleh mula dijual apabila mencapai berat badan
antara 320 - 350 kg.
Kaedah jualan berikut boleh diguna sebagai panduan:
i. Jualan sendiri:
Penternak bebas menjual lembu hidup kepada sesiapa sahaja yang
sedia menawarkan harga yang baik dan menguntungkan.
ii. Sistem lelong:
Beberapa orang penyembelih diberitahu dan dipanggil ke fidlot.
Penyembelih yang menawarkan harga yang paling tinggi berjaya
membeli lembu yang dilelong.

iii. Melalui Jabatan:

Pegawai Penyelaras Projek boleh membantu untuk menjual
ternakan kepada pembeli yang lebih besar seperti FAMA, atau
Syarikat

Pembeli/Penyembelihan

lembu

yang

besar.

Kos

pengangkutan akan diambilkira.

iv. Menjual Daging di Pasar/Pasar Tani:
Penternak yang mendapat kemudahan gerai di Pasar Tani atau Pasar
Besar boleh menjual sendiri daging lembu keluaran fidlot mereka.
Dengan cara ini, penternak dijangka mendapat keuntungan yang
lebih banyak.
Jualan biasanya dilakukan melalui timbangan berat hidup. Harga
lembu yang dipelihara secara fidlot biasanya lebih tinggi daripada
harga lembu biasa, kerana mutu dagingnya yang lebih baik.

b) Sumber Manusia
Bagi sebuah fidlot kecil yang memelihara kurang daripada 50 ekor
lembu, tenaga penternak sendiri sudah mencukupi untuk mengendalikan
ternakan, iaitu selama 3-4 jam sehari.
Untuk saiz ternakan yang lebih besar, kadar kecekapan pengeluaran
perlu ditingkatkan. Seorang pekerja boleh mengendali sehingga 200
ekor lembu ternakan sehari, dengan menggunakan alat-alat yang sesuai.

4.

KEBAIKAN MELABUR DI MALAYSIA

Berbagai program telah digariskan oleh Kementerian Pertanian amnya, dan
jabatan-jabatan serta agensi-agensi berkaitan, sepanjang tempoh Rancangan
Malaysia Ke-Tujuh (RMK7) dan Ke-Lapan (RMK8).

Selari dengan kedua-dua rancangan tersebut, satu polisi berkenaan sektor

pertanian, Polisi Pertanian Nasional ke-Tiga (1998-2010) digubal untuk
meningkatkan tahap pembangunan sektor pertanian dan juga pengeluaran,
supaya pertalian di antara sektor-sektor tersebut dapat diperkukuhkan.

Faedah yang boleh diperolehi untuk hasil ternakan tertumpu kepada industri
pemprosesan hiliran.

a)

Khidmat Sokongan
Sungguhpun semua kos projek penternakan tempatan harus ditanggung oleh
penternak sendiri, biasanya kemudahan kredit jangka-pendek bagi bekalan
makanan dapat diuruskan dengan pihak pembekal bahan makanan.

5.

PELUANG PELABURAN
Industri bekalan daging lembu merupakan industri yang paling mundur
dibandingkan dengan industri bekalan daging lain seperti ayam dan khinzir.
Keadaaan ini nampaknya akan terus kekal kerana harga daging import dari
India dan Australia jauh lebih murah daripada harga daging lembu

10

tempatan. Oleh yang demikian, peluang-peluang pelaburan lebih terbuka

kepada industri hiliran.

5.1

Pemprosesan
a) Pembuatan
Proses - Makanan Sejuk-Beku
Makanan segar cepat rosak. Dengan kesedaran dan juga usaha
mengatasi hakikat tersebut, permintaan terhadap makanan sejukbeku telah meningkat. Kemajuan dalam teknik menyejuk-beku telah
membolehkan kesegaran produk-produk berkenaan dikekalkan
melalui pengawalan suhu.

Terdapat dua kategori makanan jenis ini, iaitu makanan yang

disejukkan, dan makanan yang dibekukan. Kedua-duanya turut
merangkumi produk-produk hiliran berasaskan bahan-bahan mentah
yang disejuk-bekukan.

Produk daging yang dikeluarkan di bawah kedua-dua kategori ini

adalah Daging-Sedia-Dihidang dan Sedia-Dimakan. Anggaran saiz
pasaran tempatan untuk daging segar yang disejuk-bekukan adalah
RM359.69juta pada tahun 1999. Nilai ini adalah yang terbesar di
bawah makanan sejuk-beku. Namun begitu, pengeluaran tempatan
memenuhi kurang daripada 20% permintaan tempatan.

11

Pengeluar Produk Tambah-Nilai

Segmen perniagaan ini merupakan penggerak keseluruhan industri

makanan sejuk-beku. Produk-produk tambah-nilai berasaskan
daging termasuklah burger, nugget, sosej dan bebola daging.
Industri hiliran berasaskan daging banyak menggunakan daging
yang diimport dari India oleh kerana harganya yang murah.
Harga bagi setiap produk berbeza berdasarkan tempat asal daging,
iaitu samada dari India, atau Australia.

b) Pembekal Peralatan Mesin

Sebahagian besar pengeluar menggunakan mesin pemprosesan
daging yang dibina oleh industri berat tempatan oleh kerana mesinmesin import mahal. Kebanyakan pengeluar mendapati mesinmesin keluaran tempatan tidak sebaik mesin yang diimport. Oleh
yang demikian, industri ini memerlukan pengeluar mesin yang
bermutu serta efisien dengan harga yang berpatutan.

12

5.2

Pengedaran
Rantaian Bekalan

Komponen-komponen utama rantaian bekalan makanan sejuk-beku

(Gambarajah 1) adalah:

Pembekal kelengkapan/peralatan
Pengeluar makanan tambah-nilai
Pengimport & pengeksport
Pembekal perkhidmatan sokongan
Pembekal perkhidmatan makanan
Peruncit serta pengedar

Gudang Agen-agen/
Pengedar

Pengimport

Sumber luar negara

Pengguna

Pembekal

Sumber tempatan
Pasaraya/peruncit

Pengeluar

Bilik sejuk

Pengangkutan

Gambarajah 1: Rantaian Bekalan Industri Makanan Sejuk-Beku

13

6.

KOS & PULANGAN

Jadual 6 menunjukkan beberapa contoh anggaran aliran-tunai mengikut bilangan

lembu yang dipelihara (http://agrolink.moa.my/jph/dvs/booklets/farmingguides/pedaging/beef-4.html).

Jadual 6: Anggaran Aliran Tunai Mengikut Bilangan Lembu Dipelihara

Lembu Induk
10
20
30
Lembu Baka

Anak (kadar kematian 10%) 0-1 tahun

14

22

Jumiah a.u

17.5

33.25

50.25

Kemudahan kawasan ragut diperlukan (hektar)

3.41

6.47

9.78

14,000

32,000

38,000

1,750

3,325

5,025

15,750

29,325

43,025

1,278

2,427

3,668

176

333

508

1,454

2,760

4,171

Jualan Anak Jantan @ 150 kg x $3/kg

1,350

3,150

4,950

Jualan Lembu Dara @ $1,200

4,800

8,400

13,200

Jumiah pendapatan

6,150

11,550

18,150

Jumiah Pendapatan ditolak Belanja Mengurus

4,696

8,790

13,979

Nilai Ternakan dipulang balik

1,400

2,600

3,800

Pendapatan bersih/tahun

3,296

8,790

10,179

Pendapatan bersih/bulan

275

733

848

Modal: Nilai Ternakan

Pembinaan Kandang @ 100/au
Jumiah
Perbelanjaan Mengurus:
Rumput @ 40 kg/a.u/hari x 365 hari
@ 1 see/kg
Nilai susut kandang @ 10%/tahun
Jumiah belanja mengurus
Pendapatan:

14

Jadual 7 adalah contoh aliran tunai bagi satu unit fidlot yang memelihara 20 dan 50
ekor lembu untuk dijadikan panduan. Harga yang digunakan boleh berubah dari
masa ke semasa.

Andaian:
Berat asal lembu 200 kg @ $3.30/kg.
Berat akhir lembu 350 kg @ $3.30/kg.
Memakan PKC @ 5 kg sehari
Kenaikan berat badan @ 0.8 kg sehari
Harga PKC @ 25 sen sekg.
Jadual 8: Aliran Tunai bagi satu unit fidlot
20 ekor 50 ekor
(RM)

(RM)

Pendapatan
Hasil Jualan Lembu
350 kg x 20 x $3.30

23,100 57,750

Perbelanjaan
i. Pembelian anak lembu 200 kg x $3.00/kg x 20 13,200 33,000
ii. Kandang 60 ka x 20 ka (Susutan 5 tahun)
iii. Makanan (PKC) 940 kg/ @ $0.25/kg x 20

300

2,000

4,700 11,750

iv. Garam galian

100

250

v. Kemudahan air, bahan api

150

300

18,450 47,300
vi. Faedah Bank @ 10%

1,845

4,730

20,295 52,030
Pendapatan Bersih

2,805

5,720

Rujukan:
Japan International Corporation Agency, Federal Agricultural Marketing Authority, Deloitte KassimChaN
Management Consultants Sdn. Bhd., 2001. Study on the Marketing of Chilled and Frozen Food in
Malaysia- Summary report February 2001. Deloitte KassimChan Consultants Sdn. Bhd.

15