PENGURUSAN KOLEKSI ARKEOLOGI DI MUZIUM ARKEOLOGI

LEMBAH BUJANG, MERBOK, KEDAH

MUHAMAD SAHIDAN BIN HASHIM

33915

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian

(Pengurusan Seni)
2014
PENGURUSAN KOLEKSI ARKEOLOGI DI MUZIUM ARKEOLOGI, LEMBAH
BUJANG, MERBOK, KEDAH

MUHAMAD SAHIDAN BIN HASHIM

33915

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian

(Pengurusan Seni)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2014

i
 UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

Grade: _____________

Please tick ()

Final Year Project Report 
Masters
PhD

DECLARATION OF ORIGINAL WORK

This declaration is made on the ……………..day

20 of……………..2014.
Jun

Student’s Declaration:
MUHAMAD SAHIDAN BIN HASHIM, 33915, FACULTY OF APPLIED & CREATIVE ARTS
I ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------
----- (PLEASE INDICATE STUDENT’S NAME, MATRIC NO. AND FACULTY) hereby declare
PENGURUSAN KOLEKSI ARKEOLOGI DI MUZIUM ARKEOLOGI
that the work entitled --------------------------------------------------------------------------------------------------------
LEMBAH BUJANG, MERBOK, KEDAH is my original work. I have not copied from any other
---------------------------------------------------------
students’ work or from any other sources except where due reference or acknowledgement is
made explicitly in the text, nor has any part been written for me by another person.

___________________
20 Jun 2014 _____________________________
Muhamad Sahidan Bin Hashim (33915)
Date submitted Name of the student (Matric No.)

Supervisor’s Declaration:
En. Alexander Anak Chelum
I -------------------------------------------------------------- (SUPERVISOR’S NAME) hereby certifies that
PENGURUSAN KOLEKSI ARKEOLOGI DI MUZIUM ARKEOLOGI LEMBAH
the work entitled ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BUJANG, MERBOK, KEDAH
----------------------------------------------- was prepared by the above named student, and was submitted
BACHELOR
to the “FACULTY” as a * partial/full fulfillment for the conferment of --------------------------------------
OF APPLIED ARTS WITH HONOURS (ARTS MANAGEMENT)
------------------------------------------------------------------------------------------- and the aforementioned work,
to the best of my knowledge, is the said student’s work.

Received for examination by: En. Alexander Anak Chelum

______________________________ Date: _____________
20 Jun 2014
(Name of the supervisor)

ii
I declare that Project/Thesis is classified as (Please tick (√)):

CONFIDENTIAL (Contains confidential information under the Official Secret Act 1972)*
RESTRICTED (Contains restricted information as specified by the organisation where
research was done)*
 OPEN ACCESS

Validation of Project/Thesis

I therefore duly affirmed with free consent and willingness declare that this said Project/Thesis
shall be placed officially in the Centre for Academic Information Services with the abiding
interest and rights as follows:

 This Project/Thesis is the sole legal property of Universiti Malaysia Sarawak

(UNIMAS).
 The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies for
the purpose of academic and research only and not for other purpose.
 The Centre for Academic Information Services has the lawful right to digitalise the
content for the Local Content Database.
 The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies of
the Project/Thesis for academic exchange between Higher Learning Institute.
 No dispute or any claim shall arise from the student itself neither third party on this
Project/Thesis once it becomes the sole property of UNIMAS.
 This Project/Thesis or any material, data and information related to it shall not be
distributed, published or disclosed to any party by the student except with UNIMAS
permission.

Student signature ________________________ Supervisor signature: ________________

( 20 Jun 2014 ) ( 20 Jun 2014 )

Current Address:
Lot 111 Permatang Berangan, 08000 Sungai Petani, Kedah Darul Aman.

Notes: * If the Project/Thesis is CONFIDENTIAL or RESTRICTED, please attach together as

annexure a letter from the organisation with the period and reasons of confidentiality and
restriction.

[The instrument is duly prepared by The Centre for Academic Information Services]

iii
 PENGESAHAN

Projek Tahun Akhir bertajuk “ Pengurusan Koleksi Arkeologi di Muzium Arkeologi

Lembah Bujang, Merbok, Kedah ” telah disediakan oleh Muhamad Sahidan Bin

Hashim dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi

syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni).

Diterima untuk diperiksa oleh:

_________________________

(En. Alexander Anak Chelum)

Tarikh:

_________________________

iv
 PENGAKUAN

Saya mengaku bahawa tiada bahagian dalam penyelidikan ini telah digunakan sebagai bahan
sokongan untuk sesuatu ijazah atau kedudukan sama ada kepada universiti ini atau insititusi
pengajian tinggi yang lain. Ini adalah merupakan hasil kerja saya sendiri kecuali ada
sesetengah maklumat yang telah saya petik dari buku rujukan mahupun petikan maklumat
dari sumber lain seperti internet. Saya telah mengolah maklumat tersebut dan saya juga telah
nyatakan sumbernya.

_____________________________

(MUHAMAD SAHIDAN BIN HASHIM: 33915)

PROGRAM: PENGURUSAN SENI (WA59)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif (FSGK)

Universiti Malaysia Sarawak.

Tarikh: 20 Jun 2014

v
 PENGHARGAAN

Alhamdulilah, terlebih dahulu saya ingin mengucapkan rasa syukur kepada TUHAN

dengan limpah kurnianya telah memberi kekuatan kepada saya untuk lebih teguh dan sabar

dalam menempuh segala dugaan dan cabaran bagi menyiapkan projek tahun akhir saya ini.

Terima kasih diucapkan kepada kedua ibu bapa saya yang telah banyak memberi kata

semangat, dorongan dan nasihat kepada saya untuk meneruskan penyelidikkan dan penulisan

bagi menyiapkan Projek Tahun Akhir saya ini. Berkat doa mereka amat saya sanjungi dan

amat saya hormati. Saya juga ingin merakamkan ucapan jutaan terima kasih kepada Penyelia

saya iaitu En Alexander Anak Chelum kerana memberi tunjuk ajar dalam membimbing saya

menyiapkan penulisan kajian ini. Saya juga amat terhutang budi kepada pihak Muzium

Arkeologi Lembah Bujang iaitu informan saya yang telah bekerjasama dengan baik dengan

saya dalam menyalurkan maklumat dalam kajian saya ini. Akhir sekali, saya ingin

menggalungkan penghargaan kepada rakan rakan seperjuangan yang banyak memberi

pandangan, teguran dan nasihat dalam menyiapkan Projek Tahun Akhir ini.

Sekian, terima kasih.

Muhamad Sahidan Bin Hashim: 33915

Pelajar Program Pengurusan Seni

Fakulti Seni Gunaaan dan Kreatif

Universiti Malaysia Sarawak

vi
 ABSTRAK

Kajian diskriptif ini mengkaji aspek pengurusan koleksi arkeologi yang mana telah dijalankan

di Muzium Arkeologi Lembah Bujang di Merbok, Kedah. Objektif kajian penulisan yang

diketengahkan dan ingin dicapai dalam kajian ini adalah mendokumenkan apa yang terdapat

di muzium, mengenalpasti fungsi unit pengurusan koleksi arkeologi muzium, serta ingin

mengetahui keberkesanan pengurusan koleksi yang dilakukan sebelumya. Pendekatan yang

digunakan didalam kajian ini adalah pendekatan kualitatif. Kaedah kajian penulisan didalam

kajian ini menghuraikan secara terperinci hasil kajian yang telah diperolehi. Dengan

menggunakan data primer yang diperolehi melalui temubual ke atas 2 orang informan iaitu

penolong kurator muzium dan pembantu kanan muzium, maklumat yang diperolehi

direkodkan dan di catat dalam bentuk penulisan ilmiah. Data Sekunder turut di di muatkan

oleh pengkaji dengan merujuk kepada kajian pengkaji lepas. Selain itu, tinjauan lapangan

turut di lakukan di lokasi kajian iaitu di kawasan Lembah Bujang dan Merbok, suatu analisis

data disusun dan dihuraikan ke dalam bentuk penulisan untuk mengetahui pengurusan koleksi

arkeologi di Muzium Arkeologi Lembah Bujang. Daripada dapatan antara cadangan untuk

memperbaiki keberkesanan pengurusan koleksi di Muzium Lembah Bujang dalam

menguruskan koleksi arkeologi ialah dengan menggunakan sistem teknologi media

elektronik. Penggunaan medium ini dapat menyampaikan maklumat dengan lebih berkesan

dan sistematik sekiranya kaedah pendokumentasian elektronik di laksanakan membolehkan

pengunjung berinteraksi dengan maklumat arkeologi. Oleh itu, kajian ini memberikan

cadangan serta penambahbaikkan kepada muzium yang dianggap relevan sebagai rujukan dan

rundingan untuk kajian pengkaji seterusnya.

vii
 ABSTRACT

This descriptive study examines aspects of the archaeological collection, which was

conducted in the Bujang Valley Archaeological Museum in Merbok, Kedah. The objective

featured writing and want to achieve in this study is to document what is available in the

museum, to identify functional units archaeological museum collection management, as well

as to determine the effectiveness of collection management done previously. The approach

used in this study is a qualitative approach. The methodology for the study of writing

describes in detail the results which have been obtained. By using primary data obtained

through interviews over 2 informants, assistant curator of the museum and the museum aide,

and the information obtained is recorded in the record in the form of academic writing.

Secondary data was loaded by researchers in the past to refer to the study researchers. In

addition, field surveys were undertaken at the study site in the Bujang Valley and Merbok, an

analysis of data compiled and described in written form to find out the management of

archaeological collections in the Bujang Valley Archaeological Museum. The findings of

recommendations to improve the effectiveness of collection management in the Bujang

Valley Museum in managing archaeological collections is to use a system of electronic media

technology. The use of this medium to convey information more effectively and

systematically if implemented method of electronic documentation allows visitors to interact

with the archaeological information. Thus, this study provides recommendations and

improvements to the museum are considered relevant as a reference and consultation to

researchers study next .

viii
 MUKA

ISI KANDUNGAN SURAT

Halaman Bertajuk i

Borang Pengesahan Penulisan Tesis ii, iii

Pengesahan Penyelia iv

Pengakuan v

Penghargaan vi

Abstrak vii

Abstract viii

ix, x, xi,

Isi Kandungan xii, xiii

Senarai Lampiran xiv

Senarai Rajah xiv

Senarai Borang xiv

Senarai Gambar xv, xv

BAB 1: PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan Bab 1

1.2 Latar Belakang Muzium Arkeologi Lembah Bujang 2

1.2.1 Pentadbiran Muzium Arkeologi Lembah Bujang 3

1.2.2 Fungsi Muzium Arkeologi Lembah Bujang 4

1.2.3 Sejarah Pengkajian Arkeologi di Lembah Bujang 4

1.3 Pemasalahan Kajian 5

ix
1.4 Hipotesis Kajian 6

1.5 Objektif Kajian 7

1.6 Soalan Kajian 7

1.7 Kepentingan Kajian 7

1.7.1 Kepentingan Kepada Masyarakat 7

1.7.2 Kepentingan Kepada Pengkaji 8

1.7.3 Kepentingan Kepada Muzium 8

1.8 Skop Kajian 9

1.8.1 Bahagian Pengurusan Koleksi Muzium Arkeologi Lembah Bujang 9

1.8.2 Perolehan dan Pengurusan Koleksi 9

1.8.3 Pihak Pengurusan Muzium Arkeologi, Lembah Bujang, 10

1.8.4 Pengunjung Muzium Arkeologi Lembah Bujang 10

1.9 Lokasi Kajian 11

1.10 Batasan Kajian 12

1.11 Sistem Penyampaian Kajian 13

BAB 2 : SOROTAN KESUSASTERAAN

2.1 Pengenalan 14

2.1.1 Definisi Muzium 14

2.1.2 Definisi Arkeologi 15

2.2 Definisi Pengurusan 16

2.2.1 Proses Pengurusan 17

2.2.2 Peranan Pengurusan di dalam Muzium 17

x
2.3 Definisi Koleksi 18

2.3.1 Peranan Pihak Muzium di dalam Menguruskan Koleksi 19

2.3.2 Permuziuman dan Pembelajaran 20

2.3.3 Proses dan Prosedur Perolehan Koleksi 21

2.3.4 Proses Pengurusan Pendaftaran dan Pemeliharaan Koleksi 22

2.3.4 Pengurusan Koleksi dan Pengumpulan Koleksi 22-23

2.3.5 Kaedah Perolehan dan Pengurusan Pengumpulan Koleksi 24

2.3.6 Matlamat dan Polisi Pengurusan Muzium 25

2.4 Kesimpulan 26

BAB 3 METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan 27

3.2 Sumber Data 27

3.2.1 Data Primer 28

3.2.2 Data Sekunder 28

3.3 Kaedah Kajian 29

3.4 Kaedah Kualitatif 29

3.5 Pengumpulan Data 30

3.5.1 Temubual 30

3.5.2 Pemerhatian 31

3.5.3 Dokumentasian Lapangan 31

3.5.4 Fotografi 32

3.6 Instrumen Kajian 33

xi
3.7 Kesimpulan 34

BAB 4 ANALISA DAN DAPATAN KAJIAN

4.1 Pengenalan 35

4.1.1 Koleksi 35

4.1.2 Galeri 36

4.2 Pengurusan Koleksi 36

4.3 Penjagaan Koleksi Arkeologi Muzium Lembah Bujang 37

4.4 Proses Perolehan Koleksi Arkeologi 38-40

4.5 Proses Pengurusan Pendaftaran Koleksi Artifak 41

4.5.1 Analisa Temuramah Unit Pengurusan Koleksi Arkeologi (Inventori

dan Pengurusan Pendaftaran Koleksi Muzium Arkeologi Lembah Bujang) 42

4.5.2 Sistem Inventori 43

4.5.3 Pendaftaran Artifak Koleksi Arkeologi 44

4.5.4 Sistem Penyimpanan Data Koleksi Arkeologi Muzium Arkeologi

Lembah Bujang 45-48

4.6 Analisis Temuramah Unit Pengurusan Koleksi (Penstoran, Penyimpanan

dan Konservasi Muzium Arkeologi Lembah Bujang) 49-50

4.6.1 Penstoran dan Penyimpanan Koleksi Arkeologi 51-52

4.6.2 Penstoran terbuka 53

4.6.3 Penstoran Tertutup 53-54

4.7 Konservasi Koleksi 55-56

4.8 Pengurusan Koleksi di balai pameran utama dan di balai pameran kedua 57

xii
 4.8.1 Pameran Tetap 57-58

4.8.2 Koleksi di Balai Pameran Utama 59-60

4.8.4 Antara Koleksi Arkeologi bahan- bahan jumpaan di Candi- Candi 61-62

4.8.5 Inskripsi 63

4.8.6 Koleksi di Balai Pameran Kedua 63

4.8 Keberkesanan Pengurusan Koleksi Arkeologi di Muzium Arkeologi

Lembah Bujang 64-66

4.8.1 Kesimpulan 67

BAB 5 PERBINCANGAN DAN KESIMPULAN

5.1 Pengenalan 68

5.2 Cadangan Kajian 68

5.2.1 Meningkatkan mutu perkhidmatan 68

5.2.2 Membuat penambahbaikkan pada sudut koleksi pameran 69

5.2.3 Menjalinkan hubungan kerjasama dengan media massa 69

5.3 Cadangan untuk pengkaji akan datang 70

5.3.1 Memperbanyakkan lagi penglibatan para pengkaji 70

5.3.2 Mengkaji dari sudut kekuatan dan kelemahan Muzium Arkeologi

Lembah Bujang 71

5.4 Kesimpulan 71-72

RUJUKAN 73-77

LAMPIRAN 78-93

xiii
 SENARAI LAMPIRAN MUKA SURAT

Lampiran A: Maklumat Informan dan Soalan Temubual 78-79

Lampiran B : Muzium Arkeologi Lembah Bujang, Merbok, Kedah. 80

Lampiran C: Susun Atur Koleksi Arkeologi 81

Lampiran D : Laluan untuk melihat Koleksi Candi 82

Lampiran E : Koleksi Candi 83-84

Lampiran F: Borang- Borang Pengurusan Koleksi Arkeologi 85-90

Lampiran G: Pelan Pameran Muzium Arkeologi Lembah 91

Lampiran H: Peta Lembah Bujang, Merbok, Kedah 92

Lampiran I: Brochure Muzium Arkeologi Lembah Bujang, Merbok, Kedah 93

SENARAI RAJAH

Rajah 1: Aliran Perolehan Koleksi Muzium Arkeologi Lembah Bujang 38

Rajah 2: Aliran Proses Penyimpanan Koleksi Muzium Arkeologi Lembah Bujang 55

SENARAI BORANG

Borang 1: Borang Penilaian Perolehan 85

Borang 2: Borang Penilaian Perolehan 86

xiv
Borang 3: Borang Peminjaman Artifak 87

Borang 4: Borang Perolehan Tapak 88

Borang 5: Borang Perolehan Dalam Galeri 89

Borang 6: Borang Daftar Temuan Artifak Arkeologi 90

SENARAI GAMBAR

Gambar 1: Peta Negeri Kedah 11

Gambar 2: Peta Lokasi Kajian di Lembah Bujang, Merbok Kedah, Malaysia 11

Gambar 3: Gambar informan Puan Azlida Binti Ghozali 42

Gambar 4: Contoh Rekod Bahan-Bahan Arkeologi 45

Gambar 5: Borang Daftar Temuan Artifak Pada Tahun 2007 46

Gambar 6: Contoh Buku Rekod Pendaftaran 47

Gambar 7: Gambar Informan Tuan Hj. Ahmad Subri Bin Hassan 49

Gambar 8: Contoh Penyimpanan Sistem Tetingkat Artifak Koleksi Arkeologi 51

Gambar 9: Sistem Mudah Alih yang menggunakan Laci Beroda 52

Gambar 10: Maklumat Artifak Arkeologi yang disimpan di dalam stor 53

Gambar 11: Contoh penggunaan bekas penyimpanan artifak di dalam stor 54

Gambar 12: Pelan Kedudukkan Balai Pameran Muzium Arkeologi Lembah Bujang 58

Gambar 13: Pandangan hadapan Muzium Arkeologi Lembah Bujang 80

Gambar 14: Batu Tanda Muzium 80

Gambar 15: Arca Batu Tembikar Tanah 80

Gambar 16: Koleksi di dalam Peti Kaca 81

Gambar 17: Jenis Tembikar Tanah 81

Gambar 18: Pelapik Tiang 81

xv
Gambar 19: Tembikar Tanah 81

Gambar 20: Penunjuk arah untuk melihat Candi di luar Muzium 82

Gambar 21: Laluan Tangga untuk melihat Candi di atas Bukit Batu Pahat 82

Gambar 22: Candi Pengkalan Bujang 83

Gambar 23: Candi Pendiat 83

Gambar 24: Candi Bendang Dalam 83

Gambar 25: Papan Tanda Candi Bukit Batu Pahat 84

Gambar 26: Candi Bukit Batu Pahat (Candi Induk) 84

xvi
 BAB 1

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan Bab

Bab 1 merupakan bab yang menjelaskan tentang bahagian pengenalan dalam

penyelidikkan yang dilakukan berkaitan objek dan subjek kajian. Bab ini membincangkan

latar belakang kajian, pemasalahan kajian yang dilihat membuatkan pengkaji menetapkan

beberapa objektif kajian dan soalan kajian yang timbul untuk di kaji. Dalam bab 1 ini juga

pengkaji akan mengenalpasti kepentingan kajian kepada beberapa pihak yang berkaitan secara

langsung dengan Muzium. Selain itu, bab ini juga pengkaji akan menjelaskan tentang skop

kajian, lokasi kajian, hipotesis kajian, serta batasan kajian yang bakal di hadapi di dalam

membuat kajian. Subjek yang dikaji ialah mengenai Pengurusan Koleksi Arkeologi manakala

objek ialah Muzium Arkeologi Lembah Bujang di Merbok, Kedah.

Pengurusan sesebuah muzium adalah berpandukan kepada dasar-dasar yang

ditetapkan dan digerakan di atas landasan struktur organisasi yang serasi dan selari dengan

misi, objektif dan fungsi muzium. Kaedah dan konsep konservasi merupakan aspek

pengurusan yang terpenting dalam pengendalian pengurusan koleksi muzium. Kewujudan

muzium sebagai khazanah penyimpanan warisan negara tidak akan menjadi realiti tanpa

himpunan koleksi artifak. Koleksi juga memberikan identiti dan populariti sesebuah muzium.

Reputasi sesebuah muzium itu banyak bergantung kepada kepentingan koleksi yang

dimilikinya dan kaedah-kaedah yang digunakan untuk memanfaatkan kepada umum. Koleksi

yang dihimpunkan oleh pihak sesebuah muzium adalah untuk tujuan keseronokan dan

kesedaran melalui pendidikan, sebagai rekod kepada masa lampau dan perbezaan budaya

(Keene: 1996).

1
 Bidang pengkaji ini merupakan suatu inisiatif untuk menentukan bahawa muzium

sebagai suatu sumber untuk penghayatan. Untuk mencapai ini adalah wajar ditinjau akan

pengurusan koleksi arkeologi yang terdapat di dalam Muzium.

1.2 Latar Belakang Muzium Arkeologi Lembah Bujang

Menurut Adi Haji Taha (1991), nama Lembah Bujang mula digunakan secara meluas

semenjak tahun 1970-an sehingga Jabatan Muzium dan Antikuiti (kini Jabatan Muzium

Negara) membataskan wilayahnya kepada 144 batu persegi dengan pembatasan Bukit Choras

di bahagian utara, batasan Sungai Muda di Selatan, Selat Melaka di bahagian Timur dan

Lebuh raya Utara-Selatan di bahagian Barat. Muzium Arkeologi Lembah Bujang merupakan

satu-satunya Muzium di Malaysia yang mempamerkan koleksi arkeologi yang membuktikan

kewujudkan pusat perdagangan antarabangsa dan perkembangan agama Hindu Buddha di

Asia Tenggara kurun ke 3 masehi hingga ke 12 masehi.

Muzium ini terletak di atas Bukit Batu Pahat, Merbok, Kedah kira 23 km dari Bandar

Sungai Petani dibina untuk menjalankan kerja-kerja penyelidikan dan ekskavasi arkeologi

serta mempamerkan artifak-artifak protosejarah atau sejarah sebelum islam dari tapak tanah

bersejarah di Lembah Bujang. Muzium Arkeologi Lembah Bujang telah dibuka dengan

rasminya pada 23 Januari 1980 oleh Kebawah Duli Yang maha mulia Al-Sultan Almu‟tasimu

Muhibbuddin Tuanku Alhaj Abdul Halim Mu‟adzam Shah ibni Almarhum Sultan Badlishah,

Sultan Kedah Darul Aman. Bahan-bahan Arkeologi yang dipamerkan di Muzium ini

merupakan artifak-artifak arkeologi yang ditemui melalui kerja-kerja penyelidikan di

ekskavasi arkeologi ditapak arkeologi lembah bujang dengan keluasan 400 km persegi.

Artifak Arkeologi yang dipamerkan dalam Muzium Lembah Bujang Merbok, Kedah

2
merupakan bahan-bahan yang membuktikan bahawa Lembah Bujang merupakan pelabuhan

antarabangsa dan pusat perdangangan yang telah dikunjungi oleh pedagang-pedagang yang

menguasai jalan perdagangan laut.

Artifak-artifak yang di pamerkan terdiri daripada bahan-bahan jumpaan semasa

aktiviti cari gali candi-candi yang di jalankan. Muzium ini tertubuh kerana kehendak

tempatan itu sendiri yang mana ianya menumpukan kepada bidang pemuliharaan candi-candi.

Koleksi artifak yang terdapat di Muzium ini terdiri daripada bahan-bahan dagangan yang di

bawa oleh pedagang-pedagang Arab, China, India serta pedagang-pedagang maritime

tempatan di Kepulauan Melayu seperti seramik, manik-manik kaca dan rempah ratus.

1.2.1 Pentadbiran Muzium Arkeologi Lembah Bujang

Muzium Arkeologi Lembah Bujang ialah institusi yang memberi khidmat kepada

masyarakat dan dibuka kepada umum, bertujuan untuk memperoleh koleksi artifak,

menyelidik, memulihara, menghubung dan mempamerkan bahan koleksi sejarah untuk tujuan

kajian dan pendidikan.

Misi

1) Menarik, menyedarkan dan memberikan kefahaman yang sebenar kepada masyarakat

umum terutama masyarakat tempatan tentang sejarah Negara mereka sendiri.

2) Mengajak serta mendidik lebih ramai lagi generasi muda supaya menikmati dan mencintai

sejarah Negara mereka sendiri.

3) Mengumpul seberapa banyak bahan bahan artifak sejarah untuk diabadikan sebagai

khazanah penting Negara.

3
Visi

Untuk menjadikan muzium ini sebuah Muzium yang terbaik di rantau Asia Tenggara.

1.2.2 Fungsi Muzium Arkeologi Lembah Bujang

Melaksanakan aktiviti pameran tetap dan sementara berkaitan penemuan Batu Artifak

Lembah Bujang iaitu usaha mencari gali bahan Artifak jumpaan di Tapak Lembah Bujang

dan membuat peragaan Batu Artifak terhadap bahan jumpaan tersebut di dalam muzium.

Terdapat tiga bahagian utama dalam Muzium Arkeologi Lembah Bujang iaitu bahagian

pengurusan muzium, pameran, dan kuratorial. Dalam setiap bahagian ini telah diwujudkan

beberapa unit tertentu untuk memudahkan kerja kerja pentadbiran muzium.

1.2.3 Sejarah Pengkajian Arkeologi di Lembah Bujang

Pengkaji mendapati kesan-kesan peninggalan arkeologi di Lembah Bujang telah

pertama kali disiasat oleh Kolonel James Low di dalam tahun 1864, tetapi sejauh mana

penyelidikan dijalankan adalah sukar ditentukan kerana tidak terdapat sebarang laporan yang

lengkap. Di awal kurun kedua puluh, dua orang ahli ukur yang bertugas di puncak Gunung

Jerai telah menjumpai tinggalan tapak Hindu di situ. Seterusnya kajian di Lembah Bujang

telah dibuat oleh Evans di antara tahun-tahun 1920an dan 1930an. Di dalam tahun 1923,

sekali lagi beliau melawat Sungai Batu dan menjumpai Patung Ganesha dan banyak lagi

bahan-bahan arkeologi telah ditemui di tahun-tahun selepasnya (Evans 1927).

Kedua-dua di atas telah membuka lembaran baru di dalam pengkajian sejarah awal

Negeri Kedah. Low dan Evans bahawa artifak dan monumen-monumen yang dijumpai di

Kedah itu mempunyai unsur-unsur India, dan orang-orang Hindu dan Buddha datang ke

rantau ini dalam bentuk penjajah. Di antara tahun-tahun 1937-1938, H.G. Quaritch-Wales

4
bersama isterinya telah membuat satu penyelidikan yang menyeluruh dan meluas di Lembah

Bujang, dan hasil dari penyiasatan tersebut sebanyak 30 tapak-tapak berupa candi telah

ditemui, dua puluh sembilan darinya terletak di sekitar Lembah Bujang dan yang selebihnya

di Seberang Perai (Quaritch-Wales 1940).

Di dalam konteks ini, pengkaji mendapati bahawa penyelidikan yang dijalankan oleh

Quaricth-Wales adalah dibuat secara sistematik. Walaubagaimanapun penyelidikan yang lebih

berkesan dan lebih sistematik telah dimulakan oleh Lamb, beliau dengan kerjasama beberapa

orang pakar dari luar telah berjaya menggali cari dan membina semula tapak Candi Bukit

Batu Pahat di antara tahun-tahun 1959-1960 ( Lamb 1960). Lamb selanjutnya telah membuka

jalan baru dengan membuat eskavasi di Pengkalan Lembah Bujang yang telah menghasilkan

timbunan serpihan seramik di dasar sungai tersebut (Lamb 1961).

Pada awal tahun 1970-an, bermulalah era baru penyelidikan arkeologi di Lembah

Bujang oleh ahli ahli arkeologi tempatan. Jabatan Muzium, Kuala Lumpur berjaya melahirkan

ramai penyelidik tempatan yang telah melaksanakan penyelidikan secara berterusan di

Lembah Bujang. Di antaranya ialah Al-Rashid Ibrahim, Adi Haji Taha, Kamaruddin Zakaria

dan Mohd Supian Sabtu. Di samping itu juga ia melibatkan ahli arkeologi dari institusi

pengajian tinggi iatu Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman dari Universiti Kebangsaan

Malaysia dan Leong Sau Heng dari Universiti Malaya.

1.3 Pemasalahan Kajian

The problem statement describes the context for the study and it identifies the general

analysis approach “Wiersma 1995,404” .

Sepanjang tinjauan saya semasa membuat kajian lapangan, Muzium Arkeologi

Lembah Bujang di Merbok, Kedah merupakan tempat yang berupaya menjadi sebahagian

5
komponen penyampai maklumat kepada masyarakat Malaysia dan rakyat di Negeri Kedah

amnya. Namun, masalah yang di hadapi ialah lokasi Muzium yang berada jauh dari jalan

utama menyebabkan memberi imej yang kurang memuaskan kepada pengunjung muzium. Ini

disebabkan muzium berada berdekatan hutan iaitu di kaki Gunung Jerai Kedah.

Selain itu, penggunaan teknologi yang terkini kurang di aplikasikan di dalam muzium

serta tiada pembaharuan di dalam ruang pameran di dalam muzium. Sejajar dengan itu juga,

keselamatan pengunjung juga tidak terjamin kerana kedudukkan ruang pameran koleksi

arkeologi di luar muzium seperti keadaan pameran tetap di luar muzium seperti keadaan candi

yang berada di atas bukit membahayakan pengunjung.

Hal ini di sebabkan pengunjung terpaksa menaiki anak tangga yang agak curam untuk

melihat koleksi arkeologi yang di pamerkan secara tetap di atas bukit. Oleh itu ianya sudah

tentu memberikan perspektif negatif terhadap persekitaran muzium kerana keadaan muzium

dan pameran di luar mzium yang membahayakan keselamatan pengunjung. Sehubungan itu,

usaha-usaha yang dilakukan oleh pemerintah dengan kerjasama Jabatan Muzium Negara

dengan menghimpunkan koleksi arkeologi di dalam Muzium Arkeologi Lembah Bujang,

Merbok ,Kedah menjadi perkara untuk di selidiki oleh pengkaji-pengkaji amatlah menjadi

tumpuan. Pemasalahan ini boleh diatasi dengan cara memberikan reaksi yang positif terhadap

Muzium Arkeologi mengenai perkara penting yang perlu khalayak umum ketahui.

1.4 Hipotesis Kajian

Tanpa adanya Muzium Arkeologi Lembah Bujang di Merbok, Kedah akan

menyebabkan koleksi arkeologi yang di pamerkan tidak di kenali serta koleksi arkeologi di

dalam muzium tidak dapat dijadikan rujukan dan medium pemerhatian kepada generasi kini

dan akan datang.

6
1.5 Objektif Kajian

Menurut Chua Yan Piaw (2006) tujuan atau objektif kajian ialah menyatakan hasrat

utama pengkaji melakukan kajian dan merupakan aspek terpenting dalam sesuatu kajian.

1) Mengenalpasti fungsi unit pengurusan koleksi Muzium Arkeologi Lembah Bujang.

2) Mendokumentasikan koleksi yang terdapat di dalam Muzium Arkeologi Lembah Bujang.

3) Mengetahui keberkesanan pengurusan koleksi yang dilakukan di Muzium Arkeologi

Lembah Bujang.

1.6 Soalan Kajian

Soalan-soalan ini juga sangat penting untuk dijelaskan kepada informan supaya

mereka lebih mengetahui.

1) Apakah fungsi unit pengurusan koleksi Muzium Arkeologi Lembah Bujang ?

2) Apakah koleksi yang terdapat di Muzium Arkeologi Lembah Bujang?

3) Adakah pengurusan koleksi di Muzium Arkeologi Lembah Bujang yang di lakukan

berkesan?

1.7 Kepentingan Kajian

1.7.1 Kepentingan Kepada Masyarakat

Kajian ini sangat penting kerana dapat memberikan gambaran sebenar apa yang

dimaksudkan dengan Muzium Arkeologi Lembah Bujang di Merbok Kedah. Kepentingan

kajian ini amat bermakna kerana pengkajian dan penulisan ini akan dapat memberi