Ap4 TG U1 PDF

DEPED TAMBAYAN
http://richardrrr.blogspot.com/
4
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
Araling Panlipunan
Patnubay ng Guro
PY
Yunit 1
O
C
Ang aklat sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda
at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong
ED
paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang

mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email
ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa
[email protected].
EP
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

D
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Araling Panlipunan – Ikaapat na Baitang
Patnubay ng Guro
Unang Edisyon 2015
ISBN: ___________
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa

Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan
ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung
saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa
mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty
bilang kondisyon.
Ang mga akda /materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit
PY
sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan
ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang
FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram
at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda
ang karapatang-aring iyon.
O
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon C
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD
Direktor III: Marilette R. Almayda, Phd
D
Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

E
Konsultant: Florisa B. Simeon

Tagasuri at Editor: Aurea Jean A. Abad
EP
Mga Manunulat: Ma. Corazon V. Adriano, Marian A. Caampued,

Charity A. Capunitan, Walter F. Galarosa, Noel P.
Miranda, Emily R. Quintos
Belen P. Dado, Ruth A. Gozun, Rodante S. Magsino,
D
Maria Lucia L. Manalo, Jose B. Nabaza, Evelyn P. Naval

Illustrator: Peter D. Peraren
Florian F. Cauntay, Belinda A. Baluca
Punong Tagapangasiwa: Anna Lourdes Abad-Falcon
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., DepEd Complex, Meralco Avenue
Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: [email protected]
ii
Paunang Salita
Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa

pagtuturo ng Araling Panlipunan sa ikaapat na baitang. Tulad ng aklat para sa
mga mag-aaral, nahahati ang Patnubay sa apat na yunit. Nakapaloob sa bawat
aralin ng yunit ang layunin, paksang aralin, pamamaraan ng pagtuturo, at
pagtataya. Bawat yunit ay nagtatapos sa lagumang pagsusulit.
Ang nilalaman ng patnubay ay naaayon sa pangangailangan na nakasaad sa
kompetensi. Mahalagang ihanda ng guro nang mas maaga ang mga kagamitang
kailangan sa pagtuturo na nakasaad sa bawat aralin.
PY
Datapwat masasabing buo ang pagtalakay sa mga aralin, ang mga guro ay
may layang magdagdag o magbago ng mga kagamitan, halimbawa, o paraan ng
talakayan, ayon sa pangangailangan ng aralin.
Inaasahang ang Patnubay na ito ay makatutulong sa pagiging lalong
O
malikhain ng mga guro, at magsilbing gabay nila sa lubusang pagkatuto ng mga
mag-aaral. C Ang mga May-akda
E D
EP
D
iii
Mga Nilalaman
YUNIT I ANG AKING BANSA ................................. 1
ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa ...................................... 1

2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas .................................... 4
3 Ang Teritoryo ng Pilipinas ........................................... 9
4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal ............................. 12
PY
5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa ..... 16
6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri
ng Pananim at Hayop sa Pilipinas .............................. 18
7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular .............. 22
O
8 Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa .......................................... 24
9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa ........... 28
10
C
Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan
bilang Yamang Likas ng Bansa ................................... 31
11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon
D
ng Bansa........................................................................ 35
12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa............. 38
E
13 Ang Pilipinas bilang Bahagi

ng Pacific Ring of Fire .................................................. 41
EP
14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal

sa Pag-unlad ng Bansa ................................................. 44
Lagumang Pagsusulit ............................................................................. 48

D
v
K to 12 Gabay Pangkurikulum
PY
ARALING PANLIPUNAN
O
C
D
Baitang 4
E
EP
D
Marso 25, 2014
ix
PY
O
C
E D
EP
D
x
mGA KAKAYAhAN
1. Pagsisiyasat
2. Pagsusuri at Interpretasyon ng Datos
3. Pagsusuri at Interpretasyon ng Impormasyon
4. Pagsasaliksik
5. Komunikasyon
6. Pagtupad sa Pamantayang Pang-etika
PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)
PY
Naipamamalas ang mga kakayahan bilang batang produktibo, mapanagutan
at makabansang mamamayang Pilipino gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik,
pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain,
pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pakikipag-
O
talastasan at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan,
ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na
kinabukasan para sa bansa. C
PAmANTAYAN SA PAGKATUTo
D
Naipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas nang may pagpa-
E
pahalaga sapagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga

kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa
pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
EP
SAKLAW
D
ANG BANSANG PILIPINAS

Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng
bawat rehiyon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad
gamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan,
pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang
Pilipinas.
xi
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
BAITANG 4
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO: Naipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa
paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga
mithiin ng bansang Pilipinas.
PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO LEARNING
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content ) ( Learning Competencies) MATERIALS
(Content Standard) (Performance Standard)
UNANG MARKAHAN - Ang Aking Bansa
A. Pagkilala sa Bansa Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 1. Natatalakay ang konsepto ng
D bansa
naipamamalas ang pag- naipapaliwanag na ang 1.1 Nakapagbibigay ng halimbawa
AP4AAB-Ia-1
unawa sa konsepto ng Pilipinas ay isang bansa ng bansa
bansa. 1.2 Naiisa-isa ang mga katangian
ng bansa
2. Nakapagbubuo ng kahulugan ng AP4AAB-Ib-2
EP
bansa
3. Naipapaliwanag na ang Pilipinas ay AP4AAB-Ib-3
isang bansa
B. Ang Kinalalagyan ng
Aking Bansa unawa sa
E
Naipamamalas ang pang- Naipamamalas ang
kasanayan sa paggamit
4. Natutukoy ang relatibong lokasyon
(relative location) ng Pilipinas
MISOSA Lesson #1
(Grade IV)
AP4AAB-Ic-4
pagkakakilanlan ng bansa ng mapa sa pagtukoy ng batay sa mga nakapaligid dito
Batayang heograpiya
1. direksyon
ayon sa mga katangiang
heograpikal gamit ang
D
iba’t ibang lalawigan at
rehiyon ng bansa
gamit ang pangunahin at
pangalawang direksyon
2. relatibong lokasyon mapa. 5. Natutukoy sa mapa ang
AP4AAB-Ic-5
3. distansya kinalalagyan ng bansa sa rehiyong
Asya at mundo
Uri ng mapa
C
6. Nakapagsasagawa ng MISOSA Lesson #1
1. mapa ng Pilipinas sa interpretasyon tungkol sa (Grade IV)
mundo kinalalagyan ng bansa gamit ang AP4AAB-Id-6
2. mapa ng mga lalawigan
at rehiyon
O mga batayang heograpiya tulad ng
iskala, distansya at direksyon
3. mapa ng populasyon 7. Natatalunton ang mga hangganan
at lawak ng teritoryo ng Pilipinas AP4AAB-Id-7
gamit ang mapa
8. Naiuugnay ang klima at panahon MISOSA Lesson #9
sa lokasyon ng bansa sa mundo. (GRADE IV)
AP4AAB-Ie-f-8
PY
8.1 Nakikilala na ang Pilipinas ay
isang bansang tropikal
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xii Pahina 38 ng 120
8.2 Natutukoy ang iba pang salik
(temperatura, dami ng ulan)
na may kinalaman sa klima
ng bansa
D 8.3 Nailalarawan ang klima sa iba’t
ibang bahagi ng bansa sa
tulong ng mapang pangklima
8.4 Naipapaliwanag na ang klima
ay may kinalaman sa uri
ngmga pananim at hayop sa
EP
Pilipinas
9. Naipaliliwanag ang katangian ng MISOSA Lesson
Pilipinas bilang bansang maritime AP4AAB-Ig-9 #13 (Grade VI)
C. Ang Katangiang Pisikal ng

E o insular
10. Nailalarawan ang bansa ayon sa MISOSA Lessons
Aking Bansa mga katangiang pisikal at 15-22 (Grade VI)
pagkakakilanlang heograpikal nito
Uri ng Mapa
D 10.1 Napaghahambing ang iba’t
1. Mapang pisikal ibang pangunahing anyong
2. Mapang pangklima lupa at anyong tubig ng
3. Mapang topograpiya bansa
3.1 lokasyon
3.2 klima/ panahon
C 10.2 Natutukoy ang mga
pangunahing likas na yaman
3.3 anyong tubig/ ng bansa
anyong lupa 10.3 Naiisa-isa ang mga
O magagandang tanawin at
AP4AAB-Ig-
h-10
lugar pasyalan bilang
yamang likas ng bansa
10.4 Naihahambing ang
topograpiya ng iba’t ibang
rehiyon ng bansa gamit ang
mapang topograprapiya
PY
10.5 Naihahambing ang iba’t
ibang rehiyon ng bansa ayon
sa populasyon gamit ang
mapa ng populasyon
xiii Pahina 39 ng 120
11. Nailalarawan ang kalagayan ng
Pilipinas na nasa “Pacific Ring of AP4AAB-Ii-11
Fire” at ang implikasyon nito.
12. Nakagagawa ng mga mungkahi
upang mabawasan ang masamang
epekto dulot ng kalamidad
12.1 Natutukoy ang mga lugar sa
D Pilipinas na sensitibo sa
panganib gamit ang hazard
AP4AAB-Ii-j-
12
map
12.2 Nakagagawa ng nang
maagap at wastong
pagtugon sa mga panganib
13. Nakapagbibigay ng konlusyon
EP
tungkol sa kahalagahan ng mga
AP4AAB-Ij-13
katangiang pisikal sa pag-unlad ng
bansa
E
IKALAWANG MARKAHAN - Lipunan, Kultura at Ekonomiya ng Aking Bansa
A. Gawaing Pangkabuhayan Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 1. Nailalarawan ang mga gawaing
ng Bansa pangkabuhayan sa iba’t ibang
1. Likas yaman nasusuri ang mga iba’t nakapagpapakita ng
D lokasyon ng bansa
2. Kahalagahan at ibang mga gawaing pagpapahalaga sa iba’t 1.1 Naiuugnay ang kapaligiran sa uri
pangangalaga pangkabuhayan batay sa ibang hanapbuhay at ng hanap buhay
3. Kabuhayan at heograpiya at mga gawaing pangkabuhayan 1.2 Naihahambing ang mga
pinagkukunang yaman oportunidad at hamong na nakatutulong sa produkto at kalakal na
kaakibat nito tungo sa pagkakakilanlang Pilipino
C matatagpuan sa iba’t ibang AP4LKE-IIa-1
Uri ng Mapa likas kayang pag-unlad. at likas kayang pag-unlad lokasyon ng bansa (Hal:
1. mapang pisikal ng bansa. pangingisda, paghahabi,
2. mapang pangklima
3. mapa ng mga produkto
O pagdadaing, pagsasaka, atbp.)
1.3 Nabibigyang-katwiran ang pang-
aangkop na ginawa ng mga tao
sa kapaligiran upang matugunan
ang kanilang pangangailangan
2. Naipaliliwanag ang iba’t ibang
pakinabang pang ekonomiko ng
AP4LKE-IIb-2
PY
mga likas yaman ng bansa
xiv Pahina 40 ng 120
3. Nasusuri ang kahalagahan ng
matalinong pagpapasya sa
pangangasiwa ng mga likas na
yaman ng bansa
D 3.1 Natatalakay ang ilang mga
isyung pangkapaligiran ng bansa
3.2 Naipaliliwanag ang matalino at
di-matalinong mga paraanng
pangangasiwa ng mga likas
nayaman ng bansa
3.3 Naiuugnay ang matalinong AP4LKE-IIb-d-
EP
pangangasiwa ng likas na yaman 3
sa pag-unlad ng bansa
3.4 Natatalakay ang mga
E pananagutan ng bawat kasapi sa
pangangasiwa at pangagalaga
ng pinagkukunang yaman ng
D bansa
3.5 Nakapagbibigay ng mungkahing
paraan ng wastong
pangangasiwa ng likas yaman
ng bansa
C
4. Naiuugnay ang kahalagahan ng
pagtangkilik sa
AP4LKE-IId-4
sariling produkto sa pag-unlad at
O pagsulong ng bansa
5. Natatalakay ang mga hamon at
oportunidad sa mga gawaing AP4LKE-IId-5
pangkabuhayan ng bansa.
6. Nakalalahok sa mga gawaing
lumilinang sa pangangalaga, at
nagsusulong ng likas kayang pag- AP4LKE-IIe-6
PY
unlad (sustainable development)
ng mga likas yaman ng bansa
B. Pagkakilanlang Kultural Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 7. Nailalarawan ang mga
AP4LKE-IIe-f-
pagkakakilanlang kultural ng
7
Uri ng mapang kakailanganin naipamamalas ang pag- naipagmamalaki ang Pilipinas
xv Pahina 41 ng 120
1. relihiyon unawa sa pagkakilanlang pagkakakilanlang kultural 7.1 Natutukoy ang ilang
2. panahanan Pilipino batay sa ng Pilipino batay sa pag- halimbawa ng kulturang
3. Katutubong Pamayanan pagpapahalaga sa unawa, pagpapahalaga at Pilipino sa iba’t ibang rehiyon
(indigenous peoples/ pagkakaiba-iba ng mga pagsusulong ng pangkat ng Pilipinas (tradisyon,
Indigenous Cultural pamayanang pang- kultural, pangkat etno- relihiyon, kaugalian,
Community) kultural. linggwistiko at iba pang paniniwala, kagamitan, atbp.)
4. pangkat etno- pangkat panlipunan na 7.2 Natatalakay ang kontribusyon
linggwistiko bunga ng migrasyon at ng mga iba’t ibang pangkat
5. Kaugalian, tradisyon,
D “inter-marriage”. (pangkat etniko, pangkat etno-
paniniwala linguistiko at iba pang pangkat
6. Pamanang Pook panlipunan na bunga ng
migrasyon at “inter-marriage”)
sa kulturang Pilipino
7.3 Natutukoy ang mga pamanang
EP
pook bilang bahagi ng
pagkakakilanlang kulturang
Pilipino
E 7.4 Nakagagawa ng mungkahi sa
pagsusulong at pagpapaunlad
kulturang Pilipino
D 8. Nasusuri ang papel na
ginagampanan ng kultura sa AP4LKE-IIg-8
pagbuo ng pagkakakilanlang
Pilipino
9. Naipapakita ang kaugnayan ng
C heograpiya, kultura at
AP4LKE-IIg-9
pangkabuhayang gawain sa
pagbuo ng pagkakilanlang Pilipino
O10. Natatalakay ang kahulugan ng
AP4LKE-IIh-
pambansang awit at watawat
10
bilang mga sagisag ng bansa
11. Nakabubuo ng plano na

magpapakilala at magpapakita ng AP4LKE-IIi-11
PY
pagmamalaki sa kultura ng mga
rehiyon sa malikhaing paraan.
xvi Pahina 42 ng 120
12. Nakasusulat ng sanaysay na
AP4LKE-IIj-12
tumatalakay sa pagpapahalaga at
pagmamalaki ng kulturang Pilipino
IKATLONG MARKAHAN – Ang Pamamahala Sa Aking Bansa
A. Ang Pambansang
D
Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 1. Natatalakay ang kahulugan at
AP4PAB-IIIa-
MISOSA Lesson #26
Pamahalaan kahalagahan ng pambansang (GRADE VI)
1
1. Balangkas naipamamalas ang pang- nakapagpapakita ng pamahalaan
2. Mga Kapangyarihan ng unawa sa bahaging aktibong pakikilahok at
mga Sangay ginagampanan ng pakikiisa sa mga proyekto 2. Nasusuri ang balangkas o MISOSA Lesson #28
3. Sagisag ng bansa pamahalaan sa lipunan, at gawain ng pamahalaan istruktura ng pamahalaan ng (Grade VI)
mga pinuno at iba pang at mga pinuno nito tungo Pilipinas
EP
naglilingkod sa sa kabutihan ng lahat 2.1 Natatalakay ang
pagkakaisa, kaayusan at (common good) kapangyarihan ng tatlong
kaunlaran ng bansa sangay ng pamahalaan
E (ehekutibo, lehislatura at
hudikatura)
AP4PAB-IIIa-
2.2 Natatalakay ang antas ng
D pamahalaan (pambansa at
b-2
lokal)
2.3 Natutukoy ang mga
namumuno ng bansa
2.4 Natatalakay ang paraan ng
C pagpili at ang kaakibat na
kapangyarihan ng mga
namumuno ng bansa
O
3. Nasusuri ang mga ugnayang
kapangyarihan ng tatlong sangay
ng pamahalaan
3.1 Naipaliliwanag ang
“separation of powers” ng
tatlong sangay ng AP4PAB-IIIc-
pamahalaan 3
PY
3.2 Naipaliliwanag ang “check
and balance” ng
kapangyarihan sa bawat
isang sanga
xvii Pahina 43 ng 120
B. Ang Pamahalaan at Naipapaliwanag ang 4. Natatalakay ang epekto ng
AP4PLR-IIId-
Serbisyong Panlipunan tungkulin ng pamahalaan mabuting pamumuno sa pagtugon
4
na itaguyod ang ng pangangailangan ng bansa
karapatan ng mga
mamamayan 5. Natatalakay ang kahulugan ng
ilang simbolo at sagisag ng
AP4PAB-IIId-
kapangyarihan ng pamahalaan
5
D (ei. executive, legislative,
judiciary)
6. Nasusuri ang mga paglilingkod ng MISOSA Lesson

pamahalaan upang matugunan #29 (Grade VI)
ang pangangailangan ng bawat
mamamayan
EP
6.1 Naiisa isa ang mga
programang pangkalusugan
6.2 Nasasabi ang mga
E pamamaraan sa
pagpapaunlad ng edukasyon
sa bansa
AP4PAB-IIIf-
D 6.3 Nakakapagbigay halimbawa
ng mga programa
g-6
pangkapayapaan
6.4 Nasasabi ang mga paraan ng
pagtataguyod ng ekonomiya
C ng bansa
6.5 Nakakapag bigay halimbawa
ng mga programang pang-
O inprastraktura atbp ng
pamahalaan
7. Nasusuri ang tungkulin ng

pamahalaan na itaguyod ang
AP4PAB-IIIh-
karapatan ng bawat
7
mamamayan
PY
xviii
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 44 ng 120
8. Nasusuri ang mga proyekto at
iba pang gawain ng pamahalaan
AP4PAB-IIIi-8
sa kabutihan ng lahat o
nakararami
D 9. Nasusuri ang iba’t ibang paraan
ng pagtutulungan ng
pamahalaang pambayan,
AP4PAB-IIIj-9
pamahalaang panlalawigan at
iba pang tagapaglingkod ng
pamayanan
IKAAPAT NA MARKAHAN - Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Bansa
EP
Mga Karapatan at Tungkulin ng Ang mag-aaral ay Ang mag-aaral ay 1. Natatalakay ang konsepto ng
Mamamayang Pilipino pagkamamamayan
naipamamalas ng mag- nakikilahok sa mga 1.1. Natutukoy ang batayan ng AP4KPB-IVa-
1. Kagalingang pansibiko
E
aaral ang pang-unawa at gawaing pansibiko na pagka mamamayang Pilipino b-1
2. Karapatang Panlipunan pagpapahalaga sa nagpapakita ng pagganap 1.2. Nasasabi kung sino ang mga
3. Karapatang Pantao kanyang mga karapatan sa kanyang tungkulin mamamayan ng bansa
4. Karapatang pambansa at tungkulin bilang bilang mamamayan ng
D 2. Natatalakay ang konsepto ng
mamamayang Pilipino bansa at pagsasabuhay karapatan at tungkulin
ng kanyang karapatan. 2.1 Natatalakay ang mga
karapatan ng mamamayang AP4KPB-IVc-2
Pilipino
C 2.2 Natatalakay ang tungkulin ng
mamamayang Pilipino
3. Natatalakay ang mga tungkuling
O kaakibat ng bawat karapatang
AP4KPB-IVc-3
tinatamasa.
4. Natatalakay ang kahalagahan ng MISOSA Lessons
mga gawaing pansibiko ng bawat 44-48 (Grade VI)
isa bilang kabahagi ng bansa
4.1 Naibibigay ang kahulugan ng
kagalingang pansibiko (civic AP4KPB-IVd-
PY
efficacy) e-4
4.2 Natatalakay ang mga gawaing
nagpapakita ng kagalingan
pansibiko ng isang kabahagi ng
bansa (hal. Pagtangkilik ng
xix Pahina 45 ng 120
produktong Pilipino, pagsunod
sa mga batas ng bansa,
tumulong sa paglilinis ng
kapaligiran).
4.3 Nahihinuha ang epekto ng
kagalingang pansibiko sa pag-
D unlad ng bansa.
5. Nabibigyang halaga ang bahaging
ginagampanan ng mga
mamamayan sapagtataguyod ng
kaunlaran ng bansa
5.1 Naipaliliwanag kung paano
EP
itinataguyod ng
mgamamamayan ang
kaunlaran ng bansa AP4KPB-IVf-
E 5.2 Naipaliliwanag kung paano
makatutulong sa pagunlad at
g-5
pagsulong ng bansa ang

D pagpapaunlad sa sariling
kakayahan at kasanayan
5.3 Naibibigay ang kahulugan at
katangian ng pagiging
produktibong mamamayan
C
6. Napahahalagahan ang mga
pangyayari at kontribusyon ng mga
Pilipino sa iba’t-ibang panig ng AP4KPB-IVh-6
O daigdig tungo sa kaunlaran ng
bansa (hal. OFW)
7. Naipakikita ang pakikilahok sa mga
programa at proyekto ng AP4KPB-IVi-7
pamahalaan na nagtataguyod ng
mga karapatan ng mamamayan
8. Nakapagsusulat ng sanaysay
AP4KPB-IVj-8
PY
tungkol sa pagka-Pilipino at sa
Pilipinas bilang bansa
xx
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013 Pahina 46 ng 120
Yunit I
Ang Aking Bansa
Pananaw
Sa simulang aralin ng yunit ay tatalakayin ang pagkilala sa bansa.
Nakapaloob dito ang pagtalakay sa konsepto ng bansa, pagbuo ng kahulugan
nito, at pagpapaliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa. Kasunod nito ay ang
pagtatampok sa relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito
gamit ang mga pangunahin at pangalawang direksiyon. Tutukuyin din sa mapa
PY
ang kinalalagyan ng Pilipinas sa rehiyong Asya at sa mundo. Sa bandang huli
ay ipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o
insular, at tatalakayin ang katangiang pisikal ng bansa. Ilalarawan ang bansa
ayon sa mga katangiang pisikal at pagkakakilanlang heograpikal nito. Isusunod
ang paglalarawan sa kalagayan ng Pilipinas na nasa Pacific Ring of Fire at ang
O
mga implikasyon nito. Itatampok din ang mga mungkahi upang mabawasan
ang masamang epektong dulot ng kalamidad. Sa dakong huli ay ilalahad ang
konklusyon tungkol sa kahalagahan ng mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng
bansa.
C
ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa
E D
Layunin
1. Natatalakay ang konsepto ng bansa
2. Nakabubuo ng kahulugan ng bansa
EP
3. Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansa
Kagamitan : mapa ng Asya at mundo, panulat
D
Sanggunian : Learner’s Material, p. 2–7

K to 12 – AP4AAB-Ia-1; AP4AAB-Ib-2; AP4AAB-Ib3
Pamamaraan
A. Panimula
1. Ipalaro ang “Sakay, Lakbay, Salakay!” (likhang laro ni Ynnos Azaban)
a. Sabihin sa mga mag-aaral na kumuha ng ikaapat na bahagi ng
papel. Pasulatan ito ng pangalan ng bansa na alam nila maliban sa
Pilipinas. Tanggapin kung may magkapare-parehong bansa.
b. Sabihan silang bumuo ng malaking bilog na ang bawat isa ay
nakaharap sa loob nito. Ipalapag sa sahig sa tapat nila ang mga
papel na may nakasulat na pangalan ng bansa.
1
c. Pupuwesto ang guro sa loob ng bilog. Sabihan sila na kapag
sinabi ng guro na “Sakay!” kailangan nilang tumalikod at kapag
sinabing “Lakbay!” kailangang lumakad paikot sa kanan ang mga
mag-aaral (habang ginagawa ito ng mga mag-aaral, magbabawas
ng isang papel ang guro). Kapag sinabi ng guro ang “Salakay!”
kailangang huminto ang mga mag-aaral at tatapat sa mga papel na
may nakasulat na bansa. Ang mag-aaral na walang matatapatang
papel ay hindi na kasali sa laro at uupo na.
d. Maaaring gawin ang laro sa loob ng 3–4 na minuto.
e. Bigyan ng mas mataas na puntos sa pakikilahok at palakpak ang
mga mag-aaral na matitira sa laro.
2. Itanong:
PY
a. Ano-ano ang mayroon sa laro na inyong ginawa?
b. Kung wala ang mga bagay na bumubuo sa laro, magagawa kaya
ang laro?
c. Sa mga natanggal sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
d. Sa mga nanatili sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
O
e. Bakit mahalagang makapuwesto ka sa tapat ng papel na may
nakasulat na bansa?
3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Mga maaaring sagot…
C
a. Tao o manlalaro, papel na may nakasulat na salitang bansa, sahig
kung saan nakapuwesto ang papel.
b. Maaaring hindi, dahil kailangan ng manlalaro at ng papel na
D
nakalagay sa sahig.
c. Nalungkot dahil hindi na ako kasali sa laro.
E
d. Masaya dahil may puwesto ako lagi. Masaya dahil may bansa ako
na napuwestuhan.
e. Kasi hindi ako natatanggal sa laro. Kasi may puwesto ako lagi.
EP
4. Iugnay ang mga sagot sa aralin.

Tulad ng ating nilaro, may mahahalagang bagay na kailangan upang
matawag na bansa ang isang lugar. Iyan ang pag-aaralan natin ngayon.
B. Paglinang
D
1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,

pahina 2.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
sagot nila.
3. Ipabasa ang tekstong nagpapaliwanag sa kahulugan at mga elementong
bumubuo sa isang bansa.
4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 4.
5. Ipagawa ang mga sumusunod:
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

pahina 5.
Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
2
Magpabuo ng pangkat na may tatlong kasapi lamang (triad).
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, p. 5.
Ipakopya sa papel ang saranggola at ipasulat ang sagot dito.
Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.

Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 5.
Ipabasa ang tula tungkol sa bansa.
Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa gawain.
Sabihin sa mga kasapi ng pangkat na triad na ibahagi sa isa’t
isa ang ginawang pagbilog sa mga salitang nagpapatunay na ang
PY
Pilipinas ay isang bansa.
Pag-usapan kung ang kanilang sagot ay ayos na bago ipawasto sa
guro.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 6 at talakayin ang
O
sagot.
Pagtataya C
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 6.
Takdang Gawain
Magdala ng mapa ng Asya at ng mundo na nagpapakita ng kinalalagyan ng
D
Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
E
2, 3, 4, 5
EP
1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.
Ang mga may bilog ay ang mga salita/pariralang tao, malaya, mayroong
D
namamahala, at may teritoryo.

Natutuhan Ko
I. Ang mga may tsek ay ang bilang 1, 3, 4, at 5.
II. 1. 2. 3. 4. 5. J
III. Ang sagot ay maaaring:
Sa itaas na bahagi ng bandila: Ang bansa ay binubuo ng tao, teritoryo, may
pamahalaan, at may kalayaaan.
Sa ibabang bahagi ng bandila: Ang Pilipinas ay isang bansa dahil may mga
taong nakatira dito, may sariling teritoryo, may pamahalaan, at malaya.
Maaaring may ibang sagot ang mga mag-aaral. Tanggapin kung malapit sa
sagot na ibinigay sa itaas.
Bumuo ng pangkat na may tatlong kasapi. Magpagawa ng islogan tungkol sa
pagiging isang bansa ng Pilipinas. Sikaping maipakita ang katangian ng pagiging
bansa nito. Gawing gabay ang rubric sa ibaba.
8–10 5–7 3–4 1–2

Nilalaman Ang mensahe Di gaanong Medyo magulo Walang
10 puntos ay mabisang naipakita ang ang mensahe. mensaheng
naipakita. mensahe. naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Di maganda
8 puntos napakalinaw ng malinaw ang di gaanong at malabo ang
pagkakasulat ng pagkakasulat ng malinaw ang pagkakasulat ng
mga titik. mga titik. pagkakasulat ng mga titik.
PY
mga titik.
6–7 4–5 2–3 1
Kaugnayan sa May malaking Di gaanong Kaunti lamang Walang
Paksa kaugnayan naipakita ang ang kaugnayan kaugnayan
O
7 puntos sa paksa ang kaugnayan ng islogan sa sa paksa ang
islogan. sa paksa ang paksa. islogan.
islogan.
4–5 3
C 2 1
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
5 puntos malinis ang pagkakabuo. malinis ang pagkakabuo.
D
pagkakabuo. pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
E
Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin

EP
ang mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.
ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

D
Layunin
1. Natutukoy ang relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid
dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksiyon
2. Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa rehiyong Asya at sa mundo
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kinalalagyan ng Pilipinas
Kagamitan : globo at mga mapa ng Asya at mundo, panulat
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 8–14
K to 12 – AP4AAB-Ic-4; AP4AAB-Ic5
4
Pamamaraan
A. Panimula
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Pasagutan ang worksheet na
naglalaman ng sumusunod:
Teacher’s table
Column
1 2 3 4 5
Row
1
2
3
4
PY
2. Itanong:
a. Mula sa gitna ng silid-aralan, ano ang makikita sa gawing hilaga?
Silangan? Timog? Kanluran?
b. Ano ang masasabi ninyo sa puwesto ninyo na isinasaad sa
O
worksheet?
c. Bakit mahalagang malaman ang mga nakikita sa inyong paligid?
Maaaring sagot:
C
a. Kisame, dekorasyon, sahig, silya, at bintana.
b. Maaaring makatulong ang mga nasa paligid upang malaman kung
nasaan ang isang lugar.
D
4. Ipagawa ito sa kaparehong pangkat.
Hanapin sa globo ang kinalalagyan ng Pilipinas. Sagutin ang mga
E
tanong:
a. Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas?
b. Ano-ano ang nakapaligid sa Pilipinas?
EP
c. Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?

B. Paglinang
D
pahina 10.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
kanilang sagot.
3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa lokasyon ng Pilipinas
at sa mga nakapaligid dito.
4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 10.
5. Ipagawa ang mga gawain.

pahina 11.
Ipakopya sa notbuk ang mga grapikong pantulong sa LM,
p. 12 at ipasulat dito ang sagot ng mga mag-aaral.
5
Magpabuo ng pangkat na may 10 kasapi.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,
pahina 12.
Ipagawa ang gawain.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 13.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 13–14 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng ruler na may panukat na sentimetro at mapa ng Asya at mundo.
PY
Susi sa Pagwawasto
Mga Pangunahing Direksiyon
O
Taiwan
C
Dagat Kanlurang
Karagatang Pasipiko
Pilipinas
D
Dagat Celebes
E
EP
Mga Pangalawang Direksiyon
Paracel Islands Dagat Pilipinas

D
Malaysia Palau
6
Gawing gabay ang rubrik na ito para sa pagbibigay ng puntos para sa MAPA-
TAO.
Rubrik para sa MAPA-TAO
20 15 10 5
Katumpakan ng Tamang-tama Tama ang May ilang mali Marami ang
ginawa ang pagkaka- pagkaka- ang pagkaka- nagkamali sa
20 puwesto ng mga puwesto ng puwesto ng mga pagpuwesto sa
mag-aaral sa mga mag-aaral mag-aaral sa pagpapakita ng
pagpapakita ng bagamat may pagpapakita ng tamang
mga nakapaligid ilang hindi mga nakapaligid direksiyon.
sa bansa. eksakto. sa bansa.
PY
15 10 5 3
Kaayusan Naging Maayos ang Maayos ang Hindi naging
15 napakaayos mga mag-aaral pagtatanghal maayos ang
ng mga mag- habang ngunit may mga pagtatanghal
O
aaral habang nagtatanghal. mag-aaral na at maingay ang
nagtatanghal. nag-iingay. mga mag-aaral.
15 10 5 3
Kooperasyon Buong pusong
C Nakikilahok Hindi kusang Hindi nakikilahok
15 nakikilahok sa ngunit nakikilahok. at walang
gawain. nagdadalawang- pakialam.
D
isip.
E
Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:

Kumuha ka ng mapa ng mundo.
EP
Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.

Mula sa Estados Unidos, tumingin ka sa malayong kanan sa gawing silangan.
Madadaanan ng iyong tingin ang kontinente ng Asya.
Sa kontinente ng Asya, hanapin mo ang bansang nasa silangan ng China,
kanluran ng Pacific Ocean, hilaga ng Indonesia, at timog ng Taiwan.
D
Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita

ang parang babaeng nakaupo sa mapa, iyon na ang Pilipinas.
Natutuhan Ko
I. 1. T 4. H 7. T
2. K 5. T 8. H
3. T 6. S
II. 1. HS – Philippine Sea 3. HK – Paracel Island
2. TS – Palau Islands 4. TK – Borneo
III. Ang Pilipinas ay nasa Timog-silangang Asya sa kontinente ng Asya.
7
Isagawa ang larong .
Panuto:
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat.
2. Sabihing may kailangan silang gamit o bagay na dapat makuha.
3. Makukuha nila ang mga gamit o bagay kung matutukoy nila ang direksiyon
ng bagay na ipinahahanap.
4. Sa silid, ikalat ang mga salitang Taiwan, Karagatang Pasipiko, Indonesia,
Vietnam, Dagat Pilipinas, Palau Islands, Paracel Islands, at Borneo ayon sa
mga direksiyong kinalalagyan nito kung ang batayan ay Pilipinas.
5. Ibigay ang task card sa bawat pangkat:
Pangkat 1 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog, timog-
PY
silangan, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa lugar
na tinukoy.)
Pangkat 2 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa silangan, timog-
kanluran, at hilaga ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar
na tinukoy.)
O
Pangkat 3 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa hilagang-silangan,
hilagang-kanluran, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay
sa mga lugar na tinukoy.)
C
Pangkat 4 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog-hilaga, at
timog-silangan ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na
tinukoy.)
D
6. Sa ilalim ng mga salita ay makikita ang mga bagay na dapat kunin ng bawat
pangkat ayon sa direksiyong ibinigay sa kanila.
Lugar Lokasyon Bagay na Hahanapin
E
Taiwan hilaga lapis

Karagatang Pasipiko silangan bolpen
EP
Indonesia timog papel

Vietnam kanluran tsok
Dagat Pilipinas hilagang-silangan krayola
Palau Islands timog-silangan pantasa
D
Paracel Islands hilagang kanluran pambura

Borneo timog-kanluran panyo
Mungkahi
Gawing dalawang piraso lagi ang bilang ng mga bagay. Maaari ding isulat na
lamang sa mga strip ng kartolina ang mga pangalan ng bagay o kaya’y iguhit
ang mga larawan nito.
7. Ito ang inaasahang makukuhang mga bagay ng bawat pangkat:
Pangkat 1 – papel, pantasa, at tsok
Pangkat 2 – bolpen, pambura, at lapis
Pangkat 3 – pantasa, pambura, at tsok
Pangkat 4 – papel, lapis, at pantasa
8
8. Bigyan ng 10 puntos ang mga pangkat na makakukuha ng tatlong tamang
bagay, 5 puntos sa makakakuha ng dalawang tamang bagay, at 3 puntos sa
makakukuha ng isang tamang bagay lamang.
ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas
Layunin
1. Nakagagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalalagyan ng bansa gamit ang
mga batayang heograpiya tulad ng iskala, distansiya, at direksiyon
PY
2. Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit
ang mapa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Teritoryo ng Pilipinas
O
Kagamitan : lapis, ruler, at mga mapa ng Asya at mundo
K to 12 – AP4AAB-Id-6; AP4AAB-Id-7
Pamamaraan
C
A. Panimula
D
1. Ipakita ang ilustrasyon sa mga
bata. Sabihing ipagpalagay nila
na may bata sa gitna ng Pilipinas
E
at kaniyang mga kamag-anak o

kaibigan sa palibot nito. Sabihin na
karamihan sa mga Pilipino ay may
EP
kamag-anak o kaibigang nakatira

sa ibang bansa. Sa pamamagitan
ng mapa at mga batayang
heograpiya, matutulungan mo
D
silang malaman o matalunton

ang kinalalagyan ng Pilipinas at
maging ang hangganan at lawak
nito.
a. Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi.
b. Ipalabas ang kanilang mga ruler at lapis.
c. Gamit ang mapa at ruler, ipasulat ang distansiya mula sa Pilipinas
patungo sa mga bansang nakapaligid dito.
2. Itanong:
a. Batay sa inyong ginawa, ano ang napansin ninyo sa distansiya o
layo ng mga kamag-anak at kaibigan ng bata?
b. Taga-saang lugar ang pinakamalapit sa bata?
9
c. Taga-saang lugar naman ang pinakamalayo?
d. Ano ang ginawa ninyo para masukat ang layo o distansiya ng bata
mula sa mga kamag-anak o kaibigan niya sa ibang bansa?
Maaaring sagot:
a. Magkakaiba ang layo ng mga kaibigan o kamag-anak ng bata.
b. Malaysia
c. USA
d. Gumamit ng ruler at lapis sa pagsukat ng linya.
Alam ba ninyo na maaaring sukatin ang layo ng Pilipinas sa ibang
lugar sa mapa na parang ito talaga ang totoong distansiya o layo nila sa
PY
isa’t isa? Iyan ang aalamin natin sa araling ito.
B. Paglinang
pahina 15.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang mga sagot
O
nila.
3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa teritoryong sakop ng
Pilipinas at ang distansiya ng mga nakapaligid dito.
C
Sabihan ang mga mag-aaral na kumuha ng kapareha.
D
pahina 17.
E
Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.

EP
Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.

Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,

pahina 18.
D
Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng

panuto sa Gawain C.
Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 18.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 19.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima ng Asya o ng mundo.
10
Susi sa Pagwawasto
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.

Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili

ng mag-aaral.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
PY
Maaaring sagot: Napakaganda ng lokasyon at teritoryo ng Pilipinas dahil
napapalibutan ito ng iba’t ibang anyong lupa. (Maaaring may iba’t ibang sagot
ang mga mag-aaral.)
Natutuhan Ko
O
I. 1. D
2. C
3. D
4. C
5. B
C
II. Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin ng mag-aaral o ipagagamit ng
D
guro. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit
ang iskalang 1 cm = 5 000 km.
E
III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod:

1. tubig
2. napakalayo sa Pilipinas
EP
3. medyo malayo
4. mas maliit
5. mainam sa kalakalan at mayaman sa yamang likas
D
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima.

2. Bigyan sila ng task card na naglalaman ng sumusunod:
Gamit ang mapa ng Asya at ruler na nakabatay sa iskalang 1 cm = 5 000 km,
ibigay ang mga lugar na tinutukoy sa sukat na distansiya sa iskala.
a. Anong lugar ang nasa 50,000 kilometrong layo sa kanluran ng Pilipinas?
b. Anong lugar ang nasa 20,000 kilometrong layo sa hilaga ng Pilipinas?
c. Anong lugar ang nasa 60,000 kilometrong layo sa silangan ng Pilipinas?
d. Anong lugar ang nasa 10,000 kilometrong layo sa timog ng Pilipinas?
3. Isulat ang sagot sa ika-apat na bahagi ng papel at kapag nasagot na lahat
ng apat na tanong, pumunta ang lahat ng kasapi ng pangkat sa harapan ng
klase. Sabihin ang mga lugar na isinagot.
11
4. Bigyan ng puntos ang mga pangkat batay sa bilang ng kanilang tamang
sagot.
4 na tamang sagot = 20 puntos
3 tamang sagot = 15 puntos
ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal
PY
Layunin
1. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo
2. Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropikal
Paksang Aralin
O
Paksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansang Tropikal
Kagamitan : mapang pangklima ng mundo, tsart ng Loop-A-Word sa manila
paper, at panulat
K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
C
Pamamaraan
D
A. Panimula
1. Ipaskil ang tsart ng Loop-A-Word sa pisara.
2. Pabilugan sa mga mag-aaral ang salitang inilalarawan sa bawat bilang
E
sa LM, p. 21.
3. Itanong:
EP
a. Ano-anong klima at panahon ang natukoy sa pagbilog sa mga

salita?
b. Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas?
c. Ano kaya ang klimang nararanasan sa Pilipinas?
D

B. Paglinang
1. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa pagiging bansang
tropikal ng Pilipinas sa p. 22 ng LM.
Pangkatin ang klase sa lima.

pahina 24.
12
Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 24.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng gawain.
Ipabahagi sa kapareha ang nagawa.
Bumuo ng pangkat na may 3-5 kasapi.

Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa Gawain C sa LM, p. 24.
Ipasulat sa papel ang nalikhang awit.
Ipaawit ito sa klase.
Pagtataya
PY
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 25–26 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima.
O
Susi sa Pagwawasto
C
Mga maaaring sagot: Pilipinas, India, Yemen, Omman, Malaysia, at Indonesia
Ang sagot ay depende sa pag-unawa ng mga mag-aaral.

D
Rubric sa Paglikha ng Awit

E
3 2 1
Kaangkupan sa Napalutang o naipakita Napalutang o naipakita Hindi lumutang o
EP
Paksa – 3 nang ganap ang paksa o ang paksa o tema sa naipakita ang paksa
tema sa awit. awit. o tema sa awit.
Pagkamalikhain Naipakita ang pagiging Nakapagpakita ng Hindi masyadong
–3 malikhain sa paglikha ng kaunting pagkamalikhain ang pag-
awit. malikhain sa awit. kakagawa ng awit.
D
Kooperasyon – 3 Bawat isa ay nakibahagi Karamihan ay May mga hindi naki-

sa paglikha at nakibahagi sa paglikha bahagi sa paglikha
pagtatanghal ng awit. at pagtatanghal ng at pagtatanghal ng
awit. awit.
Nilalaman – 3 Ang awit ay kawili-wili at Ang awit ay Ang awit ay kawili-
makahulugan. makahulugan ngunit wili ngunit hindi
di gaanong kawili-wili. makahulugan.
Paglalapat ng Napakaganda ng himig Maganda ang himig May maayos na
musika – 3 ng awit. ng awit. himig ang awit.
Natutuhan Ko
I. Ang mga dapat may tsek:
Ang bansa ay bahagi ng Asya.
Kadalasang mainit ang panahon sa bansa.
Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,
Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.
Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.
Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.
II.
PY
O
C
III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral.
Maaaring sagot:
D
Maganda Hindi Maganda
Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.
E
EP
1. Pangkatin ang klase sa lima.

2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt.
3. Ibigay ang panuto:
D
a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan

sa pagiging tropikal ng isang bansa.
b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag.
c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task.
d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo
at tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.
14
e. Ang ibang pangkat naman ay maaaring bigyan ng 5 hanggang 15
puntos ng guro depende sa dami ng kanilang nabilugang tamang salita
o pahayag.
WORD HUNT BOX
adfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtld
f g a q t e y I a aj a c k e t u y o d e t e p a y o n g e q u y o a s k n n
klzaghadtklzacbnkopqat
rsn aqktwxbzmsnowhasadfg
PY
qweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaq
teyIaadepamaypayqyeloaqerwqy w
lhalohalomaczvbahrtyuazvn mabcdef ghijk
m azxcvwintesxa aq
O
aadfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtl
d f g a a z d g a e q l j s t a g- i n i t a z x v b n a q k b a g y o f u r c
oataqwazvhjasgqaasdafgadfgqweazvbnmjka
C
lqaranmqfjkloopaeuoqteyIaabahaykuboqea
dfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldf
gaqteyIaahaqsdpolarbeardazbjklqpoqryadgj
D
amainitnapanahonawetqjsklqbklqheryank
argshkalmqeuIaadfgqweazvbnmjkalqaranmq
E
fjkloopaeuoqtldfgaqte bdaklanqmj
kalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaqteadfgqwea
EP
zvbnmjkalqaranmahalumigmigdqagetaqra
etui kloopaeuoqtlkloopaeuoqtlkloopaeuoqtl
D
15
ARALIN 5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
Layunin
1. Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman
sa klima ng bansa
2. Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang
pangklima
Paksang Aralin
Paksa : Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
Kagamitan : globo, thermometer, malaking mapang pangklima ng Pilipinas
(ilagay sa manila paper), at larawan ng takbo ng hangin kapag
PY
may bagyo
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
. Quezon City:
O
Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
www.gov.ph/crisis-response/the-philippine-public-storm-
warning-signals/
C
Pamamaraan
A. Panimula
D
1. Pagbalik-aralan ang nakaraang aralin tungkol sa “Ang Pilipinas ay
Bansang Tropikal.”
a. Gamit ang globo, ipaturo sa mga bata ang kinalalagyan ng Pilipinas.
E
b. Ipasabi sa mga bata ang eksaktong kinalalagyan ng Pilipinas sa

mundo.
EP
c. Sabihin sa mga bata na magbigay ng patunay na ang Pilipinas ay

isang bansang tropikal.
2. Maghanda ng apat na thermometer na ipagagamit sa bawat pangkat.
Pangkatin sa apat ang klase at ipakuha ang temperatura sa silid-
aralan, sa isang silid na may aircon, sa labas ng silid-aralan, at sa
D
bagong kulong tubig. Ipaliwanag sa mga bata ang wastong paggamit

ng thermometer at ang pagsulat ng temperatura nito. Ipalahad sa klase
ang ginawa ng bawat pangkat.
Itanong:
a. Ano ang temperatura ng silid-aralan? ng silid na may aircon? sa
labas ng silid-aralan? sa bagong kulong tubig?
b. Mataas ba ito o mababa?
c. Ano ang nadarama kapag mataas ang temperatura?
d. Ano ang nadarama kapag mababa ang temperatura?
3. Magpabalita sa harapan ng klase tungkol sa klima ng bansa. Iugnay
ang mga kasagutan ng bata sa aralin.
16
B. Paglinang
1. Itanong sa mga bata kung ano sa palagay nila ang iba pang salik na
may kinalaman sa klima ng bansa. Tanggapin ang lahat ng sagot. Isulat
sa pisara. Gamitin ang tanong sa simula ng bahaging Alamin Mo sa
LM sa p. 27.
2. Talakayin at pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng
bansa:
a. Temperatura
b. Dami ng ulan
3. Ipakita sa mga bata ang malaking mapang pangklima ng Pilipinas.
Talakayin ang mga panandang ginamit sa mapa.
4. Talakayin din ang mga babala ng bagyo sa p. 33 ng LM.
PY
5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
ng LM, pp. 34–35.
6. Bigyang diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 35 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
O
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 36–37
ng LM.
C
Takdang Gawain
1. Gumawa ng isang linggong talaan ng temperatura sa inyong lugar sa tuwing
D
12:00 ng tanghali. Itala sa tsart gamit ang tsart tulad ng nasa ibaba.
Lunes Martes Miyerkoles Huwebes Biyernes Sabado Linggo

E
2. Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa

EP
nilang kahandaan tuwing may paparating na bagyo.

Susi sa Pagwawasto
1. I 3. G 5. E 7. A 9. B
D
2. H 4. F 6. J 8. C 10. D
(Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya. Gamitin ang inihandang malaking

mapang pangklima. Ipalit ang kulay sa mga panandang ginamit—pula para sa
unang uri, dilaw para sa ikalawang uri, asul para sa ikatlong uri, at berde para
sa ikaapat na uri.)
1. Ang climate change o pagbabago sa klima ay pinaniniwalaang sanhi ng mga

gawain ng tao na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
Nakaaapekto ito sa lalo pang pagtaas ng temperatura kung panahon ng tag-
araw na hindi pangkaraniwang pangyayari sa ating kalikasan.
17
2. May mga pagkakataon kasi na ang kakaibang pag-ihip ng malakas na hangin
ay nagpapatuloy hanggang sa ito ay maging isang bagyo.
3. May mga lalawigang nakararanas ng maulang klima sa buong taon dahil sa
kalapitan ng mga ito sa baybayin at kawalan ng mga bundok na hahadlang
sa ulang dala ng hanging amihan at habagat.
4. Hihikayatin ko ang aking mga magulang at kasambahay na lumikas na
at pumunta sa ligtas na lugar o evacuation center upang makasiguro sa
aming kaligtasan. (Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya dahil maaaring
magkakaiba ang kasagutan ng mga bata.)
Natutuhan Ko
I. 1. D 3. B 5. C 7. A 9. A
2. A 4. B 6. C 8. D 10. C
PY
II. 1. Hanging amihan
2. Hanging habagat
3. Unang Uri – kalahating taon ng tag-araw at tag-ulan
4. Ikalawang Uri – umuulan sa buong taon
O
5. Ikatlong Uri – maulan at may maikling panahon ng tag-araw
6. Ikaapat na Uri – pantay-pantay ang dami at pagkakabahagi ng ulan sa
buong taon
7.
C
Babala Bilang 1 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 30 hanggang 60
kilometro bawat oras sa loob ng 36 na oras
8. Babala Bilang 2 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 60 hanggang 100
kilometro bawat oras sa loob ng 24 na oras
D
9. Babala Bilang 3 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 100 hanggang 185
kilometro bawat oras sa loob ng 18 oras
E
10. Babala Bilang 4 – kapag ang bilis ng hangin ay hindi bababa sa 185
kilometro bawat oras sa loob ng 12 oras
EP
ARALIN 6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri

ng Pananim at Hayop sa Pilipinas
D
Layunin
Napapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng mga pananim at
hayop sa Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa
Pilipinas
Kagamitan : mapa ng Pilipinas, malaking larawan ng kagubatan, mga ginupit
na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-
nakikita sa bansa, scotch tape o masking tape
18
. Quezon City:
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
Doblada, E.A. (1998) J.C.
Palabay Enterprises, Inc.
Pamamaraan
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral muling pag-usapan ang mga salik na may
kinalaman sa klima ng bansa. Magdaos din ng maikling drill sa
PY
pagbibigay-kahulugan sa sumusunod na mga kaisipan at terminolohiya—
temperatura, climate change, mga hanging monsoon (hanging amihan,
hanging habagat), apat na uri ng klima, bagyo, at mga babala ng bagyo.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling
O
kaganapan sa bansa.
3. Maghanda ng malaking larawan ng isang kagubatan. Ipaskil ito sa
pisara. Mamigay sa mga bata ng mga ginupit na larawan ng mga piling
C
pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa. Ibigay ang
larawan ng mga pananim sa mga babae at sa mga lalaki naman ang
mga larawan ng mga hayop. Ipasuri sa mga bata ang larawan. Ipadikit
sa malaking larawan ang mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang
D
makikita. Iugnay ang pambungad na gawaing ito sa tatalakaying aralin.
B. Paglinang
E
1. Pukawin ang kawilihan ng mga bata. Itanong: Ano ang kinalaman ng

klima sa uri ng pananim at hayop na mayroon sa bansa?
EP
2. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo

sa mga pp. 38–44 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin
ang kinalaman ng klima sa pagkakaroon ng mga pananim at hayop
na sa Pilipinas lamang makikita. Patunghayan din sa LM ang mga
nakalarawang halimbawa ng tinutukoy na mga pananim at hayop sa
D
bansa upang madali nilang makilala ang mga ito.

3. Bilang pagpapahalaga sa mga pananim at hayop sa Pilipinas, kunin
ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga
pananim at hayop na mayroon sa ating bansa. Himukin din silang
magbigay ng mungkahi tungkol sa pagkasira at pagkawala ng likas na
kapaligirang matitirahan ng mga hayop na nanganganib nang maubos.
ng LM, pp. 45–46.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa LM, p. 46 upang mapagtibay ang
mga kaisipang dapat nilang malaman at isabuhay.
19
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 47 ng LM.
Takdang Gawain
1. Gumawa ng talaan ng mga pananim at hayop na makikita sa inyong lugar.
(Ipasulat sa tsart gaya ng nasa ibaba.)
Mga Pananim Mga Hayop
PY
O
C
D
2. Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano
masasagip ang mga hayop na unti-unti nang nawawala o nauubos.
E
Susi sa Pagwawasto
EP
P X K A L A W T
A I M A M A G A
L Y L B R N P L
A Z R A U V T I
D
Y Q M C N Z U S
W A S A T D B A
T N I Y O G O Y
B A K A W A N K
1. palay 6. talisay
2. niyog 7. tamaraw
3. tubo 8. mamag
4. abaca 9. pilandok
5. bakawan 10. kalaw
20
1. Kinakailangan ang temperaturang hindi bababa sa 21°C at hindi naman
tataas sa 32°C.
2. Katamtamang patubig lamang at kailangang mataba ang lupang pagta-
taniman ng abaka. Kailangan ding nakakubli ito sa hangin dahil may
kababawan lamang ang ugat nito.
3. Kinakailangan ang katamtamang dami ng ulan sa pagpapalaki ng tubo.
Hindi dapat bababa sa 30 ang temperatura upang matiyak ang paglaki nito.
4. Mamasa-masa at makapal na lupa ang kinakailangan upang mabuhay ang
mga punongkahoy. Kinakailangan nito ang maulan at diretsong sikat ng
araw upang lalong yumabong.
PY
1. Mas maiksi ang sungay ng tamaraw kaysa sa kalabaw. Bahagyang matambok
ang gawing itaas ng mukha nito at may kalakihan ang tainga.
2. Ang mukha nito ay inihahambing sa daga kaysa sa itsura ng usa.
Maihahalintulad ang mga paa nito sa baboy at katulad ng sa baboy-ramo ang
mga pangil nito.
O
3. Inihahambing sa daga ang itsura at laki nito. Ang pagkakaiba nga lamang ay
malaki at bilugan ang mga mata nito. Idagdag pa rito ang kahabaan ng mga
daliri nito sa kamay at paa.
C
4. Ito ay may malaking tuka, pinagsamang kulay abo at tsokolate ang katawan
nito at kulay asul ang kaniyang mga mata. Mamuti-muti ang leeg at tiyan
nito. Umaabot sa tatlong talampakan hanggang isang metro ang laki nito.
D
Natutuhan Ko
I. 1. Tama 6. Mali – niyog
E
2. Tama 7. Tama
3. Tama 8. Tama
4. Tama 9. Tama
EP
5. Mali – tubo 10. Tama
II. 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga
lupang di-gaanong malagkit kung magputik.
2. Ang maulan at mainit na klima sa bansa ay nakatutulong sa mabilis na
D
paglaki ng palay.
3. Unti-unting nauubos ang ilang hayop sa bansa dahil sa pagkasira ng
kanilang likas na kapaligiran gaya ng kagubatan na nagsisilbing tirahan
nila.
21
ARALIN 7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
Layunin
Napapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime
o insular
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
Kagamitan : mapa ng Pilipinas, larawan ng mga daungan ng mga sasakyang
pandagat, larawan ng mga turista sa baybay-dagat
PY
K to 12 – AP4AAB-Ig-9
. Quezon City:
MISOSA Lesson #13 (Grade VI)
O
Pamamaraan
A. Panimula
C
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang kinalaman ng klima sa
mga uri ng mga pananim at hayop sa bansa.
kaganapan sa bansa.
D
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, pasagutan sa mga bata
ang sumusunod na mga tanong:
E
a. Ano ang pagkakaunawa ninyo sa salitang maritime o insular?

b. Ano ang dahilan ng pagiging bansang maritime o insular ng
Pilipinas?
EP
Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata at ipasulat ito sa pisara.

Sabihing babalikan ito pagkatapos ng pagtatalakay sa aralin upang
mapagtibay ang kawastuhan ng kanilang mga sagot.
B. Paglinang
D
1. Itanong sa mga bata kung bakit tinawag na kapuluan ang bansa.

Ipalarawan ang bansa bilang isang kapuluan.
2. Ipaskil ang mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipasuri sa mga bata ang mga
katubigang nakapaligid sa bansa bilang isang kapuluan.
3. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa
p. 48 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang katangian ng
Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular. Pag-usapan din ang
kapakinabangan ng pagiging maritime o insular ng bansa.
22
4. Bilang pagpapahalaga sa katubigan ng bansa, kunin ang kanilang
mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga katubigan ng
bansa.
ng LM, p. 50.
bata ang bahaging Tandaan Mo upang mapagtibay ang mga kaisipang
dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 51 ng LM.
Takdang Gawain
PY
Magsaliksik pa ng mga karagdagang kapakinabangan ng pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
O
1. Ang maritime o insular ay tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa
isang bansa. Dahil sa pagiging kapuluan ng bansang Pilipinas, asahan itong
C
napapalibutan ng mga dagat at karagatan.
2. — Akmang-akma ang mga baybaying-dagat sa pagpapatayo ng Tanggulang
Pambansa.
— Ang kainaman ng mga daungan sa bansa ay nagsisilbi ang mga itong
D
daanan ng mga sasakyang pandagat.
— Nagsisilbi rin itong daanan ng mga kalakal mula sa ibang bansa.
E
— Sa mga dagat na nakapaligid sa bansa nakakukuha ng mga yamang dagat

na nakatutulong sa kabuhayan ng bansa.
— Nagsisilbing pang-akit sa mga turista ang kagandahan ng mga dagat at
EP
baybayin nito.
Hinahayaan sa guro ang pagwawasto. Tiyaking nasa iginuhit na mapa ang

tamang kinalalagyan ng Karagatang Pasipiko (gawing silangan), Bashi Channel
D
(hilaga), West Philippine Sea o Kanlurang Dagat Pilipinas (gawing hilaga at

kanluran), at Dagat Celebes (timog).
Natutuhan Ko
I. 1. F 2. D 3. E 4. B 5. C
II. 1. B 2. A 3. D 4. B 5. A
ARALIN 8 Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa
Layunin
Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng
bansa
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Bansa
Kagamitan : mapang pisikal ng Pilipinas, malaking mapa ng Pilipinas na
blangko, larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa,
PY
flashcards na may mga pananda ng mga anyong lupa at anyong
tubig ng bansa, scotch tape/masking tape
K to 12 – AP4AAB-Ig-h10
O
. Quezon City:
Miranda, N.P. (2013). Ang Pamayanang Pilipino. Valenzuela
C
City: Jo-Es Publishing House, Inc.
MISOSA Lesson #16 & #17 (Grade VI)
Pamamaraan
D
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang pagiging bansang
E
maritime o insular ng Pilipinas. Ipaisa-isa ang mga dagat at karagatang

nakapaligid sa bansa.
EP

kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, magpakita ng mga
larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig sa mga bata. Ipatukoy sa
kanila ang mga larawang ipakikita.
D
B. Paglinang
1. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo
sa p. 53 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang paghahambing
sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
2. Ipakilala sa mga bata ang mapang pisikal ng bansa upang lubusan
nilang malaman ang kinalalagyan ng mga pangunahing anyong lupa at
anyong tubig ng bansa.
3. Ipaskil ang blangkong mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipamahagi sa mga
bata ang mga flashcard ng mga pananda para sa mga anyong lupa at
anyong tubig ng bansa. Magbigay ng halimbawang pangalan ng mga
anyong lupa at anyong tubig. Itanong kung saan ito matatagpuan.
24
Tumawag ng isang bata na magdidikit nito. Ipagpatuloy ang gawain
hanggang sa makabuo ng mapang pisikal.
ng LM, pp. 63–64.
bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 65 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 65–66
ng LM.
Takdang Gawain
PY
Gumawa ng mapang pisikal ng Pilipinas gamit ang mga panandang natutuhan
para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
Susi sa Pagwawasto
O
1 Z 6 A M B
C A L E 7 S 8 S
9
P I U
C H O C O 10 L A T E H I L L S
D
2
E I R U
L N R
E
E G 3 A R A Y A T
B A M
EP
E Y 4 M A Y O N
S E D
N 5 R A G A Y
E
D
25
1. Kapatagan at talampas
Pagkakatulad : Parehong may malawak na patag na lupa
Pagkakaiba : Ang kapatagan ay patag na lupa samantalang ang talam-
pas ay mataas na anyong lupa na patag ang ibabaw.
2. Bundok at burol
Pagkakatulad : Parehong mataas na anyong lupa
Pagkakaiba : Mas mataas na anyong lupa ang bundok kaysa sa burol.
3. Kipot at tsanel
Pagkakatulad : Parehong nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig
Pagkakaiba : Ang kipot ay isang makipot na anyong tubig samantalang
PY
ang tsanel ay malalim na anyong tubig na bahagi ng isang
kanal o ilog.
4. Look at golpo
Pagkakatulad : Parehong bahaging tubig na naliligid ng lupa.
Pagkakaiba : Ang look ay bahagi ng dagat samantalang ang golpo ay
O
bahagi ng karagatan.
Punan ang tsart sa ibaba.

C
Mga Pangunahing Anyong Lupa sa Bansa
Anyong Lupa Paglalarawan Halimbawa

D
1. Kapatagan Patag at malawak na lupain Gitnang Kapatagan ng Luzon
2. Bundok Pinakamataas na anyong lupa Bundok Apo, Bundok ng Sierra
E
Madre, Bundok Arayat, Bundok

Caraballo, Bundok Cordillera,
Bundok Samat, Bundok Mariveles,
EP
Bundok Natib, Bundok Pulog,

Bundok Silay, Bundok Madalangan,
at Bundok Diwata
3. Burol Mataas na lupa ngunit mas Chocolate Hills, mga burol sa
D
mababa sa bundok at pabilog lalawigan ng Rizal, Batangas,

ang hugis ng itaas nito Samar, Leyte, at Gitnang Luzon
4. Talampas Mataas na bahaging lupa ngunit Lungsod ng Baguio, Talampas ng
patag ang ibabaw Lanao, at Bukidnon
26
Mga Pangunahing Anyong Tubig sa Bansa
Anyong Tubig Paglalarawan Halimbawa

1. Karagatan Pinakamalalim, pinakamalawak, Karagatang Pasipiko
at pinakamalaki sa lahat ng mga
anyong lupa
2. Dagat Bahagi ng karagatan, ang tubig West Philippine Sea, Dagat
dito ay mas mainit kaysa sa Celebes, Dagat Pilipinas, Dagat
karagatan Visayas, Dagat Mindanao, at Dagat
Sulu
3. Tsanel Nagdurugtong sa dalawang Bashi Channel
malaking katawan ng tubig;
PY
malalim na anyong tubig na
bahagi ng isang kanal o ilog
4. Kipot Makipot na anyong tubig na Kipot ng San Bernardino, Kipot ng

nagdurugtong sa dalawang Iloilo, Kipot ng Biliran, Kipot ng
O
malalaking anyong tubig Basilan, at Kipot ng Sarangani
5. Golpo Tulad ng look na halos naliligid Golpo ng Lingayen, Golpo ng
ng lupa at ito ay bahagi rin ng Ragay, Golpo ng Albay, Gulpo ng
C
karagatan na karaniwang nasa Leyte, at Golpo ng Sibuneg
bukana ng dagat.
6. Look Isang bahagi ng dagat na Look ng Maynila
D
nakapasok sa baybayin nito
E
Natutuhan Ko
I. 1. Wasto
2. Wasto
EP
3. Hindi wasto – Ang bulkan ay tulad din ng bundok, ang pagkakaiba nga
lamang ay ang bunganga ng tuktok nito.
4. Wasto
5. Wasto
6. Hindi wasto – Ang tsanel ay bahagi ng isang kanal o ilog.
D
7. Wasto
8. Wasto
9. Wasto
10. Wasto
II. 1. I 3. J 5. G 7. D 9. E
2. C 4. H 6. B 8. A 10. F
27
ARALIN 9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Layunin
1. Naiisa-isa ang tatlong pangunahing likas na yaman ng bansa
2. Nailalarawan ang yamang lupa, yamang tubig, at yamang mineral
3. Nalalaman ang kahalagahan ng likas na yaman
4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng likas na yaman
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Kagamitan : mga larawan ng anyong lupa at anyong tubig, manila paper
PY
K to 12 competencies
Pamamaraan
A. Panimula
O
1. Magpakita ng magagandang larawan ng yamang-tubig tulad ng ilog na
may malinis na dumadaloy na tubig, malinis na baybay-dagat, bundok
na marami pang punong nakatanim at pamayanan na maayos at ang
C
mga nakatira doon ay masasayang nag-uusap. Maaari ding ipakita sa
mga mag-aaral ang larawan sa ibaba. Pagkatapos, ipalarawan sa kanila
ang tungkol sa nilalaman ng larawan.
E D
EP
D
2. Itanong:
Ano-ano ang nakita ninyo sa mga larawan?
Paano nakatutulong sa atin ang mga binanggit ninyo tulad ng mga
ilog, karagatan, at bundok?
3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral.
4. Iugnay ang mga ito sa aralin.
28
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 67.
2. Magkaroon ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat
ng sagot ng mga mag-aaral.
3. Talakayin isa-isa ang mga likas na yaman ng bansa sa bahaging ito.
a. Yamang lupa
b. Yamang mineral
c. Yamang tubig
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
a. Ano ang kahulugan ng likas na yaman?
b. Anong mga likas na yaman ang matatagpuan sa inyong lugar?
PY
c. Paano nakatutulong sa inyo ang mga likas na yamang ito?
d. Ano ang maaaring mangyari kung pababayaan ang mga likas na
yaman sa inyong lugar?
e. Bakit kailangan ang pangangalaga sa mga likas na yaman ng
bansa?
O
5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
Bumuo ng limang pangkat.

C
pahina 69.
Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
D
nang maayos ang gawain.
Pasagutan ang mga tanong 1–3.
Ipaulat sa mga mag-aaral ang natapos na gawa ng kanilang
E
pangkat.
EP
Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.

Ipaliwanag na sasagutin ang Gawain B, p. 70 ng LM.
Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magbibigay pa sila ng mga
halimbawa ng likas na yaman na makukuha sa:
1. lupa
D
2. minahan
3. tubig
Sabihin sa bawat pangkat kung saan nila maaaring ipaskil ang
kanilang natapos na mga gawain.
Magsagawa ng Gallery Walk kung saan ang bawat pangkat ay
maglilibot at titingnan ang ginawa ng ibang pangkat. Isusulat nila
ang kanilang mga puna sa ibaba ng nakapaskil kung mayroon.
29
Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C.
Ipahanda ang mga kagamitan.
Magbigay ng paalaala sa mga mag-aaral sa pagiging maayos at
malinis sa paggawa ng gawain.
Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 70.
Ipadikit sa bulletin board ang natapos na gawain ng mga pangkat.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 71–72 ng LM.
PY
Takdang Gawain
Magdala ng mga larawan ng magagandang tanawin na madalas nilang
puntahan. Gagamitin ito sa susunod na aralin.
O
Susi sa Pagwawasto
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.

C
Yamang lupa Yamang mineral Yamang tubig
D
abaka bakal korales
goma carbon sinarapan
E
kapok chromite perlas

waling-waling sulphur pandaka pygmaea
tubo tanso
EP
enerhiyang geothermal enerhiyang geothermal

D
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.

Natutuhan Ko
I. Tama o Mali
1. Tama 6. Mali
2. Tama 7. Tama
3. Mali 8. Tama
4. Mali 9. Tama
5. Mali 10. Tama
II. Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo. Magpagawa ng mga poster na
nagpapakita ng mga paraan sa wastong pangangalaga ng mga likas na yaman ng
bansa.
Pangkat 1 — Yamang lupa
Pangkat 2 — Yamang mineral
Pangkat 3 — Yamang tubig
Ipaskil sa bulletin board ng paaralan ang ginawang poster upang makita ng
mga kapuwa mag-aaral. Hikayatin ang mga magulang nila na tingnan ang mga
ginawang poster ng kanilang mga anak.
PY
ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan
bilang Yamang Likas ng Bansa
O
Layunin
1. Naiisa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa
C
2. Nailalarawan ang katangian ng magagandang tanawin at pook-pasyalan sa
bansa
3. Natutukoy ang kahalagahan ng magagandang tanawin at pook-pasyalan
bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
D
4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng magagandang tanawin
at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
E
Paksang Aralin
Paksa : Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas
EP
ng Bansa
Kagamitan : mapa ng Pilipinas at mga larawan ng magagandang tanawin sa
bansa
K to 12
D
Pamamaraan
A. Panimula
1. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano-anong magagandang tanawin
at pook-pasyalan ang makikita sa kanilang pamayanan. Ipalarawan ito
at itanong kung bakit pinupuntahan nila ito at maging ng mga taga-
ibang pamayanan.
2. Ipakita isa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating
bansa. Tanungin ang mga mag-aaral kung sino sa kanila ang nakapunta
na sa mga lugar na ito. Ipalarawan at ipasabi kung ano ang mga
naramdaman nila nang makita nila ang magagandang tanawin at pook-
pasyalang ito.
3. Ipaliwanag sa kanila na ang magagandang tanawin at pook-pasyalan
ay bahagi ng likas na yaman ng bansa.
4. Sabihin din sa kanila na karamihan sa magagandang tanawin at pook-
pasyalang ito ay nakikilala na sa buong mundo kaya maraming Pilipino
at dayuhang turista na ang nagpupunta sa mga lugar na ito.
5. Iugnay ang mga ito sa aralin.
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin gamit ang maiksing artikulo sa Alamin Mo sa LM,
pahina 74.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral.
3. Talakayin ang mga ibinigay na magagandang tanawin at pook-pasyalan
sa ating bansa.
PY
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
5. Itanong:
a. Ano ang islogan ng Kagawaran ng Turismo tungkol sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa?
b. Paano inilarawan ang mga tanawin at pook-pasyalan?
O
6. Ipakita ang mga larawan. Tumawag ng mag-aaral sa bawat tanawin
at magpasabi ng nalalaman nila tungkol sa magagandang tanawin at
pook-pasyalan.
a. Puerto Prinsesa Subterranean River
C
b. Talon ng Maria Cristina
c. Vinta sa Zamboanga
D
d. Bundok Apo
e. Philippine Eagle National Center
f. Rizal Shrine
E
g. Boracay Beach
h. Chocolate Hills
EP
i. Tulay ng San Juanico

j. Hagdan-hagdang Palayan
k. Bangui Windmills
l. Hundred Islands
m. Bulkang Mayon
D
n. Bulkang Taal
7. Tanungin ang mga mag-aaral ng mga dahilan kung bakit kahanga-
hanga ang mga tanawing ito. Ipasulat ang mga dahilan sa pisara.
8. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
Bumuo ng tatlong pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa

paggawa ng Gawain A sa p. 77 ng LM.
Pasagutan ang mga inihandang tanong.
Ipaulat sa klase ang nabuong sagot.
Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral.
Ipasulat sa pisara ang mga puna ng mga bata. Talakayin ang
mga ito.
Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.

Hatiin ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ayon sa
pangkat.
Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan.
Magpagupit sa bond paper ng mga pangalan ng magagandang
tanawin at pook-pasyalan.
Ipadikit ang mga ito sa mapa kung saan matatagpuan ang
magagandang tanawin at pook-pasyalan.
PY
Ipaulat sa klase ang kanilang output.
Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral. Ipasulat sa pisara
ang kanilang mga puna.
O
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 79 ng LM.
C
Takdang Gawain
Magdala ng mapa ng Pilipinas na nagpapakita ng mga rehiyon sa Luzon,
Visayas, at Mindanao.
D
Susi sa Pagwawasto
E
Maaaring iba-iba ang sagot.

EP
Magagangdang
Lugar kung Saan ito
Tanawin at Lugar Natatanging Katangian nito
Matatagpuan
Pasyalan sa Bansa
Vinta Sa karagatan ng Zamboanga, Isang tradisyunal na bangka na
D
Mindanao may makukulay na banderitas.

Bulkang Taal Sa Lawa ng Taal sa lalawigan Magandang bulkan na nasa gitna
ng Batangas sa Luzon ng isang lawa
Bulkang Mayon Sa lalawigan ng Albay sa May hugis perpektong kono ang
rehiyong Bicol sa Luzon bunganga ng bulkang ito.
Rizal Shrine Sa lungsod ng Dapitan, Tirahan ng bayani na si Jose
Zamboanga del Norte sa Rizal
Mindanao
Chocolate Hills Sa lalawigan ng Bohol sa Tumpok-tumpok na mga burol,
Kabisayaan kapag tag-araw, kulay tsokolate
ang mga halaman sa mga burol.
Tarsier Sa lalawigan ng Bohol sa Pinakamaliit na unggoy
Kabisayaan
Hundred Islands Sa Golpo ng Lingayen, Tumpok-tumpok na mga pulo na
Pangasinan sa Luzon nagkalat sa Golpo ng Lingayen
Boracay Beach Sa lalawigan ng Aklan saPinong-pino ang maputing
Kabisayaan buhangin nito.
Bundok ng Apo Sa pagitan ng mga lalawigan ng
Pinakamataas na bundok sa
Davao at Hilagang Cotabato sa
bansa at tahanan ng mga
Mindanao haribon, ang pambansang ibon
PY
ng Pilipinas
Bangui Windmills Sa Bangui, Ilocos Norte Malalaking elise na pinagkukunan
sa Luzon ng lakas-enerhiya mula sa
hangin
O
Tulay ng San Juanico Mga lalawigan ng Samar at Leyte Pinakamahabang tulay sa bansa
sa Kabisayaan na pinabibilis ang paglalakbay
ng mga tao at pagdadala ng mga
C produkto sa maraming lugar
Talon ng Maria Cristina Sa Lanao del Norte, Mindanao Isa sa pinakamataas na talon,
ang lakas nito ay nagtutustos sa
D
malaking bahagi ng Mindanao
Hagdan-hagdang Sa Banaue, Ifugao sa Luzon Hinubog ang palayang ito ng
Palayan ating mga ninuno na isang
E
patunay ng sipag at tiyaga ng

mga Pilipino. Napasama ito
EP
sa listahan ng UNESCO World

Heritage Sites.
Philippine Eagle Sa Malagos, lalawigan ng Davao Sentro kung saan kinukupkop at
National Center pinararami ang nanganganib na
maubos na mga agila sa ating
D
bansa
Krus ni Magellan sa Lungsod ng Cebu Isang pananda ng kasaysaysan
ng Pilipinas
Sto. Niño Shrine sa Lungsod ng Cebu Dinarayo ng mga relihiyoso
tuwing kapistahan nito ng Enero
Puerto Prinsesa Sa Puerto Prinsesa sa Palawan Mahabang ilog sa ilalim ng
Subterranean River yungib na may mga batong
stalactites at stalagmites.
Napasama ito sa listahan ng
UNESCO World Heritage Sites.
Natutuhan Ko
I. 1. J (Puerto Prinsesa Subterranean River)
2. I (Talon ng Maria Cristina)
3. H (Tulay ng San Juanico)
4. D (Bundok Apo)
5. E (Chocolate Hills)
6. F (Hagdan-hagdang Palayan)
7. B (Bulkang Mayon)
8. C (Bulkang Taal)
9. A (Boracay Beach)
10. G (Vinta)
II. Maaaring iba-iba ang sagot.
PY
Magpagawa ng isang pangako sa wastong pangangalaga sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansa.
O
Ipaskil ito sa bulletin board ng paaralan na nakikita ng kapuwa mag-aaral,
mga magulang, at bisita.
C
ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon
ng Bansa
E D
Layunin
1. Nasasabi ang kahulugan ng topograpiya
2. Nailalarawan ang topograpiya ng sariling pamayanan at mga karatig-
EP
pamayanan sa sariling rehiyon

3. Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon gamit ang mapa ng
topograpiya
Paksang Aralin
D
Paksa : Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng Bansa

Kagamitan : mapa ng Pilipinas
K to 12
Pamamaraan
A. Panimula
1. Tumawag ng mga mag-aaral at itanong ang uri ng kapaligiran sa
kanilang pamayanan.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. Isulat ang mga ito sa
pisara.
3. Ipangkat ang mga sagot ayon sa sumusunod:
a. malapit sa mga ilog, tabing-dagat o iba pang anyo ng tubig
b. malapit sa mga bundok o iba pang anyong lupa
c. pamayanang urban o mga lungsod
4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang mga ibinigay nilang sagot ay bahagi
ng topograpiya at matutuhan nila sa araling ito ang kahulugan at
kahalagahan ng topograpiya ng isang lugar.
B. Paglinang
1. Sa pamamagitan ng mapa ng topograpiya ng Pilipinas, ipagawa ang
isinasaad sa Alamin Mo sa LM, p. 81.
2. Maaaring ipaguhit ang hugis ng mapa ng Pilipinas sa kanilang
kuwaderno.
PY
3. Ipalista ang mga anyong tubig at anyong lupa na makikita sa bawat
rehiyon ng bansa.
4. Ipagawa ang sumusunod:
O
Bumuo ng limang pangkat.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa p. 86
ng LM. C
Pasagutan ang mga tanong 1–3.
Ipaulat ang ginawang output.
D
Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
E
Gamitin ang kaparehang pangkat sa naunang gawain. Bigyan ng

EP
kani-kaniyang rehiyon ang bawat pangkat.

Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa p. 86
ng LM.
Ipasagot at ipasulat sa manila paper ang sagot sa talahanayan sa
D
gamit ang mapa ng topograpiya ng bawat rehiyon.

Ipasulat din ang mga tanyag na anyong lupa at anyong tubig na
matatagpuan sa bawat rehiyon.
Ipaulat ang ginawang output.
Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C.
Paghambingin ang mga ginawang mapa ng topograpiya ng bawat
lugar sa inyong rehiyon.
Ipasulat sa pisara ang mga puna sa ginawang paghahambing ng
topograpiya ng kani-kaniyang rehiyon.
Ipaskil sa nakalaang lugar sa silid-aralan.
PY
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, pp. 87–88.
Takdang Gawain
Itanong sa mga miyembro ng iyong pamilya:
O
“Kung kayo ay papipiliin, saang rehiyon ninyo nais manirahan? Bakit?”
Susi sa Pagwawasto
C
Maaaring iba-iba ang mga sagot.
D
E

Natutuhan Ko
EP
I. 1. Bulkang Taal Rehiyon IV–A

2. Talon ng Pagsanjan Rehiyon IV–A
3. Bundok Banahaw Rehiyon IV–A
4. Golpo ng Lingayen Rehiyon I
5. Lawa ng Laguna Rehiyon IV–A
D
6. Hundred Islands Rehiyon I

7. Ilog Cagayan Rehiyon II
8. Lawa ng Taal Rehiyon IV–A
9. Bulkang Mayon Rehiyon V
10. Look ng Maynila Rehiyon (NCR)
II. 1. Pangasinan
2. Lambak ng Cagayan
3. Rehiyon III
4. Bundok Banahaw
5. Tangway
6. Lambak
7. Bundok Apo
8. Rehiyon II
9. Rehiyon XII
10. National Capital Region
ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa
Layunin
PY
1. Natutukoy ang mga rehiyon at bilang ng populasyon nito gamit ang
demographic map
2. Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa dami ng populasyon
nito
3. Nasasaliksik kung bakit may mga rehiyon na napakarami at napakaliit na
O
bilang ng populasyon
Paksang Aralin
Paksa
Kagamitan :
:
C
Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa
demographic map, mga istrip ng kartolina
K to 12 AP4AAB-Ig-h-10
D
Pamamaraan
E
A. Panimula
1. Magpalaro ng Blockbuster. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Magpaunahan sa paghula sa mga salitang nagsisimula sa mga letrang
EP
LAPOSYOPUN na itatanong ng guro. Gumupit ng tig-1/4 na bond paper

(Maaari ding kartolina) at isulat ang bawat letra, kapag nasagot ang
tanong, ididikit sa pisara ang letra. Pagkatapos, ipabuo ang jumbled
letters. (POPULASYON)
D
Mga tanong:
Anong L ang tawag sa anumang biyaya ng kalikasan? (Likas yaman)
Anong A ang kontinenteng kinabibilangan ng Pilipinas? (Asya)
Anong P ang lalawigang katatagpuan ng Underground River? (Palawan)
Anong O ang bagyong nanalanta sa Kamaynilaan at nagpalubog sa malaking
bahagi nito? (Ondoy)
Anong S ang rehiyong katatagpuan ng Samar, Leyte at Biliran? (Silangang
Visayas)
Anong Y ang pinakahilagang isla ng Pilipinas? (Y’ami)
Anong O ang lungsod na matatagpuan sa Zambales? (Olonggapo City)
Anong P ang prutas na may isang korona at maraming mata? (Pinya)
Anong U ang isang bayan sa Pangasinan? (Urdaneta)
Anong N ang tinatawag na tree of life? (Niyog)
Itanong kung ano ang nabuong salita? (Populasyon)
B. Paglinang
1. Itanong: Ano ang populasyon?
2. Talakayin ang nilalaman ng Alamin Mo sa LM, p. 89 gamit ang tsart
at demographic map. Mas makabubuti na makapaghanda ng malaking
mapa ng populasyon.
3. Cooperative Learning Technique (CLT). Hatiin ang klase sa apat na
PY
pangkat. Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 91 at ipaulat sa buong klase.
Bigyang-pansin ang mga ginawang paghahambing ng bawat pangkat,
Pagkatapos ng pag-uulat, muli itong balikan.
4. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 92 (individual). Ipasulat ang sagot
sa notbuk. Pagkatapos, talakayin ito sa klase. Bigyang-pansin ang
O
sagot ng mga mag-aaral at ipasuri kung bakit ang mga ito ang may
pinakamarami at pinakakaunting bilang ng populasyon. Isulat sa
pisara ang mga sagot.
C
5. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 92. Magsaliksik tungkol sa mga dahilan
kung bakit ang mga rehiyon sa Gawain B ang may mga pinakamalalaki
at pinakamaliliit na bilang ng mga naninirahan. Isulat o i-print ang
D
sagot sa maikling bond paper. Magtakda ng mag-aaral na mag-uulat
sa buong klase. Ipaisa-isang muli ang mga pangunahing rehiyon na
may pinakamalaki at pinakamaliit na populasyon. Habang nag-uulat,
E
papunuan ang tsart.
Mga dahilan
EP
Mga rehiyong may Mga dahilan o Mga rehiyong may

o sanhi ng
pinakamalaking sanhi ng pagiging pinakamaliit na
pagiging maliit na
populasyon malaking populasyon populasyon
populasyon
D
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 93–94 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
CALABARZON NCR CAR CARAGA

LUZON LUZON
12.61 M 11.86 M 1.52 M 2.42 M
PY
Unang Limang Unang Limang
Rehiyon na May Pangkat ng Pulo na Rehiyon na May Pangkat ng Pulo na
Pinakamalaking Kabilang Ito Pinakamaliit na Kabilang Ito
O
Populasyon Populasyon
1. CALABARZON 1. Luzon 1. CAR 1. Luzon
2. NCR 2. Luzon 2. CARAGA 2. Mindanao
3. Gitnang Luzon 3. Luzon
C 3. MIMAROPA 3. Luzon
4. Kanlurang 4. Visayas 4. Lambak ng 4. Luzon
Visayas 5. Visayas Cagayan 5. Mindanao
5. Gitnang Visayas 5. Tangway ng
D
Zamboanga
E
Natutuhan Ko
EP
I. 1. CALABARZON
2. CAR
3. Luzon
4. 11.80 milyon
5. Dahil dito matatagpuan ang maraming pagkakakitaan
D
II. 2 – Silangang Visayas

3 – Rehiyon ng Ilocos
1 – Tangway ng Zamboanga
4 – Rehiyon ng Bicol
5 – Gitnang Visayas
40
III. Maaaring magkaroon ng iba-ibang sagot. Gawing gabay ang rubrik sa
pagmamarka.
Pamantayan 3 2 1 Iskor
Nilalaman/ Punung-puno Maganda Nagbanggit
Makatotohanan ng mga ideya at ang ideya ng isang ideya
(2 puntos) makatotohanan ngunit hindi ngunit hindi
(6) makatotohanan makatotohanan
(4) (2)
Organisasyon Napakaayos ng Maayos ang Magulo ang
(1 punto) pagkakalahad pagkakalahad pagkakalahad
(3) (2) (1)
Kabuuang
PY
Puntos = 9
ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi
O
C
Layunin
1. Nailalarawan ang lokasyon o kalagayan ng Pilipinas sa mapa ng mundo
D
2. Natutukoy ang implikasyon ng pagiging bahagi ng bansa sa Pacific Ring of
Fire
3. Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib
E
4. Nagagawa ang maagap at wastong pagtugon sa mga panganib
Paksang Aralin
EP
Paksa : Ang Pilipinas bilang Bahagi ng Pacific Ring of Fire

Kagamitan : mapa ng mundo, iba’t ibang uri ng hazard map
K to 12 AP4AAB-Ii-11
D
http://funny.picsource.biz/63155-world-map-political-map-of-the-
world
http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/ringfire.htm
www.pagasa.dost.gov.ph
www.ncsb.gov.ph
http://www.maps.nfo.ph/philippines-tsunami-prone-areas
www.phivolcs.dost.gov.ph
2014. Disaster Risk Reduction Management. Mandaluyong City.
HYDN Publishing Agno, L.N. 1998. Edukasyong Araling
Panlipunan. Quezon City. JMC Press, Inc.
41
Pamamaraan
A. Panimula
1. Magpakita ng mapa ng mundo.
2. Ipahanap sa mapa ng mundo ang lokasyon ng Pilipinas. Ipaturo ito sa
pamamagitan ng arrow strip.
3. Talakayin ang lokasyon ng Pilipinas gamit ang drill board. Ang klase
ay hahatiin sa 4–5 pangkat, bawat miyembro ay bibigyan A – bilang
1, B – bilang 2... hanggang mabigyan ang lahat ng takdang bilang.
Ang bawat tanong ng guro ay sasagutin sa drill board ng tatawaging
numero. Ang makakuha ng tamang sagot ang siyang magkakapuntos.
Bigyang-pansin ang pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.
B. Paglinang
PY
1. Itanong: Ano ang Pacific Ring of Fire? Ano ang iba pang tawag dito?
Pabigyang-pansin ang mapa ng Pacific Ring of Fire. Maghanda at
ipakita ang malaking mapa ng Pacific Ring of Fire.
2. Talakayin ang mga impormasyon tungkol sa Pacific Ring of Fire.
Bigyang-pansin ang implikasyon nito sa mga tao, likas na yaman, at
O
teritoryo.
3. Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang
pananaliksik at ilahad sa klase.
C
Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase sa 4-5 pangkat.
Magsaliksik sa maaaring maging implikasyon sa tao/mamamayan,
D
likas na yaman, at teritoryo ng pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific
Ring of Fire. Pagkatapos magbigay ng sariling opinyon hinggil dito.
E
Implikasyon Pananaliksik Opinyon

Sa Tao/Mamamayan
EP
Sa Likas na Yaman
Sa Teritoryo
D
4. Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM.

5. Ipagawa ang Gawain B sa p. 104 ng LM mula sa ibinigay na Takdang
Aralin. Ilahad sa klase at magkaroon ng malayang talakayan.
6. Talakayin ang epekto ng kalagayan ng Pilipinas sa Pasipiko at iba
pang mga panganib na lugar dahil sa kalamidad.
7. Ipakita ang hazard map ng lindol, landslide, tsunami, bagyo, storm
surge, at baha. Ipasuri at ipatukoy ang mga lugar na panganib sa mga
kalamidad na ito. Talakayin ang nilalaman ng bawat hazard map at
42
ang mga paghahanda na dapat gawin gayundin ang mga ahensiya
ng pamahalaan na namamahala o responsable sa mga ganitong
pagkakataon.
8. Ipagawa ang Gawain C sa p. 105 ng LM.
Tandaan ang mga hakbang sa pagsasagawa ng sociodrama:
a. Paglalahad ng suliranin
b. Paghahanda ng pangkat
c. Pagpili sa mga magsisiganap
d. Paglalahad ng mga gawain ng aktor
e. Pagtulong sa mga mag-aaral sa magaling na pakikinig at pagsusuri
f. Pagsasadula ng sitwasyon
g. Pagsusuri at talakayan tungkol sa sitwasyon
PY
10. Ipagawa ang Gawain 4. Pagkatapos, kumuha ng kapareha. Ibahagi
ang sagot (dyad). Tumawag ng 3–4 na mag-aaral na magbabahagi ng
kanilang sagot sa klase.
Pagtataya
O
Susi sa Pagwawasto
I. 1. Pacific Ring of Fire
C
2. Phivolcs
3. Signal no. 4
4. coastal
D
5. Philippine Atmospheric, Geophysical, and Astronomical Services
Administration
E
II.
Sitwasyon Nararapat Gawin
EP
Babala ng Bagyo Bilang 3 Ang mga nasa mabababang lugar ay kailangang

lumikas sa matataas na lugar.
Lumayo sa tabing-dagat at mga lugar na malapit sa
ilog.
Tsunami Alert Level 1 Ang mga komunidad malapit sa tabing dagat ay
D
kailangang maging alerto sa posibilidad ng paglikas.

Lumilindol sa Paaralan Duck, cover, at hold
Manatili rito hanggang matapos ang pagyanig.
Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar.
Maging kalmado, huwag mag-panic.
Masyadong Malakas ang Ulan Lumikas patungo sa mataas na lugar. Maghanda ng
na Maaaring magdulot ng pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tubig,
Pagbaha damit, at gamot.
III. Maaaring magkakaiba-iba ang sagot. Tunghayan ang rubrik sa pagmamarka.
Siguraduhing naibigay ang rubrik sa pagmamarka.
Kraytirya Natatangi (4) Natutupad (3) Nalilinang (2) Nagsisimula (1)

Paksa Malinaw ang Magkakaugnay May kaugnayan Walang
pahayag at ang mga ang ilang kaugnayan ang
magkakaugnay. pahayag. pahayag sa mga pahayag
paksa. sa paksa.
Nilalaman Maganda at Maayos Hindi Hindi
maayos, may ngunit may maliwanag makahulugan
kahulugan at ilang pahayag ang simula ang mga
kaugnayan ang walang at katapusan detalye sa
PY
ang simula kaugnayan ng nabuong proyekto.
at katapusan sa hakbang proyekto.
ng hakbang/ o proyektong
proyektong ginawa.
ginawa.
O
Pagkamaka- Lubhang Makatotohanan Hindi gaanong Walang
totohanan makatotohanan ang mga makatotohanan katotohanan
ang mga hakbang na ang mga ang mga
hakbang na
C
binuo. hakbang na hakbang na
binuo. binuo. binuo.
D
ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal

E
sa Pag-unlad ng Bansa
EP
Layunin
1. Naiisa-isa ang katangiang pisikal ng bansa
2. Naiuugnay ang kahalagahan ng katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa
D
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng Bansa
Kagamitan : larawan ng mga tanawin/katangiang pisikal, mapa ng Pilipinas,
mga istrip (kartolina kung saan nakasulat ang mga katangiang
pisikal)
K to 12, AAAP4AAB-Ii-j-12; AP4AAB-Ij-13
http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx
http://www.8thingstodo.com/banaue-rice-terraces-philippines
44
https://www.google.com.ph/search?q=pagsanjan+falls
http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_the_Philippines
https://www.google.com.ph/search?q=underground+river+in+
palawan&client
http://www.trekearth.com/gallery/Asia/Philippines/Central_
Visayas/Bohol/Loboc/photo336245.htm
http://achividaryan.wordpress.com/mayon-volcano-2/
http://traveldelights.wordpress.com/2012/01/18/the-philippines-
7-107-islands-7-107-adventures/
http://www.fabulousphilippines.com/banaue.html
http://www.boracayrates.net/fridays_boracay.htm
http://reviews.visitpinas.com/203/pagsanjan-falls/
PY
http://www.philippinebeaches.net/2010/05/mount-pinatubo-and-
its-beauty-after-the-eruption/
http://lucbanhistoricalsociety.blogspot.com/2013/08/history-of-
banahaw-volcano-eruption.html
http://www.philippinen-reisen.com/amainen/index.php/places/
O
luzon-northern/benguet/baguio-city/
http://worldcometomyhome.blogspot.com/2013/08/0786-
philippines-visayas-chocolate.html
C
http://rbs.gtatravel.com/hk/promo/A4A/images/man/Tagaytay.jpg
http://billyjawboiles.wordpress.com/2014/01/20/
https://c2.staticflickr.com/8/7009/6785000709_f5b2122f34_z.jpg
http://www.hotelcaritabanten.com/foto_berita/27banana1.jpg
D
http://1.bp.blogspot.com/-fbqNtEFEEng/UkwNDW9ROxI/
AAAAAAAAAB4/zxxCg9BaM24/s1600/brp.jpg
E
Pamamaraan
A. Panimula
EP
1. Paint Me A Picture. Hatiin ang klase sa 4–5 pangkat. Bilang balik-

aral, magpa-Paint Me A Picture tungkol sa kalagayan ng Pilipinas
bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire at ibang panganib na lugar sa
bansa. Magbigay ng mga katanungan, halimbawa: Bilang bahagi ng
Pacific Ring of Fire, paano mo ilalarawan ang mga mamamayan sa mga
D
apektadong lugar?
Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang
minuto, kinakailangang lahat ng pangkat ay naka-freeze saka iisa-
isahin ng guro ang pagkakalarawan ng bawat pangkat. Ang may
pinaka-angkop na paglalarawan ang siyang makakukuha ng puntos.
Bigyang-pansin din ang mga paghahandang dapat gawin ng mga tao
kapag may paparating na kalamidad.
45
Paglinang
1. Itanong: Paano mo ilalarawan ang Pilipinas? Pabigyang-kahulugan ang
salitang arkipelago.
2. Talakayin ang mga katangiang pisikal na binanggit sa panimula
bilang 2. Bigyang-pansin ang mga kilalang anyong lupa at tubig na
nagpapasigla sa turismo ng bansa. Isa-isahin at ipatukoy ang mga
larawan habang ipinakikita o idinidikit sa pisara ang mga ito. Itanong
din ang lugar kung saan ito matatagpuan. Itanong kung gaano kahalaga
ang turismo sa bansa. Pabigyang-pansin ang datos mula sa Kagawaran
ng Turismo. Talakaying mabuti ang mga ito at iugnay sa pag-unlad ng
bansa. Gayundin ang iba pang kapakinabangan na maaaring makuha
sa lupa at tubig. Bigyang-pansin ang mga larawan.
PY
3. Itanong: Maliban sa pagkakakitaan o kabuhayan na napapakinabangan
ng ating bansa dahil sa katangiang pisikal nito, ano naman kayang
katangian ng mga Pilipino ang napaunlad nito? Magpa-role play
tungkol sa mga katangian ng mga Pilipino na napaunlad dahil sa iba’t
ibang katangiang pisikal nito. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang ugali/
O
katangiang napaunlad. Halimbawa: Pagiging matatag – dahil sa iba’t
ibang uri ng kalamidad na dumarating sa bansa.
4. Ipagawa ang Gawain A. Gumamit ng rubric para dito.
C
5. Pangkatin ang klase sa apat na grupo. Ipagawa ang isinasaad sa Gawain
B. Patnubayan ang mga bata sa pag-a-upload ng patalastas sa social
media. Gumamit ng rubrik para sa gawain.
6. Ipaisa-isa ang nilalaman ng Tandaan Mo sa LM, p. 111.
D
Pagtataya
E
Susi sa Pagwawasto
EP
I. 1. Underground River
2. Banawe Rice Terraces
3. Pagsanjan Falls
4. Mayon Volcano
5. Windmill
D
Rubric para sa Islogan
8–10 5–7 3–4 1–2

Nilalaman Ang mensahe Di gaanong Medyo magulo Walang
10 puntos ay mabisang naipakita ang ang mensahe. mensaheng
naipakita. mensahe. naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Di maganda
8 puntos napakalinaw ng malinaw ang di gaanong at malabo ang
pagkakasulat ng pagkakasulat ng malinaw ang pagkakasulat ng
mga titik. mga titik. pagkakasulat ng mga titik.
mga titik.
46
6–7 4–5 2–3 1
Kaugnayan sa May malaking Di gaanong Kaunti lamang Walang
Paksa kaugnayan naipakita ang ang kaugnayan kaugnayan
7 puntos sa paksa ang kaugnayan ng islogan sa sa paksa ang
islogan. sa paksa ang paksa. islogan.
islogan.
4–5 3 2 1
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
5 puntos malinis ang pagkakabuo. malinis ang pagkakabuo.
pagkakabuo. pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
PY
Rubric para sa Patalastas
Pamantayan 3 2 1 Iskor
O
Nilalaman/ Punung-puno Maganda ang Nagbanggit
Makatotohanan ng mga ideya at ideya ngunit hindi ng isang ideya
(2 puntos) makatotohanan makatotohanan ngunit hindi
(6)
C (4) makatotohanan
(2)
Organisasyon Napakaayos ng Maayos ang Magulo ang
(1 punto) pagkakalahad pagkakalahad pagkakalahad
D
(3) (2) (1)
Kabuuang
E
Puntos = 9
EP
II. Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pag-

unlad ng bansa. Isulat ang sagot sa nakalaang espasyo.
Kahalagahan
Katangiang Pisikal
(mga posibleng sagot)
D
Bulubundukin Nagsisilbing pananggalang sa mga parating na bagyo,

pagsasaka at pagmimina, maaari ding sa turismo
Dalampasigan Turismo, pangingisda
Bulkan Turismo, pagsasaka
Talon Turismo, hydropower
Kapatagan Pagsasaka, Pagawaan, at Komersiyo
47
Lagumang Pagsusulit
UNANG YUNIT
Sagutin ang mga tanong ayon sa hinihingi. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
I. KAALAMAN (15%)
Tukuyin ang inilalarawan sa bawat bilang. Isulat ang titik ng sagot.
1. Ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa rehiyong
Timog-silangang Asya ay ang ____________.
a. Indonesia c. Pilipinas
b. Malaysia d. Thailand
PY
2. Ang samahang politikal na itinataguyod ng tao at may layuning
tugunan ang kanilang mga pangangailangan ay tinatawag na
____________.
a. bansa c. soberanya
b. teritoryo d. pamahalaan
O
3. Ang pangkalahatang kalagayan ng panahon sa isang lugar na may
kinalaman sa atmospera, temperatura, at iba pang nakaaapekto sa
pamumuhay ng mga nilalang dito ay ____________.
a. amihan c. klima
C
b. bagyo d. monsoon
4. Ang pagsasalarawan ng hugis pang-ibabaw ng isang lugar o rehiyon sa
mapa ay tinatawag na ____________.
D
a. tropikal c. populasyon
b. arkipelago d. topograpiya
E
5. Ang mapa ng populasyon ay tinatawag ding ____________.

a. climate map c. economic map
b. physical map d. demographic map
EP
6. Batay sa sensus ng 2010, ang rehiyon na may pinakamalaking sukat at

ang may pinakamalaki ring bilang ng naninirahan ay ang ____________.
a. CAR c. ARMM
b. NCR d. CALABARZON
D
II. PROSESO/KASANAYAN (25%)

A. Gawin ang sumusunod:
7. Tingnan ang mapa ng mundo sa pahina 10 ng inyong LM. Ano ang
masasabi mo sa lawak nito kung ihahambing sa China?
8. Ano ang kaibahan ng tsunami sa storm surge?
9. Suriing muli ang hazard map ng Pilipinas sa inyong LM. Aling mga
lalawigan sa bansa ang may higit na panganib sa lindol?
10. Ano ang mga kailangang gawin kung may darating na bagyo sa
inyong lugar?
48
11. Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan.
12. Nasa timog ng Indonesia ang Pilipinas.
13. Napakalapit ng bansang India sa Pilipinas kung ihahambing sa
Taiwan.
14. Napapaligiran ng mga anyong tubig ang Pilipinas.
15. Ang Pilipinas ay nasa kanluran ng Karagatang Pasipiko.
A. Basahin ang mga pangungusap. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng dapat
na gawin ng isang batang Pilipino batay sa iyong mga natutuhan.
16. Paano nakatutulong sa pag-unlad ng pamumuhay ng mamamayan
ang mga likas na yaman ng bansa?
17. Ano ang ipinahihiwatig ng kinaroroonan ng Pilipinas sa Pacific
PY
Ring of Fire?
18. Ipaliwanag ang kahalagahan ng tao, teritoryo, pamahalaan, at
kalayaan sa pagbubuo ng isang bansa.
19. Ilarawan ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan.
20. Ipaliwanag kung paano maging handa sa pagdating ng bagyo.
O
B. Tingnan ang sumusunod na mapa. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng
pangungusap na nagsasabi ng totoo tungkol sa bansang Pilipinas batay
sa heograpiya nito.
C
E D
EP
D
49
29–40. Paggawa ng Leaflet o Brochure
Magkakaroon ng kumbensiyon tungkol sa turismo at kagandahan
ng Asya upang palakasin pa ang turismo sa mga bansa rito. Dadalo sa
kumbensiyong ito ang mga may-ari ng travel agency sa iba’t ibang bansa sa
Asya at mga kinatawan ng Kagawaran ng Turismo. Bilang isang advertiser
ng sikat na travel agency sa bansa, layunin mong ipagmalaki ang bansang
Pilipinas kaya hihikayatin mo ang iba pang may-ari ng travel agency na
isama ang Pilipinas sa Asia Tour Package na pinapatalastas nila. Gagawa ka
ng leaflet o brochure na magpapakita ng lokasyon, topograpiya, at iba pang
maipagmamalaki ng Pilipinas kasama ang klima at mga nararapat gawin o
paghandaan sa pagtungo sa bansa.
PY
Sa pagsasagawa mo ng leaflet o brochure, isaalang-alang ang nilalaman
at konsepto, presentasyon at kalinisan, at pagkamalikhain at organisasyon
ng iyong gawa.
O
C
E D
EP
D
50
Talahuluganan
– sangay ng pribado at pampublikong tanggapan/opisina.
– kataasan ng isang lugar.
– tumutukoy sa pangkat ng mga pulo, tinatawag din itong kapuluan.
PY
B
– alam.
O
bukal – anyong tubig na nagmumula sa ilalim ng lupa.
bulkan – mataas na bahaging lupa na may bunganga sa tuktok.

C
bundok – mataas na bahagi ng anyong lupa; pinakamataas na anyong lupa.
– mataas na lupa na mas mababa sa bundok; pabilog ang itaas nito.

E D
climate change – hindi pangkaraniwang pangyayari sa kalikasan na maaaring

EP
makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
– uri ng ordinansa na naglilimita ng oras ng pamamalagi sa lansangan.

D
– bahagi ng karagatan.
– banyaga/mga bagong dating sa lugar o bayan; tawag sa mga tao na

hindi Pilipino o may ibang nasyonalidad.
– pangkat ng mga delegado upang katawanin ang isang pangkat (na

pampolitika o panlipunan) sa isang kalipunan o pagtitipon.
demographic map – mapang pampopulasyon.
186
– isang ahensiya o
departamento ng pamahalaan na nangangasiwa at nag-aalaga sa kapakanan
ng kalikasan at mga likas yaman ng bansa.
– ang mga kaugalian, tradisyon, panitikan, musika,

sayaw, paniniwala at relihiyon, pamahalaan at hanapbuhay ay sumasaklaw
sa di-materyal na kultura. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa iba’t ibang
panahon.
– pagtatangi, di parehong pakikitungo.
dual citizenship – ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan

ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay muling naging
PY
mamamayang Pilipino.
O
– tagapagpaganap, tagapangasiwa.
– pagsisiyasat sa mga pook o lugar na hindi pa alam, pagsasaliksik,

at pagtuklas.
C
– naging bunga at sanhi ng mga pangyayari.
D
– bahagi ng bunganga ng ilog na tagpuan ng agos at dagat, kanal.
expatriation – Itinakwil ang kaniyang pagkamamamayan at nag-angkin ng

E
pagkamamamayan ng ibang bansa.

EP
global warming – lubhang pag-init ng atmospera dulot ng mga makabagong

makinarya na ginagamit sa mga pabrika na nagbubuga ng mga usok na
D
nagiging dahilan ng pagkasira ng ozone layer.
– bahagi ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.
hanging amihan – malamig na hanging buhat sa hilagang-silangan.
– hanging mainit buhat sa timog-kanluran.
187
hanging monsoon – paiba-ibang direksiyon ng ihip ng hangin batay sa kung
saang lokasyon mas mainit o malamig.
hazard map – mapang nagpapakita ng mga lugar na may panganib sa kalamidad

tulad ng lindol, bagyo, baha, tsunami, at pagguho ng lupa.
illegal logging – bawal at walang habas na pagputol ng mga puno
ilog – mahaba at paliko-likong anyong tubig na tumutuloy sa dagat.
PY
– pagtulad o paggaya sa mga bagay o gawi ng mga dayuhan.
– pagbabago at pag-unlad ng lugar at kapaligiran.
informal settler – sinumang naninirahan sa isang bahay o pook nang walang
O
pahintulot o hindi niya dapat tirahan.
– pagpapalabas ng tubig sa mga lupaing taniman sa pamamagitan ng

mga ginawang kanal o patubig.
C
D
J
Jus sanguinis – pagkamamamayan na naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng

E
kaniyang mga magulang o isa man sa kanila.
Jus soli – pagkamamamayan na naaayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan

EP
anuman ang pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang.

D
– taglay na abilidad o kagalingan sa pamumuno.
kalakal – bagay na ibinibenta, ipinapalit, at iniluluwas sa loob at labas ng bansa.
kalamidad – kapahamakan.
– kabuuan ng mga kondisyon na pumapaligid at nakaiimpluwensiya

sa isang organismo (Agno).
– malawak at patag na lupang sakahan; malawak na lupain na patag

at mababa.
188
– pagpapanatili ng katahimikan at kaayusan ng bansa.
– pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng

anyong tubig.
– anumang bagay o mga paglilingkod na tinatamasa dapat tamasahin

ng isang tao na naaayon sa batas; mga kapakinabangan o pribilehiyo na
tinatamasa ng bawat kasapi.
– Ito ang mga karapatang nangangalaga sa nasasakdal

sa anumang kasalanan upang mabigyan ang mga ito ng makatarungang
paglilitis.
PY
– Ito ay mga karapatang nauukol sa ugnayan ng
mamamayan sa pamahalaan.
– Ito ay mga karapatang

nakatutulong sa pangangalaga ng kapakanan at kabuhayan ng mga
mamamayan.
O
– mga karapatang nauukol sa pagtamasa ng mga mamamayan
ng kapayapaan at kaligayahan sa buhay.
C
– makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig.
D
– paglalahad ng kuro-kuro, puna, o opinyon.
– samahang pangkalakal na itinatag ng lima o higit pang kasapi na

E
ginagamitan ng puhunan ng bawat kasapi at nagbabalik ng tubo sa puhunan

o pinamili.
EP
– paraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao sa isang lugar;

nagbibigay ng pagkakakilanlan ng isang mamamayan.
D
lambak – patag na lupa sa pagitan ng mga bundok.
– anyong tubig na halos napapaligiran ng lupa.
libelo – paninirang-puri.
– pagtungo sa pangangailangan at aspirasyon ng mga

tao nang hindi kinukompormiso ang abilidad ng susunod na henerasyon na
makamit ang kanilang pangangailangan.
189
– karapatang ipinagkaloob ng Diyos sa tao upang
makapamuhay nang matiwasay at maligaya.
– mga pananim, hayop, halaman, at iba pang pinagkukunang-

yaman na makikita sa mga anyong-lupa at anyong-tubig.
– binubuo ng iba’t ibang kasapi.
– pagpapahayag ng damdamin at emosyon.
– kapahintulutan o laya sa paggawa ng anuman na nakukuha sa mga

awtoridad upang maisagawa ang isang negosyo, propesyon, o iba pang
gawain.
PY
look – bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito.
O
– isang taong nagsasaka sa bukid o bahagi ng anyong lupa.
C
makabuluhan – may saysay.
– isang taong nangingisda sa mga bahagi ng anyong tubig.

D
– matulungin sa kapuwa/walang pinipiling tutulungan.
maritime – insular; tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang bansa.

E
– matagal na pinag-iisipan ang mga plano o mga gagawin.

EP
– kinabibilangan ng mga bagay na pisikal o nakikita tulad

ng pagkain, kasuotan, tirahan, alahas, gusali, at mga kasangkapan.
medical mission – pangkat ng mga doktor, nars at iba pang volunteer na sama-
samang naglunsad ng tulong medikal lalo sa mahihirap na mamamayan.
D
– pinapangarap na maabot at mapagtagumpayan.
– pagkamakabago.
mouse deer – pilandok.
mungkahi – isang pag-aanyaya sa taong gusto mong magkaroon ng isang mabuti

at tamang gawain.
190
N
– inirereklamo.
– naiiba, nabubukod, o pambihira.
– mga dayuhan na naging mamamayang Pilipino

dahil sa proseso ng naturalisasyon.
– ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na nais

maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa korte
o hukuman.
PY
– nagbebenta ng iba-ibang produkto o serbisyo.
O
– lugar o bahagi ng Karagatang Pasipiko kung saan
nakalatag ang mga aktibong bulkan; kilala rin sa tawag na Circum-Pacific
Belt.
C
– pagbili ng produkto mula sa ibang bansa.
D
– ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa
sa mga paparating na bagyo at iba pang kondisyon o kalagayan ng panahon.
E
– epekto ng pagpuputol ng mga malalaking

punongkahoy lalo sa kabundukan.
EP
– paglilinis o paghahawan ng bahagi ng gubat o bundok sa

pamamagitan ng pagsunog.
– isang proseso ng pagyari at pagbibigay-kahulugan na

nagmumula sa kagustuhang mapaiba.
D
– pagiging kasapi o miyembro ng isang bansa ayon sa

itinatakda ng batas.
– lihim na pagpapasok o paglalabas ng mga produkto sa bansa.
– pag-unlad.
– mga antigong estruktura at kagamitan.
– dapat gawin ng isang sektor o tao para sa kaniyang sarili at para

sa kaniyang bayan.
191
pandaka pygmaea – tabios; isa sa pinakamaliit na isda sa buong mundo.
– grupo ng mga tao na may iisa at sariling kultura na tatak ng

kanilang pagkakakilanlan.
– tahimik.
– agila na kulay tsokolate at abo; matatagpuan sa Pilipinas.
– ahensya ng pamahalaan na namamahala sa mga pagkilos ng mga

bulkan sa bansa.
– kalapating may kulay pulang hugis puso sa may dibdib
PY
nito.
– pagdumi ng hangin, tubig, o kapaligiran dahil sa maling paggamit o

pag-aabuso ng mga likas na yaman.
– tumutukoy sa bilang ng mga taong naninirahan sa isang tiyak na
O
lugar.
– bagay na ipinoprodyus o nililikha ng kalikasan, industriya o sining

(Agno).
C
D
R
recycle – muling paggamit ng mga luma o patapong bagay upang mapakinaba-

E
ngan pa.
reduce – pagbabawas ng mga basura sa paligid.

EP
– pagbabagong-tatag, pagbabagong-buhay.
– tungkuling nakaatang sa isang tao o pangkat.

D
reuse – muling paggamit o pagkumpuni sa mga patapong bagay na maaari pang

pakinabangan.
– nagbibigay ng kahulugan sa mga natatanging mga pananda; simbolo.
– pinakadulong pulo sa gawing timog ng bansa.
– kalinisan, kalusugan.
192
– mga bagay o kalakal na gawa sa sariling bansa.
– proteksiyon.
– panandang nakikita sa pamamagitan ng paglalarawan.
storm surge – hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o karagatan dulot

ng malakas na hanging dala ng bagyo.
– patag na lupa sa ibabaw o itaas ng bundok.
PY
– tubig na umaagos mula sa mataas na lugar.
tarsier – mamag; matatagpuan sa Bohol.
O
– may kinalaman sa tama o tiyak na bahagi ng anumang sining o
siyensiya. C
– nararanasang init o lamig sa isang lugar.
– kaugalian na naipapasa sa salit-saling lahi.

D
– anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig.
– di pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat sa normal nitong lebel bunga

E
ng paglindol.
– mga gawain o mga bagay na dapat isagawa ng isang tao o mamamayan.

EP
D
– pinakadulong pulo sa gawing hilaga ng bansa.
193

Ap4 TG U1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ap4 TG U1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ap4 TG U1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DEPED TAMBAYAN

paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa

Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Konsultant: Florisa B. Simeon

Mga Manunulat: Ma. Corazon V. Adriano, Marian A. Caampued,

Maria Lucia L. Manalo, Jose B. Nabaza, Evelyn P. Naval

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa

YUNIT I ANG AKING BANSA ................................. 1

ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa ...................................... 1

13 Ang Pilipinas bilang Bahagi

14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal

Lagumang Pagsusulit ............................................................................. 48

Marso 25, 2014

PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)

pahalaga sapagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga

ANG BANSANG PILIPINAS

C. Ang Katangiang Pisikal ng

11. Nakabubuo ng plano na

6. Nasusuri ang mga paglilingkod ng MISOSA Lesson

7. Nasusuri ang tungkulin ng

pagsulong ng bansa ang

3. Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa

Sanggunian : Learner’s Material, p. 2–7

4. Iugnay ang mga sagot sa aralin.

1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,

Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.

1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.

namamahala, at may teritoryo.

8–10 5–7 3–4 1–2

Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin

ang mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.

ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

c. Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?

Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

Mga Pangunahing Direksiyon

Mga Pangalawang Direksiyon

Paracel Islands Dagat Pilipinas

Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:

Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.

Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita

Taiwan hilaga lapis

Indonesia timog papel

Paracel Islands hilagang kanluran pambura

ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas

at kaniyang mga kamag-anak o

kamag-anak o kaibigang nakatira

silang malaman o matalunton

Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.

Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.

Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,

Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng

Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.

Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili

III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod:

1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima.