ispesipikong pangyayaring naganap

MODYUL 2: sa kasaysayan.
ARALIN 1: Globalisasyon: Ang huling pananaw o perspektibo
Konsepto at Perspektibo ay nagsasaad na ang globalisasyon
Ang globalisasyon ay proseso ng ay penomenong nagsimula sa
mabilisang pagdaloy o paggalaw ng kalagitnaan ng ika-20 siglo.
mga tao, bagay, impormasyon at
produkto sa iba’t ibang direksiyon na
nararanasan sa iba’t ibang panig ng Tatlo sa mga pagbabagong
daigdig. (Ritzer, 2011) Sinasalamin naganap sa panahong ito ang
nito ang makabagong mekanismo sinasabing may tuwirang
upang higit na mapabilis ng tao ang kinalaman sa pag-usbong ng
ugnayan sa bawat isa. globalisasyon:

Perspektibo at Pananaw 1. Pag-usbong ng Estados Unidos

bilang global power matapos ang
Una ay ang paniniwalang ang Ikalawang Digmaang
‘globalisasyon’ ay taal o nakaugat sa Pandaigdig.
bawat isa. Ayon kay Nayan Chanda 2. Paglitaw ng mga multinational at
(2007), manipestasyon ito ng transnational corporations
paghahangad ng tao sa maalwan o (MNcs and TNCs)
maayos na pamumuhay na nagtulak 3. Pagbagsak ng Soviet Union at
sa kaniyang makipagkalakalan, ang pagtatapos ng Cold War
magpakalat ng pananampalataya,
mandigma’t manakop at maging GLOBALISASYONG EKONOMIKO
adbenturero o manlalakbay. - Sentro sa isyung globalisasyon
Ang pangalawang pananaw o ang ekonomiya na umiinog sa
perkspektibo ay nagsasabi na ang kalakalan ng mga produkto at
globalisasyon ay isang mahabang serbisyo.
siklo (cycle) ng pagbabago. Ayon kay Multinational at Transnational
Scholte (2005), maraming Companies
‘globalisasyon’ na ang dumaan sa
mga nakalipas na panahon at ang - Kilala ang mga ito bilang
kasalukuyang globalisasyon ay multinational companies (MNCs)
makabago at higit na mataas na anyo at transnational companies
na maaaring magtapos sa hinaharap. (TNCs).
- Ayon sa United Nations
Ang pangatlong pananaw ng Commission on Transnational
globalisasyon ay naniniwalang may Corporations and Investment,
anim na ‘wave’ o epoch o panahon na ang TNC ay tumutukoy sa mga
siyang binigyang-diin ni Therborn kompanya o negosyong
(2005). nagtatatag ng pasilidad sa ibang
Hawig ng ikaapat na pananaw ang bansa.
ikatlo. Ayon dito, ang simula ng - Samantala, ang MNC ay ang
globalisasyon ay mauugat sa pangkalahatang katawagan na
tumutukoy sa mga
namumuhunang kompanya sa
 ibang bansa ngunit ang mga OFW Bilang Manipestasyon ng
produkto o serbisyong Globalisasyon
ipinagbibili ay hindi nakabatay sa
- Kung mayroon mang isang
pangangailangang lokal ng
buhay na manipestasyon ng
pamilihan.
globalisasyon sa ating bansa, ito
Outsourcing ay ang mga manggagawang
Pilipino na nangingibang-bayan
- Tumutukoy ang outsourcing sa
upang magtrabaho o
pagkuha ng isang kompanya ng
maghanapbuhay.
serbisyo mula sa isang
kompanya na may kaukulang GLOBALISASYONG
bayad. TEKNOLOHIKAL AT SOSYO-
KULTURAL
Offshoring
- Mabilis na tinangkilik ng mga
- Pagkuha ng serbisyo ng isang
mamamayan sa developing
kompanya mula sa ibang bansa
countries ang pagggamit ng
na naniningil ng mas mababang
cellular phones o mobile phone
bayad.
na nagsimula sa mauunlad na
Nearshoring bansa. Partikular dito ang mga
- Tumutukoy sa pagkuha ng bansang tulad ng Pilipinas,
serbisyo mula sa kompanya sa Bangladesh at India.
kalapit na bansa. GLOBALISASYONG POLITIKAL
Onshoring - Globalisasyong politikal na
- Tinatawag ding domestic maituturing ang mabilisang
outsourcing na ugnayan sa pagitan ng
nangangahulugan ng pagkuha mgabansa, samahang rehiyunal
ng serbisyo sa isang at maging ng pandaigdigang
kompanyang mula din sa loob ng organisasyon na kinakatawan ng
bansa na nagbubunga ng higit kani-kanilang pamahalaan
na mababang gastusin sa Pagharap sa Hamon ng
operasyon Globalisasyon
- Guarded Globalization -
 Ayon sa Tholons, isang Pakikialam ng pamahalaan sa
investment advisory firm, sa kalakalang panlabas na
kanilang Top 100 Outsourcing naglalayong hikayatin ang mga
Destinations for 2016, ang lokal na namumuhunan at
Manila ay pangalawa sa mga bigyang- proteksiyon ang mga
siyudad sa buong mundo (sunod ito upang makasabay sa
sa Bangalore, India) na kompetisyon laban sa
destinasyon ng BPO. malalaking dayuhang
negosyante
- Patas o Pantay na Kalakalan
(Fair Trade) - Ayon sa
International Fair Trade
 Association (IFTA), ito ay - Palakasin ang laging bukas na
tumutukoy sa pangangalaga sa pagpupulong sa pagitan ng
panlipunan, pang-ekonomiko at pamahalaan, mga
pampolitikal na kalagayan ng manggagawa, at kompanya sa
maliliit na namumuhunan. pamamagitan ng paglikha ng
- Pagtulong sa ‘Bottom Billion’ - mga collective bargaining unit.
Binigyang-diin ni Paul Collier
Kalagayan ng mga Manggagawa
(2007) na kung mayroon mang
sa iba’t ibang Sektor
dapat bigyang-pansin sa
suliraning pang-ekonomiyang A. Sektor ng Agrikultura
kinahaharap ang daigdig, ito ay - Pagkonbert ng mga lupang
ang isang bilyong sakahan upang patayuan ng
pinakamahihirap mula sa mga mga subdibisyon, malls, at iba
bansa sa Asya lalo’t higit sa pang gusaling pangkomersiyo
Africa. para sa mga pabrika, pagawaan,
at bagsakan ng mga produkto
mula sa TNCs.
ARALIN 2: Mga Isyu sa Paggawa B. Sektor ng Industriya
- Isa sa mga halimbawa ng
Apat na Haligi para sa Isang
industriya na naapektuhan ng
Disente at Marangal na Paggawa
globalisasyon ay ang malayang
(DOLE, 2016)
pagpapasok ng mga kompanya
1. Employment Pillar at mamumuhunan sa industriya
- Tiyakin ang paglikha ng mga ng konstruksiyon,
sustenableng trabaho, malaya at telecommunikasyon, beverages,
pantay na oportunidad sa mining, at enerhiya na kung saan
paggawa, at maayos na karamihan sa mga kaugnay na
workplace para sa mga industriya ay pagmamay-ari ng
manggawa. ibang bansa.
2. Worker’s Rights Pillar C. Sektor ng Serbisyo
- Naglalayong palakasin at - Masasabing may
siguruhin ang paglikha ng mga pinakamalaking bahagdan na
batas para sa paggawa at maraming naempleyong
matapat na pagpapatupad ng manggagawa sa loob ng
mga karapatan ng mga nakalipas na sampung taon
manggagawa. (DOLE, 2006-2016).
3. Social Protection Pillar
Iskemang Subcontracting
- Hikayatin ang mga kompanya,
pamahalaan, at mga sangkot sa - Tumutukoy sa kaayusan sa
paggawa na lumikha ng mga paggawa kung saan ang
mekanismo para sa proteksyon kompanya (principal) ay
ng manggagawa, katanggap- komukontrata ng isang ahensiya
tanggap na pasahod, at o indibidwal na subcontractor
oportunidad upang gawin ang isang trabaho
4. Social Dialogue Pillar o serbisyo sa isang takdang
panahon.
May dalawang umiiral na anyo ng - Isinunod dito ang pagsasabatas
subcontracting ito ay ang: ng RA 5490 – para itayo ang
Bataan Export Processing Zone
 Labor-only Contracting - kung
(BEPZ), at iba pang Economic
saan ang subcontractor ay
Processing Zone (EPZ) bilang
walang sapat na puhunan upang
show case ng malayang
gawin ang trabaho o serbisyo at
kalakalan.
ang pinasok niyang
- Isinabatas ang Omnibus
manggagawa ay may direktang
Investment Act of 1987 at
kinalaman sa mga gawain ng
Foreign Investment Act of
kompaya.
1991 na batas na nagpapatibay
 Job-contracting - ang
sa mga patakarang neo-liberal.
subcontrator ay may sapat na
- Sinusugan noong Marso 2, 1989
puhunan para maisagawa ang
ang Labor Code - (PD 442) ni
trabaho at mga gawain ng mga
dating Pangulong Marcos na
manggagawang ipinasok ng
kilala ngayong RA 6715
subcontractor.
(Herrera Law) na isinulong ni
Unemployment at dating Senator Ernesto Herrera
Underemployment - Isusunod na ng gobyerno ang
- ang paglaki ng bilang ng mga mga patakarang magpapalakas
job-mismatch dahil sa hindi ng flexible labor gaya ng
nakakasabay ang mga college Department Order No. 10 ng
graduate sa demand na Department of Labor and
kasanayan at kakayahan na Employment (DOLE), sa
entry requirement ng mga panahon ng Adminitrasyong
kompanya sa bansa. Ramos at Department Order
18-02 ng DOLE sa panahon
“Mura at Flexible Labor” naman ng Administrasyong
- Ito ay isang paraan ng mga Arroyo.
kapitalista o mamumuhunan - Department Order 10 -
upang palakihin ang kanilang maaaring ipakontrata ang mga
kinikita at tinutubo sa trabahong hindi kayang
pamamagitan ng pagpapatupad gampanan ng mga regular na
ng mababang pagpapasahod at manggagawa.
paglimita sa panahon ng - Department Order 18-02 -
paggawa ng mga manggagawa. isinaad dito ang pagbabawal ng
- Sa panahon ng rehimeng pagpapakontrata ng mga
Marcos, pinagtibay ang trabaho at gawaing
Presidential Decree (PD) 442 o makakaapekto sa mga
Labor Code bilang patakarang manggagawang regular na
pinaghanguan ng flexible labor. magreresulta sa pagbabawas sa
- Nauna rito na isinabatas ang kanila at ng kanilang oras o araw
Investment Incentive Act of ng paggawa.
1967 para ilunsad ang malayang - Ang Department Order 18-A ng
kalakalan at pamumuhunan sa DOLE taong 2011 ay naghayag
ilalim ng patakarang neo-liberal
 ng patakaran ng pamahalaan Migration Transition
laban sa pagpapakontrata.
- Nagaganap kapag ang
nakasanayang bansang
pinagmumulan ng mga
ARALIN 3: Migrasyon
nandarayuhan ay nagiging
- Ang migrasyon ay tumutukoy sa destinasyon na rin ng mga
proseso ng pag-alis o paglipat manggagawa at refugees mula
mula sa isang lugar o teritoryong sa iba’t ibang bansa.
politikal patungo sa iba pa
GLOSARYO NG MODYUL 2
maging ito man ay
pansamantala o permanente. Globalisasyon- proseso ng
- Ang flow ay tumutukoy sa dami mabilisang pagdaloy o paggalaw ng
o bilang ng mga nandarayuhang mga tao, bagay, impormasyon at
pumapasok sa isang bansa sa produkto sa iba’t ibang direksyon
isang takdang panahon na
Iskemang Subcontracting - Ito ay
kadalasan ay kada taon.
pagkuha ng isang kompanya sa isang
- Ang stock ay ang bilang ng
ahensiya o indibidwal na
nandayuhan na naninirahan o
subcontractor upang gawin ang isang
nananatili sa bansang nilipatan.
trabaho o serbisyo sa isang takdang
Uri ng migrasyon panahon.
1. Ang irregular migrants ay ang Migrasyon – tumutukoy sa proseso
mga mamamayan na nagtungo ng pag-alis o paglipat mula sa isang
sa ibang bansa na hindi lugar o teritoryong politikal patungo sa
dokumentado, walang permit iba pa maging ito man ay
para magtrabaho at sinasabing pansamantala o permanente.
overstaying sa bansang
MNC- multinational corporations
pinuntahan.
2. Temporary migrants naman Mura at Flexible Labor - Ito ay
ang tawag sa mga mamamayan paraan ng mga mamumuhunan na
na nagtungo sa ibang bansa na palakihin ang kanilang kinikita at
may kaukulang permiso at tinutubo sa pamamagitan ng
papeles upang magtrabaho at pagpapatupad na mababang pasahod
manirahan nang may takdang at paglilimita sa panahon ng paggawa
panahon. ng mga manggagawa.
3. Ang permanent migrants ay Netizen- ang terminong ginagamit sa
mga overseas Filipinos na ang mga taong aktibong nakikilahok sa
layunin sa pagtungo sa ibang usaping panlipunan maging ito man ay
bansa ay hindi lamang trabaho politikal, ekonomikal o sosyo-kultural
kundi ang permanenteng gamit ang internet bilang midyum ng
paninirahan sa piniling bansa pagpapahayag
kaya naman kalakip dito ang
pagpapalit ng Outsourcing- paglipat ng gawain ng
pagkamamamayan o citizenship isang kompanya tungo sa ibang
kompanya na ang pangunahing
dahilan ay mapagaan ang gawain
upang mapagtuunan ng pansin ang gawain na itinatakda ng lipunan para
higit na magpapalaki ng kanilang kita. sa mga babae at lalaki.
Perennial institutions - matatandang Ang bansang Saudi Arabia lamang
institusyong nananatili pa rin sa sa mga bansa sa mundo ang hindi
kasalukuyan tulad ng pamilya, nagpapahintulot sa kababaihan na
simbahan, pamahalaan at paaralan magmaneho ng sasakyan.
dahil sa mahahalagang gampanin nito
Si Aziza Al Yousef ay nakulong
sa lipunan
matapos lumabag sa Women Driving
PLEP – Philippine Labor and Ban sa Saudi Arabia.
Employment Plan, binuo ng
Oryentasyong Seksuwal
Department of Labor and Employment
o DOLE upang ilatag ang mga - Ayon sa GALANG Yogyakarta,
pagtataya sa kalagayan ng paggawa ang oryentasyong seksuwal
sa bansa sa nakalipas at sa mga (sexual orientation) ay
susunod pa na mga taon. tumutukoy sa kakayahan ng
isang tao na makaranas ng
Prosumers - tawag sa taong
malalim na atraksiyong
kumokunsumo ng isang produkto o
apeksyonal, emosyonal,
serbisyo maging ito man ay bagay o
sekswal; at ng malalim na
ideya habang nagpo-produce ng
pakikipagrelasyon sa taong ang
bagong ideya
kasarian ay maaaring katulad ng
Subsidiya- tulong ng pamahalaan sa sa kanya, iba sa kanya, o
mga na miyembro ng lipunan sa kasariang higit sa isa.
anyong pinansyal at serbisyo. - Ang pagkakakilanlang
pangkasarian (gender identity)
Self - employed without any paid
ay kinikilala bilang malalim na
employee – tumutukoy sa trabahong
damdamin at personal na
para-paraan o sa sinasabing
karanasang pangkasarian ng
vulnerable employment.
isang tao, na maaaring
TNC- transnational corporations nakatugma o hindi nakatugma
Unpaid family labor – uri ng sa sex niya nang siya’y
paggawa na nagaganap sa pagitan ng ipanganak, kabilang ang
mga miyembro na hindi palagian ang personal na pagtuturing niya sa
sahod o sweldo (DOLE) sariling katawan
 Heterosexual – mga taong
nagkakanasang seksuwal sa
MODYUL 3: MGA ISYU AT miyembro ng kabilang kasarian,
HAMONG PANGKASARIAN mga lalaki na ang gustong
makatalik ay babae at mga
Ang sex ay tumutukoy sa biyolohikal
babaeng gusto naman ay lalaki
at pisyolohikal na katangian na
 Homosexual – mga
nagtatakda ng pagkakaiba ng babae
nagkakaroon ng seksuwal na
sa lalaki.
pagnanasa sa mga taong
Ang gender naman ay tumutukoy sa nabibilang sa katulad na
mga panlipunang gampanin, kilos, at kasarian, mga lalaking mas
 gustong lalaki ang makakatalik naglalayon o nagiging sanhi ng hindi
at mga babaeng mas gusto ang pagkilala, paggalang, at pagtamasa
babae bilang sekswal na ng lahat ng kasarian ng kanilang mga
kapareha karapatan o kalayaan.
 Lesbian (tomboy) - sila ang Ang bansang Uganda ay nagpasa ng
mga babae na ang kilos at batas na “Anti-Homosexuality Act of
damdamin ay panlalaki; mga 2014” na nagsasaad na ang same-
babaeng may pusong lalaki at sex relations at marriages ay
umiibig sa kapwa babae maaaring parusahan ng
(tinatawag sa ibang bahagi ng panghabambuhay na pagkabilanggo.
Pilipinas na tibo at tomboy)
 Gay (bakla) - mga lalaking Ang CEDAW ay ang Convention on
nakararamdam ng atraksyon sa the Elimination of All Forms of
kanilang kapwa lalaki; may iilang Discrimination Against Women. Ito
bakla ang nagdadamit at ang kauna-unahan at tanging
kumikilos na parang babae internasyunal na kasunduan na
(tinatawag sa ibang bahagi ng komprehensibong tumatalakay sa
Pilipinas na; bakla, beki, at karapatan ng kababaihan hindi
bayot). lamang sa sibil at politikal na larangan
 Bisexual - mga taong kundi gayundin sa aspetong kultural,
nakararamdam ng atraksyon sa pang-ekonomiya, panlipunan at
dalawang kasarian pampamilya.
 Asexual – mga taong walang Ang Anti-Violence Against Women
nararamdamang atraksiyong and Their Children Act ay isang
seksuwal sa anumang kasarian batas na nagsasaad ng mga
 Transgender -kung ang isang karahasan laban sa kababaihan at
tao ay nakararamdam na siya ay kanilang mga anak, nagbibigay ng
nabubuhay sa maling katawan, lunas at proteksiyon sa mga biktima
ang kaniyang pag-iisip at ang nito, at nagtatalaga ng mga kaukulang
pangangatawan ay hindi parusa sa mga lumalabag dito.
magkatugma, siya ay maaaring
Ang Magna Carta for Women ay
may transgender na katauhan
isinabatas noong Hulyo 8, 2008 upang
Noong Setyembre 21, 2003, itinatag alisin ang lahat ng uri ng
ni Danton Remoto, propesor sa diskriminasiyon laban sa kababaihan
Ateneo de Manila University, ang at sa halip ay itaguyod ang
political na partido na Ang Ladlad. pagkakapantay-pantay ng mga babae
at lalaki sa lahat ng bagay.
Ang Female Genital Mutilation o
FGM ay isang proseso ng pagbabago Marginalized Women ay ang mga
sa ari ng kababaihan (bata o matanda) babaeng mahirap o nasa di panatag
nang walang anumang benepisyong na kalagayan. Sila ang mga wala o
medikal. may limitadong kakayahan namatamo
ang mga batayang pangangailangan
Ang diskriminasyon ay ang
at serbisyo.
anumang pag-uuri, eksklusyon, o
restriksyon batay sa kasarian na
Women in Especially Difficult MODYUL 4: MGA ISYU AT HAMON
Circumstances ay ang mga babaeng SA PAGKAMAMAMAYAN
nasa mapanganib na kalagayan o
ARALIN 1: Pagkamamamayan:
masikip na katayuan tulad ng biktima
Konsepto at Katuturan
ng pang-aabuso at karahasan at
armadong sigalot, mga biktima ng  Ayon kay Murray Clark Havens
prostitusyon, “illegal recruitment”, (1981), ang citizenship ay
“human trafficking” at mga babaeng ugnayan ng isang indibiduwal at
nakakulong. ng estado. Ito ay tumutukoy sa
pagiging miyembro ng isang
Ang HeForShe.org ay isang pinag-
indibiduwal sa isang estado kung
isang kampanya ng UN Women para
saan bilang isang citizen, siya ay
sa pagakakapantay-pantay ng
ginawaran ng mga karapatan at
kasarian.
tungkulin.
Queer o Questioning - mga taong  Ayon kay Yeban (2004), ang
hindi pa tiyak o hindi pa sigurado ang isang responsableng
kanilang sekswal na pagkakakilanlan. mamamayan ay inaasahang
makabayan, may pagmamahal
Babaylan – Isang lider-ispiritwal na
sa kapuwa, may respeto sa
may tungkuling panrelihiyon at
karapatang pantao, may
maihahalintulad sa mga sinaunang
pagpupunyagi sa mga bayani,
priestess at shaman.
gagap ang mga karapatan at
GABRIELA (General Assembly tungkulin bilang mamamayan,
Binding Women for Reforms may disiplina sa sarili, at may
Integrity, Leadership and Action) – kritikal at malikhaing pag-iisip.
Isang samahan sa Pilipinas na laban  Naglahad ang abogadong si
sa iba’t ibang porma ng karahasang Alex Lacson ng labindalawang
nararanasan ng kababaihan na gawaing maaaring
tinaguriang bilang Seven Deadly Sins makatulong sa ating bansa.
Against Women. Ang mga gawaing ito ay
LGBTQ - Isang inisyal na tumutukoy maituturing na mga simpleng
sa lesbiyan, bakla, bi-sexual, hakbangin na maaaring gawin
transgender, at mga di tiyak. ng bawat isa sa atin.

Purdah – Pagsasagawa ng mga ARALIN 2: Mga Karapatang Pantao

Muslim at ilang Hindu sa India ng  “Cyrus Cylinder.” Tinagurian
pagtatabing ng tela sa kababaihan ito bilang “world’s first charter
upang maitago ang kanilang mukha at of human rights.”
maging ang hubog ng kanilang  Noong 1215, sapilitang lumagda
katawan. si John I, Hari ng England, sa
Magna Carta, isang
dokumentong naglalahad ng
ilang karapatan ng mga taga-
England.
 Noong 1628 sa England,
ipinasa ang Petition of Right na
 naglalaman ng mga karapatan Malugod na tinanggap ng UN General
tulad nang hindi pagpataw ng Assembly ang UDHR noong
buwis nang walang pahintulot ng Disyembre 10, 1948 at binansagan ito
Parliament, pagbawal sa bilang “International Magna Carta
pagkulong nang walang sapat for all Mankind.”
na dahilan, at hindi pagdeklara
Ang Katipunan ng mga Karapatan o
ng batas militar sa panahon ng
Bill of Rights ng Konstitusyon ng
kapayapaan.
ating bansa ay listahan ng mga
 Noong 1787, inaprubahan ng
pinagsama-samang karapatan ng
United States Congress ang
bawat tao mula sa dating konstitusyon
Saligang-batas ng kanilang
at karagdagang karapatan ng mga
bansa.Sa dokumentong ito,
indibiduwal na nakapaloob sa
nakapaloob ang Bill of Rights
Seksyon 8, 11, 12, 13, 18 (1), at 19.
na ipinatupad noong Disyembre
15, 1791. Ito ang nagbigay- Ayon sa aklat ni De Leon, et.al
proteksiyon sa mga karapatang (2014), may tatlong uri ng mga
pantao ng lahat ng mamamayan karapatan ng bawat mamamayan sa
at maging ang iba pang taong isang demokratikong bansa.
nanirahan sa bansa. Uri ng mga Karapatan
 Noong 1864, isinagawa ang
pagpupulong ng labing-anim na 1. Natural - Mga karapatang taglay
Europeong bansa at ilang ng bawat tao kahit hindi
estado ng United States sa ipagkaloob ng Estado.
Geneva, Switzerland. Kinilala ito 2. Constitutional Rights - Mga
bilang The First Geneva karapatang ipinagkaloob at
Convention na may layuning pinanga-ngalagaan ng Estado.
isaalang-alang ang pag-alaga sa  Karapatang Politikal –
mga nasugatan at may sakit na Kapangyarihan ng
sundalo nang walang anumang mamamayan na
diskriminasyon. makilahok, tuwiran man o
 Noong 1948, itinatag ng United hindi, sa pagtatag at
Nations ang Human Rights pangangasiwa ng
Commission sa pangunguna ni pamahalaan.
Eleanor Roosevelt, asawa ng  Karapatang Sibil – mga
yumaong Pangulong Franklin karapatan na titiyak sa mga
Roosevelt ng United States. pribadong indibidwal na
maging kasiya-siya ang
Ang Universal Declaration of kanilang pamumuhay sa
Human Rights (UDHR) ay isa sa paraang nais nang hindi
mahalagang dokumentong lumalabag sa batas.
naglalahad ng mga karapatang  Karapatang Sosyo-
pantao ng bawat indibiduwalna may ekonomik – mga karapatan
kaugnayan sa bawat aspekto ng na sisiguro sa katiwasayan ng
buhay ng tao. buhay at pang-ekonomikong
kalagayan ng mga indibiduwal.
Itinatatag ang United Nations noong
Oktubre 24, 1945
  Karapatan ng akusado – pakikipaglaban para sa karapatang
mga karapatan na pantao sa Asya. Layunin ng
magbibigay-proteksyon sa samahang ito ang magkaroon ng higit
indibidwal na inakusahan na kamalayan tungkol sa karapatang
sa anomang krimen. pantao at pagsasakatuparan nito sa
buong Asya.
3. Statutory - Mga karapatang
African Commission on Human and
kaloob ng binuong batas at
People’s Rights – Ito ay isang quasi-
maaaring alisin sa pamamagitan
judicial body na pinasinayaan noong
ng panibagong batas
1987 sa Ethiopia. Layon nitong
Mga Organisasyong Nagtataguyod proteksiyonan at itaguyod ang
sa Karapatang Pantao karapatan ng mga tao at magbigay ng
interpretasyon sa African Charter on
NGO o nongovernmental
Human and People’s Rights.
organization kung saan
pinangungunahan ng mga Sa Pilipinas, ang Commission on
karaniwang mamamayan at hindi ng Human Rights (CHR) ang may
mga opisyal ng pamahalaan ang mga pangunahing tungkulin na
samahang ito. pangalagaan ang mga karapatang
pantao ng mga mamamayan.
Amnesty International – ito ay isang
pandaigdigang kilusan na may kasapi Philippine Alliance of Human
at tagasuportang umaabot sa mahigit Rights Advocates (PAHRA) –
pitong milyong katao. Pangunahing itinatag ang alyansang ito noong 1986
adhikain nito ang magsagawa ng at nilahukan ng mahigit sa 100
pagsasaliksik at kampanya laban sa organisasyon mula sa iba’t ibang
pang-aabuso ng mga karapatang bahagi ng bansa. Nilalayon ng
pantao sa buong daigdig. PAHRA na itaguyod, pangalagaan, at
isakatauparan ang tunay na
Human Rights Action Center
(HRAC) – Itinatag ito ni Jack Healey Philippine Human Rights
na isang kilalang human rights activist. Information Center (Phil Rights) –
Naging tagapagtaguyod ito ng mga isang organisasyon na nakarehistro
karapatang pantao sa buong daigdig sa SEC simula pa noong 1994.
at nagsilbing-boses ng mga walang Konektado ito sa United Nations
boses at tagapagtaguyod ng Department of Public Information
karapatang pantao sa buong daigdig. (UNDPI) at sa UN Economic and
Social Council.
Global Rights –Pangunahing layunin
ng pandaigdigang samahang ito na KARAPATAN: Alliance for the
itaguyod at pangalagaan ang Advancement of People’s Rights –
karapatan ng mga taong walang ito ay alyansa ng mga indibidwal,
gaanong boses sa lipunan at organisasyon, at grupo na itinatag
pamahalaan. noong 1995. Itinataguyod at
pinangangalagaan nito ang mga
Asian Human Rights Commission
karapatang pantao sa Pilipinas.
(AHRC) – Itinatag ito noong 1984 ng
mga tanyag na grupong aktibo sa
Free Legal Assistance Group  FUNDANGOs (Funding-
(FLAG) – ito ay isang pambansang Agency NGOs) – nagbibigay ng
grupo ng mga human rights lawyer na tulong pinansiyal sa mga
nagtataguyod at nangangalaga ng people’s organization para
mga karapatang pantao. tumulong sa mga
nangangailangan
Task Force Detainees of the
 DJANGOs (Development,
Philippines (TFDP) – Itinatag ito
justice, and advocacy NGOs) –
noong 1974. Sinimulan ito na may
Nagbibigay suporta sa mga
adhikaing matulungan ang mga
komunidad sa pamamagitan ng
political prisoner.
pagbibigay ng ligal at medikal na
mga serbisyo
Mga Karapatan ng Bata  PACO (Professional,
academic, and civic
Ayon sa United Nations Convention organizations) – binubuo ng
on the Rights of the Child (UNCRC), mga propesyonal at ng mga
tumutukoy ang children’s rights o galing sa sektor ng akademiya
mga karapatan ng mga bata sa mga  GRIPO (Government-run and
karapatang pantao ng mga inititated POs) – mga POs na
indibiduwal na may gulang na 17 at binuo ng pamahalaan
pababa, maliban sa mga bansang  GUAPO (Genuine,
may sariling batas sa pagtukoy ng autonomous POs) – ito ay mga
“legal age” ng mamamayan nito. POs na itinayo mula sa inisyatibo
ng mamamayan at hindi ng
pamahalaan
ARALIN 3: Politikal na Pakikilahok
Ang NAC-FAR naman o Nationwide
 Sa katunayan, ayon sa Artikulo
Coalition of Fisherfolk for Aquatic
II, Seksiyon 1 ng ating
Reform, isang alyansa ng walong
Saligang-batas, “Ang Pilipinas
samahang pangmangingisda, ay
ay isang Estadong republikano
nakipaglaban para sa pagkakaroon ng
at demokratiko. Ang ganap na
Comprehensive Fisheries Reform
kapangyarihan ay angkin ng
Code.
sambayanan at nagmumula sa
kanila ang lahat ng mga Ang Corruptions Perception Index
awtoridad na pampamahalaan.” ay naglalaman ng pananaw ng mga
 Ang civil society ay binubuo ng eksperto tungkol sa lawak ng
mga mamamayang nakikilahok katiwalian sa isang bansa.
sa mga kilos protesta, lipunang Participatory Governance – ay isang
pagkilos, at mga Non- mahalagang paraan ng mamamayan
Governmental para maisakatuparan ang ating
Organizations/People’s iginigiit na pagbabago sa
Organizations. pamahalaan.
 TANGOs (Traditional NGOs) –
nagsasagawa ng mga proyekto Progressive development
para sa mahihirap perspective – tumutukoy itosa
paniniwalang kayang mabago ang
mga lumang sistema ng pamahalaan Global Corruption Barometer –
para sa ikabubuti ng mamamayan. kaisa-isang pandaigdigang survey na
nagtatanong sa opinyon ng mga tao
Functional partnerships – Walang
tungkol sa katiwalian sa kanilang
monopolyo ang lokal na pamahalaan
bansa
lalo na ang mga opisyal nito sa
pagbuo ng mga programa para sa Good Governance – proseso kung
mamamayan ng lungsod. saan ang mga pampublikong
institusyon ay naghahatid ng
People’s Participation – Kinikilala
kapakanang pampubliko,
nito ang napakahalagang papel ng
nangangasiwa sa pag-aaring yaman
mamamayan sa pamamahala.
ng publiko at tinitiyak na
mapangalagaan ang mga karapatang
GLOSARYO NG MODYUL 4 pantao, maging malaya sa pang-
aabuso at korapsyon, at may
Civil Society – isang sektor ng pagpapahalaga sa rule of law
lipunang hiwalay sa Estado. Binubuo
ito ng mamamayang nakikilahok sa Korapsyon – o katiwalian sa
mga kilos-protesta, lipunang pagkilos, paggamit sa posisyon sa pamahalaan
at mga Non-Governmental upang palaganapin ang pansariling
Organization/ People’s Organization interes

Corruption Perception Index – isang Karapatang sosyal – ang mga

panukat na naglalaman ng pananaw karapatang panlipunan o sosyal at
ng mga eksperto tungkol sa lawak ng ekonomiko ay yaong ipinagkakaloob
katiwalian sa isang bansa upang matiyak ang kapakanan at
seguridad ng tao. Ang karapatang
Democracy Index – isang panukat na mag-asawa, maghanapbuhay at
binuo ng Economist Intelligence Unit magmana ng mga ari-arian ay ilan sa
na tumutukoy sa kalagayan ng mga halimbawa nito
demokrasya sa 167 bansa sa buong
mundo Magna Carta – dokumentong
nilagdaan ni Haring John I ng England
Ekspatrasiyon – kusang loob na noong 1215 na naglalaman ng ilang
pagtatakwil ng pagkamamamayan. karapatan ng mga taga-England at
Hindi maaaring gawin sa panahon ng naglimita sa kapangyarihan ng hari ng
digmaan England
Estado – isang malayang lupon ng Mamamayan – pinakamahalagang
mga tao na permanenteng elemento ng estado. Ang mga tao ang
sumasakop sa isang tiyak na teritoryo, namamahala at nagsasagawa ng mga
may panloob at panlabas na gawain ng estado. Kung walang
soberanya, at may matatag na mamamayan, hindi magkakaroon ng
pamahalaang namamahala sa mga isang estado
mamamayan nito
Naturalisasyon – prosesong
pinagdaraanan ng isang dayuhang
nagnanais maging mamamayan ng
isang estado
Non-Governmental Organization mamamayan upang maging matibay
(NGO) – isang uri ng boluntaryong ang pagkakabuklod ng sambayanan
organisasyong naglalayong magbigay
ng suporta sa mga programa ng mga
People’s Organization
Pagkamamamayan – (citizenship)
pagiging miyembro ng isang
samahang pampolitika at may
karapatang sibil at political
Participatory Governance - isang uri
ng pansibikong pakikilahok kung saan
ang mga ordinaryong mamamayan ay
katuwang ng pamahalaan sa
pagbalangkas at pagpapatupad ng
mga solusyon sa suliranin ng bayan
Participatory Budgeting – proseso
kung saan magkasamang
babalangkasin ng pamahalaan at ng
mamamayan ang budget ng yunit ng
pamahalaan
People’s Organization (PO) – isang
uri ng boluntaryong organisasyong
naglalayong isulong ang interes o
kapakanan ng sektor na
kinabibilangan ng mga miyembro
Polis – tawag sa mga lungsod-estado
ng sinaunang Greece na binubuo ng
mga citizen na limitado lamang sa
kalalakihan
Porto Alegre – lungsod sa Brazil na
nagpasimula ng participatory
governance
Repatrasiyon – kusang loob na
pagbabalik sa dating
pagkamamamayan
Saligang-batas – isang katipunan ng
mga pangunahing simulain,
pamantayan at doktrinang dapat
sundin ng mga mamamayan.
Nakasaad dito ang mga
kapangyarihan ng pamahalaan at ang
mga karapatan at tungkulin ng mga