Reco 1
Reco 1
Reco 1
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Modyul para sa Mag-aaral
Modyul 14 – Quarter 4:
ANG KAHALAGAHAN NG MABUTING PAGPAPASYA SA URI
NG BUHAY
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang
pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni
kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.
Gumuhit ng mga
Larawan: Jason O. Villena
Editor at Subject
Specialist: Luisita B. Peralta
1
PAUNANG PAGTATAYA
A. B.
A. B.
2
2. Balikan o alalahanin ang isang sitwasyon kung kailan ka gumawa ng isang
mahalagang pagpapasya sa iyong buhay. Ilahad ang prosesong iyong
pinagdaanan.
3
b. Huwag mag-agam-agam dahil hindi ka makakikilos hanggang hindi ka
nakapipili.
c. Gawin na lamang kung ano ang magpapasiya sa iyo.
d. Gawin na lamang ang magpapasiya sa mas nakararami.
4
Sagutin ang mga tanong sa iyong kuwaderno:
5
Sagutin:
6
Mga Dilemma ni Lawrence Kohlberg
Dilemma Blg. 1
Mga tanong:
7
Dilemma Blg. 2
Mga Tanong:
8
Dilemma Blg. 3
Mga Tanong:
a. Ano ang mas masama, ang magnakaw, katulad ng ginawa ni Karl o ang
manloko ng kapwa katulad ng ginawa ni Bob? Pangatwiranan ang
sagot.
b. Sa iyong palagay ano ang pinakamasama sa panloloko ng isang
matanda? Bakit mo ito itinuturing na pinakamasama?
c. Bakit masama ang pagnanakaw na tulad ng ginawa ni Karl sa isang
tindahan?
d. Ano ang halaga ng paggalang sa pag-aari ng iba?
e. Kailangan bang gawin ng tao ang lahat upang sumunod sa batas?
Bakit?
a. Kung iyong babalikan ang dilemma blg. 1, sa iyong palagay, ano ang
bagay na magagawa nang may pananagutan ni Joe sa ganoong
sitwasyon? Bakit?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
b. Sa iyong pagsusuri sa dilemma blg. 2, ano ang masasabi mong
pinakamapanagutang magagawa ni Louise sa sitwasyong iyon? Bakit?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
9
Batay sa mga naunang gawain, magbigay ng iyong sariling pagpapakahulugan
sa mabuting pagpapasya:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________
Gawain 2: Basahin ang sumusunod na anekdota.
Hindi makalimutan ni Mark ang tinig ng ina nito sa telepono. “Bakit anak,
bakit? Lahat ng pagsisikap ginagawa ko ay para sa iyo. Anong nangyari? Akala ko
maayos ang lahat. Akala ko darating ako sa Marso para mapanood ang
pagmamartsa mo sa araw ng pagtatapos mo sa haiskul…kami ng tatay mo…” Hindi
na nito natapos pa ang sasabihin. Alam ni Mark na umiiyak ito sa kabilang linya.
Hindi na rin niya nakayanang marinig pa ang ibang sasabihin ng ina kaya’t ibinaba
na nito ang telepono.
Maayos nga ba ang lahat? Noon, noong narito pa sina Nanay at malakas pa
si Tatay. Noon wala siyang pakialam anoman ang sabihin ng ibang mga kamag-aral.
Madalas man siyang tuksuhin ng mga ito. Pagtawanan hindi nya ito kailangang
pansinin. Nagsisikap sya sa pag-aaral para sa kanyang pamilya. Siya ang panganay
kaya kailangan niyang makatapos para makatulong sa Nanay at Tatay. Mahirap lang
ang buhay nila. Madalas pumapasok siya na wala ni singko sa bulsa.
Pinagtatawanan nila ang sapatos niyang may butas sa talampakan gayon din ang
uniporme niyang puno na ng sulsi at medyo maiksi na para sa kanya. Hindi sila
makabili ng bago. Pero wala sa kanya iyon. Ang mahalaga’y nakakapag-aral siya.
Iyon ang laging sinasabi sa kanya ng kanyang nanay.
Ngunit nang magkasakit ang kanyang ama kinailangan nang kanyang ina ang
magpunta sa ibang bansa para maghanapbuhay. Katulong sa Hongkong ang nanay
niya. Mabait daw ang naging amo nito. Ilang taon na rin ang lumipas. Iba na ang
lahat. May bagong telebisyon, radyo, computer. Bago palagi ang uniporme ni Mark.
Marami siyang pera sa bulsa. May bank account pa nga siya. Sa kanya ipinangalan
ng nanay niya ang bank account para sa remittance nito. “Responsableng bata si
Mark, kaya niyang pamahalaan ang mga pangangailangan ng ama at ng kapatid.”
Sabi ng nanay niya sa tiyahin niya. Noon siguro yon.
10
Masyado kasing napadalas ang gimik ng barkada. Ayon bagsak tuloy si Mark
sa tatlong subject. Hindi siya gagraduate. “Okey lang yan pare, kami rin naman hindi
mamartsa eh” ni Bok ang lider ng kanilang grupo. “Ayaw mo nun matagal pa tayong
magkakasama. Tuloy ang ligaya.”
Dapat nga bang ikasiya iyon. Wari’y kinukurot ang kanyang puso tuwing
maaalala ang tinig ng ina. Minamasdan niya ang sarili sa salamin. Siya nga ba talaga
ang repleksyon sa salamin. Hindi pa huli ang lahat, wika nya sa sarili.
Sagutin:
Gamit ang sumusunod na tsart, suriin ang mga naging pasya ni Mark. Anong
mga bagay ang maaaring naging mabuti ang kinahinatnan kung naging mabuti
lamang ang naging pagpapasya ni Mark? Kung ikaw si Mark, ano naman ang
maaaring naging pasya mo?
Mga
Mahahalagang Mga Naging Pasya Mga kinahinatnan Maaring naging
Pangyayari Sa ni Mark ng Pasya ni Mark pasya mo
Buhay ni Mark
Halimbawa:
Ikaw naman:
Mga Mga
Maaring Dahilan
Mahahalagang Mga Naging kinahinatnan
naging pasya ng
Pangyayari Sa Pasya ni Mark ng Pasya ni
mo pasya
Buhay ni Mark Mark
11
Sa kuwaderno ay isulat muli ang anekdota, ngunit gamitin ang iyong mga pasya sa
halip na kay Mark. Gamitin din ang mga maaaring kinahinatnan ng iyong pasya.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3 2 1
Dimensyon
Pinakatama Bahagyang Tama Mali
Ibinatay ang
posisyong pinili sa Ibinatay ang
tatlong palatandaan posisyong pinili sa Hindi ibinatay
ng moral na kilos tatlong ang posisyong
palatandaan ng pinili sa tatlong
moral na kilos palatandaan ng
subalit hindi moral na kilos
naipahayag nang
maayos
12
Batay sa naunang gawain: Ano-ano ang mga elemento ng mabuting
pagpapasya? Isulat ang sagot sa kuwaderno.
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________
Gawain 3. Basahin ang sumusunod na talambuhay
Samantala, kailangan niya ring bigyang ekspresyon ang kanyang mga hilig at
talento. Isa sa kanyang mga kinagigiliwang gawin ang pag-inom ng kape kasama
ang mga kaibigan. Kasama ang mga ito, itinayo nila ang coffee shops na Figaro.
13
Noong una’y libangan lamang ito sa kanya, ngunit nang lumaon ay naging malaking
negosyo na ito na nangangailangan ng kanyanng buong atensyon. Sa ngayon ay
maunlad na ang negosyo niyang Figaro. May mga prankisa na rin ito sa iba’t ibang
rehiyon sa Pilipinas. Ngunit hindi isang negosyo lamang ang Figaro ngayon. Iniligtas
ng Figaro, sa pangunguna ni Chit, ang industriya ng kape sa Pilipinas.
Sagutin:
14
Ano ang misyon o layunin ni Lucita “Chit” Juan sa buhay? Paano niya
isinasakatuparan ang layuning ito?
Tulad ni Chit Juan, may misyon o layunin ka ba sa buhay? Tingnan ang mga
sumusunod na halimbawa ng personal mission statement. Ano ang mga
pagkakapareho ng mga ito? Ang mga pagkakaiba?
Ang kabiguan ay naging bahagi ng buhay upang tayo’y maging mapagpasalamat sa mga
mumunting biyaya ng buhay.
Ang buhay ay parang pagsakay sa isang bisikleta, kailangan mong panatillihin ang iyong
balanse upang makarating sa paroroonan.
15
"My purpose throughout each day of "I live my life as a solution to
my life is to express my commitment humanity - travessing all nations and
to love and cherish my family and races: giving hope and future to the
friends, improve myself personally hopeless, the poor and the
and professionally so that I can oppressed in and through Christ."
advance within my career, lead a
successful career that I will enjoy,
and take on any challenges that
-- Raymond for Accra Ghana
come my way."
Extracted from:
--by Susana 07/29/06
http://www.missionstatements.co
m/personal_mission_statements.h
Extracted from: tml
http://www.missionstatements.com/p
I WILL… attempt to further my knowledge everyday either through taking classes, reading
ersonal_mission_statements.html
books, or educating experiences so I can be as intelligent and insightful as my parents.
I WILL… be a better daughter, sister, student, teammate, and friend by improving on my
inferior qualities like organization, responsibility, and compassion.
I WILL… continue to exercise my body a few times a week in order to become lean and
fit. This way I will have the muscle and endurance to achieve my goals and live a long,
healthy life.
I WILL… find a job every summer until I begin attending college in order to at least triple
my current bank account. The money I earn will be used to pay for college expenses, and
left untouched otherwise…
I WILL… treasure time spent with my family and friends above everything else by putting
aside time for them no matter how busy my schedule may become.
I WILL… become a respected and noted leader to those who surround me through taking
charge and succeeding in difficult situations."
-- by Marissa
Extracted from: http://www.missionstatements.com/personal_mission_statements.html
C. PAGPAPALALIM
16
Basahin ang sumusunod na sanaysay.
17
Ang una at pinakamahalagang sangkap sa anomang proseso ng pagpapasya
ay panahon. Kadalasan ito ang una nating hinihingi upang makagawa ng
pagpapasya sa anomang bagay na inaasahan sa atin. Karaniwan na ang mga
linyang “Bigyan mo pa ako ng panahong makapag-isip.”
Ngunit hindi lamang ang isip ang umiiral sa ginagawa nating pagpili.
Kinukunsulta rin natin ang ating damdamin upang tiyaking kagustuhan nga natin ang
ginawang pagpili. Kung kaya’t sinasala ng ating damdamin ang anomang natuklasan
ng ating isip upang pagbatayan ng pagpili, upang gawing atin ang pagpapasiya. Ibig
sabihiin nito, maaaring maunawaan ng iba ang pinanggagalingan ng ating pagpili sa
aspektong intelektuwal, ngunit hindi nila sinasang-ayunan ang ginawang pagpili.
Maaaring hindi mahalaga sa kanila ang mga bagay na pinahahalagahan natin.
Maaari pa nila tayong pagbintangang wala sa katinuan ng pag-iisip.
Dahil dito naaalala natin na mula’t sapul pa, tayo ay may kalayaan at walang
mapanagutang pagpapasya ang nagaganap nang walang kalayaan. Maari tayong
humingi ng payo sa ating mga malalapit na kaibigan o sa mga eksperto, ngunit hindi
natin dapat hayaang maimpluwensyahan tayo ng opinyon ng iba sa paraang
nawawalan na tayo ng kalayaan. Nararapat din na malaya sa mga panloob o
subconscious na pag-uudyok na maaaring pamahalaan ang ating pagpasya ng lingid
sa ating kaalaman.
18
Mga Hakbang sa Paggawa ng Wastong Pasya
19
dahil sa iyong palagay ay magagamit mo ito upang mabawi ang isang
panloloko sa isang kaibigan tungkol sa pera? Kaya mahalagang
pagnilayan mong mabuti ang iyong isasagawang kilos dahil tiyak na
makaaapekto ang iyong mga hangarin sa pagiging moral ng iyong kilos.
c. Mahalagang tingnan din ang mga pangyayaring may kaugnayan sa
aksiyon. Dahil ang tao ay nabubuhay sa mundo na kasama ang kaniyang
kapwa, may epekto sa iyong kapwa ang iyong mga pagkilos. Ito ang
dahilan kung bakit mahalaga na suriin muna kung ano ang magiging
kahihinatnan ng iyong kilos bago ito isagawa. Halimbawa, kung ang iyong
kapatid ay lagi mong iginagawa ng kaniyang mga gawaing-bahay at
proyekto, nakatutulong ba ito sa kaniya? Hindi ba tinuturuan mo siyang
maging palaasa at tamad? Hindi ito makatutulong sa kaniyang pagkatuto
at paglago. Samakatuwid, kailangang isaalang-alang ang lahat ng bagay
na may kaugnayan sa aksiyon upang hindi magkamali sa isasagawang
pasiya at kilos.
Pagkatapos makakalap ng kaalaman at mapagnilayan ang
isasagawang pagpili ay mayroon ka ng kahandaan upang piliin ang sa
iyong palagay ay tama at nararapat.
3. Hingin ang gabay ng Diyos sa isasagawang pagpapasiya. Ang panalangin
ang pinakamabisang paraan na maaaring gawin upang ganap na maging
malinaw kung ano talaga ang plano ng Diyos para sa atin. Dahil sa
panalangin, mabibigyang ng linaw sa iyo kung ano talaga ang gusto ng Diyos
na iyong gawin. Mahalagang gawin ito upang magkaroon ng lakas na
maisakatuparan ang anomang dapat gawin ayon sa paghuhusga ng sariling
konsensya.
Ngunit paano kung matapos ang pagkalap ng mga kaalaman,
pagninilay at pagdarasal ay nananatili pa rin ang iyong pag-aalinlangan sa
iyong pagpili? Ano na ang iyong dapat na gawin? Makatutulong sa iyo ang
susunod na hakbang.
4. Tayain ang damdamin sa napiling isasagawang pasya. Mahalaga ring
isaalang-alang ang ating damdamin o kalooban sa ating gagawing pagpili.
Hindi lahat ng lohikal o makatwirang pamimilian ay makabubuti sa atin.
Mahalaga ring isaalang-alang ang ating magiging kasiyahan bunga ng ating
ginawang pagpili.
5. Pag-aralang muli ang pasiya. Kung nananatili sa iyo ang agam-agam dahil
mayroon ka ring pakiramdam na maaari kang magsisi sa iyong pasiya,
kailangan mong pag-aralan muli ang iyong pasiya na may kalakip na
panalangin at mas ibayong pagsusuri. Maging bukas sa posibilidad na
magbago ang pasya pagkatapos ng prosesong pinagdaanan mo.
20
ang pera, ninais mo na magkaroon ng isang engrandeng salu-salo. Ngunit
naisip mo na huwag itong ituloy dahil napagtanto mo na ang kaligayahan na
maidudulot ng pagsasalu-salo ay panandalian lamang. Sa halip ay nagpasiya
kang gugulin ito sa pag-aaral mo ng medisina upang makatulong ka sa
mahihirap na may sakit. Mas mataas na kabutihan ang tumulong sa kapwa
kaysa sa kasiyahan na maidudulot ng salu-salo. Ito ay dahil may isip at kilos-
loob ang tao na makaalam at maglayong gawin ang mas mataas na
kabutihan para sa kaniyang kapwa at upang ipakita ang pagmamahal sa
Diyos.
Narito ang ilang mga paraan na iminungkahi ni Sean Covey sa kanyang aklat:
21
2. Gamitin ang paraang tinawag na “Brain Dump”. Sa loob ng labinlimanng minuto
ay isulat mo ang anomang nais mong isulat tungkol sa iyong misyon. Huwag
kang mag-abalang magsala ng mga ideya o itama ang mga pagkakamali dito.
Matapos ang labinlimang minuto ay maari mo na itong salain at itama ang mga
pagkakamali sa bararila o gramatika. Sa loob lamang ng 30 minuto ay
nakapagsulat ka na ng iyong pahayag ng layunin sa buhay.
3. Magpahinga o maglaan ng oras sa pag-iisip. Magtungo sa isang lugar kung saan
ka maaaring mapag-isa. Doon mo pagtuunan ng panahon ang paggawa ng iyong
layunin sa buhay sa anomang paraang makatutulong sa iyo.
4. Huwag labis na alalahanin ang pagsulat nito. Hindi kinakailangan ang perpektong
pagkakasulat ng layunin sa buhay. Hindi naman ito isang proyekto sa isang
asignatura na kinakailangan ng marka ng guro. Ito ay personal mong sekreto.
Ang mahalaga, nagsisilbi itong inspirasyon sa iyo. Itanong sa iyong sarili, “Ako
ba’y naniniwala sa aking isinulat?” Kung masasagot mo ito ng oo, ay mayroon ka
ng pahayag ng layunin sa buhay.
Mga Tanong:
22
PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUTO
Pagganap
Pagninilay
23
Pagsasabuhay
Maging inspirasyon ng
kapwa kabataan
Mapasaya ang mga
magulang
Gumawa lamang ng
magpapasaya at
magpapadakila sa Diyos
Mga Sanggunian:
Covey, Sean; “Habit 2: Begin With the End in Mind”; The 7 Habits of Highly Effective
Teens; (1998): 105-130
24