10 >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT

` Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <äsêe⁄

u§eTàqT #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

Á|üX¯ï\T:
1. u§eTà˝À @+ ø£ì|ædTü qÔ ï~? 3. C…+&ÜqT mø£ÿ&É m>∑Ts¡yX˚ Ês¡T? m+<äT≈£î?
2. C…+&Ü m>∑Ts¡yd˚ Tü qÔ ïyês¡T mes¡T? 4. >√\ø=+&É ø√≥ Á|ü‘´˚ ø£‘\· T MTπøyÓTHÆ ê ‘Ó\TkÕ?

bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯
‘Ó\+>±D˝À #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\≈£î ø=<äTe ˝Ò<äT. M{Ï˝À >√\ø=+&É |òüTqyÓTÆq #ê]Á‘·ø£ÁbÕ<Ûëq´+
dü+‘·]+#·Tø=qï~. á |ü≥D º + jÓTTø£ÿ ÁbÕX¯d´Ôü +... Hê{Ï ø√≥\ ìsêàD+... eT+∫˙{Ï edü‘T· \ ø£\Œq... n<äT“¤‘·
kÕ+πø‹ø£ ìsêàD≤\T... |ü≥D º +˝À »]–q Á|ü|+ü #·kÕúsTT es¡øÔ ,£ yê´bÕsê\T... ÄVü‰s¡|⁄ü ≥\yê≥T¢, ø√≥˝À
»]–q ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T, kÕú|+æ ∫q |ü]ÁX¯eT\T, >√\ø=+&É |ü≥D º ÁbÕeTTK´‘·‘√bÕ≥T 1940\Hê{Ï ‘Ó\+>±D
e#·q s¡#H· ê XË*’ ì ‘Ó\T|ü&yÉ T˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 95

 bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ+¡ yê´düÁ|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~q~. yê´dü+ n+fÒ $e]+∫
#Ó|Œü &É+. #·]Á‘·qT ‘Ó*ù| yê´kÕìï #ê]Á‘·ø£ yê´dü+ n+{≤s¡T.
‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝Àì ø√≥\ ìsêàD yÓu’ yÑÛ êìï, $•wü‘º q· T
‘Ó\T|ü⁄‘·÷ sêdæq yê´düyT˚ á bÕsƒ+¡ .
á yê´dü+ Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <äsêe⁄ sêdæq
ªeTq ‘Ó\+>±DeTTμ nH˚ yê´düd+ü |ü⁄{Ï ˝Àì~.

s¡#s· TT‘· |ü]#·jT· +

#·]Á‘·, kÕVæ≤‘·´ |ü]XÀ<Û≈ä î£ &ç>± Á|üU≤´‹>±+∫q Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <äsêe⁄ KeTà+õ˝≤¢

eT~Ûs¡ ‘ê\÷ø±˝À »ìà+∫ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À dæús¡|ü&ܶ&ÉT. #·]Á‘· s¡#·Hêø£fi¯˝À
ÁbÕe÷DÏøk£ ÕúsTTì n+<äT≈£îqï áj·Tq ÁbÕNHê+Á<Ûä q>∑se¡ TT\T, \*‘· ø£<ë∏ e[,
s¡‘ï· Á|üu,ÑÛ J$‘· #·]‘êe[, J$‘· #·]Á‘·\T, qe⁄«\ |ü⁄e⁄«\T, $TsƒêsTT#Ó≥Tº, wæ‘êuŸU≤Hé
nH˚ s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT. dü+Á>∑V‰ü +Á<Ûä $C≤„qø√X¯+˝À j·÷uÛy’… ê´kÕ\T sêXÊ&ÉT. ôV≤’ <äsêu≤<é
16`11`1890 sπ &çj÷Ó ˝À ‘=* Á|üd+ü >∑+ #˚XÊ&ÉT. Á^≈£î |ü⁄sêD ø£<\ä∏ T Ç+ø± eT¬sH√ï yê´kÕ\T
28`09`1973 neTTÁ~‘·+>± ñHêïsTT. #ê<äsY|òü÷{Ÿ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ ôV’≤<äsêu≤<é˝À Á|ü<Ûëq ‘Ó\T>∑T
|ü+&ç‘·T&ÉT>± |üì#˚XÊ&ÉT. ª\ø£ÎDsêj·T |ü]XÀ<Ûäø£ eT+&É*μøÏ ø±s¡´<ä]Ù>±
e´eVü≤]+#ê&ÉT. ‘·q bÕ+&ç‘·´+, |ü]XÀ<Ûäq\‘√ ª‘Ó\+>±D ;Ûwüßà&çμ>± ù|s¡T
‘Ó#T· Ã≈£îHêï&ÉT.

$<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q\T

 bÕsƒ+¡ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝Àì Á|üy•˚ ø£ #·<Tä e+&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.
 bÕsƒ+¡ #·<Tä e+&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.

96 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 Á|üy•˚ ø£

@ C≤‹¬øH’ ê, @ ÁbÕ+‘êì¬øH’ ê ‘·eT #·]Á‘·qT eTs¡∫b˛e&ÉeT+‘· <äTs¡<èä wü+º eTs=ø£{Ï ñ+&É<Tä .

‘Ó\+>±D˝ÀH˚ m+‘√ $•wü‘º q· T dü+‘·]+#·T≈£îqï >√\ø=+&É |ü≥Dº yÓu’ yÑÛ êìï, Hê{Ï n<äT“¤‘· ìsêàD≤\qT
e]í+#·&ÜìøÏ e÷≥\T #ê\e⁄. ∫s¡dàü s¡Dj ° T· yÓTqÆ á ø£≥&º +É ˝Àì kÕ+πø‹ø£ HÓ|’ ⁄ü D≤´ìï m+<äs√
#·]Á‘·ø±s¡T\T n_Ûe]í+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. >√\ø=+&É yÓu’ yÑÛ êìï ø£fifl¯ ‘√ #·÷&Ée\dæ+<˚ø±ì e÷≥˝À¢
#Ó|Œü &É+ kÕ<Û´ä + ø±<äT. Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <ä sêe⁄ Ä Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Äj·Tq e÷≥˝À¢H˚ >√\ø=+&É
|ü≥Dº $X‚cÕ\qT, ÄHê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT á bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø=+&ç. Á|ü‘´· ø£+å >± #·÷dæq nqTuÛ÷Ñ ‹ì
bı+<ä+&ç.

|ü≥Dº eTq>± >√\ø=+&É|≥ ü D

º eTìj˚T <äøD åÏ ≤|ü<eä∏ TTq Á|üd~æ .∆ >√\ø=+&É <äTs¡eZ Tq>± ˇø£ÿ ø√≥ >±<äT. eT÷&ÉT
ø√≥\T. á eT÷&ÉT ø√≥\TqT ˇø£ <ëìì #·T≥Tºø=ì eT]jÓTTø£{Ï ø£≥㺠&çq~. yÓTT<ä{Ï s¬ +&Ée ø√≥\ ÁbÕø±s¡eTT\
eT<Û´ä eTTqH˚ >√\ø=+&É|≥ü Dº eTTK´ uÛ≤>∑eTT yÓ\dæjT· T+&ÓqT. <äTs¡eZ TTq≈£î düTe÷s¡T @&ÉT yÓTfiÆ fl¯ ø¬ y’ ês¡eTT, mqTã~@&ÉT
ãTs¡TE\T, mì$T~ <äsê«C≤\T ñ+&ÓqT. düTe÷s¡T Hê\T>∑T yÓTfiÆ ¢¯ yÓX’ Ê\´eTT+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥D º ìsêàD |ü<øä∏ e£ TTq≈£î ø£sÔ¡ Ä»+U≤Hé nqT Ç+»˙s¡T nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á‘·&˚ |ü≥D º eTT
jÓTTø£ÿ s¡÷|ü⁄sπ K\qT ~~›qyê&ÉT. |ü≥Dº eTTqT ô|≈£îÿ uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛõÑ +∫]. Ä uÛ≤>∑eTT\qT yÓTTVü≤˝≤¢\T nqT#·T+&ç].
á yÓTTVü≤˝≤¢\ ù|s¡T¢ ‘Ó\T|ü⁄ ]ø±s¡T\¶ T ˝Òe⁄. $es¡eTT\T u≤>∑T>± <Ó*j·T<äT. ◊qqT, Vü≤ø°¸øe£ ÷Hé, ~ø±uŸu≤>¥,
ø£{ÀsêVü≤e⁄E, MTs¡TEe÷¢ yÓTTVü≤˝≤¢, e÷<äqï yÓTTVü≤˝≤¢ nqT ù|s¡T¢ ø=ìï ‘Ó*j·TT#·Tqï$. MTs¡TEe÷¢, e÷<äqï
ìedæ+#·T eT+~sê\T+&ÉT≥#˚ Ä ÁbÕ+‘·eTT\≈£î yê] ù|sπ ¢ j·TT+#·ã&çq$.
>√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝À @qT>∑T\T, ˇ+f…\T, >∑Ti≤¿\T, n~Ûø£dü+K´˝À qT+&ç |ü≥ºDeTT˝À dü+<ä&ç>±
dü+#·]+#·T#·T+&ÓqT. ø±e⁄q M<∏Tä \T $XÊ\eTT\sTT j·TT+&ç j·TT+&ÉTqì eTqeTT Á>∑V≤æ +#·e˝…qT. sê»uÛeÑ Hê\T
|ü&eÉ T{Ï ~X¯jT· +<äT+&ÓqT. ‘·÷s¡TŒ, <äøDåÏ , ñ‘·sÔ ¡ ÁbÕ+‘·eTT\+<äT, Á|üC≤ düeTT<ëj·TeTT ìedæ+#·T#·T+&ÓqT. ñ‘·sÔ ¡
ÁbÕ+‘·eTT e÷Á‘·eTT n~Ûø£ »qdüeTàs¡e› TT >∑*– j·TT+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥Dº eTTq≈£î ô|+|ü⁄, kı+|ü⁄\T ø£*–+#·T≥˝À yÓTT<ä{yÏ ê&É>T∑ ≈£î© ≈£î‘·TãTcÕ, Hê\Zeyê&É>T∑ ÇÁu≤V”≤+
≈£î‘·TuŸcÕ (1550`1580) ◊<äeyê&É>T∑ eTVü≤eTà<äT ≈£î© ≈£î‘·TuŸcÕ, @&Éeyê&É>T∑ nãT›˝≤¢ ≈£î‘·TuŸcÕ #ê\ ÁX¯<∆ä
eVæ≤+∫].
ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ düs<¡ ës¡q¢ T, uÛ≤>∑´e+‘·T\qT ø√≥˝À|ü\ y˚T&É\T ø£≥eº \dæq~>± ÄC≤„|+æ #ÓqT. á $<Ûeä TT>±
|ü≥Dº eTT n\+ø±s¡ uÛ÷Ñ sTTwüeº TT>± qT+&ÉT≥≈£î n+<äsT¡ qT ñ‘ê‡Vü≤eTT‘√ bÕ≥Tã&ç]. ø£#Ã˚ ] uÛeÑ qeTT\T, ñ<√´>∑dTü \ú
uÛÑeqeTT\T, <˚yê\j·TeTT\T, eTd”<äT\T, <Ûäs¡àXÊ\\T, _Ûøå±>∑èVü≤eTT\T, s¡yÓ÷´<ë´qeTT\T, bÕsƒ¡XÊ\\T, kÕïq
eT+~s¡eTT\T eTTqï>∑Tq$ ì]à‘·eTT\jÓT´qT. ÇÁu≤V”≤+≈£î‘·TuŸcÕ |ü+Á&Ó+&ÉT _Ûø±å >∑èVü≤eTT\T ì]à+#ÓqT. á |üHïÓ +&ÉTqT

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 97

|üHïÓ +&ÉT>∑Ts¡T Çe÷eTT\≈£î n+øÏ‘e· TT #˚jT· ã&ÓqT. q^Hêu≤>¥ ˇø£ n+<ë\ ≈£î|üŒj·T>∑T s¡y÷Ó ´<ë´qeTDÏ. cÕVæ≤eTVü≤\T\T
nqT sê» Vü≤s¡à´eTT\T ÄHê{Ï Ç+»˙s¡¢ Á|ü‹uÛ≈Ñ î£ Á|üø±X¯e+‘·eTT\>∑T ñ<ëVü≤s¡DeTT\T. ªª~˝Ÿ≈î£ cÕμμ uÛeÑ qeTT
eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ eT+~s¡sê»eTT. á eT+~s¡eTTq+<˚ bÕs¡oø£<X˚ |¯ ⁄ü sêj·Tu≤]øÏì, n‘·ì nqT#·se¡ s¡eZ TTq≈£î ãdü
@sêŒ≥T #˚jT· ã&ÓqT. j·TT<äu∆ ≥ ÑÛ T\≈£î Á|ü‘´˚ ø£eTT>± s¬ +&ÉT u≤s¡ø±düT \T+&ÓqT. s¬ +&ÉT ÁbÕø±s¡eTT\ eT<Û´ä H=ø£{j Ï T· T,
|üs«¡ ‘· •Ks¡eTTq+<äT eTs=ø£{j Ï T· T u≤s¡ø±düT\T ñ+&ÉT#·T+&ÓqT. >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝À ñ<ë´qeq ìsêàDeTT
q+<äT $\ø£D å eTsTT, Äø£s¸¡ Dj ° T· yÓTqÆ {Ï$º $T<Ó\› MT~ ‘√≥\T (Roof gardens) uÛeÑ qeTT\ ô|u’ ≤Û >∑eTTq m+‘√
HÓ|’ ⁄ü D´eTT‘√ s¡÷|ü⁄sπ K\T ~~›, r]Ã, s¡y÷Ó ´<ë´qeTT\qT eTH√Vü≤s¡eTT>∑ ì]à+∫Hês¡T. á ñ<ë´q eqeTTq≈£î ˙{Ïì
dü|s¢ü TT#˚jT· T $<ÛëqeTT n+<äT˝À ˙{Ï ø±\Te\T, »˝≤X¯jT· eTT\T, øπ fi≤≈£Lfi¯ó\T, »\bÕ‘·eTT\T n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ#·T+&ÓqT.
á n+‘·sêfi¯ q+<äqeqeTT u≤_˝Àìj·÷˝À n‘·´+‘·
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ÁbÕNq ø±\+˝À qT+&Ó q T. uÛ ≤ s¡ ‘ · u Û Ñ ÷ $T˝À
@¬øø’ <£ èä X¯´eTT>± >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝ÀH˚ j·TT+&ÓqT.
♦ Ä»+U≤qT mes¡T? Äj·Tq >=|üŒ‘·q+ @$T{Ï?
eTpï ãTs¡TE≈£î yêj·Te´~X¯jT· +<äT <=&Éu¶ ≤˝À“yê
♦ >√\ø=+&É |ü≥D º Á|ü‘´˚ ø£‘· @$T{Ï? (Balaboa) eèø£åyÓTTø£{Ïj·TT+&ÓqT. Bì düÿ+<Ûä|ü⁄
♦ |ü≥D º + n\+ø±s¡ uÛ÷Ñ sTTwü+º >± ñ+&É&+É n+fÒ @$T{Ï? ¬ø’yês¡eTT 80 n&ÉT>∑T\T+&ÓqT. Ä #Ó≥Tº jÓTTø£ÿ
♦ >√\ø=+&É ø√≥ m+<äT≈£î n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ‘·Tqï~? bÕ<äeTTq+<ä* ‘=i¿˝À ˇø£ >∑T+Á&Éìã\¢, <ëì#·T≥Tº
Hê\T>∑T ≈£îØÃ\T y˚dæø=ì q\T>∑Ts¡T ≈£Ls¡TÃ+&ç

98 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

ñbÕVü‰s¡eTT |ü⁄#·TÃø=qT≥≈£î M\>∑Tq+‘· $XÊ\ Á|ü<X˚ e¯ TT+&ÓqT. Ä ‘=i¿ >∑~˝ÀìøÏ >±*, yÓ\T‘·Ts¡T>∑÷&É #·øÿ£ >±
Á|üd]ü +#·T#·T+&ÓqT. á #Ó≥TºqT düT˝≤ÔHé nãT›˝≤¢ ≈£î‘·TuŸcÕ ÄÁ|òøæ ± qT+&ç ‘Ó|Œæ +∫Hê&É≥. ø£{Àsê Vü≤e⁄E nqTq~
ˇø£ »˝≤X¯jT· eTT. á ø£{Àsê Vü≤e⁄E ÁbÕ+‘·eTT y˚d$ü ø±\eTT˝À >=|üŒyê]øÏ $Vü‰s¡u÷ÑÛ $T>± qT+&ÓqT.
II

ôV≤’ <äsêu≤<äTq>∑se¡ TT ìsêàDyÓTÆ Áø£e÷_Ûeè~∆ #Ó+<äT#·T+&ÉT≥#˚, >√\ø=+&É ÁbÕ<Ûëq´eTT ‘·>T∑ #Z T· +&ÓqT. n+<äT#˚
>√\ø=+&É˝Àì es¡≈Ô î£ \T, düsê›sT¡ \T, kÕe÷q´»qeTT >√\ø=+&ÉqT e<ä* ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À ìedæ+|ükÕ–]. ôV≤’ <äsêu≤<äT˝À
<=]øÏq ]ø±s¡T¶qTã{Ϻ ˇø£ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT }Væ≤+∫ >√\ø=+&É|ü≥ºDeTT˝À s¡e÷s¡$T q\Tã~y˚\ sTT+&ÉT¢
ñ+&çjT· T+&ÉTqìj·TT, s¬ +&ÉT \ø£\å Á|ü»\T ìedæ+#·T#·T+&ç j·TT+<äTs¡ìj·TT ˝…øÿ£ ‘˚*ÃHê&ÉT. á Á|ü»\ kÂø£sê´s¡eú TT
eTVü≤eTà<äT ≈£î© ≈£î‘·TãTcÕ 78 \ø£\å ¨qT\T yÓ∫Ã+∫Hê&ÉT. |ü≥Dº eTT˝Àì »qeTTq≈£î bÕ˙j·T»\eTT \_Û+#·T≥≈£î
eT+∫ @sêŒ≥T #˚jT· ã&ÓqT. <äTs¡eZ TTq ø=+‘·<÷ä s¡eTT˝À m‘·TÁÔ |ü<X˚ e¯ TTq <äTs¡‘Z {· ≤ø£eTT ì]à+|üã&ÓqT. Ä <äTs¡‘Z {· ≤ø£eTT
qT+&ç, uÛ÷Ñ $T˝ÀqT+&ç eT{Ï>º =≥ºeTT\ <ë«sê ˙{Ïì Á|üeVæ≤+|üCdÒ æ ø£{Àsê Vü≤e⁄EqT ì+|ü⁄#·T+&ç]. ø£{Àsê Vü≤e⁄E
qT+&ç ˙s¡T eT{Ï>º =≥ºeTT\<ë«sê |ü≥Dº eTT˝Àì |ü\T ÁbÕ+‘·eTT\≈£î dü|s¢ü TT n>∑T#·T+&ÓqT. ˙{Ïì ì\Te#˚jT· T≥≈£î
ô|≈£îÿ Vü≤e⁄E\T ì]à‘·eTT\jÓT´qT. ø=ìï Vü≤e⁄E\T »HêHê yê]øÏ ìj·T$T‘·eTT\sTTj·TT+&ÓqT.
sêE>±] Vü≤s¡à´eTTqT #˚se¡ ˝…q+fÒ |üHïÓ +&ÉT <ë«s¡eTT\T <ë≥e\dæ j·TT+&ÓqT. ñÁe÷e⁄\ jÓTTø£ÿj·TT, ô|<ä›
n~Ûø±s¡T\ jÓTTø£ÿj·TT eT+~s¡eTT\ìïj·TT #ê\es¡≈î£ ˝À|ü*ø√≥˝À qT+&ÉT#·T+&ÓqT. >=|üŒyê]øÏ >√\ø=+&É j·T+<äTqT
uÛ≤>±q>∑se¡ TT q+<äTqT eT+~s¡eTT \T+&ÉT#·T+&ÓqT. |ü≥Dº eTT˝Àì ãC≤s¡˝¢ À ∫\¢s¡ edüTeÔ ⁄\T, ‹qTã+&Üs¡eTT\T
$˝≤düedüTeÔ ⁄\T, q>∑\T, HêD…eTT\T $]$>± neTàã&ÉT#·T+&ÓqT. >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝À eDÏø£ +>∑e⁄\T $<˚Xe¯ TT\‘√
es¡øÔ e£ TT #˚jT· T#·T ≈£îuÒsd¡ eü TT\sTT j·TT+&ç]. n|ü&û |ü≥D º eTT˝À <=s¡øì£ edüTyÔ ˚ ˝Ò≈î£ +&ÓqT. eÁC≤\≈£î >√\ø=+&É
|ü⁄{ìºÏ ˝Ò>¢ <∑ ë! uÛ≤s¡‘u· ÷ÑÛ $T q\TeT÷\\ qT+&ç es¡øÔ e£ TT kÕ>∑T#·T+&ÓqT. $<˚Xe¯ TT\ qT+&ç e#ÓÃ&ç düsT¡ ≈£î\T eT∫©|ü≥Dº eTT

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 99

 (ã+<äsT¡ ) qT+&ç H˚sT¡ >± >√\ø=+&É≈î£ e#·TÃ#·T+&ÓqT.
$<˚ X ¯ yê´bÕs¡ e TT #˚ j · T Tyê]˝À &É ∫ Ãyês¡ T
Á|ü < Û ë qT\T>± qT+&ç ] . á es¡ Ô ø £ e TTq≈£ î
>√\ø=+&É | ü ≥ º D eTT π ø +Á<ä e TT>± qT+&ç
‘Ó\+>±DeTT q+‘·≈î£ qT ÁbÕ≈£î#·T+&ÓqT. ÇÁu≤V”≤+
≈£î©≈£î‘·TãTcÕ ø±\eTT˝À ‘Ó\+>±DeTT áõ|ü⁄eº ˝…
Á|ü|+ü #·|⁄ü n+>∑&>ç ±qT+&ÓqT. ‘·T]ÿkÕúH,é nπs_j·÷,
bÕs¡oø£eTT yÓTT<ä\>∑T <˚XÊ\qT+&ç es¡Ô≈£î\T
e#· T Ã#· T +&ç ] . øöX¯ \ ´eTT>∑ \ •\TŒ\T,
∫Á‘·ø±s¡T\T ñ+&ç].
|ü ≥ º D eTT˝ÀìøÏ dü s ¡ T ø£ + ‘· j · T T
ã+C≤sê<ä s ê«C≤ <ë«sêH˚ e#· T Ã#· T +&É T qT.
ã+C≤sê\qã&ÉT \+u≤&û\T <Ûëq´eTT, ñ|ü
yÓTT<ä\>∑Tq$ ‘Ó#T· Ã#·T+&ÉT≥#˚ Á|üyX˚ <¯ ë«s¡eTTq≈£î
ã+C≤sê <äsê«C≤ nqT ù|s¡Te∫Ãq~.
_j·T´eTT, C§qï\T, >√<ÛäTeT\T, #·+<äqeTT, d”düeTT, ‘·>∑s¡eTT, ø£dü÷Ô], #Ó’Hê|ü≥Tº>∑T&ɶ\T, ø£s¡÷Œs¡eTT,
>±EkÕe÷qT\T, düTyêdüqÁ<äe´eTT\T yÓTT<ä\>∑Tq$ ~>∑TeT‹ n>∑T#·T+&ÓqT. ø=ìï edüTÔe⁄\T <Ûäs¡\T
$e]+#·Tø=qT#·THêïqT.
1. >√<ÛTä eT\T |ü⁄{Ϻ 1`øÏ 4 ¨qT\T
2. _j·T´eTT |ü⁄{Ϻ 1`øÏ 1 ¨qT\T
3. $T]j·÷\T |ü⁄{Ϻ 1`øÏ 25 ¨qT\T
4. #·+<äq|ü⁄ #Óøÿ£ |ü⁄{Ϻ 1`øÏ 12 ¨qT\T
5. d”deü TT |ü⁄{Ϻ 1`øÏ 12 ¨qT\T
6. ‘·>s∑ e¡ TT |ü⁄{Ϻ 1`øÏ 80 ¨qT\T
7. \e+>±\T 40 X‚s¢¡ eTDTeTTq≈£î 10 ¨qT\T
8. yÓqï 12 X‚s¢¡ eTDTeTTq≈£î 10 |üDeTT\T
9. |ü≥Tºq÷\T eTDTeTT 1`øÏ 45 ¨qT\T
10. ø£d÷ü ]Ô X‚sT¡ 1`øÏ 12 ¨qT\T
11. |ü#÷ ø£s÷¡ Œs¡eTT X‚sT¡ 1`øÏ 20 ¨qT\T
12. m<äT› ˇø£ÿ{ÏøÏ 2 ¨qT\T
13. y˚Tø£ ˇø£ÿ{ÏøÏ 2 |üDeTT\T
14. ø√fi¯ófl 60 øÏ 1 ¨qT
15. >∑T&ÉT¢ 80 øÏ 1 |üDeTT

100 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 á $<Ûeä TT>± 300 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ <Ûsä ¡ \T+&ÓqT. ªª¨qTμμ nqTq~ ˇø£ ã+>±s¡T HêD…eTT. Bìì
ô|>√&Ü nì≈£L&É n+<äTs¡T. ˇø=ÿø£ÿ ¨qT 4 s¡÷bÕj·T\ $\TeqT ø£*–j·TT+&ÓqT. ªª|üDeTTμμ nqTq~ ¨qT˝À
|ü<Vä ‰ü s¡e uÛ≤>∑eTT. ô|>√&Ü\˝À ns¡,∆ bÕe⁄ ô|>√&Ü\T≈£L&Ü ñ+&ÓqT. Ç$>±ø£ ô|d’ \ü T, >∑e«\T Áø£jT· $Áø£j÷· <äT\j·T+<äT
Á|ü#ês¡eTT˝ÀqT+&ÓqT. ô|s’ H¡ƒ é eÁkÕÔ\T, ã+<äsT¡ ø£\+ø±Ø Ns¡\T m≈£îÿe>± neTTà&ÉTuÀe⁄#·T+&ÓqT. s¡+>∑T\ ø£sêà>±s¡eTT
&É∫Ãyês¡T q&ÉT|ü⁄#·T+&ç]. ñìï |ü]ÁX¯eT, ÇqTeTT |ü]ÁX¯eT kÕ>∑T#·T+&ÓqT. á ÇqTeTT ø£sêà>±s¡eTTq+<˚ Äj·TT<Ûeä TT\T,
|òsæ +¡ >∑T\T ì]à+#·T#·T+&ç]. ≈£Ls¡>±j·T\T, e÷+düeTT neTTà <äTø±DeTT\T+&ÓqT. ø±ì n$ n+‘·ô|<ä$› ø±e⁄.
ø√≥yÓ\T|ü\ ô|<ä› e÷¬sÿ≥T¢+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥D º eTT˝ÀìøÏ sêø£b˛ø£\ $wüjT· eTT˝À #ê\ C≤Á>∑‘Ô· eVæ≤+#·T#·T+&ç]. Áø=‘·yÔ ê&ÉT e∫Ãq#√ yêìøÏ
Á|üyX˚ e¯ TT #ê\ <äTs¡u¢ eÑÛ TT. yêìøÏ <ës√>± jÓTT~›qT+&ç nqTeT‹ |üÁ‘·yTÓ HÆ ê j·TT+&Ée˝…qT. ˝Ò<ë sêCÀ<√´>∑T\˝À
me«ì |ü]#·jT· eTsTTHê j·TT+&Ée\j·TTqT. Áø=‘·yÔ ê&ÉT sê>±H˚ yêìe<ä› ñ|ü>±ì, bı>±≈£î>±ì ñqï<˚y÷Ó qì efi¯ófl,
ã≥º\T u≤>± ‘·&$É #·÷#Ó<sä T¡ . á s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\e\¢ sêE>±]øÏ m≈£îÿe>± s¬ $q÷´ edü÷\>∑T#·T+&ÓqT. yêìøÏ
ˇø=ÿø£ÿkÕ] s¬ +&ÉT eT÷&ÉT s√E\es¡≈î£ Á|üyX˚ e¯ TT \_Û+|üøb£ ˛e#·TÃqT. nqTeT‹ì#·Tà <ës√>± ˝Ò&ìÉ jÓ÷, eTπsy˚y√
kÕ≈£î\T >∑*Œ+∫, <ë«s¡sø¡ ≈å£ î£ \T yêì qT+&ç ˝≤uÛeÑ TT u§+<äT≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#·T#·T+<äTs¡T.
>√\ø=+&É |ü≥D º eTT˝À >=|üŒ n~Ûø±s¡T\T ≈£L&É es¡øÔ e£ TT #˚jT· T#·T+&ç]. MTs¡TEe÷¢ j·TqT eT+Á‹ ø=ìï
eÁ»|ü⁄>∑qT\≈£î kı+‘·<ës¡T&ÉsTT eÁC≤\ yê´bÕs¡eTTq $T>∑T\ <Ûqä eTT >∑&+ç #·T#·T+&ÓqT. n‘·ìe<ä› Çs¡TesTT eTDT>∑T\
‘·÷ø£eTT>∑\ eÁC≤\T+&ÓqT. nø£ÿqï ùdHêì ø=ìï z&É\≈£î kı+‘·<ës¡T&ÉsTT z&É\yê´bÕs¡eTT #˚jT· T#·T+&ÓqT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ >√\ø=+&É e~* kÕe÷q´»q+ ôV≤’ <äsêu≤<äT≈£î
m+<äT≈£î yÓ[fl ñ+{≤s¡T?
♦ >√\ø=+&É |ü≥D º +˝À es¡øÔ £ yêDÏC≤´\T m{≤¢
kÕ>±sTT?
♦ >√\ø=+&É |ü≥Dº +˝ÀøÏ sêø£b˛ø£\ $wüjT· +˝À
m+<äT≈£î C≤Á>∑‘\Ô· T rdüT≈£îH˚yês¡T?
♦ Hê{Ï <Ûsä \¡ ‘√ b˛*ùdÔ H˚{Ï <Ûsä \¡ T m{≤¢ ñHêïsTT?

III
>√\ø=+&É bÕ<äTcÕ\˝À ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TãTcÕ
$<ë´Á|æjT· T&ÉT. á‘·ì ÄkÕúqeTT˝À ø£e⁄\T, |ü+&ç‘T· \T
Væ≤+<äTe⁄\˝À, eTVü≤àBj·TT\˝À ñ+&ç]. $<ë´>√wæ˜ dü<ë
kÕ>∑T#·T+&ÓqT. bÕ<äTcÕ yês¡T |ü+&ç‘·T\qT u≤>∑T>±
düHêàì+#·T#·T+&ç]. ÇÁu≤V”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ #ê˝≤ø±\eTT
$»j·Tq>∑se¡ TTq+<äT sêC≤<äsD¡ eTTq ô|]–qyê&É>T∑ ≥#˚
Ä+Á<Û ä u Û ≤ cÕ e÷<Û ä T s¡ ´ eTTqT Á>√*qyê&É T . Ä+Á<Û ä
uÛ ≤ wü j · T +<ä T n_Û e ÷qeTT>∑ * –, Ä+Á<Û ä ø £ e ⁄\qT

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 101

dü‘ÿ· ]+#·T#·T+&ÓqT. n<ä+› øÏ >∑+>±<Ûsä ø¡ $£ ªª‘·|rü dü+es¡D√bÕU≤´qμμ ø±e´eTTqT s¡∫+∫ á bÕ<äTcÕ≈£î n+øÏ‘·
$T∫Ãj·TTHêï&ÉT. ÇÁu≤V”≤+bÕ<äTcÕ eTVü≤ã÷ãTq>∑sT¡ õ˝≤¢˝À ìe•+#·T#·T+&çq Ädü÷] eT]+>∑+{Ï dæ+>∑sê#ês¡´
eTVü‰ø£$øÏ ªªeT‘·>Ô +∑ <Û̊udÑÛ ‘æ #· Á·Û ‘· eTT‘·eÔ ÷X¯« Vü‰≥ø±+ãs¡ #·‘T· s¡+‘·j÷· q j·TÁ>∑V‰ü s¡eTT\qTμμ Ç∫à dü‘ÿ· ]+∫Hê&ÉT.
düT˝≤ÔHé ÇÁu≤V”≤+ bÕ<äTcÕ ùdHêìj·T>∑T nMTsYU≤Hé yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï n#·Ã‘ÓqT>∑T ø£ã“eT>∑T ªªj·Tj·÷‹#·]Á‘·μμ≈£î ø£è‹uÛsÑ j Ô¡ T· sTT,
Ä ø±e´eTTqT s¡∫+∫q bıqï>∑+{Ï ‘Ó\>∑Hês¡T´ì dü‘ÿ· ]+∫Hê&ÉT. @&Ée bÕ<äTcÕj·T>∑T nãT›˝≤¢ bÕ<äTcÕ Áu≤Vü≤àDuÛøÑ ÔÏ
ø£\yê&ÉT. Ç‘·ì #·T≥TºqT m\¢|ü &ÉT Áu≤Vü≤àDT\T |ü]y˚w+ºæ ∫ j·TT+&Ó&yç ês¡T. á Áu≤Vü≤àDT\ dü\Vü‰ Á|üø±s¡eTT
sêE>±s¡T q&É#T· ø=qT#·T+&ç]. Ç‘·&TÉ $C≤„q XÊgeTT\T, \‹‘·øfi£ \¯ T, yêvàj·TeTT eè~∆#j ˚ T· T≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#ÓqT.
n+<äT#˚ <˚X<¯ X˚ Ê˝À¢ì $<ë«+düT\T á‘·ì ÄkÕúqeTTq≈£î e#·TÃ#·T+&ç].
˝À|ü* ø√≥˝À ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤>∑eTTq+<äT õ+ø£\ eqeTT ˇø£{Ï j·TT+&ÓqT. á õ+ø£\ >∑T+|ü⁄qT mes¡Tq÷ ø=≥º>÷∑ &É<Tä .
u≤~Û+|ü>÷∑ &É<Tä nì sêC≤»„ j·TT+&ÓqT.
|ü≥D º eTT˝À Á<ëø£‘å √≥\T ô|≈£îÿ ñ+&ÓqT. Á<ëø£\å T »qe], |òÁæ ãe], e÷]Ã, @Á|æjT· ˝Ÿ HÓ\\˝À |üø«£ eTTq≈£î
e#·TÃqT. Á<ëø£\å ≈£î eT+∫>± <√Vü≤<äeTT #˚jT· T<äTs¡T. á Á<ëø£|å +ü &É¢ qT+&ç Á<ëøå±düeeTT ‘·j÷· s¡T#˚dæ Á‘ê>∑T#·T+&ç].
nX‚wü »qeTTq≈£î ‘ê{Ï ø£\T¢ Á|”‹ø£se¡ TsTTq bÕ˙j·TeTT>± qT+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝À 1589 ÁbÕ+‘·eTT˝À eTVü‰e÷Ø |”&É dü+uÛ$Ñ +#ÓqT. ˝…øÿ£ ˝Òq+‘·eT+~ eTs¡D+Ï ∫].
∫es¡≈î£ ø=+<äsT¡ kÕ<ÛTä e⁄\T |”s¢¡ |ü+C≤\T, ‘êã÷‘·T\T |ü≥Tºø=ì uÛ»Ñ q\‘√ }πs–]. ‘·‘Œ· *¤ ‘·eTT>± Ä eTVü‰e÷]
|”&eÉ <ä˝q… T. ‘·‘Y C≤„|øü £ ∫Vü≤ïeTT>± ø£è‘·»‘„ ê dü÷#·øe£ TT>± eTVü≤eTà<äT ≈£î©≈£î‘·TuŸcÕ bÕ<äTcÕyês¡T 1591 dü+e‘·‡s¡eTTq
ôV≤’ Á<ëu≤<äT˝À ‘êã÷‘·T Äø±s¡eTTq #ês¡T$THês¡T ìsêàDeTT >±$+∫].
ñÁe÷e⁄\T ãC≤s¡T\j·T+<äT uÀe⁄≥ #ê\ |ü{≤{À|üeTT>± qT+&ÉT#·T+&ÓqT. ˇø£ ñÁe÷e⁄ ãj·T\T<˚]‘˚ eTT+<äT
ˇø£{À, s¬ +&√ @qT>∑T\T b˛e⁄qT. M{ÏMT<ä <Û«ä »eTT\T |ü≥Tºø=ì eTT>∑TsZ T¡ uÛ≥ Ñ T\T ≈£Ls¡TÃ+<äTs¡T. ‘·sT¡ yê‘· ng
X¯ÁkÕÔ<Tä \qT <Û]ä +∫q @ã~, ns¡Te~eT+~ uÛ≥ Ñ T\T nXÊ«s¡÷&ÛTÉ ˝…’ b˛e⁄<äTs¡T. M] yÓqTø£ >∑Ti≤¿\ MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&ç
u≤ø±\÷<äT#·T, düHêïsTT\T u≤&ÉT#·T ø=+<äsT¡ ãj·T\T<˚sT¡ <äTs¡T. M] yÓqTø£ ñÁe÷e⁄ nXÊ«s¡÷&ÛTÉ &ÉsTT e#·TÃqT.
á‘·ì ø£+>∑sø¡ ≈å£ î£ \T>± eTT|üŒ~, q\Tã~ eT+~ |ü<ë‹es¡eZ TT+&ÉTqT. ø=+<äsT¡ ñÁe÷e⁄\≈£î düTs¡{\° T $düTs¡T#·T+<äTs¡T.
ˇø£&TÉ >=&É>T∑ |ü≥TºqT. Ç+ø=ø£&TÉ VüQø±ÿ|ü≥Tºø=ì e#·TÃ#·T+&ÉTqT. ˇø£&TÉ ø±e&ç˝À »\|üPs¡í ≈£î+uÛeÑ TT\qT |ü≥Tºø=ì
e#·TÃqT. ‘·sT¡ yê‘· ˇø£ |ü\ø¢ ìÏ q\T>∑Ts¡T yÓ÷düTø=ì e#·TÃ#·T+<äTs¡T. uÛTÑ C≤\T e÷s¡TÃø=q&ÜìøÏ Ç<äs› T¡ uÀsT÷\T
$&ç>±qT+<äTs¡T. Ms¡+<ä] ∫es¡ ˇø£{À, s¬ +&√ ˇ+f…\T ãj·T\T<˚sT¡ qT. ˇ+f…\MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&ç uÛ≥ Ñ T\T ‘·ô|Œ≥\T
yêsTT+#·T#·T+<äTs¡T. qyêãT>±]øÏ Çwüeº TsTTq|ü&ÉT >∑Ti¿eTT~– |ü\ø¢ ˝Ï À |üsT¡ +&Ó<sä T¡ . |ü\ø¢ ø° Ï yÓ+&ç|Pü ‘· |üPj·Tã&ç
j·TT+&ÉTqT. |ü\ø¢ Ï <ä+&Ó\≈£î yÓ+&çbıqTï \T+&ÉTqT. |ü\ø¢ ˝Ï À |üsT¡ +&çq|ü&ÉT ñÁe÷e⁄ #˚‹˝À |ü⁄wüŒ>∑T#·Ãe¤ TTqT
|ü≥Tºø=ì j·TT+&ÉTqT. ‘ê+ã÷\ #·s«¡ DeTT #˚jT· T#·TH√, VüQø±ÿ |”\TÃ#·TH√ ø£qT|ü≥Tº#T· +&ÉTqT.
>√\ø=+&É |ü≥D º eTT˝À H˚sd¡ Tü \ú qT •øÏ+å #·T $<ÛëqeTT $T>∑T\ ø£]qƒ eTT>± qT+&ÓqT. yê]ì C…\’ T˝À u…≥Tº
|ü<‹∆ä j˚T ˝Ò≈î£ +&ÓqT. yÓ+≥H˚ $#ês¡D #˚jT· T≥j·TT, <√wæjTÆÓ q#√ •øÏ+å #·T≥j·TT, ìs√›wj æ TÆÓ q#√ $&ç∫ô|≥Tº≥j·TT
»s¡T>∑T#·T+&ÓqT.
>√\ø=+&É |ü≥Dº eTT˝À »HêuÛ≤e‹Ô&ç n~Ûøe£ TjÓT´qT. ˙{Ï edü‹ ≈£L&É #ê\<äjTÓ ´qT. n+<äT#˚ bÕ<äTcÕ\T,
>=|üŒyês¡T, ø=+<äsT¡ es¡≈Ô î£ \T ôV≤’ Á<ëu≤<äT˝À ìedæ+|ükÕ–]. nsTTqqT eTTK´eTsTTq Á|üuTÑÛ ‘·« ø±sê´\j·TeTT\T,
<ÛHä ê>±s¡eTT, ùdHêdæã“+~ >√\ø=+&É |ü≥D º eTT˝ÀH˚ j·TT+&ÉT#·T+&ÓqT. j·TT<ä;∆ ‹Û ø£*–q|ü&ÉT sêE\T, sêDT\T
yÓTT<ä\>∑Tyês¡T >√\ø=+&É <äTs¡eZ TT˝À ‘·\<ë#·Tø=qT#·T+&ç]. >√\ø=+&ÉqT+&ç ôV≤’ Á<ëu≤<äT sê»<Ûëì>± m|ü&ÉT
e÷s¡Ãã&çq<√ dü]>± ‘Ó*j·T<äT. ø±ì |ü<äTHês¡e X¯‘êã›eTT ∫es¡ì~ »]–j·TT+&Ée#·TÃqì #·]Á‘·ø±s¡T
\÷Væ≤+#·T#·THêïs¡T.

102 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT˝Àì |ü⁄s¡Twüß\T, Åd”Ô\T dü]düe÷qyÓTÆq nej·Tedü÷Œ¤]Ô >∑*–j·TT+&ç]. eTH√»„yÓTÆq
eTTK$˝≤düeTT\‘√ ˇ|ü#·T+&ç]. ñÁe÷e⁄\T, ùdHêqT\T >∑+;Ûs¡ düT+<äsêø±s¡eTT >∑*–j·TT+&ç Äø£s¸¡ Dj ° T· eTT>±
qT+&ç]. ñÁe÷e⁄\T $T‹˝Òì uÛ≤>∑´e+‘·T\T. sêE yÓTT<ä\Tø=ì Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
;<äes¡≈î£ Ä≥bÕ≥\‘√ $H√~+#·T#·T, uÛÀ>∑˝≤\düT˝…’ j·TT+&ç].
♦ >√\ø=+&É bÕ<äTcÕ\T kÕVæ≤r Á|æj·TT\ì
s¬ +&ÉT e+<ä\ @ã~ dü+e‘·‡s¡eTT\T düø\£ dü+|ü<«’Ó uÛeÑ eTT\‘√ m{≤¢ #Ó|Œü >∑\e⁄?
$sêõ*¢, Á|ü|+ü #·eTTqT $Ts¡T$T≥T¢ >=*|æq >√\ø=+&É |ü≥Dº eTTqT
1687e dü+e‘·‡s¡eTTq Ws¡+>∑CãÒ T #·Áø£e]Ô yÓ÷düeTT>± »sTT+∫, ♦ >√\ø=+&É bÕ<ä T cÕ\T Jeø±s¡ T D´+
düs¡«HêX¯qeTT >±$+#ÓqT. n+‘·{Ï‘√ >√\ø=+&É |ü≥ºD|ü⁄ >∑ \ yês¡ ì , Á|ü ø £ è ‹ Áù|$T≈£ î \ì m{≤¢
n+<ä#+· <äeTT\T, yÓu’ eÑÛ eTT\T, ؃$ |ü]düe÷|æÔ C…+<ÓqT. #Ó|Œü >∑\e⁄?
♦ |ü≥D º ≤˝À¢ »HêuÛ≤ m+<äT≈£î ô|s¡T>∑T‘·T+~?

Ç$ #˚jT· +&ç
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq

1. >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï #·]Á‘·, dü+düÿ è‹øÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T m{≤¢ ñ+&˚eì
uÛ≤$düTHÔ êïs¡T? #·]Ã+#·+&ç.
2. øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ë\T @j˚T ù|sê˝À¢ ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, |ü{øºÏ ˝£ À $e]+∫ sêj·T+&ç.
ù|sê ù|sê dü+K´ <˚ì >∑T]+∫ $e]+#·ã&ç+~.
q^Hêu≤>¥
~˝Ÿ≈£îcÕuÛÑeqeTT
u≤s¡ø±düT\T
u≤˝À“yê
eDÏø£+>∑e⁄\T
ã+C≤sê<äsê«C≤
¨qT\T
eT‘·>Ô +∑ <Ûu˚ +ÑÛ
øπ fi≤≈£Lfi¯ó\T
n+‘·sêfi¯ q+<äqeqeTT
<ÛäHê>±s¡+

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 103

3. øÏ+~ ù|sê #·<eä +&ç. |ü{øºÏ £ sêj·T+&ç.
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì Á|üd~æ ∆ #Ó+~q ø√≥˝À¢ <˚es¡ø=+&É ø√≥ ˇø£{.Ï sπ #·s¢¡ Hêj·Tø£sêE\ |ü]bÕ\q˝À
á ø√≥ m+‘√ >=|üŒ>± $sêõ*¢q~. s¬ +&Ée e÷<ë Hêj·T≈£î&ÉT á ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. m‘ÓqÌÔ @&ÉT
ø=+&É\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ á <äTsêZìï n‘·´<äT“¤‘+· >± ì]à+#ê&ÉT. ◊<äTe+<ä\ mø£sê\ô|>’ ± $d”sÔ +í¡ >∑\ á
ø√≥˝À |ü+≥uÛ÷Ñ eTT\T, ø±\Te\T, <ÛëHê´>±sê\T, ôd\j˚Tfi¯ófl, ôdì’ ø£ •_sê\T, >∑TÁs¡|⁄ü XÊ\\T, Ä\j·÷\T
ñHêïsTT. á ø√≥≈£î 360 ãTs¡TE\T ñHêïsTT. 9 Á|ü<ëÛ q<ë«sê\T, 23 ô|<äu› ≤e⁄\T, 53 ~>∑T&ÉT u≤e⁄\T,
6 ø√H˚sT¡ ¢ ñHêïsTT. n‘·´+‘· ø£fi≤ø£è‘·yTÓ qÆ dæ+Vü≤<ë«sê\T ñHêïsTT. eTq bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\ yÓTT<ä{ùÏ |J˝À
ø£ì|æ+#˚ $•wüyº TÓ qÆ ª|üPs¡≈í î£ +uÛμÑ ∫Vü≤ï+ Çø£ÿ&˚ \_Û+∫+~. á ø√≥jÓTTø£ÿ $X‚w+ü @$T≥+fÒ @ X¯Á‘·TsêE
Bìï ÄÁø£$T+#·Tø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. Hêj·Tø£sêE\ ø±\+˝À Ç~ dü«j·T+Á|ü‹|ü‹>Ô \∑ <äTs¡+Z >± yÓ*–+~.
BìøÏ <ä>sZ∑ ˝¡ À ø£\ sê#·ø=+&É düMT|ü+˝Àì Hê>∑deü TTÁ<ä+ #ÓsT¡ e⁄\qT á sêE˝Ò ‘·$«+#ês¡T.
ø√≥≈£î dü+ã+~Û+∫q Hêj·Tø£sêE\ bÕ\Hê
ì]à+∫qyês¡T ø√≥˝À @y˚T$T ñqï$?
$X‚cÕ\T Á|ü‘´˚ ø£‘·

II. e´ø°øÔ s£ D¡ ` düè»Hê‘·àø£‘·

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.

n) ªª>√\ø=+&É bÕ<äTcÕ\T kÕVæ≤‘·´ b˛wü≈î£ \Tμμ nq&ÜìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\T|ü+&ç.
Ä) Hê{Ï ‘Ó\+>±D˝À ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ñ#·Ãd¤ ‹úæ ˝À ñ+<äì m{≤¢ #Ó|Œü >∑\s¡T?
Ç) ªª‘Ó\+>±DeTT áõ|ü⁄eº ˝… Á|ü|+ü #·|⁄ü n+>∑&μç μ nq&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T sêj·T+&ç.
á) áHê&ÉT |ü≥Dº ≤\˝À »HêuÛ≤ n~Ûøe£ Te&É+ e\q ø£*>π Çã“+<äT\T @$T{Ï?
2. øÏ+~ Á|üXï¯ ≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) >√\ø=+&É |ü≥D
º eTT n+<ä#+· <ë\T, yÓu’ eÑÛ +, $•wü‘º · >∑÷]à $X‚w¢ +æ #·+&ç.
(˝Ò<ë)
Ä) >√\ø=+&É |ü≥D
º eTT bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) @<ÓH’ ê ˇø£ |ü≥Dº + ˝Ò<ë }] #ê]Á‘·ø£ / kÕ+düÿ è‹ø£ $X‚cÕ\‘√ yê´dü+ sêj·T+&ç.

104 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

III. uÛ≤cÕ+XÊ\T

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ yê{Ïì kı+‘·yêø±´˝À¢ Á|üj÷Ó –+#·+&ç.

n) |ü⁄{Ïìº \T¢ :
Ä) bÕ≥T|ü&&É +É :
Ç) |”&eÉ <ä\&É+ :
á) ‘·\<ë#·Tø√e&É+:
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) »˝≤X¯j·T+ :
Ä) nÁ>∑V‰ü s¡+ :
Ç) ã+C≤sê<äsê«C≤ :
á) Á<ëøå±düeeTT :

yê´ø£s¡D≤+XÊ\T

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+~Û |ü<ë\qT $&ÉBdæ n$ @ dü+<ÛTä ˝À sêj·T+&ç.

n) |ü+&ÉT>∑ ~Hê\˝À <˚yê\j·÷\T uÛ≈Ñ î£ \Ô ‘√ øÏ≥øÏ≥˝≤&ÉT‘êsTT.
G R
Ä) eT<ÛTä s¡˝Àì s¡y÷Ó ´<ë´qeTT\T #·÷|üsT¡ \ eTqdüT‡\qT Äø£≥Tº≈î£ +{≤sTT.
G R
Ç) #ÛÁ· ‘·|‹ü •yêJ nXÊ«s¡÷&ÛTÉ &ÉT nsTT X¯Á‘·Te⁄\qT dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
G R
á) sêC≤»„ ˝Òì<˚ @ ø±s¡´Áø£e÷\T »s¡T|üsT¡ .
G R

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 105

2. øÏ+~ düe÷dü|<ü ë\qT yê{Ï $Á>∑V≤ü yêø±´\qT yê{Ï <ë«sê ø£*>π ns¡dú Tü Œ¤sD¡ qT |ü]o*+#·+&ç.
n) ÄC≤qTu≤VüQ&ÉT ` C≤qTe⁄\ es¡≈î£ u≤VüQe⁄\T ø£\yê&ÉT.
Ä) eTTø£ÿ+{Ï ` eT÷&ÉT ø£qTï\T ø£\yê&ÉT.
Ç) >∑sT¡ &É yêVü≤qT&ÉT ` >∑sT¡ &ÉT&ÉT yêVü≤qeTT>± ø£\yê&ÉT.
á) #·‘T· s¡TàKT&ÉT ` Hê\T>∑T eTTU≤\T ø£\yê&ÉT.
ñ) |ü<ëàøÏå ` |ü<àä + e+{Ï ø£qTï\T ø£\~.
ô|’ |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï |ü<ëìøÏ >±ì s¬ +&Ée |ü<ëìøÏ >±ì ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<Tä . s¬ +&ÉT |ü<ë\T eTs√ |ü<+ä
jÓTTø£ÿ nsêúìï düTŒ¤]+|üCdÒ Tü HÔ êïsTT. Ç˝≤ eTs√ |ü<+ä jÓTTø£ÿ nsêúìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï düe÷kÕìï ªªãVüQÁMVæ≤μμ
düe÷dü+ n+{≤s¡T.
ñ<ë:#·Áø£bÕDÏ nH˚ düe÷dü |ü<+ä ˝À ª#·Áø£eTTμ nH˚ |ü<ëìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+
˝Ò<Tä . ªbÕDÏμ (#˚sTT) nH˚ |ü<ëìøÏ ≈£L&Ü ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<Tä . #·Áø£eTT nq´|ü<ës¡ú Á|ü<ëÛ q+
bÕDÏjT· +<äT ø£*–q yêìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~. Ç{≤¢ düe÷dü+˝À |ü<ë\ ãVüQÁMVæ≤.
<ë«sê e#˚à eTs√ |ü<eä TT jÓTTø£ÿ nsêúìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~ ø±ã{Ϻ
Ç~ ãVüQÁMVæ≤ düe÷dü+.
3. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêdæ, düe÷kÕ\qT sêj·T+&ç.
ñ<ë:j·Tj·÷‹#·]Á‘· ` j·Tj·÷‹ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ` wüw˜” ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+

düe÷dü|<ü +ä $Á>∑V≤ü yêø£´+ düe÷dü+ù|s¡T

n) Áu≤Vü≤àDuÛÑøÏÔ
Ä) ˙\y˚DÏ
Ç) |ü⁄wüŒ>∑T#·Ãe¤ TT
á) >√\ø=+&É |ü≥Dº eTT
ñ) >∑sfi¡ ø¯ +£ sƒT¡ &ÉT
}) düT+<äsêø±s¡eTT\T
ãTT) <äj÷· +‘·s+¡ >∑T&ÉT
ãT÷) n+<ä#+· <äeTT\T

106 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

4. øÏ+~ yêø±´\qT e´eVü‰s¡u≤Û wü˝ÀìøÏ e÷s¡Ã+&ç.
ñ<ë: |ü≥Dº eTT n\+ø±s¡eTT>± qT+&ÉT≥≈£î n+<äsT¡ qT ñ‘ê‡Vü≤eTT‘√ bÕ≥T|ü&]ç .
|ü≥Dº + n\+ø±s¡+>± ñ+&É&ÜìøÏ n+<äs÷¡ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ bÕ≥T|ü&ܶsT¡ .
n) á eT+~s¡eTT q+<˚ bÕs¡oø£|⁄ü sêj·Tu≤]øÏì, n‘·ì nqT#·se¡ s¡eZ TTq≈£îqT ãdü @sêŒ≥T #˚d]æ .

Ä) ˙{Ï ø±\Te\T, »˝≤X¯jT· eTT\T, »\bÕ‘·eTT\T n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ#·T+&ÓqT.

Ç) ô|<ä› n~Ûø±s¡T\ jÓTTø£ÿj·TT eT+~s¡eTT\ìïj·TT ˝À|ü* ø√≥˝À qT+&ÉT#·T+&ÉTqT.

á) eÁ»eTT\≈£î >√\ø=+&É |ü⁄{Ïìº ˝Ò¢ >∑<ë!

ñ) |ü≥Dº eTT˝ÀìøÏ düsT¡ ø£+‘·jT· T ã+C≤sê<äsê«C≤ <ë«sêH˚ e#·TÃ#·T+&ÉTqT.

ÁbÕC…≈î£ º |üì
♦ MT õ˝≤¢˝Àì $$<Ûä ø√≥\ ∫Á‘ê\T ˝Ò<ë MTs¡T #·÷dæq ø√≥ / ÁbÕNq >∑T&ç / ø£≥&º +É Ä<Ûës¡+>± ìy˚~ø£
sêj·T+&ç. Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
>√˝§ÿ+&É ø√≥qT ã+&Ésêfi¯fl‘√ ø£{≤ºsT¡ . >√˝§ÿ+&É ø¬ y’ ês¡eTT Hê\T>∑T yÓTfiÆ fl¯ qT $T+∫ ñ+≥~. BìøÏ
mì$T~ ãTs¡TE\Tqï$. á ãTs¡TE\ìïj·TT X¯‘|· Tüò Tï\ kÕúes¡eTT\T. yÓTT>∑\T ôdq’ ´+ düs«¡ X¯øj ÔÏ T· T≈£î\Ô qT
≈£L&ÉBdüTø=ì ‘=$Tà~ HÓ\\T ÁX¯$T+∫ ˇø£ÿ ãTs¡TEqT e÷Á‘·yT˚ ≈£L\Ã>∑*–]. ◊‘˚ Ä ãTs¡TE kÕúqeTTq
ˇø£ÿ sêÁ‹˝À eTs=ø£ ãTs¡TEqT ≈£î‘Y“cÕV”≤ ôdì’ ø±~Ûø±s¡T\T ø£≥>º *∑ –]. >√˝§ÿ+&É ø√≥˝À ø=+&É•Ks¡eTTq
ªu≤\Væ≤kÕ‡s¡Tμ nqT ÁbÕkÕ<äeTTqï~. <ëìøÏ b˛e⁄ e÷s¡eZ TTq≈£î, ø√≥ ÁbÕø±s¡eTTq≈£î neT]Ãq <ë«s¡eTTø£&É
ˇø£ sê‹ >∑T+&ÉTqï~. Ä sê‹ô|’ ì\∫ #·|Œü ≥T¢ ø={Ïqº Ä X¯ãe› TT u≤\Væ≤kÕ‡s¡T˝ÀìøÏ düŒwü+º >∑ $ì|æ+#·TqT.
n≥T¢ Á|ü‹<Û«ä ì+#·T @sêŒ≥TqT ìsêàDeTT˝ÀH˚ ø£*Œ+∫]. Ç$ nìïj·TT e÷qe⁄ì Á|ü»„ e\q HÓ\ø=qï
neTs¡TŒ\T.
` eT÷\+ : ø¬ .$.uÛ÷Ñ bÕ˝Ÿsêe⁄ sêdæq ªeTVü‰eT+Á‹ e÷<äqï ø£<μä∏ ˝Àì~.

#·]Á‘· dü«<˚XÊ_Ûe÷Hêìï Hπ̊sŒ

dü÷øÏÔ #·øÿ£ HÓq’ kÕ<Ûqä +

‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 107

 & ç
øüT =+
Ó\ Td C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+ ªˇ>∑TZ ø£<∏äμ
& ç`‘
ä·ä<Te+ ‘Ó\+>±D˝ÀH˚ |ü⁄{Ϻ Çø£ÿ&˚ ô|]–q n|ü⁄s¡÷|ü C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+ ˇ>∑TZø£<∏ä. Äj·÷ ø£fi≤s¡÷bÕ\˝À
#
ñ|üj÷Ó –+#˚ ˇø£ yêsTT<ë´ìï Ä ø£fi≈¯ î£ o]¸ø>£ ± ô|≥º&+É ns¡T<äT. Ä \ø£D å + ˇ>∑TøZ <£ ≈ä∏ î£ ñqï~. ˇ>∑TZ n+fÒ
•e⁄ì #˚‹˝Àì &ÛeÉ Ts¡Tø£+ nì ns¡+ú . á |ü<+ä øπ e\+ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ $ì|ædTü +Ô ~. Ç~ n#·ÃyÓTqÆ
<˚o|ü<ä+. ˇ>∑TZø£<∏ä*ï ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝Àì >=\¢, ≈£îs¡à\T ‘·eT ≈£î\|ü⁄sêD+>± uÛ≤$kÕÔs¡T. ≈£îs¡à\T á
ø£<\ä∏ qT m≈£îÿe Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ‘·sT¡ yê‘· ø±\+˝À Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\ yêfi¯ófl ≈£L&Ü á ø£fi≤s¡÷bÕìï H˚sT¡ Ãø=ì
Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ;s¡|Œü , eT\¢jT· ´ ø£<\ä∏ T yÓTT<ä{Ï qT+∫ ñHêïsTT. Ä ‘·sT¡ yê‘· Ç‘·s¡ ø£<\ä∏ T |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT.
ˇ>∑TZ ø£fi≤s¡÷|ü+ #·÷düT+Ô fÒ ˇø£ Hê≥ø£+ #·÷dæq nqTuÛ÷Ñ ‹, ˇø£ Hê≥´ø£fiq¯ T MøÏ+å ∫q+‘· Äq+<ä+, ˇø£
Á|üe#·q+ $qï+‘· dü+‘·è|æÔ, ˇø£ dü+^‘· ø£#˚]˝À <=]πø+‘· s¡kÕkÕ«<äq \_ÛdüTÔ+~. ˇ>∑TZø£<∏ë Á|ü<äs¡Ùq≈£î
ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚ yêsTT<ë´˝À¢ eTTK´yÓTqÆ ~, ‘·|Œü ≈£î+&Ü ñ+&Ü*‡+~ ˇ>∑T.Z |ü\T düìïy˚XÊ˝À¢ ‘êfi≤ìøÏ nqT>∑TD+>±
dü+|òüT≥q\øÏ nqT≈£L\+>± yêsTTdüTÔ+{≤s¡T. ˇ>∑TZ&√\T nìï yêsTT<ë´˝À¢¬ø˝≤¢ ô|<ä›~, eTTK´yÓTÆq~. &√\T
yÓ÷‘·‘√H˚ ø£<ë∏ ÁbÕs¡+uÛeÑ Te⁄‘·T+~. >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ <Û«ä ì#˚d÷ü Ô Á|ü‹ düìïy˚X+¯ ˝À ‘·|Œü ø£ yÓ÷>π yêsTT<ä´+ &√\T.
ø£<∏ë >∑eTq+˝À ø=ìï düìïy˚XÊ˝À¢ ñÁ<˚ø£+ ø£*–+#·&ÜìøÏ &√\Tì yÓTfiÀfl y˚düT≈£îì qè‘·´+ #˚kÕÔs¡T. |üfi¯fl‘√
_–+∫ |ü≥Tº≈£îì ‘ê+&Ée+ #˚kÕÔs¡T. >∑T+Á&É+>± Äy˚X¯+‘√ ‹s¡T>∑T‘ês¡T. M|ü⁄≈£î ‘·–*+#·T≈£îì $Hê´dü+>±
yêsTTkÕÔs¡T. ‘êfi≤\T ns¡#˚‹øÏ ¬s+&ç+‘·\T ô|<ä›>± ñ+&ç Á|ürsê>±ìøÏ \j·Tì n+~dü÷Ô ÁXÊe´+>∑ yÓ÷π>
yêsTT<ä´+. M{ÏøÏ ‘√&ÉT>± ∫qï‘êfi≤\qT ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. ø±fi¯fl≈£î >∑C…®\T, uÛÑT»+ô|’ s¡Te÷\T, #˚‹˝À
∫qï ø£Ás¡ì ø£<ë∏ q&Éø≈£ î£ ñ|üj÷Ó –+#·T≈£î+{≤s¡T.
Ç‹eè‘·Ô+ <ä>∑Zs¡ qT+∫ ø£<∏äq+ es¡≈£î Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq XË’*˝À ìsêàD+ bı+~q Á|üÁøÏj·T ˇ>∑TZø£<∏ä. ø£<∏äqT
ñ|üHê´dü <Û√s¡DÏ˝À ˝Òø£ Hê≥ø£ s¡÷|ü+˝ÀH√ ˝Òø£ dü+^‘· s¡÷|üø£+˝ÀH√ ˝Ò<ë |ü<ë´\ s¡÷|ü+˝ÀH√ #Ó|üŒ≥+
Äj·÷ ø£fi≤s¡÷bÕ\ dü«uÛ≤e+. Çìï $uÛ≤>±\qT ‘·q˝À |ü*øÏ+#·&É+ ˇ>∑TZø£<∏ä Á|ü‘˚´ø£‘·. ˇø£ Á|ü<Ûëq ø£<∏ä≈£î&ÉT
ˇø£ düV‰ü j·T≈£î&ÉT eTT>∑TsZ T¡ e+‘·>±fi¯ófl ñ+fÒ #ê\T ˇ>∑TZ ø£<ä∏ n\y√ø£>± kÕ–b˛‘·T+~.
ˇ>∑TøZ <£ ä∏ Hê≥ø£ Á|üÁøÏjT· ø±<äT. nsTTHê Hê≥ø£ düìïy˚XÊ\T nH˚ø+£ ñHêïsTT. dü+Á|ü<ëj·T y˚w<ü ëÛ s¡DÒ ø±˙
bÕÁ‘√∫‘· y˚w<ü ëÛ s¡D ñ+&É<Tä . ø£<≈ä∏ î£ \T ø£<qä∏ T #ÓãT‘·÷ yÓ+≥H˚ ‘·eTqT ‘êeTT bÕÁ‘·\T>± eT\T#·T≈£î+{≤s¡T.
>±+;Ûs¡´Á|ü<äs¡Ùq˝À, ˝≤*‘·´ b˛wüD˝À Ç‘·s¡ Hê≥ø£ ø£fi≤ø±s¡T\≈£î @e÷Á‘·+ ‘·≈£îÿe ø±≈£î+&Ü q{ÏkÕÔs¡T.
eTTKø£e[ø£\T ø£<ä|ü≥+˝À, #˚‘·T\‘√ Hê≥ø£ eTTÁ<ä*ï Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T.
ˇ>∑TøZ <£ ë∏ ìs¡«Vü≤D˝À X¯ã+› bÕÁ‘· ø°\ø£yTÓ +Æ ~. dü+uÛ≤wüD\T, <Û«ä q´qTø£sD¡ \T, sê>±\T n˙ï X¯ã+› ô|H’ ˚
Ä<Ûës¡|&ü ç Á|üe]Ô\T¢‘êsTT. dü+uÛ≤wüD\T Åd,Ô” |ü⁄s¡Twü bÕÁ‘·\≈£î nqT>∑TD+>∑ eT\T#·T≈£î+{≤s¡T. ø=ìï ÅdÔ” bÕÁ‘·\T
@&˚à dü+<äs“¡ +¤ ˝À ø£fi≤ø±s¡T\T ≈£L&É @&ÉTkÕÔsT¡ . ÁXÀ‘·©ï @&ç|kæ ÕÔsT¡ . ø=ìï ø=ìï#√≥¢ <Û«ä q´qTø£sD ¡ #˚dTü +Ô {≤s¡T.
>=Á¬s˝≤>∑ ns¡e≥+, >=s¡ø¢ ±|üsT¡ ¢ #˚ùd $∫Á‘·yTÓ qÆ <Û«ä ìì nqTø£]dü÷Ô ÁXÀ‘·*ï q$«dü÷Ô ñ+{≤s¡T.
ˇ>∑TZ ø£fi≤ø±s¡T\T ÄX¯ó s¡#·Hê HÓ’|ü⁄D´+ ≈£L&Ü ø£*– ñ+{≤s¡T. j·T‹, ÁbÕdü\T ‘·|üŒ≈£î+&É e÷Á‘ê
#Û·+<ädüT‡˝À ø£<∏ë dü+<äsꓤìøÏ ‘·–q $<Ûä+>∑ bÕ≥\T n\T¢‘ês¡T. eT÷\ø£<∏ä≈£î @e÷Á‘·+ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑≈£î+&É
M{Ïì C§|æŒkÕÔs¡T. ÁbÕs¡úHê^‘·+˝À yÓTT<ä≥ >∑+>∑ì ‘·\e≥+ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. <˚oj·T‘· ñ{Ϻ|ü&˚≥≥Tº>± >∑+>∑
>=|üŒ‘·Hêìï #Ó|Œü &É+, »Hê*ï eT+Á‘· eTT>∑T*∆ ï #˚ùdsê>±˝≤|üq, $düàj·T+ ø£*–+#˚ ÄVü‰s¡´+, bı&ÉT|ü⁄ ø£<\ä∏ T,
C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T, nq´<˚XÊ´\T ø£<∏ä˝À düVü≤»+>± Á|üe]Ô\T¢‘êsTT.
$T<Ó›sêeTT\T, #·Tø£ÿdü‘·Ôj·T´ ˝≤+{Ï ˇ>∑TZ ø£fi≤ø±s¡T\T Á|ü|ü+#·|ü⁄ C≤q|ü<ä ø£fi≤j·Teìø£ô|’ ˇ>∑TZø£<∏ë s¡÷bÕìï
dæsú +¡ >∑ ì*bÕs¡T. á ø£fi≤s¡÷bÕìï uÛ≤$‘·sê\≈£î n+~<ë›+.
` ªqeTùdÔ ‘Ó\+>±Dμ k»q´+‘√

108 ‘Ó\+>±D Á|uü TÑÛ ‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°