Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 34

Strategi Adaptasi Motivational Interviewing (AMI): Aspek Keyakinan, Empati Dan Pe-
rubahan Tingkah Laku Dan Kesannya Terhadap Latihan Kaunseling Penyalahgunaan
Dadah (Adaptation Motivational Interviewing (AMI) Strategy: Confidence, Empahty and
Behavioral Change Aspects and Their Effects on Drug Abuse Counseling Training)

Puteri Hayati Megat Ahmad

1
Nurul Hudani Md Nawi
Azreel Azim Abdul Alim

Fakulti Psikologi dan Pendidikan

Universiti Malaysia Sabah
88400 Kota Kinabalu, Sabah

1
Corresponding e-mail: [[email protected]]

Adaptation Motivational Interviewing strategy is a counseling strategy and psychotherapy

approach to obtain clients’ motivation during treatment by focusing on a positive change
product of the client. The interest in running of such program has increased in reducing cases
of drug abuse. Therefore, this study was done to examine the effectiveness of Adapation Mo-
tivational Interviewing training toward confidence, empathy and behavioral change aspects
among selected prison officers in Sabah. A total of 65 prison officers, 53 males (72.6%) and
12 females (16.4%) with mean age of 32.25 (SD=7.19) participated in the study. The study is
a quantitative study that used a quasi-experimental method and questionnaires ( Counseling
Response Questionnaires, Confidence and Knowledge Scale as well as a developed moduled by the
researchers that is consistent with The Behavior Change Counseling Index (BECCI)). Overall the
study showed that there was a significant difference in the effect of Adaptation Motivational Inter-
viewing training among the prison officers in Sabah between the scores of confidence (t (63) = -11.35,
k<.05) and empathy (t (63) = -21.90, k<.05) before and after training. Furthermore, behavioural
change aspect before and after training also showed a significant difference (t (63) = -14.67, k<.05).
Consequently, this study contributes to the importance of the effort in identifying confidence, empa-
thy and behavioral change among the prison officers in Sabah. This drug abuse counseling program
can be a guideline to standardize the development and quality of life among prison officers without
neglecting the integrity element. Moreover, an improvement has to be identified to increase the effec-
tiveness of the program in the series of AMI training in the future.

Keywords: Adatation Motivational Interviewing, counseling training, confidence, empathy, behavior-

al change

arankan untuk diaplikasikan sebagai strategi

Kepentingan latihan yang diberi- rawatan oleh pegawai pemulihan penjara kerana
kan kepada pegawai penjara akan strategi ini dapat memban-tu klien untuk
mengubah tingkah laku menagih dadah. AMI di
meningkatkan sistem kemahiran dan lati-
pilih kerana ia adalah strategi kaunseling yang
han khusus di institut penjara dan pada sering dikaitkan dengan rawatan penagihan dan
masa yang sama akan membantu menga- dikenali sebagai intervensi utama bagi rawatan
tasi masalah pesalah di negara Malaysia penyalahgunaan bahan (Hettema,
secara amnya. Latihan strategi Adaptasi
Motivational Interviewing, AMI dis-
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 35

Steele dan Miller, 2005). Ia adalah pen- Latihan kaunseling yang ditekankan ada-
dekatan rawatan yang paling banyak lah menggunakan konsep Motivational
mempunyai bukti empiris dalam aspek Interviewing (MI) iaitu konsep yang telah
keberkesanan rawatan selain daripada dibangunkan oleh Dr. William Miller pa-
Latihan Kemahiran Tingkah Laku Kogni- da tahun 1983. Pada tahun 1990 bermu-
tif (Burke et al., 2002; Dunn et al., 2001). lanya penulisan MI dari bengkel Terapi
Di samping itu, AMI juga terbukti se- Kognitif Tingkah Laku yang dikendalikan
bagai satu pendekatan bersifat kos efektif oleh Dr Miller (Adam dan Madson, 2006).
(Project MATCH Research Group, 1997). Dr Miller telah memberi garis pan-duan
dalam memberi respon terhadap klien
Pegawai-pegawai pemulihan di institusi menerusi gaya empati, meneguhkan
Penjara Negeri Sabah tidak mendapat perubahan percakapan yang tidak sama
latihan khusus untuk menjalankan rawa- dengan gaya kaunseling konfrantatif da-
tan terhadap pesalah-pesalah dadah se- lam orientasi rawatan masalah penagihan
dangkan pada dasarnya, peratusan terting- pada ketika itu (White dan Miller, 2007).
gi pesalah yang masuk ke penjara-penjara Latihan kaunseling iaitu MI telah
di negeri Sabah melibatkan kes-kes mengaitkan pendekatan konseptualnya
berkaitan dengan penyalahgunaan dadah. dengan teori psikologi iaitu antaranya Te-
Berdasarkan purata statistik kemasukan ori Ketidakselarasan Kognitif (Cognitive
pesalah di institusi penjara sabah tahun Dissonance Theory) oleh Festinger
2014, iaitu lingkungan 4000 hingga 5000 (1957). Selain itu, Teori Persepsi Diri
orang pesalah dan 70 peratus daripadanya (Self Perception Theory) oleh Bem (1967,
adalah berkait rapat dengan kes penya- 1972) dan Theory Rogers (1959) dalam
lahgunaan dadah ( Jabatan Penjara, 2014). Miller dan Rose (2009). Teori tersebut
Selain itu, statistik kadar kemasukan telah menekankan faktor-faktor situasi
semula (residivist) yang tertinggi juga interpersonal yang dianggap ‘cukup dan
terdiri daripada golongan ini. Program perlu’ untuk sesuatu perubahan berlaku.
pemulihan yang dijalankan pada ketika ini Selepas banyak kajian dan praktis klinikal
adalah terlalu umum dan masih belum ada telah dijalankan, didapati bahawa MI
satu mekanisma khusus bagi menjalankan lebih efektif dari pendekatan yang sedia
rawatan pemulihan ke atas pesalah dadah. ada. Ini adalah kerana MI menekankan
Selain itu, pegawai pemulihan di institusi pengekalan hubungan interpersonal
penjara juga tidak mendapat latihan khu- Pemusatan Klien melalui penyediaan sua-
sus dalam menjalankan program pemuli- sana dan terapis meneroka secara terbuka
han pesalah dadah (Jabatan Penjara, selain penyelesaian didapati dalam
2014). Oleh itu satu bentuk latihan khu- keadaan persekitaran yang selamat dan
sus untuk menjalankan rawatan pemuli- kondusif (Miller dan Rollnick, 1991).
han dadah perlu dijalankan agar semua Miller dan Rollnick (2002) menjelaskan
pegawai pemulihan di penjara mempunyai pada sejarah awal, latihan kaunseling ini
kemahiran dan dapat menjalankan rawa- bukanlah satu intervensi secara ber-
tan secara berkesan. Selain teraputik sendirian tetapi lebih kepada satu set
community, pegawai pemulihan penjara teknik yang boleh digunakan bersama
perlu didedahkan dengan kaedah/ strategi teknik-teknik lain. Tambahan lagi latihan
baru agar mereka boleh menyesuaikan Kaunseling ini juga adalah evolusi pen-
strategi berdasarkan keperluan klien dekatan humanistic berdasarkan Teori
mereka. Banduan dadah yang telah Carl Rogers (Miller dan Rollnick, 2002).
dirawat diharap akan pulih dan boleh
menjalani kehidupan secara bermakna Kajian oleh Puteri Hayati, Shuaib Che Din dan
terhadap komuniti dan masyarakat. Chua Bee Seok, (2013) berkaitan keakuran dan
integriti latihan Adaptasi
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 36

Motivational Interviewing telah dijalan- subjek. Justeru itu penggunaan modul

kan di mana pengenalpastian terhadap rawatan AMI yang akan diperkenalkan
kesan latihan menggunakan kaedah ek- semasa projek pemindahan kemahiran dan
sperimen-kuasi melalui perbandingan ter- ilmu bakal memberi faedah kepada klien
hadap dua kumpulan subjek yang terdiri (banduan) yang mendapat rawatan me-
daripada 113 kaunselor pelatih. Dapatan lalui peserta.
menunjukkan wujudnya perbezaan yang
signifikan berkaitan kesan latihan (respon Kajian Puteri Hayati (2013) berkaitan
empati, keyakinan melaksanakan kaunsel- penggunaan modul rawatan AMI telah
ing, kemahiran MI) antara subjek kum- dijalankan ke atas 15 orang Kaunselor
pulan rawatan berbanding kumpulan ka- Berdaftar yang sedang mengikuti Sarjana
walan. Kajian ini menyumbang kepada Psikologi Kaunseling (Penyalahgunaan
pengukuhan kedudukan AMI sebagai sa- Dadah). Kajian tersebut adalah kajian
tu kaedah terapi dan dari segi nilai utilitar- kualitatif untuk melihat pandangan subjek
ian, manual latihan yang terhasil boleh terhadap Modul AMI berkaitan fokus,
menjadi model latihan AMI di Malaysia. modul paling manfaat, modul paling
Berdasarkan dapatan kajian di atas, maka sesuai, modul paling sukar dijalankan dan
pemindahan kemahiran dan ilmu strategi modul paling diminati oleh klien. Selain
AMI yang bakal dilakukan melalui projek itu, kajian ini juga melihat pandangan
terhadap pegawai penjara ini diramal ber- subjek terhadap kesesuaian modul untuk
jaya dan membawa manfaat kepada peser- mengatasi masalah tingkah laku penya-
ta. lahgunaan dadah, kesesuaian modul se-
bagai rawatan penyalahgunaan dadah da-
Satu kajian bentuk eksperimen telah dijal- lam sesi kaunseling, keberkesanan modul
ankan untuk mengenalpasti keberkesanan untuk menjana perubahan percakapan
strategi rawatan Modul Adaptasi Motiva- klien, meneroka ketidakpastian, kesediaan
tional Interviewing, AMI kaunseling in- untuk berubah klien dan minat subjek un-
dividu empat sesi yang telah dibina bagi tuk menggunakan modul tersebut. Dapa-
Kesediaan Untuk Berubah subjek dari 13 tan kajian menunjukkan 93.3 % subjek
buah PUSPEN terpilih di Malaysia. Kum- berpendapat bahawa modul rawatan
pulan rawatan (71 orang) dan kumpulan berkesan untuk meneroka ketidakpastian
kawalan (71 orang) yang terdiri dari klien dan 80% subjek berpendapat modul
pelatih pusat pemulihan dan 21 kaunselor berkesan untuk meneroka kesediaan untuk
pelatih telah dilibatkan dalam kajian ini berubah klien penyalahgunaan dadah.
(Puteri Hayati & Mohd Azhar, 2010) Berdasarkan dapatan positif kajian, maka
Kaunseling individu strategi AMI dijal- modul ini boleh digunakan sebagai pan-
ankan ke atas kumpulan rawatan manaka- duan oleh mana-mana kaunselor ketika
la kumpulan kawalan diberi rawatan menjalankan sesi kaunseling penya-
kaunseling individu pendekatan tradision- lahgunaan dadah.
al. Dapatan kajian menunjukkan terdapat
perbezaan signifikan bagi Kesediaan Un- Selain dari beberapa kajian berkaitan strategi AMI
tuk Berubah (Pengenalpastian, Ketid- dan latihan yang telah dijalankan oleh Ketua
akpastian, Perancangan) bagi kumpulan Projek, beberapa kajian latihan dari barat turut
diutarakan, antaranya; kajian melibatkan 24
rawatan tetapi tidak bagi kumpulan kawa-
orang subjek oleh Miller dan Mount (2001) untuk
lan. Dari aspek perkaitan pula, wujudnya menilai keberkesanan bengkel AMI (15 jam)
hubungan positif dan signifikan bagi kepada pegawai parol dan kaunselor pemulihan
pengenalpstian dengan kekerapan masuk komuniti melalui kaedah pengajaran didaktik,
pelatih ke pusat pemulihan dan begitu ju- demonstratsi
ga dengan Pengenalpstian dan Ketid-
akpastian dengan tempoh lama menagih
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 37

dan praktis dalam kumpulan kecil. rasakan ia adalah satu kemahiran yang
Melalui kajian ini, pengetahuan laporan penting manakala subjek tahun tiga telah
kendiri, kecekapan dan penggunaan mengaplikasikan kemahiran AMI apabila
teknik AMI meningkat selepas latihan dan berhadapan dengan klien mereka. Dapa-
telah dapat dikekalkan selama empat tan signifikan kajian ini menunjukkan
bulan susulan. Begitu juga didapati kurikulum AMI berpotensi meningkatkan
peningkatan penggunaan respon refleksi kekerapan keupayaan peserta menangani
dan kemahiran konsisten MI, serta nisbah masalah tingkah laku. Majoriti subjek
tinggi dalam kemahiran refleksi-soalan berpendapat bahawa AMI adalah kema-
dan penurunan dalam respon tidak hiran berguna dan telah mempraktiskann-
konsisten MI selepas menjalani latihan. ya semasa internship mereka.
Ini bermakna bengkel AMI ini telah dapat
memberi kesan terhadap kecekapan
pelatih dari aspek pengetahuan, Latihan kaunseling melalui kaedah
penguasaan teknik AMI, respon empati, motivational interviewing (MI) adalah
respon refleksi, kemahiran konsisten MI lanjutan daripada latihan dan kemahiran
dan kemahiran keseluruhan MI kepada pegawai penjara. Latihan ini
(penerimaan, egalitarian dan empati). diperkenalkan dengan tujuan memberikan
pendedahan kepada pegawai penjara dan
sebagai persediaan awal kepada mereka
untuk pengintegrasian dan penyesuaian
Miller et al. (2004) dalam kajian yang semula dalam mengatasi pesalah
melibatkan latihan profesional kesihatan dipenjara. Kajian ini akan membantu
seramai 140 orang yang dibahagikan melihat sejauh mana ilmu latihan
secara rawak kepada lima kaedah latihan; kaunseling ini dapat meningkatkan
(a) bengkel, (b) bengkel dan maklum- kemahiran seperti keyakinan, berempati
balas, (c) bengkel dan sesi latihan person- dan mengubah tingkahlaku kepada
al, (d) bengkel, maklumbalas dan latihan pegawai penjara.
dan (e) kumpulan kawalan (pembelajaran
kendiri, menggunakan manual dan video Tujuan
latihan). Dapatan kajian ini menunjukkan
kesemua empat kumpulan latihan menun- Kajian ini bertujuan untuk melihat
jukkan kecekapan yang tinggi berbanding keberkesanan pengaplikasian latihan kaunseling
kumpulan kawalan (kumpulan latihan penyalahgunaan dadah iaitu Motivational
Interviewing, MI ke atas aspek keyakinan,
kendiri), terdapatnya peningkatan dalam berempati dan peru-bahan tingkah laku dalam
skor kemahiran reflektif selepas menjalani kalangan pega-wai penjara di Sabah. Kajian
latihan AMI. dijalankan akan memindahkan kemahiran khusus
kaunseling penyalahgunaan dadah OARS (Open
Question, Affirmation, Reflection, Summarizing)
White, Gazewood dan Mounsey (2007) dan kemahiran mengubah tingkah laku kepada 65
dalam kajian pelajar perubatan tahun satu orang pegawai penjara di Sabah berkaitan strategi
Adap-tasi Motivational Interviewing AMI. Pe-serta
(112 orang) dan tahun tiga seramai 46 akan dilatih selama 5 hari dengan dengan
orang. Kajian menunjukkan subjek ber- pelbagai kaedah latihan termasuk main peranan,
pendapat bahawa kurikulum AMI adalah demonstrasi, dan anilisis perbincangan ke atas
penting dan releven di mana pengetahuan rakaman simulasi.
mereka meningkat tetapi dengan tahap
kecekapan yang terhad. Subjek tahun satu
menyatakan latihan telah meningkatkan
keyakinan mereka untuk membantu klien
dalam perubahan tingkah laku dan me-
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 38

Selain daripada itu, pesalah yang ditahan

Hipotesis di penjara kerana ia merupakan sebahagi-
an daripada anggota masyarakat dan akan
Hipotesis yang diutarakan ini ada- dikembalikan kepada masyarakat.
lah andaian jawapan kepada objektif yang Sekiranya mereka tidak dipulihkan, mere-
telah dibina untuk kajian ini. ka mungkin akan terus melakukan je-
nayah berulang kali. Oleh itu, bekas
Hipotesis 1: banduan tidak lagi akan disalah anggap
Terdapat perbezaan yang signifikan bagi sebagai individu yang dilabelkan sebagai
aspek empati sebelum dan selepas latihan kejam dan sebagainya. Tambahan lagi,
AMI. dalam pelarasan pembangunan dan kualiti
hidup dikalangan pegawai penjara ber-
Hipotesis 2: harap agar dapat membantu pegawai pen-
Terdapat perbezaan yang signifikan bagi jara itu sendiri, yang berkemungkinan
aspek keyakinan dalam melaksanakan menghadapi masalah berkenaan dengan
kaunseling sebelum dan selepas latihan keyakinan, empati dan tingkahlaku di ma-
AMI. sa hadapan. Kajian ini juga akan dapat
menentukan jumlah statistik pada men-
Hipotesis 3: gaplikasikan kemahiran kaunseling me-
Terdapat perbezaan yang signifikan bagi lalui kaedah motivational interviewing
aspek perubahan tingkah laku sebelum (MI) kepada tahap keyakinan, berempati
dan selepas latihan AMI. dan mengubah tingkahlaku pegawai pem-
ulihan penjara di Sabah, bukti serta
penambahan kajian sebagai rujukan.
Kepentingan

Kepentingan kajian ialah kepada Metod

beberapa pihak berkenaan seperti kerajaan
Malaysia, Kementerian Pelajaran Tinggi, Reka bentuk kajian
Jabatan Peguam Negara, Polis Diraja Ma-
laysia agar dapat meningkatkan kerjasama Kajian yang dijalankan adalah
dalam menambahbaikan keperluan Sistem kajian kes yang berbentuk kuantitatif iaitu
Keadilan Jenayah yang pada amnya terdiri menggunakan eksperimen-kuasi yang ber-
daripada Jabatan Penjara Malaysia, serta tujuan untuk melihat keberkesanan pen-
kekerapan dalam menganjurkan program gaplikasian latihan kaunseling penya-
atau kempen dalam meningkatkan lahgunaan dadah iaitu Motivational Inter-
kesedaran akan kepentingan pengetahuan viewing, MI ke atas tahap keyakinan, ber-
kemahiran kaunseling ini. Kajian ini pent- empati dan mengubah tingkahlaku dalam
ing kepada pegawai pemulihan penjara prestasi di kalangan pegawai penjara di
(Pegawai penjara yang dilatih akan Sabah.
mempunyai pengetahuan mengenai kom-
ponen motivasi untuk berubah dan dapat Responden
mengenalpasti tahap kesediaan untuk
berubah (stages of change) klien agar Responden kajian adalah terdiri daripada
lebih ramai pegawai pemulihan berke- pegawai pemulihan penjara yang bekerja di pusat
bolehan mengetahui bagaimana cara yang pemulihan penjara di se-luruh negeri Sabah.
Pemilihan sampel di-jalankan dari institusi penjara
strategik untuk memulihkan banduan di
di negeri Sabah dan seramai 65 orang pegawai
penjara. pen-jara dipilih untuk kajian ini. Latihan dil-
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 39

akukan dalam kumpulan 5 orang. Tujuan fan, membuat rumusan, kemahiran soalan
pengkaji menggunakan pemilihan subjek terbuka, kemahiran kaunseling mengubah
berdasarkan pemilihan yang diberikan tingkah laku).
bantuan daripada ketua institusi penjara
adalah untuk memudahkan pengkaji Counseling Response Questionnaires
mendapatkan responden dengan lebih ter- (CRQ) mengandungi 6 scenario klien
atur. Pemindahan kemahiran ini disasar- yang dibina oleh Ernst (2007) berdasarkan
kan kepada pegawai pemulihan penjara di Helpful Responses Questionnaire oleh
sabah yang tiada mempunyai penge- Miller et al. (1991). CRQ adalah instru-
tahuan mengenai AMI. ment untuk mengukur respon empati
(kenyataan reflektif) oleh subjek ber-
Lokasi Kajian dasarkan scenario yang diberikan. Respon
subjek terhadap scenario diberi kadaran
Peserta akan dipilih oleh Penjara (rating) berdasarkan skala likert limata
Sabah berdasarkan keperluan jabatan. Pe- mata. Semakin tinggi kadaran, semakin
serta yang menerima latihan ini berupaya tinggi kemahiran respon empati. Rating
mengaplikasikan kaedah ini dalam rawa- terhadap respon subjek akan ditentukan
tan mereka bersama klien selepas men- melalui panduan yang diberikan oleh Mil-
jalani latihan ini. Latihan dijalankan di ler et al. (1991). Rujuk Jadual 4.
Kota Kinabalu. Tempat ini berdasarkan
kemudahbolehan logistik dan faktor Confidence and Knowledge Scale ialah
berkaitan penempatan pegawai penjara. alat kajian yang dibina oleh Poirier et al.
Oleh kerana tujuan projek adalah untuk (2004) adalah untuk mengukur penge-
melihat penguasaan kemahiran, maka sesi tahuan dan keyakinan melaksanakan
simulasi akan dirakam dan digunakan se- kaunseling. Keyakinan melaksanakan
bagai salah satu instrumen latihan. Oleh kaunseling berkaitan keyakinan untuk
itu kemudahan membuat rakaman secara berkomunikasi, keupayaan menilai tahap
sempurna (seperti bilik, peralatan raka- perubahan klien dan keyakinan subjek
man dan kepakaran juruteknik rakaman) menjalankan intervensi AMI. Lapan item
perlu disediakan. Justeru itu semua berdasarkan skala likert di mana skala
bengkel latihan akan diadakan di bilik 1,”sangat tidak yakin” dan skala 5, “san-
latihan yang telah disediakan oleh pihak gat yakin”. Nilai skor yang didapati mel-
penjara. ambangkan keyakinan melaksanakan
kaunseling dan semakin tinggi skor, se-
makin tinggi keyakinan dan sebaliknya. ).
Alat Kajian Rujuk Jadual 4.

Instrumen kajian yang digunakan Instrumen yang terakhir ialah The Behav-
adalah satu set soal selidik yang terdiri ior Change Counseling Index, BECCI iai-
daripada dua bahagian iaitu maklumat tu instrument yang direkabentuk untuk
demografi dan persepsi keberkesanan memberi skor terhadap penggunaan kaun-
latihan. Selain itu, mekanisma penguku- seling mengubah tingkahlaku. Rujuk
ran penguasaan kemahiran akan dilakukan Jadual 4.
(pre dan pos) dengan menggunakan in-
strument, Counseling Response Question-
naires (untuk kemahiran refleksi dan em- Tatacara Kajian
pati), Confidence and Knowledge Scale
(untuk pengetahuan dan keyakinan) dan Untuk memindahkan kemahiran khusus
The Behavior Change Counseling Index, kaunseling penyalahgunaan dadah OARS (Open
BECCI (kemahiran membuat pengiktira- Question, Affirmation,
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 40

Reflection, Summarizing) dan kemahiran sampel berpadanan) menggunakan

mengubah tingkah laku kepada 65 orang pengatucaraan computer IBM SPSS “In-
pegawai penjara di Sabah berkaitan ternational Business Machines Statistical
strategi Adaptasi Motivational Package For Social Sciences” versi 21.0
Interviewing AMI dengan mengikut digunakan untuk menganalisis data kajian.
tatacata yang dibenarkan. Pegawai pem- Oleh kerana kajian menjalankan borang
ulihan penjara akan dilatih selama 5 hari soal selidik, ia perlulah disemak dan me-
dengan pelbagai kaedah latihan termasuk mastikan semua maklumat diisi dengan
ceramah, demonstrasi, main peranan, sesi lengkap. Analisis data akan menggunakan
dialog dan analisis perbincangan ke atas Ujian –t pengukuhan berulangan (paired
rakaman simulasi. Mekanisma samples t-test) digunakan untuk membuat
pengukuran penguasaan kemahiran akan perbandingan ujian pra dan pos. Data
dilakukan (pre dan pos) dengan kemudian akan dimasukkan ke dalam IBM
menggunakan instrumen Counseling Re- Statistical Package for Social Sci-ences
sponse Questionnaires (untuk kemahiran (SPSS) versi 21.0. Selain itu, proses
refleksi dan empati) dan The Behavior penyaringan perlu untuk memastikan data
Change Counseling Index, BECCI (ke- tersusun dan keputusan data dilihat semu-la
mahiran membuat pengiktirafan, membu- sebelum membuat analisis bagi menguji
at rumusan, kemahiran soalan terbuka, hipotesis kajian.
kemahiran kaunseling mengubah tingkah
laku). Kebolehpercayaan

Reliabiliti digunakan bagi

Analisis Data mengenalpasti kebolehpercayaan alat
kajian dalam keberkesanan kemahiran
Analisis data akan menggunakan Empati, Keyakinan dan Tingkahlaku
Ujian –t pengukuhan berulangan (paired sebelum dan selepas latihan. Rujuk
samples t-test) digunakan untuk membuat Jadaual 1. Hasil analisis mendapati keti-
perbandingan ujian antara respon empati, ga-tiga alat kajian sesuai digunakan
tahap keyakinan dan tahap mengubah kerana reliabiliti melebihi 0.7. Realibiliti
tingkahlaku sebelum dan selepas latihan. bagi empati sebelum latihan ialah .939
Analisis deskriptif dan inferensi (ujian-t dan selepas latihan .769.

Jadual 1
Keputusan Reliabiliti Bagi Perbezaan Keberkesanan Kemahiran
Empati, Keyakinan dan Tinglahlaku Sebelum Dan Selepas Latihan

Pembolehubah Terikat item Sebelum Selepas

Empati 8 .938 .782

Keyakinan 6 .871 .872
Tingkahlaku 11 .745 .930
Skala penghargaan 10 .461 .306

Manakala bagi keyakinan sebelum latihan selepas latihan ialah .919. Akhir sekali
ialah .874 dan selepas latihan ialah .909. reliabiliti bagi skala penghargaan sebelum
Selain itu tingkahlaku iaitu keputusan re- latihan ialah .461 dan selepas latihan ialah
liabiliti sebelum latihan ialah .626 dan .306 dan didapati ianya kurang dari 0.7.
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 41

Hal ini kerana bilangan responden bagi 30.

skala penghargaan ialah kurang daripada

Keputusan banyakan subjek memegang jawatan se-

bagai inspektor penjara iaitu dikategori-
Hasil analisis deskriptif menun- kan dalam kumpulan perkhidmatan
jukkan responden seramai 65 orang, lelaki sokongan (75.3%) dan majoriti mereka
(72.6%) dan perempuan (16.4%). Kate- (75.3%) adalah di gred gaji KA19-KA40,
gori umur 31-40 tahun (37.0%) adalah S17-S27, U29 iaitu dikategorikan dalam
peratusan paling tinggi berbanding kate- kumpulan pelaksana. Peratusan tempoh
gori umur yang lain. Etnik bumiputera perkhidmatan yang tertinggi ialah di kate-
Sabah (42.5%) adalah subjek etnik yang gori 2 tahun sehingga 10 tahun (54.8%)
lebih tinggi berbanding etnik yang lain. dan kebanyakan subjek telah menamatkan
Kebanyakan subjek beragama Islam pengajian hingga ke tahap Ijazah (32.9%)
(72.6%) berbanding agama lain. Ke- berbanding yang lain. Rujuk Jadual 2.

Jadual 2
Latar belakang responden (N=65)

Pembolehubah Kekerapan Peratus (%)

Jantina
Lelaki 53 72.6
Perempuan 12 16.4

Umur
20-30 25 34.2
31-40 27 37.0
41-50 11 15.1
51-60 2 2.7
Etnik
Melayu 19 26.0
Cina 1 1.4
Bumiputera Sabah 31 42.5
Lain-lain 14 19.2

Agama
Islam 53 72.6
Kristian 12 16.4

Gelaran Jawatan
Kumpulan Pengurusan 10 13.7
Profesional
Perkhidmatan Sokongan 55 75.3

Gred gaji
Kumpulan Pelaksana 55 75.3
(KA19-KA40, S17-S27,
U29) 10 13.7
Kumpulan Pengurusan &
Pengurusan (KA41-KA54,
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 42

S41)

Tempoh perkhidmatan
1 Bulan – 1 Tahun 8 11.0
2 Tahun – 10 Tahun 40 54.8
11 Tahun – 20 Tahun 12 16.4
21 Tahun – 30 Tahun 4 5.5
31 Tahun – 40 Tahun 1 1.4

Taraf Pendidikan
Spm 4 5.5
Stpm 14 19.2
Diploma 20 27.4
Ijazah 24 32.9
Sarjana 2 2.7

i) Aspek empati sebelum dan selepas latihan dalam skor empati iaitu (t (63) = -
latihan AMI. 21.90, k<.05). Berdasarkan nilai min
keseluruhan, didapati sebelum latihan
Ujian-t sampel berpadanan digunakan (Min=7.32, SP=2.68) dan selepas latihan
bagi mengenalpasti perbezaan skor em- (Min=19.2, SP=3.44) mempunyai
pati sebelum dan selepas latihan. Hasil perbezaan yang ketara. Rujuk Jadual 3.
analisis mendapati ada perbezaan skor

Jadual 3
Keputusan Ujian-t Bagi Perbezaan Keberkesanan Skor Empati Sebelum Dan
Selepas Latihan

Pembolehubah Pembolehubah N Min S.P t Sig.

Terikat Bebas
Empati Sebelum 65 7.32 2.68
Selepas 65 19.2 3.44 -21.9 .000**

**k<.01

ii)Aspek keyakinan sebelum

dan selepas latihan AMI.

Hasil analisis pada skor keyakinan pula (Min=26.30, SP=4.35) dan selepas lati-
mendapati ada perbezaan sebelum dan han (Min=32.65, SP=3.48) juga mempu-
selepas latihan dijalankan iaitu (t (63) = - nyai perbezaan yang ketara. Rujuk Jadual
11.35, k<.05). Berdasarkan nilai min 4.
keseluruhan, didapati sebelum latihan

Jadual 4
Keputusan Ujian-t Bagi Perbezaan Skor Tingkahlaku Sebelum Dan Selepas Latihan
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 43

Pembolehubah Pembolehubah N Min S.P t Sig.

Terikat Bebas
Keyakinan Sebelum 65 26.30 4.35
Selepas 65 32.65 3.48 -11.35 .000**

**k<.01

Berdasarkan Jadual 5 dibawah, hasil ana- sebelum latihan ialah (Min=15.22,

lisi ujian-t sampel berpadanan mendapati SP=4.48) dan selepas latihan
ada perbezaan skor latihan dalam tingkah (Min=29.26, SP=6.35) dan ia menunjuk-
laku iaitu (t (63) = -14.65, k<.05). Ber- kan ada perbezaan yang ketara.
dasarkan nilai min keseluruhan, didapati

Jadaual 5
Keputusan Ujian-t Bagi Perbezaan Skor Tingkahlaku Sebelum Dan Selepas Latihan

Pembolehubah Pembolehubah N Min S.P t Sig.

Terikat Bebas
Tingkahlaku Sebelum 65 15.22 4.48
Selepas 65 29.26 6.35 -14.65 .000**

**k<.01

Perbincangan menjalankan rawatan. Ini selaras dengan

Barak (1990) mendapati empati
meningkat selepas pelatih melibatkan diri
Perbezaan Skor Empati Sebelum Dan dalam permainan simulasi. Ini terhasil
Selepas Latihan kerana subjel mendapat pengalman
menerusi pengalaman, melibatkan diri
Ujian-t pengukuran berulangan dalam main peranan dan menjalani latihan
digunakan bagi mengenalpasti perbezaan khusus bagi meningkatkan respon empati
skor empati. Hasil mendapati ada semasa latihan.
perbezaan skor berdasarkan nilai min Empati adalah salah satu elemen yang
keseluruhan sebelum latihan dan selepas bersifat universal dan boleh diterima
latihan mempunyai perbezaan yang pakai dalam hampir kesemua
ketara. Kajian mendapati peserta yang psikoloterapi dan kerana itu ia adalah
terlibat dalam latihan kemahiran empati elemn yang tidak boleh diabaikan semasa
menunjukkan perubahan yang ketara latihan. Elemen berkaitan perubahan
selepas menjalani latihan yang diberikan. percakapan dan elemen kadar keseluruhan
Kajian ini selaras dengan kajian William (evokasi, kolaborasi, autonomi) telah
Miller et. al (2004) di mana kemahiran disusun untuk membantu subjek menguasai
mendengar reflektif (respon empati) kemahiran memberi respon empati yang
meningkat selepas menjalani latihan. Ini dianggap kritikal untuk rawatan dalam AMI.
menunjukkan latihan AMI yang Manakala dari perspektif pelbagai budaya,
kanselor yang dapat mempamerkan empati dapat
dijalankan telah memberi penekanan
menunjukkan sifat mengambil berat dan
terhadap aspek latihan yang
memfokuskan supaya subjek mampu
untuk memberi respon empati ketika
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 44

pemahaman mengenai apa yang klien keseluruhan sebelum latihan dan selepas
alami. latihan yang agak ketara. Ini selaras
dengan kajian oleh Lane et al.(2008) yang
mendapati bahawa kecekapan kaunseling
Perbezaan Skor Keyakinan Sebelum
Dan Selepas Latihan perubahan tingkah laku (BECCI) adalah
meningkat dalam kalangan subjek selepas
mereka menjalani bengkel MI selaaa dua
Hasil analisis pada skor keyakinan hari. Peningkatan ini adalah berkaiatan
pula mendapati ada perbezaan dengan elemen latihan yang diberikan.
berdasarkan nilai min keseluruhan AMI merupakan strategi yang digunakan
sebelum latihan dan selepas latihan yang untuk membawa perubahan secara
agak ketara. Dapatan kajian tersebut sukarela melalui perhubungan egalitarian
menunjukkan wujudnya perbezaan yang kaunselor-klien.
signifikan kesan latihan iaitu kemahiran
keyakinan dengan menerapkan kemahiran
Kajian ini juga membuktikan bahawa ia
adapatsi MI dalam kalangan subjek.
dapat mengukuhan kedudukan AMI
Keberkesanan latihan AMI yang
sebagai satu kaedah terapi dan dari segi
dijalankan dapat dilihat melalui
nilai utilitarian, manual latihan yang
perubahan keyakinan melaksanakan
terhasil boleh menjadi model latihan AMI
kaunseling yang disokong oleh kajian
di Malaysia selaras dengan kajian oleh
Rubak (2006) bahawa perubahan tahap
Puteri Hayati, Shuaib Che Din dan Chua
kecekapan terapis boleh dinilai melalui
Bee Seok, (2013) berkaitan keakuran dan
keyakinan mereka menggunakan AMI
integriti latihan Adaptasi Motivational
sebagai strategi dalam rawatan mereka.
Interviewing. Oleh yang demikian,
Peningkatan keyakinan selepas menjalani
bengkel AMI ini telah dapat memberi
latihan seperti ini juga disokong oleh
kesan terhadap kecekapan pelatih dari
dapatan kajian Goggin et al. (2010). Ini
aspek pengetahuan, penguasaan teknik
jelas mempamerkan subjek berkeyakinan
AMI, respon empati, respon refleksi,
akan berupaya mengekalkan dan
kemahiran konsisten MI dan kemahiran
menunjukkan kemahiran ketika
keseluruhan MI (penerimaan, egalitarian
berhadapan dengan klien. Tanbahan
dan empati) dalam tingkahlaku mereka.
elemen latihan turut mengandungi
demostrasi dan memperbanyakkan latihan
main peranan dengan tujuan untuk
memberi keyakinan kepada subjek. Penutup
Latihan main peranan mengkehendaki
subjek melakukan aktiviti berkaitan Kesimpulan daripada pendekatan yang
digunakan sebagai sandaran ialah, keyakinan yang
kemahiran yang disamoaikan menrusi
ada pada diri, kemahiran berempati, kemahiran
latihan tersebut. Format bengkel sebegini mengubah tingkah laku adalah sangat penting
amat membantu subjek meningkatkan perlu wujud dalam diri seorang pegawai penjara
pengethaun berkaitan AMI, sikap dan untuk mengendalikan individu disekelilingnya dan
keyakinan subjek yang selari dengan masyarakat penyalahgunaan dadah. Kemahiran
dapatan Lundahl dan Burke (2009). kaunseling yang berkesan apabila diterapkan
dalam diri seseorang individu akan dapat
melahirkan sseeorang yang mempunyai interaksi
Perbezaan Skor Mengubah Tingkah perseki-tarannya yang lebih baik jika dibanding-
laku Sebelum Dan Selepas Latihan kan dengan seseorang individu yang tidak
Berdasarkan jadual diatas, hasil analisi
ujian-t sampel berpadanan mendapati ada
perbezaan signifikan dalam mengubah
tingkah laku dan berdasarkan nilai min
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 45

mempunyai kemahiran kaunseling. Kajian addictions treatment and train-ing:

ini telah dijalankan bagi memenuhi tujuan An interview with William R.
iaitu sebagai membuktikan keberkesanan Miller. Journal of Teaching in the
latihan kaunseling penyalahgunaan dadah Addictions. 5 (1): 95-110.
dalam meningkatkan keyakinan, berem-
pati dan mengubah tingkahlaku dalam ka- Burke, B. L. Arkowitz, H. and Dunn, C.
langan pegawai penjara. 2002. The efficacy of motivational
interviewing and its adap-tions. In
Masyarakat dan pendidikan adalah berge- W. R. Miller and S. Rollnick.
rak seiring kerana pendidikan adalah acu- Motivational Interview-ing:
an membentuk insan. Perkara ini selari Preparing people for change,
dengan program di Jabatan Penjara Ma- pp.217-250. New York: Oxford
laysia memberikan latihan dan kemahiran University Press.
kepada pegawai penjara dalam mening-
katkan meningkatkan keyakinan, sifat Campbell, T. D., and Stanley, C. J. 1966.
berempati dan tingkahlaku yang positif. Experimental and quasi-
Perkara ini selari dengan The United Na- experimental designs for re-search.
tions Educational, Scientific and Cultural Chicago: Rand McNally and Co.
Organization (UNESCO) dengan slo-
gannya ‘Pendidikan Untuk Semua’
(UNESCO 2000). Bekas Timbalan Per- Dunn, C., DeRoo, L. and Rivara, F. 2001.
dana Menteri juga menyatakan, Malaysia The use of brief intervention
menyokong pendekatan UNESCO berkai- adapted from motivational inter-
tan dengan Pendidikan Untuk Semua viewing across behavioural do-
(Muhyiddin 2012). mains: A systematic review. Ad-
diction. 96: 1725-1742.
Oleh yang demikian, kajian ini akan
melihat keberkesanan pelaksanaannya dan Ernst, D. 2007. Motivational interviewing
cabaran pendidikan melalui sistem latihan and health coaching: A quantitative
kaunseling kepada pegawai penjara. and qualitative exploration of
Kewujudan ilmu kaunseling di dalam diri intergration. Doctoral Disserta-
pegawai-pegawai penjara akan menjadi- tion. University of New Mexico.
kan mereka mempunyai tahap keyakinan
diri, berempati dan mengubah tingkahlaku
ke tahap yang lebih tinggi dari yang sedia Hettema, J., Steele, J. and Miller, W. R.
ada supaya matlamat untuk mendidik pe- 2005. Motivational interviewing.
salah-pesalah dipenjara yang terlibat Annual Review of Clinical
dengan penyalahgunaan dadah kearah Psychology. 1: 91-111.
yang lebih positif dan jenayah dapat diku-
rangkan. Jabatan Penjara Malaysia. 2014. Sinar
Keinsafan. Kajang: Penerbitan
Jabatan Penjara Malaysia.
Rujukan
Kementerian Pelajaran Malaysia. 2012.
Dasar Pendidikan Kebangsaan, Ed.
Akta Penagih Dadah (Rawatan dan Pem- ke-3. Shah Alam: Giga Wise
ulihan) 1983 (Pindaan) 1998. Network.
Adam, J. B. and Madson, M. B. 2006. Re-
flection and outlook for future of Kadet SISKOR. (2012). Retrieved Julai29 2016,
from Portal Rasmi Jabatan
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 46

Penjara Malaysia Kementerian Da-

lam Negeri: Muhyiddin Yassin. 2013. Malaysia to
http://www.prison.gov.my/portal/pa Help Unesco Members Achieve
ge/portal/hijau/siskor EFA Agenda. NST. 6 November
Lane, C., Huws-Thomas, M., Hood, K., 2013.http://www.nst.com.my/late
Rollnick, S., Edwards, K. and st/malaysia-to-help-
Robling, M. 2005. Measuring unescomembers-achieve- efa-
adaptation of motivational inter- agenda-dpm-1.393790.
viewing: The development and vali-
dation of Behaviour Change Muzium Penjara. 2014. Jabatan Penjara
Counselling Index. Patient Educ Malaysia, Sejarah Penubuhan
Couns. 56: 166-73. Sekolah Henry Gurney. Melaka:
Penerbitan Muzium Penja-
Miller, W. R. 2004. Combined behavioral ra Malaysia.
intervention manual: A clinical re-
search guide for therapists treating Poirier, M. K., Clark, M. M., Cerhan, J.
people with alcohol abuse and H., Pruthi, S., Geda, Y. e. and Dale,
dependence (Vol.1). Bethesda, L. C. 2004. Teaching motiva-tional
MD: National Institute on Alco-hol interviewing to first-year medical students
Abuse and Alcoholism. to improve counseling skills in health behav-
ior change. Mayo Clinic Proc. 79:
Miller, W. R., Hedrick, K. E. and Or- 327-331.
lofsky, D. 1991. The Helpful Re-
sponses Questionnaire: A procedure Pusat Latihan. (2016). Retrieved Julai 30,
for measuring therapeutic empathy. 2016, from Pusat Latihan Pegawai
Journal of Clinical Psychology. Penjara Malaysia:
47:444-448. http://jpmportal.prison.gov.my/plpp/
index.php/en/profile-
Miller, W. R. and Mount, K. A. 2001. A pulapen/sejarah- pulapen/pusat-
small study of training in motiva- latihan
tional interviewing: Does one
workshop change clinician and Puteri Hayati dan Mohd Azhar. 2010.
client behavior? Behavioural Kaunseling individu: Strategi adap-
and Cognitive Psychotheraphy. 29: tasi motivational interview-ing, ami
457-471. untuk pelatih PUSPEN. Jurnal
Miller, W. R. and Rollnick, S. 1991. Mo- Antidadah Malaysia. Jld. 7: No.1
tivational interviewing: Preparing
people to change addictive
behavior. New York: Guilford Puteri Hayati Megat Ahmad, and Md
Press. Shuaib Che Din, and Chua , Bee
Seok (2013) Kesan latihan strategi
Miller, W. R. and Rollnick, S. 2002. Mo- kaunseling Adaptasi Moti-vational
tivational interviewing: Preparing Interviewing (AMI) ter-hadap
people to change. (2nd ed.). kaunselor pelatih. Journal of
New York: Guilford Press. Psychology and Human Devel-
opment, 1 (1). pp. 22-28.
Miller, W. R. and Rose, G. S. 2009. To-
ward a theory of motivational inter- Project MATCH Research Group. 1997. Matching
viewing. American Psycholo-gist. alcoholism treatments to
64 (6): 527-537.
Jurnal Psikologi Malaysia 33 (1) (2019): 34-47 ISSN-2289-8174 47

client heterogeneity: Project

MATCH post treatment drinking
outcomes. Journal of Studies on
Alcoholism. 58: 7-29.

UNESCO. 2000. World Education Forum.

Education for All: Global Moni-
toring Report. Dakar Senegal.

White, W. L. and Miller, W. R. 2007. The

use of
confrontation in
addiction
treatment: history, science,
and time for a change. The Counse-
lor. 8:12-30.

White, L. L., Gazewood, J. D. and Moun-

sey, A. L. 2007. Teaching students
behavior change skills: de-
scription and assessment of a new
motivational interviewing curricu-
lum. Medical Teacher. 29: 67-
71.