KABANATA 10: UNANG PAG UWI NI RIZAL SA PILIPINAS (1887-1888)

 Agosto 1887- bumalik sa Pilipinas si Rizal

 Dahil sa pag lathala ng Noli, si rizal ay binalaang wag umuwi ng pilipinas
nina:
-Paciano
-Silvestre Ubaldo
-Chengoy(Jose M Cecilio)
 Determinadong umuwi si rizal sa pilipinas dahil:
1. Ooperahan niya ang mata ng kaniyang ina
2. Mapagsilbihan ang mga kababayang malaon nang inaapi ng mga
tiranong espanyol
3. Alamin kung gaano at paano naapketuhan ng Noli at iba pa niyang
isinulat ang mga pilipino at espanyol sa pilipinas
4. Mag tanong tanong kung bakit wala siyang nabalitaan tungkol kay
Leonor Rivera.
 Hunyo 29, 1887- sinulatan ni rizal ang kaniyang ama para ipaalam ang
kaniyang pag uwi:
“Sa ika 15 ng hulyo”,”lulan ako ng barko para sa ating bansa kaya mula sa
akinse hanggang atrenta ng agosto ay magkikita tayong muli.”
 Hulyo 3, 1887- sumakay ng djemnah
-limampu ang pasahero nito
- apat na ingles
- dalawang aleman
-tatlong tsino
-dalawang hapon
-maraming pranses
-isang pilipino (rizal)
 Hulyo 30, 1887- Sa saigon, lumipat si rizal sa barkong haiphong, Agosto 2
nilisan ng barko ang saigon patungong maynila.
 Agosto 5- dumaang ang barkong haiphong sa maynila
 Agosto 8- nagbalik sa calamba si rizal
 Sa calamba nagpatayo ng klinika si rizal
-kung saan ang kaniyang ina ang una niyang pasyente
 Doktor Uliman- ang tawag kay rizal ng mga pasyente dahil galing siya ng
alemanya
 Walang bayad ang mga mahihirap na pasyente
  900- ang kita ni rizal sa kaniyang klinika pagkaraan ng ilang buwan
 5000- ang kita ni rizal pagsapit ng pebrero 1888
 Isa lamang ang di nagawa ni rizal sa calamba:
-hindi niya nakita si Leonor Rivera
-sinubukan ni rizal magpunta sa dagupan ngunit pinagbawalan siya ng
kaniyang magulang dahil ayaw ng ina ni Leonor na maging manugang si rizal

KAGULUHANG GAWA NG NOLI

 Ilang linggong pagkaraan

-nagkaroon ng kaguluhan dahil sa noli
-nakatanggap ng liham mula kay Gobernador Heneral Emilio Terrero(1885-
188)
-inimbitahan si rizal sa palasyo (malacañang)
-may nagbulong sa gobernador heneral na ang noli ay nagtataglay ng
surbersibong ideya.
-nag tungo si rizal sa maynila at nagoakita sa malacañang at kaagad niyang
pinabulaanan ang paratang sakaniya at ipinaliwanag niya na ang hinahayag
lamang ng noli ay ang katotohanan at hindi siya nagtatagubilin ng mga
surbersibong ideya.
-nagustuhan ng gobernador heneral ang paliwanag ni rizal at nagkaroon ng
interes at humiling ng kopya ng noli.
 Ngunit walang kopya noon si rizal dahil ang tanging kopya ng noli at
naibahagi niya sa kaniyang mga kaibigan.
 Nagtungo si rizal sa mga heswita para humingi ng kopya.
 Ang nga heswita:
-Padre Francisco de Paula de Sanchez
-Padre Jose Bech
-Padre Federico Faura
 Ayon kay Federico Faura sinabi nya kay rizal:
“lahat ng naroon ay pawang katotohanan” ngunit, “maaring malagot ang
iyong ulo dahil sa isinulat mo”
 Sa kabutihang palad nakakuha ng kopya si rizal ng noli at ibinigay kay
Gobernador Heneral terrero.
 Don Jose Taviel de Andrade- inatasan ni Gob. Heneral na maging taga
bantay ni rizal dahil alam niyang nasa panganib ang buhay ni rizal sa mga
makapangyarihang prayle.
  Msgr. Pedro Payo- ang arsobispo ng maynila na nagpadala ng sipi ng noli
kay Padre Rektor Gregorio Echavarria para maeksamen ng isang komite ng
mga guro
 Ang komite ay binubuo ng mga dominikong propesor
 Kaagad na pinadala ng arsobispo sa Gob. Heneral ang ulat ng komite ng
mga guro na ang noli ay “erehikal, walang paggalang, at nakakasirang puri
sa ordeng panrelihiyon, at di makabayan, surbersibo sa kalagayang
pampubliko, mapaminsala sa pamahalaan ng espanya at mga gawain nitong
pampulitikal sa pilipinas.”
 Hindi nagustuhan ng Gob. Heneral ang ulat ng mga dominiko dahil alam
niyang galit ang mga ito kay rizal.
 Ipinadala ni Gob. Heneral terrero ang sipi ng noli sa permanenteng
Komsisyon ng sensura na binubuo ng mga pari at tao ng simbahan
 Gumawa ng komisyong ulat na isinumite sa Gob. Heneral ay sina:
-Padre Salvador Font
-Agustinong kura ng tondo
 Disyembre 29-isinumite ang ulat
-ayon sa ulat ang nobelang noli ay nagtataglay ng mga surbersibong ideya
laban sa simbahan at espanya. At inirekomenda nito na ang “importasyon,
reproduksyon, at sirkulasyon ng mapinsalang aklat na ito sa mga isla ay
kailangang ipagbawal”
 Tuwang tuwa ang mga kaaway ni rizal ng mailathala sa pahayagan ang ulat
ni Fort para sa komisyong sensura.
 Nagpasikat lalo sa noli ang pagbabawal nitong basahin.
-tumaas ang interes ng taong bayan na basahin ang dakilang aklat.
-kung ano ang kinamumuhian ng mga among espanyol, siya namang
nagustuhan ng inaaping masa.
-sa kabila ng pagbabawal at mahigpit ng mga Guardias Civiles, maraming
pilipino ang nakakuha ng kopya ng noli at palihim na binabasa ito.

ANG MGA UMAATAKE SA NOLI

 Padre Jose Rodriguez- superyor ng Guadalupe

-nag lathala ng serye ng walong polyeto na pinamagatang:
-Cuestiones de Sumo Interes (Katanungan ng dakilang interes)
-para tuligsain ang noli at iba pang mga sulating kontra espanyol
 Ang walong polyeto:
1. Porque no los he de leer? (bakit di ko dapat basahin ang mga iyon?)
2. Guardaos de ellos. Porque? (mag iingat sa mga ito. Bakit?)
3. Y que me dice usted de la peste? (at ano ang masasabi mo sa akin
tungkol sa salot?)
4. Porque triunfan los impios (bakit nagtatagumpay ang mga walang
galang?)
5. Cree usted que de veras no hay purgatorio? (sa palagay mo ba’y wala
talagang porgatoryo?)
6. Hay o no hay infierno? (mayroon ba o walang impiyerno?)
7. Que le parece a usted de esos libelos? (ano ang iyong palagay sa mga
libelong ito?)
8. Confession o condenacion? (kumpisal o walang hanggang
kapahamakan?)
ANG ALINGAWNGAW NA NILIKHA NG NOLI AY NAKARATING NA SA
BULWAGAN NG SENADO NG CORTES
 Mga senador na tumuligsa sa noli:
Heneral Jose De Salamanca- Abril 1,1888
Heneral Luis De Pando- Abril 12,1888
Sr. Fernando Vida- Hunyo 11,1888
 Ang akademiko ng madrid na si Vicente Barrantes sinaraan ang Noli sa isang
artikulong inilathala sa:
-La España Moderna (isang pahayagan sa madrid) noon enero 1890
 Bagaman madami ang sumisira sa Noli, marami rin namang nag tatanggol
sa merito ng nobela.
 TAGAPAGTANGGOL NG NOLI:
Marcelo H. Del Pilar
Dr. Antonio Ma. Regidor
Graciano Lopez Jaena
Mariano Ponce
Padre Sanchez
Don Segismundo Moret
Dr. Miguel Morayta
 Rev. Vicente Garcia
-Pilipino pari at iskolar
-Teolohiyano ng katedral ng maynila
 -tagapagsalin sa tagalog ng bantog na Imitation of Christ ni (Thomas a
Kempis)
-Isinulat ni padre Garcia ang pagtagangol sa noli na inilathala sa singapore
sa isang polyetong isinulat noong Hulyo 18,1888.
-sinagot nya ang mga argumento ni Padre Rodriguez:
1. Hindi masasabing “ignorateng tao” si Rizal, gaya ng sinabi ni Padre
Rodriguez, dahil sya ay nagtapos sa mga universibad ng Espanya at
nakatanggap pa ng mga karangalang iskolastiko.
2. Hindi tinutuligsa ni Rizal ang simbahan at espanya, gaya ng sinabi ni
padre rodriguez, dahil ang pinupuna ni rizal sa noli ay yaong masasamang
opisyal na espanyol at di ang espanya, at ang masama at tiwaling prayle, di
ang simbahan.
3. Sinabi ni padre rodriguez na yaong bumabasa ng noli ay gumagawa ng
kasalanang mortal; kung gayoy nakagawa siya (si rizal) ng kasalanang
mortal dahil nasbasa niya ang nobela.
 Noong panahong, ang noli ay tampulan ng mainit na kontrobersiya ng mga
prayle at mga kaibigan ni rizal, lahat ng kopya ng noli ay nabili at ang presyo
ng bawat sipi ay tumaas.
 Kaaway man o kaibigan ni rizal ay nahirapan makakuha ng sipi ng noli
 Ayon kay rizal, sa liham nya kay fernando canon sa genova noong hunyo
13,1887 ang halagang ibinibigay nya ay limang pesetas (katumbas ng piso)
bawat sipi, ngunit kinalaunan ay tumaas ito ng singkuwenta kada sipi.
 ANG PUMINSALA SA MASASAYANG ARAW NI RIZAL SA CALAMBA
KASAMA SI TAVIEL DE ANDRADE
1. Ang pagkamatay ng kanyang ate olympia
2. Ang walang basehang mga kwentong ikinakalat ng kanyang mga kaaway
na isa raw siyang “espiya ng aleman, alagad ni Bismarck, isang
protestante, isang mason, mangkukulam, isang kaluluwang wala ng pag
asang maligtas atbp.”

PROBLEMANG AGRARYO NG CALAMBA

 Ipinag utos ng Gobernador sibil ng lalawigan ng laguna sa mga awtoridad ng

bayan ng calamba na imbestigahan ang mga kalagayang pang agraryo ng
kanilang lokalidad.
 Nang malaman ang gagawing imbestigasyon, humingi ng tulong kay rizal
ang kanyang mga kababayan sa paglikom ng mga impormasyon at paglista
ng kanilang mga sumbong.
 Makaraan ang masusing pag aaral sa mga kalagayan sa calamba
 Enero 8,1888- ginawa ni rizal ang kasulatang sinang ayunan at pinirmahan
ng mga kasama at 3 opisyal ng asyenda.
 Ang kasulatan l, isinumite sa pamahalaan para maaksiyunan ay naglalaman
ng mga sumusunod:
1. Ang asyenda ng ordeng dominiko ay binubuo di lamang ng mga lupa sa
paligid ng calamba, kundi sa buong bayan ng calamba
2. Ang kita ng ordeng dominiko ay patuloy na tumataas dahil sa di
makatwirang upa sa lupa na ibinabayad ng mga kasama
3. Ang may ari ng asyenda ay di nagbibigay ng kontribusyon para sa
selebrasyon ng pistang bayan, edukasyon ng kabataan, at pag unlad ng
agrikultura .
4. Ang mga kasama na naghihirap sa paggawa ay nawawalan ng lupa dahil
sa walang kakuwenta-kwentang dahilan.
5. Mataas ang interes na ipinapataw sa mga kasamang nahuhuli sa
pagbayad ng renta sa lupa, at kapag di nakapag bayad ay kinukumpisla
ang kanilang kalabaw, kasangkapan at tahanan.

ANG PAMAMAALAM SA CALAMBA

 Ang paglantad ni rizal sa kalunos lunos na kalagayan ng sistemang kasama

sa calamba ay lalong ikinagalit ng kanyang mga kaaway
 Nagpursige ang mga prayle sa paghiling sa malacañang na mapalayas si
rizal.
 Nakatanggap ang mga magulang ni rizal ng mga pagbabanta sakaniyang
buhay
 Pinayuhan si rizal na mangibang bayan dahil mapanganib ang kanyang
buhay
 Ipinatawag ni Gobernador Heneral Terrero si rizal at pinayuhan siyang
mangibang bayan para na rin sa kanyang kaligtasan
 Kailangan na sumunod ni Rizal dahil ang gobernador heneral na ang nag
utos
 Ngunir hindi umatras sa laban si rizal na parang duwag.
 Matapang siya, isa itong katotohanang hindi pagsusubilian ng kaniyang mga
kaaway, isang magiting na bayani, hindi sya takot mamatay.
 Napilitan syang lisanin ang calamba dahil sa dalawang bagay:
1. Ang pananatili nya sa calamba ay malalagay sa pamilya niya at mga
kaibigan sa panganib.
 2. Mas makakalaban siya sa mga kaaway at mas mapagsisilbihan ang
sariling bansa kung makakapagsulat siya sa ibang bansa.
 Himno Al trabajo(Himno sa paggawa)- tulanh isinulat ni rizal para sa Lipa
noong 1888 bago nya lisanin ang calamba

KABANATA 11: SA HONGKONG AT MACAO

 Pebrero 1888- napilitan umalis si rizal ng bansa dahil tinutugis siya ng

makapangyarihang kaaway.
-noo’y isa na syang ganap na lalaki sa edad na 27, isa ng manggagamot at
kilalang manunulat.
- nanguna siyang mangibang bayan noong hunyo 1882, batam bata sa edad
na 21, isang estudyamteng naghahanap ng dunong sa matandang daigdig,
romantikong idealista, na punong puno ng mga pangarap na maiahon ang
mga kababayan mula sa pagkakaalipin sa bisa ng kaniyang
makapangyarihang panulat.
-ngunit nag bago ang panahon sa edad na 27, ay nabiktima na ng di
pagkapantay panta, bigo sa pangarap, at di nagtatagumpay sa mga
pagbabagong ninanais.
Ang biyahe sa hongkong
 Pebrero 3,1888- nilisan ni rizal ang maynila patungong hongkong lulan ng
barkong Zafiro.
 May sakit sya noon at malungkot habang itinatawid ang maalon na dagat
tsina.
 Hindi siya nakababa ng barko nang sandaling tumigil ito sa Amoy noong
pebrero 7, Dahil:
1. Hindi mabuti ang kanyang pakiramdam
2. Malakas ang ulan noon
3. Narinig nyang marumi ang lungsod
 Pebrero 8- dumating si rizal sa hongkong
 Pebrero 16,1888- sumulat si rizal ng liham kay blumentritt para ihayag ang
kapaitang nararamdaman nya sa buhay. (guys basahin nyo nalang yung
nilalaman ng liham sa Page 152 hehe)
 Otel Victoria- tinuluyan ni rizal sa hongkong
 Malugod na sumalubong kay rizal:
-Jose maria basa
-balbino maurico
-manuel Yriarte
 Jose Sainz De Varanda- naniktik kay rizal habang siya ay nasa hongkong,
pinaninjwalang kinomisyon siya ng mga awtoridad na espanyol para
subaybayan si rizal
 “Ang Hongkong”- isinulat ni rizal kay blumentritt noong pebrero 16,1888
“ay maliit ngunit napakalinis na lungsod. Maraming portuges, hindu, ingles,
tsino at hudyong naninirahan rito, may mga pilipino rito na ang karamihan
ay naipatapon sa marinas islands noong 1872, silay mahirap, mabait at
mahiyain. Silay dating mayayamang mekaniko, industriyalista at
namumuhunan.”
 Pebrero 18- bumisita si rizal sa macao kasama si basa lulan ng barkong kiu
kiang.
 Nagulat si rizal nang makita rito ang isang pamilyar na lalaki (si Sainz de
varanda)
 Don Juan Francisco Lecaros- tinuluyan nila rizal at basa noong sila ay nasa
macao
 Mga binisita ni rizal sa macao
-teatro
-simbahan
-katedral
- pagoda
-harding bonatikal
- basar
-nakita rin nya ang bantog na groto ni camoens
-pambansang makata ng portugal
 Pebrero 19-nakita ni rizal ang prusisyong katoliko, kung saan ang mga
deboto ay nakasuot ng damit na asul at lila at may hawak ng kandilang
walang sindi.
 Pebrero 20- bumalik ng hongkong si rizal at basa.

MGA KARANASAN SA HONGKONG

 Pinag aralan ni rizal ang pamamaraan ng buhay, wika, drama at kaugaliang

tsino.
 Isinulat nya ang mga sumusunod na karanasan sa kanyang talaarawan:
1. Maingay na selebrasyon ng bagong taon ng mga tsino na nangyari mula
ika-11 ng pebrero (sabado) hanggang ika-13(lunes). Walang tigil na
pagpapaputok ng mga kuwitis. Ang mga mas mayaman ay mas
 maraming ipinapuputok na kuwitis. Si ruzal mismoy maraming
pinaputok na kuwitis mula sa bintana ng kanyang otel.
2. Maingay na teatrong tsino, na may maingay na manonood at maingay
na musika. Sa sining pandrama ng mga tsino na tuklasan ni rizal ang mga
sumusunod:
-lalaking tila nakasakay sa isang patpat ay nangangahulugan ng lalaking
nangangabayo.
-aktor na nagtataas ng binti ay nangangahulugang pumapasok sya sa
bahay.
-ang pulang damit ay tanda ng kasal.
-ang babaing ikakasal ay nahihiyang nagtatakip ng abaniko sa kanyang
mukha kahit sa harap ng kanyang kasintahan,
-at lalaking may hawak na panghagupit ay nangangahulugang sasakay na
siya ng kabayo.
3. Ang salu-salong lauriat kung saan ang mga panauhin ay pinagsisilbihan ng
ibat ibang putahe ng pagkain, gaya ng pinatuyong prutas, gansa, hipon,
century egg, pilikpik ng pating, pugad ng ibon, putting bibe, manok na
nilagyan ng suka, ulo ng isda, litson, tsaa atbp.
4. Mga ordeng dominiko ang pinakamayamang ordeng panrelihiyon sa
hongkong. Marami itong negosyo. Nag mamay ari ito ng mahigit 700 bahay
na paupahan at marami itong sosyo sa mga dayuhang bangko. Mayroon
itong milyung milyon dolyares na nakadeposito sa mga bangko at
gumagana ito ng malaking interes.
5. Sa mga sementeryo sa hong kong na sa mga protestante, katoliko, at
muslim, yaong mga protestante ang pinakamaganda dahil maayos at
inaalagaan ang mga halaman dito at malinis ang mga daanan. Ang
sementeryo ng mga katoliko ang pinakamagarbo dahil sa marangya at
mamahaling moseleo at marangyang pag ukit ng mga sepulkro. Payak ang
mga muslim, na tanging maliit na moske at puntod na may nakasulat na
inskripsyong arabe ang makikita rito.

KABANATA 12: ROMANTIKONG PAGBISITA SA JAPAN 1888

 Land of cherry blossoms- isa sa pinakamasasayang bahagi ng buhay ni rizal
ang pag bisita rito (peb28-abril13,1888)
 Seiko Usui- tunay na pangalan ni o-sei-san
 Pebrero 28,1888- dumating si rizal sa yokohama tumigil sya sa otel grande
 Juan Perez Caballero- kalihim ng legasyong espanyol na nag anyaya kay rizal
na tumuloy sa legasyong espanyol.
 Tinanggap ni rizal ang imbitasyon sa dalawang kadahilanan:
1. Makakatipid sya sa kanyang gastusin kung tutuloy siya sa legasyon
2. At wala naman syang dapat itago sa mga mapag usig na mata ng mga
awtoridad na espanyol
 Marso 7- nilisan ni rizal ang otel tokyo patungong legasyong espanyol
 Mga binisita ni rizal a tokyo japan
-museo
-aklatan
-galerya ng sining
-bantayog
-meguro
-nikko
-hakone
-miyanoshita
-kahali-halinang bayan ng japan
 Mga impresyon ni rizala japan
1. Ang kagandagan ng bansa—mga bulaklak, kabundukan,batis,at
magandang tanawin rito
2. Ang kalinisan, pagiging magalang, at kasipagan ng mgahapon.
3. Ang mga magagandang damit at simpleng halina ng mga haponesa
4. Kakaunti ang magnanakaw sa japan kaya naiiwang bukas ang kanilang
bahay kahit umaga o gabi, at sa silid ng otel ay maaaring mag iwan ng
pera sa ibabaw ng mesa.
5. Bihira ang mga pulubi sa mga kalsada ng lungsod, di gaya sa maynila at
iba pang lungsod.
 Rick shaw- sasakyang hila hila ng mga lalaki

PAKIKIPAG ROMANSA KAY O-SEI-SAN

 Isang hapin ng tagsibol, ilang araw ang pagkaraang tumuloy si Rizal sa

legasyong espanyol sa distrito ng azabu ng tokyo
 Nakita ni rizal na naparaan ang isang magandang haponesa.
 Mga binisita ni rizal at o-sei-san
-galerya ng sining imperyal
-aklatang imperyal
-mga universidad
 -shokobustuen
-liwasang hibiya
 Tinulungan ni o-sei-san si rizal sa lahat ng paraan
 Hindi lamang sya kasintahan, siyay naging gabay, tagasalin, at guro ni rizal
 Tinulungan niya si rizal sa pag unawa ng wikang nipponggo at kasaysayan
ng japan.
 Noong Abril 13 1888- sumukay siya sa barkong belgic barkong ingles sa
yokohama patungong estados unidos
 1897- ikinasal si o-sei-san kay G. alfred charlton.
 Tetcho Suehiro- isang palaban na hapon na mamamahayag, nobelista, at
kampeon ng mga karapatang pantao na pinalayas ng pamahalaang hapon.
 Impresyon ni tetcho kay rizal:
“si G. Rizal ay mamamayan ng maynila sa pilipinas mga 27 hanaggang 29 na
taong gulang. Bata man siya, mahusay siyang magsalita ng pitong wika”
“Bukas ang puso ni rizal para sa sinuman Marami siyang angking talino.
Mahusay siya sa pagsusulat at paghubog ng mga bagay bagay sa waks”
 Mga nailathala ni tetcho kung saan ipinaglaban niya ang karapatang
pantao
-1891,nobelang politikal na “Nankai-no-Daiharan” (sigwa sa katimugang
dagat) hawig sa noli
-1894,O-unabara (malaking dagat) hawih sa el filibusterismo
-pebrero 1896,namatay si tetcho sanhi ng atake sa puso