REPUBLIKA NG PILIPINAS

PAMANTASANG NORMAL NG PILIPINAS

Ang Pambansang Sentro ng Edukasyong Pangguro
MINDANAO

PAGSUSURI NG AKDANG

PAMPANITIKAN

Ipinasa nina:

Bajao, Cyndy
Borja, Keezha Mae
Damgo, Floriemae
Cabojoc, Myca Kyle
Jabagat, Jequel
Lapitan, Yvonne Jezelle
Montecalvo, Win Love
Tangliben, Kate Darlene
Tuvida, Vaneza
Ipinasa kay:

Prof. Fe S. Bermiso
Guro
 PHILIPPINE NORMAL UNIVERSITY MINDANAO
National Teacher for Teaching Education
Institute of Teaching and Learning
Prosperidad, Agusan del Sur

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman

I. Panimula
_________________________________________________________________________

Isa ka bang mapanuring mambabasa? Mga kwento ba’y pasok sa iyong panlasa?
Nagugulumihan ba minsan ang iyong isipan sa mga akdang hindi mo maunawaan?
Halina’t ilantad natin ang katotohanan at bigyang kasagutan ang mga katanungan!
LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman!

Ang LIWANIP ay mga letrang pinag-isa na nabuo mula sa mga salitang

“Liwanag ng Isip”. Sa proseso ng pagbasa, hindi maiiwasang may mga pahayag o
diwang nakakubli’t hindi maunawaan ng mga mambabasa. Ang mambabasa ay may
karapatang mamili ng mga babasahin na kanyang napupusuan. Kadalasang pinipili ng
mga mambabasa ay mga kwentong madaling maunawaan at may magandang wakas.
May iba’t ibang uri ng kwento; ito ay ang mga kwento ng tauhan, kwento ng
katutubong kulay, kwento ng kababalaghan, kwento ng madulang pangyayari at
marami pang iba. Ito ay naaayon sa kung ano ang layunin ng manunulat sa kanyang
akdang isinulat. Gayunpaman, nasa kamay pa rin ng mga mambabasa kung ano ang
kanyang pagpapakahulugan o pakakaunawa sa kanyang binasang teksto. Dahil dito,
malimit na nagkakaiba-iba ang interpretasyon ng mga mambabasa at minsa’y
nagiging bulag dahil hindi lubos na nabatid ang nakakubling laman ng mga kwentong
nabasa.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 1

 Ang pamagat ng aming pagsusuri ay may kaugnayan sa pagbabasa. Kapag tayo ay
nagbabasa, minsan ay maraming nabubuong katanungan sa ating isipan na nais nating
itanong sa may-akda. May mga pagkakataon pa na paulit-ulit nating binabasa ang
kwento upang mabatid natin ang pangunahing diwa na nakatago rito. Ang bawat
pahayag na mabibigyang kahulugan ay nakapagbibigay sa atin ng ibayong kasiyahang
abot hanggang sa kalangitan. Kakaibang pakiramdam na kahit mga ibon sa
himpapawid ay hindi mararamdaman.

Sa papel na ito, ibubunyag namin ang mga nakakubling laman ng dalawang

akdang binasa’t sinuri. Mga akdang sa unang basa’y literal ang pagpapakahulugan
ngunit sa kailalima’y may lamang nakatago’t hindi nasaksihan. May kakaibang
mensahe na maiuugnay sa kasalukuyang nangyayari sa ating lipunan. Sa
pamamagitan nito’y maliliwanagan ang isipan at masasagutan ang mga katanungang
nabuo mula sa lihim na diwa ng akda.

Ang mga akdang aming ibubunyag ang siyang nagmulat sa aming musmos na
isipan na laliman ang pagpapakahulugan at hukayin pa ang mga nakakubling laman.
Gaya na lamang ng kasabihang “Don’t judge the book by its cover”, dahil hindi lahat
ng mga nakikita ng ating mga mata ay pawang totoo, ang iba’y nalinlang lamang ng
kakaibang kagandahan nito. Sa ibang salita, ang tunay na kagandahan ay hindi basta-
bastang nakikita, ito ay nakatago kaya’t kailangan nating hanapin. Halina’t samahan
ninyo kami sa aming mapangahas na pagbubunyag upang lubos na madama ang tunay
na kariktan ng mga nakakubling laman ng dalawang akdang magbibigay liwanag sa
inyong isipan!

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 2

 II. Kritisismong Pagdulog
A. Dulog na Ginamit
 Pagdulog Realismo
B. Mga Bahagi ng Pagsusuri

1. May-akda

Si Genoveva Edroza-Matute (3 Enero 1915 – 21 Marso

2009) o mas kilala sa tawag na “Aling Bebang,” ay isang bantog
na kuwentistang Pilipino. Isa rin siyang guro at may-akda ng aklat
sa Balarilang Tagalog, na nagturo ng mga asignaturang Filipino at
mga asignaturang pang-edukasyon.

Siya ay nagtapos sa University of Santo Tomas kung saan

din siya nagkamit ng Ph. D. Nagturo siya ng apatnapu’t anim (46)
na taon sa mga paaralang bayan at nagretiro bilang dekana ng pagtuturo sa Pamantasang Normal
ng Pilipinas. 

Sa karera niya bilang isang manunulat, nakatanggap siya ng maraming parangal  mula sa
Palanca, PNS/PNC, City of Manila, Quezon City, University of Santo Tomas College of
Education at marami pang iba. Natamo niya ang unang Gawad Palanca para sa Maikling
Kuwento sa Filipino noong 1951, para sa kwentong Kwento ni Mabuti. Ang kanyang
kwentong Paglalayag sa Puso ng Isang Bata ay nagwagi rin ng Gawad Palanca noong 1955, at
ang Parusa noong 1961. Nagtamo siya ng Gawad CCP para sa Sining/Panitikan noong taong
1992.

Ang ilan sa mga naging aklat niya na nailimbag ay ang "Mga Piling Maikling Kuwento"
ng Ateneo University Press, "Ang Tinig ng Damdamin" ng De La Salle University Press at ang
"Sa Anino ng Edsa", na mga maikling kuwentong isinulat niya bilang National Fellow for
Fiction, 1991-1992, ng U.P. Press.

Noong 2005, ginawaran ng pagkilala ang kanyang mga kontribusyon sa panitikang

Pilipino ng dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 3

 Ipinanganak siya noong ika-3 ng Enero 1915. Namatay siya noong Marso 21, 2009 sa
edad na 94. Ang kanyang buhiting asawa ay si Efifano Matute.

Unang Akda

2. Ang Akda

Bangkang Papel
ni Genoveva Edroza-Matute

Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang pinakahihintay nilang
araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag iyo’y nagpatuloy sa loob
ng tatlong araw ang lansangang patungo sa laruan ay lulubog. At ngayon, ay ikalimang araw
nang walang tigil ang pag-ulan.
Ilang maliliit na bata ang magpapalutang ng mga bangkang papel, nariyang tinatangay ng
tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak.
Sa tuwing ako’y may makakikitang bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang
batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya
napalutang sa tubig kailanman...
Isang batang lalaking nagising sa isang gabi, sa mag dagundong na nakagugulat. Sa loob
ng ilang saglit, ang akala niya’y Bagong Taon noon. Gayon ding malalakas na ugong ang
natatandaan niyang sumasalubong sa Bagong Taon. Ngunit pagkalipas ng ilan pang saglit,
nagunita niyang noon ay wala nang ingay na pumapatak mula sa kanilang bubungan.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 4

Sa karimla’t pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban sa isang
makitid na silahis. Hindi niya malaman kung alin ang dagundong ng biglang pumuno sa bahay
ang biglang pagliliwanag. Gulilat siyang nagbalikwas at hinanap nang paningin ang kanyang ina.
Nagsunud-sunod ang tila malalaking batong gumugulong sa kanilang bubungan. Ang paggulong
ng mga iyo’y sinasaliwan ng pagliliwanag at pagdidilim ng bahay, ng pagliliwanag na muli.
Samantala’y patuloy ang pagbuhos ng ulan sa kanilang bubungan, sa kanilang paligid, sa lahat
ng dako.
Muling nahiga ang nagbalikwas at ang tinig niya ay pinatalagos sa karimlan.
“Inay, umuulan, ano?”
“Oo, anak, kanina,” anang tinig mula sa dulo ng hihigan.
“Inay,” ang ulit niya sa karimlan, “dumating na ba ang Tatay?”
Sumagot ang tinig ngunit hindi niya maunawaan. Kaya’t itinaas niya nang bahagay ang
likod at humilig sa kaliwang bisig. Sa kanyang tabi ay naroon ang kapatid na si Miling. Sa tabi
nito’y nabanaagan niya ang katawan ng ina, at sa kabila naman nito’y nakita niya ang banig na
walang tao.
Ibinaba niya ang likod at iniunat ang kaliwang bisig. Naramdaman niya ang sigis ng
lamig ng kanyang buto. Mula sa nababalot na katawan ni Miling ay hinila niya ang kumot at
ito’y itinakip sa sariling katawan. Bahagyang gumalaw ang kapatid, pagkatapos ay nagpatuloy sa
hindi pagkilos. Naaawa siya kay Miling kaya’t ang kalahati ng kumot ay ibinalot sa katawan
niyon at siya’y namaluktot sa nalabing kalahati.
Naramdaman niya ang panunuot ng lamig sa kanyang likod. Inilabas niya ang kanang kamay sa
kumot at kinapa ang banig hanggang sa maabot niya ang sahig.
Anong lamig sa sahig, ang naisip niya, at ang kanang kamay ay dali-daling ipinasok muli
sa kumot.
“Inay,” ang tawag niyang muli, “bakit wala pa si Tatay? Anong oras na ba?”
“Ewan ko,” ang sagot ng kanyang ina. “Matulog ka na, anak, at bukas ay magpapalutang ka ng
mga bangkang ginawa mo.”
Natuwa ang bata sa kanyang narinig.
Magkakarerahan kami ng bangka ni Miling, ang aki’y malalaki’t matitibay...hindi masisira ng
tubig.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 5

 Dali-dali siyang nagbangon at pakapa-kapang sumiksik sa pagitan ng kapatid at ng
kanyang kausap. Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig ng ina.
Naramdaman niya ang bahagyang pag-aangay ng kaliwang bisig niyon. Ang kanang kamay
noo’y ipinatong sa kanyang ulo at pabulong na nagsalita:
“Siya, matulog ka na.”
Ngunit ang bata’y hindi natulog. Mula sa malayo’y naririnig niya ang hagibis ng malakas
na hangin. At ang ulang tangay-tangay noon.
“Marahil ay hindi na uuwi ang Tatay ngayong gabi,” ang kanyang nasabi. Naalala niyang may
mga gabing hindi umuuwi ang kanyang ama.
“Saan natutulog ang Tatay kung hindi siya umuuwi rito?” ang tanong niya sa kanyang ina.
Ngunit ito’y hindi sumagot.
Sinipat niya ang mukha upang alamin kung nakapikit na ang kanyang ina. Ngunit sa
karimlan ay hindi niya makita.
Bago siya tuluyang nakalimot, ang kahuli-hulihang larawan sa kanyang balintataw ay ito.
Tatlong malalaking bangkang yari sa papel na inaanod ng baha sa kanilang tapat...
At samantalang pumapailanlang sa kaitaasan ang kahuli-hulihang pangarap ng batang yaon, ang
panahon ay patuloy sa pagmamasungit. Ang munting bahay na pawid ay patuloy sa pagliliwanag
at pagdidilim, sa pananahimik at pag-uumugong, sa pagbabata ng walang awing hampas ng
hangin at ulan...
Ang kinabukasan ng pagtatampisaw at pagpapaanod ng mga bangkang papel ay
dumating... Ngunit kakaibang kinabukasan.
Pagdilat ng inaantok pang batang lalaki ay nakita niyang nag-iisa siya sa hihigan. Naroon ang
kumot at unan ni Miling at ng kanyang ina.
Pupungas siyang bumangon.
Isang kamay ang dumantay sa kanyang balikat at nang magtaas ng paningin ay nakitang
yao’y si Aling Berta, ang kanilang kapitbahay.
Hindi niya maunawaan ang tingin noong tila naaawa.
Biglang-biglang naparam ang nalalabi pang antok. Gising na gising ang kanyang ulirat.
Naroon ang asawa ni Aling Berta, gayon din sina Mang Pedring, si Aling Ading, si Feli, at si
Turing, si Pepe. Nakita niyang ang kanilang bahay ay halos mapuno ng tao.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 6

Nahihintakutang mga batang humanap kay Miling at sa ina. Sa isang sulok, doon nakita ng
batang lalaki ang kanyang ina na nakalikmo sa sahig. Sa kanyang kandungan ay nakasubsob si
Miling. At ang buhok nito ay walang tigil na hinahaplus-haplos ng kanyang ina.
Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng batang higit na pumuti kaysa rati. Ngunit ang mga mata
noo’y hindi pumupikit, nakatingin sa wala. Patakbo siyang lumapit sa ina at sunud-sunod ang
kanyang pagtatanong. “Bakit, Inay, ano ang nangyari? Ano ang nangyari, Inay? Bakit maraming
tao rito?”
Ngunit tila hindi siya narinig ng kausap. Ang mga mata noo’y patuloy sa hindi pagsikap.
Ang kamay noo’y patuloy sa paghaplos sa buhok ni Miling.
Nagugulumihang lumapit ang bata kina Mang Pedring at Aling Feli. Ang pag-uusap nila’y
biglang natigil nang siya’y makita.
Wala siyang narinig kundi... “Labinlimang lahat ang nangapatay...”
Hindi niya maunawaan ang lahat. Ang pagdami ng tao sa kanilang bahay. Ang anasan. Ang ayos
ng kanyang ina. Ang pag-iyak ni Aling Feli nang siya ay makita.
Sa pagitan ng mga hikbi, siya’y patuloy sa pagtatanong...
“Bakit po? Ano po iyon?”
Walang sumasagot sa kanya. Lahat ng lapitan niya’y nanatiling pinid ang labi. Ipinatong
ang kamay sa kanyang balikat o kaya’y hinahaplos ang kanyang buhok at wala na.
Hindi niya matandaan kung gaano katagal bago may nagdatingan pang mga tao.
“Handa na ba kayo?” anang isang malakas ang tinig. “Ngayon din ay magsialis na kayo. Kayo’y
ihahatid ni Kapitan Sidro sa pook na ligtas. Walang maiiwan, isa man. Bago lumubog ang araw
sila’y papasok dito... Kaya’t walang maaaring maiwan.”
Matagal bago naunawaan ng bata kung ano ang nagyari. Sila’y palabas na sa bayan,
silang mag-iina, ang lahat ng kanilang kapitbahay, ang maraming-maraming tao, at ang kani-
kanilang balutan.
Sa paulit-ulit na salitaan, sa sali-salimbayang pag-uusap ay nabatid niya ang ilang bagay.
Sa labinlimang nangapatay kagabi ay kabilang ang kanyang ama...sa labas ng bayan...sa
sagupaan ng mga kawal at taong-bayan.
Nag-aalinlangan, ang batang lalaki’y lumapit sa kanyang ina na mabibigat ang mga paa
sa paghakbang.
“Inay, bakit pinatay ng mga kawal ang Tatay? Bakit? Bakit?”

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 7

Ang mga bata noong nakatingin sa matigas na lupa ay isang saglit na lumapit sa kanyang mukha.
Pagkatapos, sa isang tinig na marahang-marahan ay nagsalita.
“Iyon din ang nais kong malaman, anak iyon din ang nais kong malaman.”
Samantala...
Sa bawat hakbang na palayo sa bahay na pawid at sa munting bukid na kanyang tahanan
ay nararagdagan ang agwat ng ulila sa kanyang kabataan.
Ang gabing yaon ng mga dagundong at sigwa, ng mga pangarap na kinabukasan at ng mga
bangkang papel – ang gabing yaon ang kahuli-hulihan sa kabataang sasansaglit lamang tumagal.
Ang araw na humalili’y tigib ng pangamba at ng mga katanungang inihahanap ng tugon.
Kaya nga ba’t sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking
gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang
papel na hindi niya napalutang kailanman...

3. Pagsusuri

A. Porma ng Wika at Istelo

Ang sunuring akda ay isang maikling kwento. “Isang akdang pampanitikang likha ng
guniguni at bungang –isip na hango sa isang tunay na pangyayari sa buhay.” ang
pagpapakahulugan ni Edgar Allan Poe, (ang tinaguriang Ama ng Maikling Kuwento) sa maikling
kwento. Ito rin ay nababasa sa isang tagpuan, nakapupukaw ng damdamin, at mabisang
nakapagkikintal ng diwa o damdaming may kaisahan. Tinatalakay din sa maikling kwento ang
natatangi at mahahalagang pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan.

Maraming uri ng maikling kwento gaya na lamang ng kwentong nagsasalaysay,

kwentong pangkatauhan, kwentong katatawanan, kwentong katatakutan, kwentong sikolohiko at
marami pang iba. Ang uri ng maikling kwento na ito ay isang kwentong nagsasalaysay sapagkat
ang layunin nito ay magpahayag ng mga pangyayaring naganap sa kwento, mga pangyayari
tungkol sa mga naging karanasan ng tao sa sarili, sa kapwa at sa kapaligiran.

Ang mga salitang ginamit sa akda ay karaniwang pormal. Kapansin-pansin din ang
paggamit ng awtor ng mga salitang hindi pamilyar sa mga mambabasa. Sa halip na gumamit ang

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 8

awtor ng mga salitang mas madaling maunawaan ay gumamit ito ng mga salitang di-pamilyar na
siyang nagdagdag sa kasiningan ng kwento.

Halimbawa:
“Wala siyang makitang ano man maliban sa isang makitid na silahis.”
“Mula sa malayo’y naririnig niya ang hagibis ng malakas na hangin.”
“Biglang-biglang naparam ang nalalabi pang antok. ”
“Nagugulumihang lumapit ang bata kina Mang Pedring at Aling Feli.”
“Ang araw na humalili’y tigib ng pangamba…”

Sa halip na gamitin ang salitang sinag ay silahis ang ginamit, hagibis sa halip na
belosidad, salitang naparam na maaari namang gamitan ng salitang naglaho, nagugulumihan sa
halip na naguguluhan at tigib ng pangamba na maaari namang sabihing puno ng pangamba.

Gumamit din ang awtor ng salitang konotasyon (Ang pagpapakahulugang iba kaysa sa
pangkaraniwang pakahulugan), narito ang pahayag:

“Lahat ng lapitan niya’y nanatiling pinid ang labi.”

Konotasyon: Nananahimik

Ang istelong ginamit naman ng awtor sa kanyang pagsasalaysay sa kwento ay

“flashback” na kung saan ay ginunita ng nagsasalaysay ang mga nangyari sa buhay ng batang
lalaki at sa kanyang pamilya. Pinatunayan ito ng mga pahayag na “Sa tuwing ako’y may
makakikitang bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang
batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang sa
tubig kailanman...”

B. Elemento ng Maikling Kwento:

 Banghay:
1. Simula/Panimula

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 9

 Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang pinakahihintay nilang
araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag iyo’y nagpatuloy sa loob
ng tatlong araw ang lansangang patungo sa laruan ay lulubog. At ngayon, ay ikalimang araw
nang walang tigil ang pag-ulan.
Ilang maliliit na bata ang magpapalutang ng mga bangkang papel, nariyang tinatangay ng
tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak.

2. Saglit na kasiglahan

Isang batang lalaking nagising sa isang gabi, sa mag dagundong na nakagugulat. Sa loob
ng ilang saglit, ang akala niya’y Bagong Taon noon. Gayon ding malalakas na ugong ang
natatandaan niyang sumasalubong sa Bagong Taon. Ngunit pagkalipas ng ilan pang saglit,
nagunita niyang noon ay wala nang ingay na pumapatak mula sa kanilang bubungan.

3. Suliranin
Ang paghihintay ng batang lalaki sa pagbabalik ng kanyang ama.
Patuloy na hinihintay at hinahanap ng batang lalaki sa kanyang ina kung kailan babalik
ang kanyang ama. Walang kaalam-alam ang bata sa kung saan namamalagi ang kanyang ama sa
tuwing wala ito sa kanilang tahanan. Maraming katanungan ang sumasagi sa kanyang isipan
kung bakit hindi pa umuuwi ang kanyang ama at hindi ipinapaliwanag ng kanyang ina ang mga
pangyayaring nagaganap sa kanyang paligid.

4. Tunggalian
 Tao laban sa Kalikasan: Patuloy na pag-ulan sa loob ng limang araw sa lugar na tinitirhan
ng batang lalaki at ng kanyang pamilya .
 Tao laban sa Tao: Pagkamatay ng kanyang ama sa sagupaan sa pagitan ng mga kawal at
ng taong-bayan.
5. Kasukdulan

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 10

 Isang kamay ang dumantay sa kanyang balikat at nang magtaas ng paningin ay nakitang
yao’y si Aling Berta, ang kanilang kapitbahay. Hindi niya maunawaan ang tingin noong tila
naaawa. Biglang-biglang naparam ang nalalabi pang antok. Gising na gising ang kanyang ulirat.
Naroon ang asawa ni Aling Berta, gayon din sina Mang Pedring, si Aling Ading, si Feli, at si
Turing, si Pepe. Nakita niyang ang kanilang bahay ay halos mapuno ng tao.

6. Kakalasan

Nagugulumihang lumapit ang bata kina Mang Pedring at Aling Feli. Ang pag-uusap
nila’y biglang natigil nang siya’y makita.
Wala siyang narinig kundi... “Labinlimang lahat ang nangapatay...”
Hindi niya maunawaan ang lahat. Ang pagdami ng tao sa kanilang bahay. Ang anasan. Ang ayos
ng kanyang ina. Ang pag-iyak ni Aling Feli nang siya ay makita.
Sa pagitan ng mga hikbi, siya’y patuloy sa pagtatanong...
“Bakit po? Ano po iyon?”

7. Wakas

Sa bawat hakbang na palayo sa bahay na pawid at sa munting bukid na kanyang tahanan

ay nararagdagan ang agwat ng ulila sa kanyang kabataan.
Ang gabing yaon ng mga dagundong at sigwa, ng mga pangarap na kinabukasan at ng
mga bangkang papel – ang gabing yaon ang kahuli-hulihan sa kabataang sasansaglit lamang
tumagal. Ang araw na humalili’y tigib ng pangamba at ng mga katanungang inihahanap ng
tugon.
Kaya nga ba’t sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking
gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang
papel na hindi niya napalutang kailanman...

 Tauhan:

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 11

 a. Batang Lalaki: Gumawa ng tatlong malalakingbangkang papel na hindi niya napalutang
sa tubig kailanman.
b. Ina: Ina ng batang lalaki at ni Miling
c. Miling: Kapatid ng batang lalaki
d. Tatay: Ama nina Miling at ng batang lalaki nanapaslang ng mga kawal
e. Mga Kapitbahay:
 Aling Berta
 Mang Pedring
 Aling Ading
 Feli
 Turing
 Pepe.

 Tagpuan
Lansangan: Ang lugar kung saan naglalaro ang mga bata.
C. Tema

Ang kwento ay tungkol sa batang lalaki na hinihintay ang pagdating ng kanyang ama,
kasama na dito ang paghahangad niya na palutangin ang mga bangkang papel na kanyang
ginawa.

Ang akdang ito ay hindi lang tungkol sa literal na paglalaro ng bata sa bangkang yari sa
papel. Ito ay sumisimbolo rin sa pangarap ng bata sa kwento na naudlot dahil sa pagkasawi ng
kanyang ama. Isa lamang siya sa mga batang maagang naulila dahil sa pangyayaring naganap sa
kanyang ama na namatay sa kasagsagan ng giyera. Mahirap mamuhay lalo na kung ang nasa
paligid mo ay hindi payapa. Sa madaling salita, ipinapakita dito ang masamang epekto ng giyera
lalo na sa mga kaanak ng mga taong nasawi. Ganito rin ang magiging epekto kapag patuloy ang
tunggalian sa pagitan ng mga sundalo at mga rebelde, maraming pamilya ang magkakawatak-
watak at maraming mga bata ang masisira ang kinabukasan.

Ito ang mangyayari sa ating bansa kung patuloy tayong mag-aaway lalo na kung patuloy
ang pagrerebelde ng mga tao. Sa madaling salita, walang kapayapaan at katahimikan.

D. Pagsusuri sa Pananalig Pampanitikan

 Realismong Pagdulog

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 12

 Ang gamit na dulog sa panunuring papel na ito ay Pagdulog Realismo. Ayon sa
https://tl.wikipedia.org/wiki/Teorya_ng_realismo ang teoryang realismo ay ang paniniwala na
ang karamihan ng mga cognitive bias (kamalayang may kinikilingan) ay hindi pagkakamali,
kundi lohikal at paaran ng praktikal na pangangatwiran sa pakikitungo sa "tunay na mundo".
Kasáma nito ang pagpapalagay na ang mga bagay ay mayroon pang mas malawak na kaalaman
kaysa sa kung ano ang sinasabi ng mga cognitive experimenter (mga sumusubok sa kamalayan).
Ayon naman sa http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/mga-teoryang-
pampanitikan.html ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksisan ng
may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit
hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagka-epektibo
ng kanyang sinulat.

Isang ulat sa https://www.slideshare.net/GinoongGood/teoryang-pampanitikan-

36790003 ang nagsasabing ayon sa mga realista, ang sinumang tao, anumang bagay at lipunan,
ay dapat maging makatotohanan ang isasagawang paglalarawan o paglalahad. Ang karaniwang
paksain na ipinapakita nito’y pumapatungkol sa kahirapan, kamangmangan, karahasan, krimen,
bisyo, katiwalian, kawalan ng katarungan, prostitusyon, atbp.

Kung ang paglutang ng romantisismo ay bilang reaksyon sa klasisismo, masasabing ang

realismo ay isang reaksyon sa pananaw na itinaguyod ng romantisismo.

Pinapaburan ng realistang manunulat ang mga pangyayaring nagaganap sa buhay ng

nakararami tulad ng: pagkaapi, paghihirap, pagbaba ng katayuan ng mga nasa gitnang uri,
prostitusyon, pakikibaka ng mga manggagawa, karaniwang panahon at lipunan, nagtatala ng mga
kaganapan sa panahong iyon ng kanyang lipunan sa masining na paraan, pag-unawa sa panahon
o kaligiran o sa mga kontekstong kultural, pulitikal at pangkabuhayan kung kailan naisulat ang
akda.
Inuri naman ng mga realista ang Realismong Pagdulog sa anim (6): (1) Kritikal na
Realismo Inilalarawan ang gawain ng isang lipunang burgis upang maipamalas ang mga
aspektong may kapangitan at panlulupig nito. (2) Sosyalistang Realismo – kaapihan ng mga
uring manggagawa. (3) Sikolohikal na Realismo na nagpapakita ng pagkilos ng tao bunsod ng
damdaming likha ng nakapaligid sa kanya. (4) Pino o Mabining Realismo ay may pagtitimping

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 13

ilahad ang kadalisayan ng bagay- bagay at iwinawaksi ang anumang pagmamalabis at kahindik-
hindik. (5) Sentimental na Realismo ay naglalarawan ng mga mithiin ng mga tauhan na nauuwi
sa pangangarap ng gising, paghahangad ng magandang wakas, mga pag-asang
pinangingibabawan ng damdaming kaysa kaisipan sa paglutas ng anumang suliranin. (6)
Mahiwagang Realismo o Magic Realism ang pantasya at katotohanan nang may kamalayan.
Pinagsasama ng impluwesya ng mito at karunungang-bayan sa takbo ng kwento upang
masalamin ang mga katotohanang nagaganap sa lipunan.

Naging masigla ang talakayin tungkol sa Realismo noong unang bahagi ng siglo 1900.
Nakatulong dito ang kilusang anti- Romantisismo sa Alemanya kung saan mas nagtuon ng
pansin ang sining sa pangkaraniwang tao. Idagdag pa rito ang patataguyod ni Auguste Comte
(kilalang Ama ng Sosyolohiya) ng proditibistikong pilosopiya sa paglulunsad ng siyentipikong
pag-aaral; ang pag-unlad ng propesyunal na journalism kung saan inuulat nang walang bahid ng
emosyon o pagsusuri ang mga kaganapan at ang paglago ng industriya ng potograpiya.

E. Pagsusuri Gamit ang Realismong Pagdulog

Sa maikling kwentong ito, tunay na naliwagan ang aming mga isipan at diwa sa
ipinakitang lantad na katotohanang maaaninag sa masalimoot nating lipunan. Ang palasak na
tunggalian ng mga paniniwala, ang paninindigan ng mga taong nasa tuktok ng tatsulok at ng mga
mamamayang nasa paanan nito.

Sa pagbubukas ng kwento ay maaaninag ang pagbabalik-tanaw ng nagsasalita nang

masilayan ang iilang mga kabataang nahuhumaling sa pagpapalayag ng bangkang papel.
Makulay na naglaro sa kanyang alaala ang bawat detalye ng mga kahapong nagdaan.

Sa pahayag na “Ilang maliliit na bata ang magpapalutang ng mga bangkang papel,

nariyang tinatangay ng tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak.” Makikita
ang likas na katangian ng mga kabataan. Ang kanilang inosenteng diwa at sensitibong pagkatao
ay siyang nagbibigay ng kakintalan sa kanilang mumunting daigdig. Ang kanilang pagkawalang
muwang sa mga kaganapan sa lipunan ay siyang naging kalasag nila sa mapait at mapanakit na
realidad.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 14

 Sa mga mata ng isang bata, lahat ng bagay ay maganda at makulay. Lahat ay simple at
hindi komplekado. Walang kadenang galit, poot, inggit at pagkukunwaring gumagapos at unti-
unting nagpapatigas sa puso ng mga tao. Puro at totoo ang kanilang pagkatao, sumasalamin sa
personang bigong maisakatauhan ng nakararami sa atin.

Kaugnay ng kwentong ito ang akda na pinamagatang “Inukit na Pag-ibig at Kabayanihan

ni Itay”. Sa akda, mababasa na ang batang si Angela ay lumaki na walang inaalala kundi ang
kagandahan ng buhay. Walang pagdadalawang isip sa mga bagay-bagay na nangyayari sa
kanyang lipunan. Lumaki siyang hindi alam kung nasaan ang kanyang ama, dahil ang kwento ng
kanyang ina ay ang mga magagandang alaala ng kanyang yumaong ama. Katulad na lang sa mga
pangyayaring nagaganap sa kwentong sinuri na pinamagatang “Isang Bangkang Papel” na kung
saan ang mga bata ay walang pakialam sa bulok na sistema ng lipunan. Sila’y lumalaki ng hindi
iniinda ang sakit na dinaranas ng nakararami. Sa akdang iniugnay, mababasang ang batang
walang kamuwang-muwang sa pangyayari sa lipunan ay hindi alam ang mga kaganapan sa
kanyang paligid. Siya’y lumalaking musmos pa rin ang isipan, dahil sa mga kwento ng kanyang
ina ay hindi niya maintindihan ang totoong nangyari sa kanyang ama. Nagkakaroon ng pag-
uugnay ang dalawang akda, ang sinuri at iniugnay dahil parehong mababasa sa mga akda ang
pagkakaroon ng sariling mundo ng mga bata. “Kakatok ako sa ating pinto, naroon ka mahal at
ang ating Angela ay naglalaro.” Sa pahayag na ito ng akdang iniugnay, mababasang sinabi ng
ama na sa kanyang pag-uwi ay masisilayan niyang naglalaro ang kanyang anak sa sala. Katulad
ng akdang sinuri, na ang mga bata ay walang ibang ginagawa kundi ang maglaro at walang ibang
iniisip kundi ang kanilang kasiyahan. Ipinapakita sa akdang sinuri at iniugnay na ang mga
kabataan ay nakapokus sa kanilang kaligayahan. Ang dalawang akda ay kakikitaan ng katotohan
dahil sa ating lipunan makikitang ang mga bata ay walang kaalam-alam sa mga nangyayari sa
loob ng masalimoot na kaganapan sa lipunan. Waring katotohanang nagsasabi ng mga gawain ng
mga bata at ito’y may malaking pagkakaiba sa mga problemang dinadala ng mga matatanda.
Nailalarawan sa mga akda ang mga kalagayan ng mga bata na ang kanilang sarili ay umiikot sa
paglalaro. Hindi pumapasok sa isipan ng mga bata ang mga problema at hindi magandang
nangyayari sa kanilang kapaligiran.

Sa ating lipunan tunay na masasaksihan ang mga batang mababaw ang kaisipan, walang
pakialam sa mundo at ang nais lamang ay ang maglaro at magsaya sa kahit anong paraan na

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 15

makapagbibigay sa kanila ng kaligayahang walang katapusan. Ang mga bagay na nais nilang
gawin ay nagsisilbing mga pangarap na kay hirap abutin, dahil kaakibat nito ang mga dahilang
hindi nila maiintindihan, para bang sinadyang ginawan sila ng utak na hindi maunawaan ang
realidad ng buhay. Ang mga musmos na nilalang sa ating lipunan ay patuloy na dadalhin ang
mga inipong mga tanong kung bakit sila napapagitnaan ng lungkot at kapighatian habang sila’y
nakikipagsapalaran. Narito ang isang videong nagpapatunay na ang mga bata ay walang gustong
gawin kundi ang maging masaya at tunay ngang malayong-malayo sila sa mundong puno ng
pangangamba at pagdurusa. https://youtu.be/s6z1FZfBuE

Kalakip sa pagiging bata ang pagiging sensitibo at mahina.

Bagong usbong ang kanilang kamalayan at hilaw pa ang naturang
mga karanasan kaya kailangan nila ng magiging panulukang bato
para sa binibuong pagkatao. Kailangan nila ng kamay na aakay at
huhubog sa kanilang murang pag-iisip. Dito na pumapasok ang mga
responsibilidad ng isang magulang. Ang kanilang katauhan ay
nagdudulot ng napakalaking impak sa paglinang ng mga kabataang magtataguyod ng
kinabukasan ng ating bansa. Sa mga katagang “Inay,” ang ulit niya sa karimlan, “dumating na
ba ang Tatay?” makikita ang simpleng paghahanap ng isang anak sa kanyang ama. Ngunit kung
iisiping mabuti ay may nakatago itong mabigat na suliranin. Ang mga katagang iyon ay
nagpapahiwatig na ito’y nangangailangan ng presensya na kakalinga at papawi sa walang
muwang niyang pagka-uhaw sa kaloob-looban na tanging ang isang ama lamang ang
makakapagbigay. Kung tutuusin, nasa harapan ng bata ang kanyang ina ngunit hinahanap-hanap
niya parin ang presensya ng kanyang ama. Tila ba may kakaibang init na dala ang pagkalinga ng
isang ama na tanging makapapawi sa lamig na tumusok sa kanyang pagkatao. Pinatunayan pa ito
ng linyang, “Inay,” ang tawag niyang muli, “bakit wala pa si Tatay? Anong oras na ba?”
“Ewan ko,” ang sagot ng kanyang ina. “Matulog ka na, anak, at bukas ay magpapalutang ka ng
mga bangkang ginawa mo.” Dagdag pa dito’y ang mga katagang, “Sa kanyang tabi’y naroon
ang kapatid na si Miling. Sa tabi nito’y nabanaagan niya ang katawan ng ina, at sa kabila

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 16

naman nito’y nakita niya ang banig na walang tao”. Maaaninag na hindi sapat ang dalang init
ng yakap ng isang ina sa paggamot ng dalang lamig sa pagkatao ng isang bata. Walang damit o
alinmang kumot ang makakapawi dito dahil ang presenya ng isa lamang sa kanila’y di
makasasakop sa laki ng butas na naililikha ng kanilang pagkawala sa diwa at pagkatao ng isang
murang bata.

Sa palabas na ito https://www.youtube.com/watch?v=gEoyn-Tn9Eo na pinamagatang “I

am Sam”, makikita kung gaano kahalaga para sa isang anak na makapiling at makasama ang
kanyang ama. Sa kabila ng kapansanan ng kanyang ama ay hindi niya ito ikinahihiya at mas
minahal niya pa ito dahil alam niyang mas kailangan siya ng kanyang ama. Makikita dito na
kahit inampon na siya ay hinahanap niya pa rin ang kalinga ng kanyang ama dahil nasasanay na
siya na palagi silang magkasama. Maiuugnay din ito sa akdang sinuri dahil katulad ng bata sa
kwento ay hinahanap niya rin ang kanyang ama sa pamamagitan ng pagtatanong ng kanyang ina
kung umuwi na ba ito. Pareho itong nagpapakita ng pagmamahal sa isang ama na kahit anong
mangyari ay mananatili ang pagmamahal ng isang bata sa kanyang ama. Sa palabas na I am Sam
may senaryo doon na tumakas si Lucy para lang makita ang kanyang ama at madama ang mainit
na yakap nito.
Ang mga batang gustong maramdaman ang pagkalinga ng
kanilang mga magulang ay isang malaking hamon at
responsibilidad para sa mga magulang na gampanan, kaya
nagsasakripisyo sila upang mabigyan ng magandang buhay ang
kanilang mga minamahal, kahit ang kapalit nito ay ang mga
panahong hindi nila masisilayan ang paglaki ng kanilang mga
anak. Sa akda ay hinahanap ng anak ang kanyang ama na para bang kahit kailan ay hindi niya
nasilayan, parang tigang na lupa na uhaw sa tubig at walang gustong mangyari kundi ang
maulanan ng pagmamahal na sabik na sabik ng maramdaman. Sa Pilipinas, maraming mga OFW
(Overseas Filipino Workers) na nagsasakripisyong makipagsapalaran sa ibang bansa, upang
matustusan ang mga pangangailangan ng kanilang mga mahal sa buhay na naiwan sa Pilipinas.
Ang mga batang maagang nauulila ng kanilang mga magulang at nadudurog ang puso sa pag-alis
at sa tagal na kanilang hihintayin upang sila’y masilayang muli. Kagaya na lamang ng videong

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 17

ito https://www.youtube.com/watch?v=vVEdtVpJgEY makikitang lubos na nasaktan ang batang
babae sa paghatid niya sa kanyang daddy sa airport.
Ang mga luhang nahulog sa kanyang mga mata, pagyakap, at paglulupasay ay hindi naging sapat
upang hindi matuloy sa pag-alis ng kanyang ama. Nakakalungot isipin na walang pinipiling edad
upang makaramdam ka ng pangungulila at magpatuloy sa buhay na may kulang sa mundo ng
iyong kabataan at iyon ay ang pagmamahal ng isang magulang. Ang pagsasakripisyong marami
sa atin ang hindi agad naunawaan at patuloy na nagtatanong kung kinakailangan bang malayo
ang isa upang mabuhay ang mga natira.

Sa pagbabasa ng kwento, makakalikha ng isang malaking tanong sa iyong isipan ang

hindi pag-uwi ng ama ng bata sa kwento at ang mahiwagang pagkamatay nito sa hulihang
bahagi.
Kung titingnan at hihimayhimayin ng mabuti ay mapapansing gumamit ang awtor ng
hindi direktang pagpapahayag sa pagsiwalat ng tunay na dahilan ng pagkawala ng ama sa simula
ng kwento. Sa bahaging nagsasabi na “Handa na ba kayo?” anang isang malakas ang tinig.
“Ngayon din ay magsialis na kayo. Kayo’y ihahatid ni Kapitan Sidro sa pook na ligtas. Walang
maiiwan, isa man. Bago lumubog ang araw sila’y papasok dito... Kaya’t walang maaaring
maiwan.” ay makikita ang hindi inaasahang pagliko ng daloy ng kwento. Nakalilikha ng isang
malaking palaisipan ang pagpapalisan sa kanila sa naturang lugar na tinitirahan. Nagsasaad ang
mga linyang ito na may nangyayaring kaguluhan kaya nais na masiguro ang kanilang kaligtasan.
Ang mga katagang ito ay sinundan pa ng pagsisisiwalat na “Sa labinlimang nangapatay kagabi
ay kabilang ang kanyang ama...sa labas ng bayan...sa sagupaan ng mga kawal at taong-bayan.”
Pansinin ang mga linyang, “Walang maiiwan, isa man. Bago lumubog ang araw sila’y papasok
dito... Kaya’t walang maaaring maiwan.”, sa unang bahagi at ang pariralang “sa sagupaan ng
mga kawal at taong-bayan.” Maipagtatagpi-tagpi mo ang mga pangayari at masasagot ang iyong
katanungan. Mapapansin na ang salitang “papasok dito” ay nagpapahiwatig na sila’y nasa loob
ng isang tagong lugar o pamayanan o maaring masabi nating kuta ng isang hindi kinikilalang
grupo o samahan. Sa pagbanggit naman ng mga salitang “kawal at taong-bayan” ay
mapapatunan ang naging hinuha. Ang sagupaang naganap sa bayan ay labanan ng rebelde at
kawal ng pamahalaan. Isang kaganapang palasak at napapanahon saan mang sulok ng mundo.
Mga labanan ng magkakalahi at magkababayan. Isang masakit na realidad na unti-unting

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 18

sumasakal sa ating bansa. Ang tatsulok na sistema ng lipunan ang nagpapabulok dito. Ang
patuloy na sagupaan ng mga nasa taas at nasa paanan nito’y patuloy na umiiral, patuloy na nag-
aalab. Mas pinapagsalita pa ang mga putok ng baril kaysa sa mga labi.
Ang masakit na realidad na ito’y nagdudulot pa ng mas malaking sigwa sa bayan kung
ang pag-uusapan ay ang kabataan. Mga kabataang walang muwang at inosente. Silang mga
anghel na unti-unting dinudurog ng malademonyong kaguluhan. Silang hindi paman
nagsisimulang mabuo ang pagkatao ay natatapos na. Silang mga nagtitiis at nagbabayad sa mga
kabulastugang ginagawa ng mga taong dapat na magprotekta at malinang sa kanila. Ang linyang
“Inay, bakit pinatay ng mga kawal ang Tatay? Bakit? Bakit?” ay ang tanong ng nakararaming
kabataang nasasangkot sa labanan. Silang naiipit sa gulo at nakasasaksi ng patayan. “Bakit?”
bakit nga ba? Sapat kaya ang magiging dahilan ng bawat panig upang mabayaran ang sirang
naidulot nila sa bawat kinabukasan ng kabataan?
Mahirap bilang isang Pilipino ang makisalamuha sa
magulong sistema ng isang lipunan. Ang pahayag na ito “Hindi
nabuhay ang takot. Kahit araw-araw na panganib ang
sinusuyod” na mababasa sa akdang Inukit na Pag-ibig at
Kabayanihan ni Itay, ito’y simpleng pangungusap pero may
nakatagong malalim na kahulugan. Hindi madaling maunawaan kung ano ang kinakatakutan at
kung anong panganib ang nag-aabang, maaring makabubuo ito ng isang katanungan kung ano
nga ba ang pinagmulan. Mahirap sagutin sapagkat ang pangungusap ay mahirap din intindihin.
Narito pa ang ibang mga pangungusap na siyang magpapaliwanag ng iyong iniisip “Kung maaari
nga, mga ibon ang magdala ng pagmamahal ko patungo sa'yo” sa pangungusap na ito’y ikaw ay
makakapagtanong, nasaan ba siya at bakit parang ang layo nila sa isa’t isa? “Kailan kaya
matatapos itong gulo? Kailan kaya tayo magiging mga bata muli upang maiduyan kita sa ating
tagpuan”. Maaaring sa mga pangungusap na ito’y masasagot na ang iyong mga katanungan,
dahil ito’y nagpapahiwatig kung saan siya naroroon. Kung iisipin o iintindihing mabuti ang mga
sunod-sunod na mga pangungusap madali itong maintindihan kung ano nga ba ang kanyang
trabaho. Siya ay isang kawal ng Gobyerno. Ang dalawang akdang sinuri at ang iniugnay ay
parehong ang mga namatay ay waring sinusuong ang kahirapan ng buhay.

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 19

 Ayon sa http://jalajalanhsfilipinoiii.blogspot.com ang teoryang realismo ay nagpapahayag
ng pagtanggap sa katotohanan o realidad ng buhay. Mababasa na pawang ang mga katotohanang
pangyayari ang mga nagaganap sa bawat akda. Realidad na kung saan nilalabanan nila ang
kalagayan o kahirapan ng buhay, handang magsakrispisyo, mabuhay lamang ang mga mahal sa
buhay. Narito pa ang panghuling katagang maiuugnay ko sa akdang Bangkang Papel “Hindi
pala ang Itay niya ang nakauwi at dumating, kundi ang mga taong nagpapaabot ng kanilang
pakikiramay” Nagsakripisyo ang kanyang ama sa pakikipagbakbakan sa giyera laban sa
katiwalian ng gobyerno. Isang malungkot na katotohanan pero ginawa niya ang kanyang
makakaya para lang sa kanilang pamilya. Magkaiba man ang storya ng dalawang akda, dahil sa
Bangkang Papel na akda ay kasapi ng rebelde ang kanyang ama, samantalang sa isa namang
akda ay kasapi ng gobyerno ang kanyang ama pero pareho nilang ipinaglalaban ang kanilang
karapatan na handa nilang gawin ang lahat para mapatunayan na mahal nila ang kani-kanilang
pamilya. Pareho mang nawalan ng mahal sa buhay ang mga bata sa bawat akda, ay hindi tumigil
ang kanilang buhay, nagpakalayo-layo at nagpatuloy pa silang lumaban para sa buhay na
inaasam.
Hindi maipagkakaila na kaliwa’t kanan ang rebelyon sa mundong ating ginagalawan,
dahil sa hindi pagkakaunwaan ng mga mamamayan at ng pamahalaan. Sa ating lipunan
maraming mga grupong nabuo at patuloy na isinusulong ang kanilang mga ipinaglalaban. Ang
mga grupong ito ay magkaiba man ang pinanggalingan ngunit iisa ang patutunguhan at iyon ay
ang mapansin ng pamahalaan ang kanilang mga hinaing na kailanma’y hindi pinakinggan na
naging dahilan ng pag-aaklas at pakikidigma hanggang sa kasalukuyan. Sa Pilipinas yumanig sa
ating lahat ang isang masalimuot na pangyayari na naganap sa Marawi City, narito ang isang
videong nagpapakita sa suliraning kinakaharap ng bansang Pilipinas na hanggang ngayon ay
hindi pa nalulunasan https://www.youtube.com/watch?v=CODJGDkd_nI.
Marami sa atin ang nadadamay sa gulong nabuo sa pagitan ng mga rebelde at ng mga
sundalo. Masakit isipin na dahil dito marami ang nagbubuwis ng buhay sa pakikipaglaban ng
mga sundalo para sa kapayapaan at sa pakikipaglaban ng mga rebelde para sa pagkakapantay-
pantay na matagal na nilang gustong mapasakamay. Ang lubos na nakakaawa ay ang bawat
pamilyang umaasa na makabalik nang buhay ang kanilang mga minamahal na sangkot sa
digmaan. Lalong-lalo na ang mga anak na minsan lang nakita at nakasama ang kanilang mga
magulang. Hanggang ngayon ay patuloy pa rin ang ating pamahalaan sa pagsugpo ng mga Maute

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 20

na nais maghari sa bansa at sa pagbura ng grupong ito, upang malunasan ang sugat na namuo sa
bawat tahanang winasak ng karimlan.
Ang mga katagang “Sa bawat hakbang na palayo sa bahay na pawid at sa munting bukid
na kanyang tahanan ay nararagdagan ang agwat ng ulila sa kanyang kabataan.” ay nagsasaad
ng ginawang paglisan ng bata sa lugar na kinalakihan, kasabay nito ay ang unti-unting
pagkadurog ng kanyang kabataan at ang pag-usbong ng matinding pangungulila sa amang
pumanaw. “Ang gabing yaon ng mga dagundong at sigwa, ng mga pangarap na kinabukasan at
ng mga bangkang papel – ang gabing yaon ang kahuli-hulihan sa kabataang sasansaglit lamang
tumagal. “Ang naturang madilim na pangyayari ang nagbura sa kanyang pahat na diwa at
maagang nagmulat sa kanya sa katotohanang hindi lahat dito sa mundo ay maganda at kaaya-
aya. Dahil sa likod ng kagandahang nakikita ay may nakakubling madilim at masang-sang na
realidad.
Ang hulihang pahayag na “Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking
bangkang papel na hindi niya napalutang kailanman...” ay nagsisiwalat ng iniwang resulta ng
sakuna, ang pagkasira ng bawat butil ng pangarap sa kaloob-looban ng mga kabataan. Ang
pagkawala ng kislap sa kanilang mata at nag-iiwan ng isang durog na kaluluwa. Ang pagbanggit
ng bangkang papel sa kwento ay nagsisislbing representasyon ng mga pangarap na naglalayag sa
puso ng mga kabataan. Ngunit dahil sa malupit na lipunang kinagisnan hindi paman nakalalayag
ang pangarap ay dinurog na ito ng mga alon ng sigwa at sakit.

“Noon po’y ibinigay ako ng aking mahihirap na magulang sa isang mayamang pamilya
na nakatira sa lungsod.” Ito’y isang kataga na mababasa sa sanaysay na pinamagatang “Ako
po’y Pitong Taong Gulang”. Dahil sa kahirapan ay nakaya ng kanyang mga magulang na
ipamigay na lang siya sa isang mayamang pamilya. Sa kasamaang palad ay hindi siya pinag-aral
bagkus siya’y minamaltrato ng kanyang mga amo. Kagustuhan niya mang mag-aral pero hindi
iyon matutupad. Maiuugnay ang sanaysay na ito sa akdang sinuri dahil pareha silang nasira ang
mga pangarap dahil sa realidad ng buhay. Sa sanaysay ay ipinapahiwatig ang katotohanang dapat
labanan ang kahirapan ng buhay. Sa kwento naman ay nasira ang pangarap ng isang bata dahil sa
trahedyang nangyari sa kanyang ama. Mahirap man para sa mga bata ang kanilang
pinagdadaanan at magkaiba man ang kanilang kwento kakikitaan pa rin ito ng mga katotohanang

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 21

ang buhay ay hindi lang puro saya dahil sa bawat akdang ito ay nilalabanan nila pareho ang
kahirapan na labag man sa kanilang kalooban ay dapat pa rin nila itong harapin.

Ang pamilya ang pinakapangunahing sangkap na bumubuo ng isang lipunan. Sa loob ng

isang pamilya ay mayroong isang ina, ama at ang kanilang mga anak, ngunit laganap na sa
panahon natin ngayon ang mga pangyayaring akala natin ay madaling pasukin at iyon ay ang
pagkakaroon ng pamilyang biglaan o hindi napaghandaan. Napakalaki ng maidudulot nitong
problema sa pagpapalaki ng mga anak, dahil laganap na ngayon ang pagkakaroon ng hindi buo
ang pamilya. Sa ating lipunan ay hindi na mabilang kung ilan ang mga tinatawag nilang single
mom, single dad o di kaya’y inabandunang mga anak o mas kilalang mga ulila.

Malaki ang maitutulong ng mga magulang sa kanilang

mga anak, dahil sila ang nagiging inspirasyon ng kanilang mga
anak sa pagbuo at pagkamit ng kanilang mga pangarap, ang
magtuturo, mag-aalaga, at magmamahal sa kanila. Isang
halimbawa rito ay ang videong ito
https://www.youtube.com/watch?
v=LKKugXFfRE8&feature=youtu.be, ayon dito may labintatlong taong gulang na batang lalaki
na maagang naging magulang dahil sa pag-aalaga niya sa kanyang dalawang mga kapatid mula
noong iniwan na sila ng kanilang mga magulang at hindi na sila kailanman binalikan. Maagang
namulat sa kahirapan at pagsasakripisyo ang batang ito at masasabing naglaho ang kanyang
kabataan, ang pagkakataong maglaro at makisalamuha sa ibang bata dahil ginugugol niya nag
kanyang buong panahon sa pag-aalaga sa kanyang mga kapatid.

Ikalawang Akda

LIWANIP: Ibunyag ang Nakakubling Laman 22