SANTA CRUZ INSTITUTE (Marinduque) INC.

,
SANTA CRUZ MARINDUQUE
JUNIOR HIGH SCHOOL DEPARTMENT

LEARNING PLAN FILIPINO 10

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN: Naipapamalas ng mag-aaral ang pang-unawa at
pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan ng mga bansang kanluranin.
PAMANTAYAN SA PAGGANAP: Ang mga mag-aaral ay nakapaglalathala ng sariling akda sa hatirang
pangmadla (social media)

ARALIN: A. PANITIKAN: Ako Po’y Pitong Taong Gulang

(Dagli mula sa Rehiyon ng Isa sa mga Isla ng Carribean) Anonymous
B. GRAMATIKA AT RETORIKA: Mga Salitang Nagpapahayag ng Pangyayari
C. URI NG TEKSTO: Nagsasalaysay

LAYUNIN:
 Naipamamalas ang pag-unawa sa kuwetong nasa anyong dagli
 Nauunawaan ang aralin tulong ng mga salitang nagpapahayag ng pangyayari at damdamin at
tekstong nagsasalaysay
 Nakasusulat ng dagli tungkol sa di-karaniwang pangyayari sa paligid
INAASAHAN:
 Magagawa kong makasulat ng sariling dagli
POKUS NA MGA TANONG: Paano naiiba ang dagli sa iba pang akdang pampanitikan?
Paano nakatutulong ang mga salitang nagpapahayag ng pangyayari at
damdamin sa pagsulat ng sariling dagli?

TUKLASIN
GAWAIN 1: PATOTOHANAN ANG KONSEPTO!
Tukuyin kung ang isinasaad ng bawat bilang ay totoo o hindi totoo. Lagyan ng tsek (/) ang hanay ng iyong
sagot.
TOTOO KONSEPTO TUNGKOL SA ARALIN HINDI TOTOO
1. Ang dagli ay mga sitwasyonyg may mga nasasangkot na tauhan ngunit
walanga aksiyong umuunlad, gahol ang banghay, at paglalarawan lamang.
2. Ang dagli ay isang salaysay na lantaran at walang timping nangangaral,
namumuna, nanunudyo, o kaya’y nagpapasaring.
3. Lumaganap ang dagli noong panahon ng paghihimagsik.
4. Ang mga salitang malungkot, takot na takot at tuwang-tuwa ay
nagpapahayag ng damdamin.
5. Ang mga salitang nasaksihan ko, noong bata pa ako at kamakailan lang
ay ginamit upang maglarawan ng mga pangayayari.

GAWAIN 2: UNAWAIN ANG DAGLI!

Basahin at unawaing mabuti ang dagli na pinamagatang “Maligayang Pasko” at sagutin ang
kasunod na mga tanong.
MALIGAYANG PASKO
Ni Eros S. Atalia
Pinatay niya na ang sauce. Luto na rin ang noodles ng spaghetti. Sinilip niya ang oven. Paluto na
ang lechon de leche. Nagniningning sa mantika ang hamon, hotdog at bacon. Nasa gitna na ng mesa ang
mansanas, ubas, kahel at peras. Hiwa na rin ang keso de bola. Timplado na rin ang juice. Inilagay na niya
sa mesa ang morcon, lechon manok, embutido, paella at pinasingaw na sugpo. Naglagay siya ng tatlong
pinggan, baso, kutsara at tinidor sa mesa. Pati na rin ang napkin. Maya-maya, bitbit na niya ang isang
supot. Sa loob nito ay may ilang nakabalot na ulam. Lumabas na siya ng bahay. Tinahak na niya ang
nagniningning na lansangan. Habang naglalakad, sinilip niya ang laman ng supot. May apat na balot.
Hindi niya maaninag kung ano-ano ang laman ng mga ito. Pero tamang-tama sa anim niyang anak at sa
kanilang mag-asawa ang bitbit na pabaong Noche Buena. Bukas, araw ng Pasko, maaga siyang babalik
upang maghugas ng pinagkainan.
Gabay ng Tanong: 1. Para kanino ang inihandang noche buena ng tauhan sa dagli na iyong nabasa?
Pangatwiranan.
2. Madali mo bang naunawaan ang iyong binasa? Bakit? 3. Bigyang-puna ang estilo ng
sumulat batay sa sumusunod na mga elemento: a. tauhan b. tagpuan c. banghay simula gitna wakas
d. tema.

GAWAIN 3: PAABANIKONG PAGSUSURI

Pag-aralan ang mga impormasyon tungkol sa pinagmulan ng Caribbean at itala ito gamit ang fan
fact analyzer. Gayahin ang pormat sa iyong kuwaderno. Sagutin din ang tanong sa kasunod na bahagi.

PINAGMULAN NG MGA ISLA NG CARRIBEAN

Sa loob ng isandaang taon, ang Caribbean Islands ay pinaninirahan ng tatlong pangunahing
katutubong tribo- ang Arawaks, ang Ciboney at ang tribo na nagbigay ng pangalan sa isla, ang Caribs.
Sinasabing sa pagdating ni Christopher Columbus ang unang European na nakarating sa isla ay
nagkaroon ng dramatikong pagbabago sa kasaysayan ng Caribbean. Ang Spain ang orihinal na umangkin
sa buong isla. Hindi ito ikinasiya ng mga taga-isla na nakatira roon maging ng mga bansa sa Europa na
nag-aagawan sa isla tulad ng France, England, Netherlands, at Denmark.
Samantala, ang mga taal na katutubong tribo na nakatira sa isla ay halos nalipol. Kung nalipol
ang mga tao ng isla gayundin ang kanilang pamumuhay kaya ang kultura ng Caribbean ay madalas na
nagbabago. Karamihan ng mga taga-isla ay naging biktima ng pang-aalipin kung kaya napalitan ang
katutubong kultura mula sa Africa. Di-kalaunan ang mga labanan ay natigil at karamihan sa mga isla ay
natahimik. Bagaman ang pang-aalipin ang sumisira sa plantasyon ng asukal at kape sa lugar, karamihan
ng mga labanan ay natigil dahil ang mga bansa sa Europa ay humubog ng sarili nilang kultura sa mga
sarili nilang teritoryo.

Ano-anong mahalagang impormasyon

ang nakuha mo sa binasa?

Tanong: Paano nakaapekto sa pamumuhay at kultura ng mga taga-isla sa Caribbean ang

pananakop sa kanila ng iba-ibang bansa?

LINANGIN

Hello. Ang pangalan ko po ay Amelia at nakatira ako sa isang isla sa Caribbean. Ako po’y pitong taong
gulang. Noon po’y ibinigay ako ng aking mahihirap na magulang sa isang mayamang pamilya na nakatira sa
lungsod.
Ngayon pong araw na ito, gaya ng ginagawa ko araw-araw, gumigising po ako ng alas singko ng umaga.
Umiigib ako ng tubig sa isang balon na malapit sa amin. Napakahirap pong balansehin ang mabibigat na banga sa
aking ulo. Pagkatapos po ay naghanda na ako ng almusal at inihain ko po iyon sa pamilyang pinaglilingkuran.
Medyo nahuli nga po akong ng paghahain ng almusal, kaya pinalo po ako ng aking amo ng sinturon.
Pagkatapos po ay inihatid ko sa paaralan ang kanilang limang taong gulang na anak na lalaki. Sumunod po,
tumutulong ako sa paghahanda at paghahain ng tanghalian ng pamilya. Kung hindi pa po oras ng pagkain,
kailangan ko pong mamili ng pagkain sa palengke at gawin ang mga utos nila, asikasuhin ang apuyan, walisan ang
bakuran, labhan ang mga damit at hugasan ang pinagkainan at linisin ang kusina. Hinihugasan ko rin po ang mga
paa ng aking among babae. Galit na galit po siya ngayong araw na ito at sinampal po niya ako dahil sa galit. Sana’y
hindi na po siya galit bukas. Ipinakain po sa akin ang kanilang natirang pagkain, mas mabuti naman po ito kaysa
giniling na mais na kinain ko po kahapon. Gula-gulanit po ang aking damit at wala akong sapatos. Hindi po ako
kailanman pinayagan ng aking mga amo na ipaligo ang tubig na iniigib ko para sa pamilya. Kagabi po ay sa labas ako
natulog, kung minsan po ay pinatutulog nila ako sa sahig sa loob ng bahay. Nakalulungkot pong isipin na hindi ako
ang mismong sumulat nito. Ayaw po nila kasi akong payagang mag-aral.
Maging maayos po sana ang araw ninyo. Amelia
GAWAIN 4: PAGLINANG NG TALASALITAAN
Ayusin ang sumusunod na salita ayon sa pormalidad nito at pagkatapos ay tukuyin ang
kahulugan.
Halimbawa: mayabang, hambog, mahangin
Sagot: hambog, mahangin, mayabang
1. busabos, mahirap, yagit
2. madatung, mayaman, mapera
3. edad, gulang, taon
4. galit, banas, suklam
5. magsunog ng kilay, magpakadalubhasa, mag-aral nang mabuti

GAWAIN 5: UNAWAIN MO

Ako Po’y
Pitong Taong Tauhan Tagpuan Pangyayari 1 Pangyayari 2 Pangyayari 3
Gulang

Sagutin ang tanong.

1. Suriin ang tauhan, tagpuan at mga pangyayari sa binasang dagli sa tulong ng grapikong
representasiyon.
2. Ipahayag ang iba’t ibang damdaming nakapaloob sa binasang dagli sa pamamagitan ng Character in
the Mirror. Ang character in the mirror ay nahahawig sa monologo at pagsasatao. Sa paraang ito ay
ipahahayag mo ang damdamin ng tauhan na tila kinakausap ang iyong sarili sa salamin. Gawan ng iskrip
upang maging maayos ang mga bibitawang linya.

TAUHAN

NABASA NAPANOOD

PAGKAKATULAD PAGKAKAIBA

3. Ihambing ang tauhan ng dagling nabasa sa tauhan ng alinmang dulang pantelebisyon na may
pagwawakas. Sundan ang grapikong representasiyon.
4. Saan higit na nakatuon ang binasang dagli? Lagyan ng tsek (a) ang sagot at ipaliwanag.
____ tauhan ____ dayalogo
____ banghay ____ paglalarawan ng matinding damdamin
____ tunggalian ____ paglalarawan ng tagpo
5. Ano ang pagkakaiba ng dagli sa iba pang akdang pampanitikan tulad halimbawa ng maikling kuwento?
Paghambingin sa tulong ng venn diagram.

DAGLI MAIKLING KUWENTO

GAWAIN 6: PAGPAPAHAYAG NG DAMDAMIN SA TEKSTO

Paano nakatutulong ang mga salitang nagpapahayag ng damdamin at pangyayari sa pagsulat ng
sariling dagli? Basahin at unawain ang kasunod na teksto. Para sa Kagalingan at Karapatan ng mga Bata
Macky Macaspac Katahimikan ang namayani sa bulwagan matapos magsalita si Melissa San Miguel sa
mikropono. Garalgal ang tinig ng executive director ng Salinlahi Alliance for Children’s Concerns at tila
nagpipigil ng hikbi. Inanunsiyo niya, sa harap ng pambansang kumperensiya para sa karapatan at
kagalingan ng mga bata, isang malagim na pamamaslang sa isang bata sa Tarlac ang naganap pa lamang.
Isang 15-anyos na bata ang namatay, matapos magpaputok ng baril ang mga pulis para gibain ang mga
bahay ng maralita sa naturang probinsiya. Nagluksa ang mga delegado ng nasabing kumperensiya. May
ilan sa 300 delegado mula sa iba’t ibang bahagi ng bansa ang naiyak pa. “Opisyal na itinatala ng Salinlahi
ang ikasiyam na batang pinaslang sa ilalim ng administrasyong Aquino,” malungkot na wika ni San
Miguel. Ang kumperensiya’y inilunsad ng iba’t ibang grupong tagapagtaguyod ng karapatan ng mga
bata, sa pangunguna ng Salinlahi, Children’s Rehabilitation Center (CRC) at Gabriela. Inilunsad nila ito
dahil mismo sa nakakaalarmang padron ng pagkakabiktima ng mga bata sa iba’t ibang proyekto’t
patakaran ng gobyerno, kabilang na ang kampanyang kontra-insurhensiya na Oplan Bayanihan. Nagluksa
ang mga delegado sa balita ng pagpaslang kay John Cali Lagrimas sa Tarlac dahil pamilyar ang istorya
nito sa kanila. Kaibigan sa Kubol Nauna nang magsalita sa kumperensiya ang kinatawan ng iba’t ibang
rehiyon hinggil sa mga kaso ng paglabag sa karapatan ng mga bata. Matapos ibalita ang naganap kay
John Cali, isang 10-anyos na bata mula sa Hacienda Luisita, Tarlac, na si Jojie ang di nakatuloy sa
pagtetestimonya. “Kaibigan ko siya, kasama ko siyang natutulog sa kubol,” kuwento ni Jojie.
Hindi umano taga-Luisita si John Cali, pero sumasama siya sa kaniyang mga magulang na taga-Brgy. San
Roque na sumuporta sa “bungkalan” ng mga magsasaka sa lupang inaangkin ng Rizal Commercial
Banking Corporation (RCBC). Sa bungkalang ito nakilala niya si Jojie. Hindi na makapagsalita ang batang
si Jojie na nagmula sa Hacienda Luisita, nang mabalitaan niyang napatay ang kaniyang kaibigan sa
demolisyon sa Tarlac habang nagaganap ang kumperensiya. (Macky Macaspac) Nasaksihan din ng
dalawang bata ang tangkang pagbuwag noon sa mga kubol sa lugar ng bungkalan kung saan
pinaputukan ng mga guwardiya ng RCBC ang mga magsasaka. Sa testimonya ni Jojie, sinabi niiyang hindi
iyon ang unang pagkakataon na makasaksi siya ng karahasan. Apat na taon pa lang si Jojie nang
masaksihan niya ang karahasan sa sarili niyang pamilya. “Noong bata pa ako, nasaksihan ko po kung
paano binugbog ng mga tauhan ni Hen. Jovito Palparan ang aking papa. Nakita ko nung pinasubo nila ng
silencer ng baril si papa,” ayon sa testimonya ng bata. Kuwento ni Jojie, hindi nila makakalimutan ni John
Cali ang pananakot ng mga guwardiya ng RCBC. “Pinaputukan kami ng mga security guard ng RCBC nang
limang beses. Takot na takot kami,” ani Jojie. Bahagi ang paglabag ng mga karapatan nina Jojie at John
Cali ng malawakang paglabag sa karapatan ng mga bata sa Pilipinas. “Patuloy na pinapahirapan ang mga
bata dahil sa patuloy na pagpapatupad ng gobyerno sa mga patakarang neo-liberal na nakapaloob sa
programa at proyekto ni Pangulong Benigno Aquino III,” pahayag ng Salinlahi. Patakarang Neo-Liberal
Sa panayam ng Pinoy Weekly, sinabi ni San Miguel na layunin ng kumperensiya na ipakita na hindi
nagbago ang kalagayan ng mga bata sa loob ng 19 taon matapos iproklama ng United Nations ang
buwan ng Oktubre bilang buwan ng mga bata. “Hindi pa rin maganda ang kalagayan ng mga bata at
nagpapatuloy ang paglabag sa kanilang mga karapatan,” aniya. Nagsagawa ng pag-aaral ang Salinlahi
hinggil sa epekto sa mga bata ng mga patakarang ipinatutupad ng gobyerno. Ayon dito, apektado ang
35.1 milyong bata sa 11.7 milyong Pilipino na walang trabaho. Dahil apektado umano ang mga bata sa
kawalan o kakulangan ng trabaho ng kanilang mga magulang, napipilitan silang magtrabaho sa murang
edad. Kahit sa datos ng International Labor Organization (ILO) at National Statistics Office (NSO), nasa
limang milyon ang mga batang manggagawa, kalakhan nito’y nasa sektor ng agrikultura. Ayon sa
Salinlahi, pinalala ng mga patakaran tulad ng liberalisasyon sa pangangalakal ang kalagayan ng mga bata.
Sa pagpasok ng imported na mga produktong agrikultural partikular na ang galing sa bansang US,
mistulang pinapatay nito ang lokal na agrikultura ng bansa.

Inihalimbawa ng grupo ang kalagayan ng mga manggagawang bukid sa malalaking plantasyon ng asukal
sa Negros Occidental. Dahil sa walang habas na importasyon ng asukal, halos patayin na nito ang lokal
na industriya. Dahil sa matinding kompetisyon, nagresulta ito ng pagpasok ng sistemang pakyawan sa
mga manggagawang bukid sa mga asyenda.

GAWAIN 7: Unawain Mo Sagutin ang sumusunod na tanong batay sa tekstong binasa.

1. Paano tinanggap ng mga delegado sa pambansang kumperensiya ang pamamaslang sa isang bata sa
Tarlac? 2. Ilarawan ang iyong damdamin sa testimonya ng batang si Jojie tungkol sa sinapit ng kaibigan.
Maaaring pumili sa mga emoticon o magbigay ka ng sariling paglalarawan ng iba pang damdamin.
Ipaliwanag.
3. Patotohanan ang sinabi ni San Miguel na hindi pa rin maganda ang kalagayan ng mga bata at patuloy
pa rin ang paglabag sa kanilang mga karapatan. 4. Paano mo ihahambing ang sitwasyon ni Amelia na
taga-Carribean sa sitwasyon ng mga batang sina Jojo at Jojie na taga-Tarlac? 5. Bilang isang kabataan,
magbigay ng mungkahi sa ating pamahalaan kung paano mapangangalagaan ang karapatan ng mga
bata. Gawin sa pamamagitan ng isang liham. 6. Ilarawan ang kalagayang panlipunan na masasalamin sa
binasang teksto. Magbigay ng reaksiyon ukol dito. 7. Ang binasa mong teksto ay isang halimbawa ng
tekstong nagsasalaysay. Isinasalaysay nito ang pagkakapaslang kay John Cali Lagrimas ng Tarlac.
Halimbawa ng pangungusap na nagsasalaysay mula sa binasa: Kuwento ni Jojie, hindi nila
makakalimutan ni John Cali ang pananakot ng mga guwardiya ng RCBC. Ikaw naman ang magbigay ng
tatlo pang iba halimbawa mula sa teksto

Pagsasanay 1: Basahin ang talata at pagkatapos ay itala sa iyong kuwaderno ang mga salitang ginamit na
nagpapahayag ng pangyayari at damdamin. Nabigyan ako ng pagkakataon na dumalo sa writeshop ng
isang pribadong palimbagan bilang paghahanda sa pagsulat ng modyul na gagamitin ng mga mag-aaral.
Ang unang araw ay ginugol ko sa biyahe, pag-aayos ng mga gamit sa itinakdang silid at oryentasyon sa
mga gagawin. Madalas kasi na ginaganap sa malayong lugar ang writeshop upang mailayo ang mga
kalahok sa magulong lungsod ng pinagmulan at mabigyan ng bagong inspirasyon. Naroroon ang
pananabik at takot kung ano ang mangyayari sa akin sa loob ng ilang araw. Sa ikalawang araw ay nakinig
lamang ako sa panayam tungkol sa iba’t ibang kaalaman na kailangan upang makapagsulat. Ang ikatlong
araw ay ginugol ko sa paghahanap ng mga materyales, babasahin, akda na gagamitin sa pagsulat.
Sumakit ang ulo ko at nakaramdam ng hilo sa dami ng binabasa at hinahanap. Sa ikaapat na araw ay
nagsimula na akong magsulat sa una kong aralin. Masaya kong hinarap ang hamon kahit na alam kong
hindi madali ang aking gagawin. Malaki ang naitulong ng iba ko pang kasama sa writeshop. Madalas
kaming magbrainstroming at hindi nawawala ang biruan at tawanan. Gumugol ako ng ilang araw bago
nakatapos ng isa. Anong sarap sa pakiramdam na mayroon ka ng naisulat pero kinakabahan pa rin dahil
susunod naman ang pagkritik ng mga batikan sa institusyon. Sumunod na araw ay humarap kami sa
panelist ng kritiko na binubuo ng specialist, validator, at mga propesor sa unibersidad. Noong una ay
parang magsisikip ang dibdib ko sa dami ng puna na kanilang sinabi. Kung mahina ang iyong loob ay para
kang matutunaw sa iyong kinauupuan. Subalit itinanim ko sa isip na kailangan kong maging bukas,
makinig, magtala, at tanggapin ang lahat ng kanilang sasabihin na sa huli ay huhubog sa aking kakayahan
sa pagsusulat. Tinandaan ko ang lahat at nangako sa sarili na sa susunod ay lalo ko pang pagbubutihin
ang pagsusulat. Pagsasanay 2: Pag-aralan ang paksa sa sumusunod na mga usapan at pagkatapos ay
bumuo ng sariling pangungusap upang mabuo ang diyalogo. Sikaping gumamit ng mga salita na
nagpapahayag ng damdamin at pangyayari. Usapan # 1 Egay: Nabalitaan mo ba ang napipintong giyera
sa pagitan ng Russia at Ukraine? Evelyn: ______________________________________ Egay: Sana ay
makinig sila sa pakiusap ng United Nations. Evelyn: ________________________________________
Usapan # 2 Rowena: Mare, ano ba ‘yung sinasabi nila na makakalikasang pamumuhay? Jelly
_______________________________________ Rowena: Ah! Kahit paano pala ay nakatulong ako sa
kalikasan natin. Nagdadala ako ng sariling eco bag. Jelly:
________________________________________ Usapan # 3 Benjie: Pare, nabalitaan mo ba na namatay
na ang kumpare nating si Joel? Ken: ________________________________________ Benjie: Kaya
iwasan na rin natin ang pag-inom. Mabuti pa, magbasketball tayo o mag-exercise. Ken:
_________________________________________ Pagsasanay 3: Bumuo ng maikling salaysay tungkol sa
iba pang problema na kinakaharap ng kabataan maliban sa child labor. Pumili ng isang paksa sa ibaba
Isulat ang talata sa iyong sagutang papel. Sikaping gumamit ng mga salitang nagpapahayag ng
damdamin at pangyayari. 1. bullying 2. maagang pag-aasawa 3. masasamang bisyo 4. generation gap 5.
problemang pampamilya

Pagnilayan at Unawain
1. Paano naiiba ang dagli sa iba pang akdang pampanitikan?

DAGLI

2. Paano nakatutulong ang mga salitang nagpapahayag ng damdamin at pangyayari sa pagsulat ng

sariling dagli?

SAGOT:

Ilipat

Mahilig kang magbasa ng iba’t ibang artikulo, maiikling kuwento, tula, nobela, at iba pa. Naisip mo na
sumulat ng isang dagli tungkol sa di-karaniwang pangyayari sa paligid o kaya naman ay di-
pangkaraniwang ginawa ng isang tao, at ito ay ilalathala mo sa hatirang pangmadla (social media).
Tandaan ang sumusunod na gabay: 1. magbigay tuon lamang sa isa: tauhan, banghay, tunggalian,
dayalogo, paglalarawan ng matinding damdamin o tagpo 2. magsimula lagi sa aksiyon 3. sikaping
magkaroon ng twist o punchline sa dulo 4. magpakita ng kuwento, huwag ikuwento ang kuwento 5.
gawing double blade ang pamagat Ang mambabasa sa social media ay bibigyan ka ng iskor batay sa
sumusunod: a. tema o paksa b. malikhain c. estilo sa pagsulat d. mensahe e. lakas ng dating Tatanggap
ka ng 3 puntos sa bawat krayterya kung nagawa mo nang mahusay; 2 puntos kung katamtaman;
at 1 puntos kung dapat pang paghusayan.