FILIPINO

ISTRUKTURA NG WIKA
Ponolohiya, Morpolohiya, Sintaksis, Semantika, at Leksikon
Ano ang Istruktura?

 Isang bagay na maraming mga bahagi na pinagsama.
 Tumutukoy sa pag-aayos at pamamahagi ng mga bahagi ng isang buo.
 Ang pagkakasunud-sunod at relasyon sa bawat isa ay nagpapahintulot sa pagpapatakbo
ng isang tiyak na sistema.
Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang
tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabyluhang siwens ay makakalikha ng
mga salita(morfema) na bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo
ng mga pangungusap. Ang pangungusap ay isang istraktyur (sintaks) na nagiging basehan
sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.
Ang pag-aaral ng istruktura ng wikang Filipino ay nagsisimula sa pag-aaral

ngponolohiya, ito ay ang pag-aaral ng fonema o makabuluhang yunit ng binibigkas na
tunogsa isang wika.
Ang Morpolohiya o morfoloji naman ay ang pag-aaral ng morfema; ito ay tawagsa

pinakamaliit na makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino, mayroongtalong
uri ng morfema, ito ay ang salitang – ugat, panlapi at fonema. Halimbawa sasalitang
“mag-laba, ang salitang ugat ay ang “laba”, “mag” naman ang panlapi at” a” angfonema
Sintaks is ang tawag sa pag-aaral ng sintaks o ang formasyon ng mga pangungusapsa

isang wika. Sa Filipino, maaaring mauna ang paksa sa panaguri at possible
namingpagbaligtarin ito. Samantalang sa ingles ay lagging nauuna ang paksa. Bilang
halimbawaay gamitin natin ang pangungusap na “Ang puno ay mataas”. Maaari natin
itong balgtarinna “Mataas ang puno.” Sa ingles ito ay The tree is tall, at ito ay hindi
maaring baligtarinna “Tall the tree”
Ang Sintaks ay tumutukoy sa set ng mga tuntunin na pumapatnubay kung paanomaaring
pagsama-samahin o pag-ugnayin ang mga salita sa pagbuo ng parirala
opangungusap. Ang parirala ay tawag sa lipon ng mga salita na walng paksa at panaguri
naginagamit para makabuo ng pangungusap. Sugnay ay ang lipon din ng mga salita
namaaring may diwa at maari ring wala. Maaari rin itong magkaroon ng paksa at pang-
uirat maari ring wala. Mayroog dalawang uri ng sugnay, ito ay ang sugnay na makapag-
iisa,ang sugnay na ito ay mayroong diwa at ang sugnay na hindi makapag-iisa na
tinatawagding pantulong na sugnay sapagkat ito ay walang diwa kung hindi ito isasama
sa punongsugnay o sugnay na makapag-iisa
Ang Hugnayan naman ay nagpapahayg ng isang punong kaisipan at isang pantulong na

kaisipan.
o Halimbawa; Magiting na ipinagtanggol ni Benjie ang kanyang kakayahang kumanta nang
siya’y pagtawanan ng buong klase. Langkapan naman angtawag sa isang punong kaisipan
o dalawa o higit pang pantulong na kaisipan. Halimbawa:Nagalit sa amin si Sir Enarle
dahil maingay kami at hindi nakikinig
PONOLOHIYA
/Palatunugan
 Ang “pono” ay galing sa Ingles na “phone” na nangangahulugang tunog at ang “lohiya”
ay nangangahulugang pag-aaral.
 Pag-aaral ng mga tunog ng wika.
 Ang mga tunog ay tinatawag na ponema bilang yunit ng tunog na nagpapaiba ng
kahulugan.
HALIMBAWA NG PONEMA
o Ang /p/ at /b/ ng mga tunog:
*Pasa
*Basa
o Ang /o/ at /a/
*Maestro
*Maestra
 Sa madaling sabi, ang isang ponema ay masasabing makahulugan kapag nag-iiba ang
kahulugan ng isang salitang kinabibilangan nito sa pagkakataong mapapalitan ng ibang
ponema.
DALAWANG URI NG PONEMA

 Ponemang Segmental
 Ponemang Suprasegmental
Ponemang Segmental
a. Ponemang katinig- iba’t ibang punto ng artikulasyon.
b. Ponemang patinig-binibigkas sa ating dila na binubuo ng harap, sentral, gitna, at likod

na bahagi.
c. Diptonggo - alinman sa ponemang patinig na a,e,i,o,u na sinusundan ng malapatinig na

w at y. Binubuo ng dalawang magkasunod na katinig sa isang pantig.
Hal. Ba-liw, ba-hay
d. Klaster (kambal-katinig) -Binubuo ng dalawang magkasunod na katinig sa isang

pantig. Hal. Blusa, sombrero, kard
e. Pares-Minimal - binubuo ng pares ng salitang magkaiba ang kahulugan ngunit

magkatulad na magkatulad ang bigkas.
Hal. Misa/Mesa, Tila/Tela
f. Ponemang Malayang Nagpapalitan - Binubuo ng pares ng salitang nagtataglay ng

magkaibang ponemang matatagpuan sa magkatulad na kaligiran na di-nagbabago ang
kahulugan.
Hal. Marami/madami, Nuon/noon
Ponemang Suprasegmental
a. Diin- pagbibigay ng pansin sa pagbigkas ng isang salita.
Hal. /bu.hay/- life /buhay/- alive
b. Tono- tinutukoy ang tindi ng damdamin ng mga salita.

Hal. nalungkot - nahapis - nalumbay - nagdalamhati - namighati
c. Intonasyon- pagtaas at pagbaba ng tinig.

Hal. Totoo ang sinabi niya. (nagsasalaysay) Totoo ang sinabi niya?(nagtatanong)
d. Hinto/juncture- saglit na pagtigil kung nagsasalita.

Hal. Tito Jose Antonio ang kaibigan ko// (ipinakikilala ang buong pangalan ng kaibigan niya
Tito/ Jose Antonio ang kaibigan ko// (ipinapakilala sa kanyang tito si Jose Antonio)
MORPOLOHIYA
/Palabuuan
 Isang pag-aaral o pagsusuri sa mga morpema ng isang wika at pagsasama- sama nito
upang makabuo ng isang salita.
 Ang morpema ay pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan.
MGA ANYO NG MORPEMA
 Morpemang Ponema
 Malayang Morpema
 Di-malayang Morpema
TINDERO TINDERA
Ang morpemang ponema o makabuluhang tunog ay binubuo lamang ng ponemang /o/ at
/a/ na may kahulugang taglay na nagpapakita ng kasarian.
MA.GANDA
(Ma.) - di malayang morpema (panlapi)
(.Ganda) - malayang morpema (salitang-ugat)
URI NG MORPEMA
Ayon sa kahulugan
1. Morpemang may kahulugang Pangnilalaman o Leksikal
- binubuo ng pangngalan at panghalip bilang nominal, pandiwa at mga panuring na
pang-abay at pang-uri.
Hal. aso- pangalan, maganda - pang-uri, kahapon - pang- abay, tumatakbo - pandiwa,
siya – panghalip
2. Morpemang may kahulugang pangkayarian

- binubuo ito ng mga pananda at mga pang-ugnay
Hal. Pananda (si, sina, ng mga, ang, ang mga, ay)
Pang-angkop (na, -ng)
Pang-ukol (ukol sa/kay, alinsunod sa/kay, sa, ayon sa/kay)
Pangatnig (at, subalit, datapwa’t, ngunit)
3. Derivasyunal
- Ito ang morpemang may pinaghanguan o pinagmulan.
Hal. awit (song) = mang-aawit (singer) sulat (letter) = manunulat (writer)
4. Infleksyunal
- morpemang panlapi sa pandiwa sa iba’t ibang aspekto.
Hal. Kumain - kumakain – kakain
ALOMORP NA MORPEMA
Hal.
pang+bahay= pambahay
pang+sayaw=pansayaw
pang+opera=pang-opera
pang+ilaw=pang-ilaw
pang+radyo=panradyo
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
- tumutukoy sa anumang pagbabagong nagaganap sa isang morpema dahil sa impluwensiya ng
kaligiran
1. Asimilasyon
2. Pagkaltas o Pagkawala ng Ponema
3. Pagpapalit ng Ponema
4. Paglilipat o Metatesis
5. Paglilipat ng diin
6.Pagdaragdag o Reduplikasyon
7. Pang-aangkop o Reduksyon

FILIPINO

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FILIPINO

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FILIPINO

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ISTRUKTURA NG WIKA

Ponolohiya, Morpolohiya, Sintaksis, Semantika, at Leksikon

Ano ang Istruktura?

Ang pag-aaral ng istruktura ng wikang Filipino ay nagsisimula sa pag-aaral

Ang Morpolohiya o morfoloji naman ay ang pag-aaral ng morfema; ito ay tawagsa

Sintaks is ang tawag sa pag-aaral ng sintaks o ang formasyon ng mga pangungusapsa

Ang Hugnayan naman ay nagpapahayg ng isang punong kaisipan at isang pantulong na

DALAWANG URI NG PONEMA

b. Ponemang patinig-binibigkas sa ating dila na binubuo ng harap, sentral, gitna, at likod

c. Diptonggo - alinman sa ponemang patinig na a,e,i,o,u na sinusundan ng malapatinig na

d. Klaster (kambal-katinig) -Binubuo ng dalawang magkasunod na katinig sa isang

e. Pares-Minimal - binubuo ng pares ng salitang magkaiba ang kahulugan ngunit

f. Ponemang Malayang Nagpapalitan - Binubuo ng pares ng salitang nagtataglay ng

b. Tono- tinutukoy ang tindi ng damdamin ng mga salita.

c. Intonasyon- pagtaas at pagbaba ng tinig.

d. Hinto/juncture- saglit na pagtigil kung nagsasalita.

2. Morpemang may kahulugang pangkayarian

You might also like