PANGNGALAN

Ang pangngalan (noun) ay kabilang sa salitang pang nilalaman(content word) na nababatay sa

kahululugang pansamantika at linggwistikang istruktura. Sa pananaw na pansemantika, ang pangngalan
ay isang pasalitang simbolong tumutukoy sa tao, bagay, pook, hayop, lugar at pangyayari. Samantalang
ang pangngalang batay sa linggwistikang istruktural ay tumutukoy lamang sa ngalan ng tao, bagay, pook,
o pangyayari.
Uri ng Pangngalan
1. Pantangi – ito ay tumutukoy sa tanging ngalan ng tao, bagay, pook, at pangyayari.
Halimbawa: Suzuki Aurora Province Jose P. Laurel Pasko
2. Pambalana– ito ay tumutukoy sa kalipunan o balanang ngalan ng tao, bagay, pook, at
pangyayari.
Halimbawa: Motorsiklo lalawigan Bayani Selebrasyon
3. Tahas– ito ay tumutukoy sa mga bagay na materyal o mga bagay na nakikita at
nahahawakan.
Halimbawa: tao hayop materyales
bato bahay tsinelas
4. Basal– ito ay tumutukoy sa mga bagay na hindi materyal at walang pananaw.
Halimbawa. kabutihan kagandahan pag-ibig
Kayarian ng Pangngalan
Makilala ang mga kayarian ng pangngalan ayon sa katergoryang payak, maylapi, inuulit, tambalan.
1. Payak– binubuo lamang ng salitang-ugat, walang panlapi o katambal na salita man lang.
Halimbawa. balsa diwata reyna
2.Maylapi– tinatawag ding hinago sapagkat may pinaghanguan ang nabuong salita. Binubuo
ito ng salitang-ugat at panlapi.
Halimbawa. Panlapi Salitang-ugat Nabuong salita
/pag-/, /-an/ aral pag-aralan
/-an/ sulat sulatan
/mag-/ walis magwalis
3. Inuulit – inuulit ang pangngalan kung inuulit ang bahagi ng salita o pantig. Maari ding
kabuuan ng salita.
Halimbawa. Oras-oras Buwan-buwan
4. Tambalan – binubuo ng dalawang salitang pinag-iisa o maaring manatili ang kahulugan o may ibang
kahulugan.
Halimbawa. Bahaghari tawang demonyo Silid-aklatan balat-sibuyas
Kasarian ng Pangngalan
Ang pangngalan ay natutukoy ang kasarian ayon sa pagkakagamit ng mga salita naaayon sa kasarian nito
kung ito ay panlalaki, pambabae, walang kasarian at di-tiyak.
Halimbawa. lasenggo (panlalaki) inahin (pambabae) lamesa (walang kasarian)
Kaukulan ng Pangngalan
Kaukulan ang tawag sa kakanyahan ng pangngalang nagpapakita ng gamit nito sa pangungusap at batay
sa mga gamit nito ay mauuri ang kaukulan ng pangngalan.
1. Palagyo – ito ay ginagamit kapag ang pangngalan ay ginagamit bilang simuno, pamuno sa
simuno, pangngalang pantawag, kaganapang pansimuno o pamuno sa kaganapang pansimuno.
Gamit bilang Simuno
Halimbawa.
1. Si Linda ang pinakamabait na anak nina Mang Berting.
2. Ang guro at ang abogado ay may mahalagang tinatalakay.
3. Ang mga empleyado ay nasasabik na makita ang kanilang pangulo.
Gamit bilang pamuno sa Simuno
Halimbawa.
1. Si Linda, ang butihing anak, ay tumulong sa pangangailangan ng kanyang mga
magulang.
2. Si Kris Aquino, ang tanyag na artista, ay may ipapalabas na bagong pelikula.
Gamit bilang pangngalang pantawag
Halimbawa.
1. Fiona, kuhanin mo ang mga sinampay sa labas.
2. Maglaba ka ng mga maruruming damit, Celia.
3. Day, magluto kana ng kanin para sa mga bata.
Gamit bilang kaganapang pansimuno
Halimbawa.
1. Si Ednalyn ay isang nars.
2. Si Marithel ay abogado ng organisasyon.
2. Palayon – nasa kaukulang palayon ang pangngalan sa pangungusap kung gamit ito bilang
layon ng pandiwa at layon ng pang-ukol.
Layon sa Pandiwa
Halimbawa.
1. Ang mabait na ina ay nagtataguyod ng mga anak.
2. Ang kagandahang loob ng mga Pilipino ay hinahangaan ng mga turista.
Layon sa Pang-ukol
Halimbawa.
1. Itabi mo ang para sa mga bata.
2. Ang para kay Leth ay nasa kusina.
 PANGHALIP/PRONOUN
Ang panghalili sa mga pangngalan, sa pananaw pansemantika, ang panghalip ay salita/katagang panhalili
sa pangngalan samantalang sa pananaw istruktural, ang panghalip ay makikilala sa impleksyon o
pagbabagong anyo ayon sa paggagamit nito.
Halimbawa:
Naghanda ang mga anak sa kaarawan ng kanilang maysakit na ama.
Para kay Isabelita ang paying na ito.

Uri ng Panghalip
1. Panao – ginagamit ito na panghalili sa ngalan ng tao. Maari ring tukuyin kung ito ay isahan,
dalawahan, o maramihan.
Halimbawa. Ako ay nagpapasalamat sa napagtagumpayang pagsubok.
Sila ang aking gabay sa paglaki.

2. Pamatlig – nagpapahayag ito ng layo o distansya ng mga tao o bagay sa nagsasalita o

kinakausap. Tumutukoy sa malapit sa kinakausap, at malayo sa nag-uusap.

a. Pronominal – ito ay nagtuturo sa ngalan ng tao, pook, bagay.

Halimbawa.
Doon kami nagkikita tuwing hapon.
Iyon na lamang ang natitira kong pera sa ngayon.
b. Panawag pansin o pahimaton – nagtututro sa malapit o malayo sa nagsasalita tulad ng eto,
ayan, ayun.
Halimbawa.
Eto na ang mga pagkaing hinihintay natin.
 Ayun ang bahay na pag-aari ng gobernador.
c. Patulad – ito’y nagpapahayag ng pagkakatulad na salita gaya ng ganito, ganyan, ganoon,
ganire.
Halimbawa.
Ganito ang nais kong sapatos.
Ganyan ang kanyang isinumiteng proyekto.
d. Panlunan – ito’y nagsasaad ng paghahalili sa pangalan kung saan ito direksyon o
kinalalagyan nito, nasa, narito nariyan, naroon ay halimbawa nito.
Halimbawa.
Nariyan sa ibaba ang mga gamit na kailangan natin.
Naroon sa SM ang mga bagay na kailangan sa Fiesta.
e. Pananong - ginagamit ang panghalip na ito sa pagtatanong at makilala kung ano ang
tinutukoy na tao, bagay, pook, lunan, at pangyayari.
Halimbawa.
Sino ang may sala ng krimeng ito?
Saan nagmula ang mga kapangyarihan taglay mo?
f. Panaklaw – sumasaklaw ito sa dami, kaisahan o kalahatan. Maaring walang lapi o nilalapian
ang mga panghalip tulad ng lahat, anuman, kaninuman, sinuman, atbp.
Halimbawa.
Lahat ng mga mag-aaral sa UP ay mahuhusay magsalita.
Anuman ang dahilang ng pagkamatay niya ay tatanggapin ko.

PANDIWA
Ang Pandiwa
Ayon sa kahulugan pansemantika, ang pandiwa ay nagpapakilos o nagbibigay buhay sa
isang lipon ng mga salita. Samantala sa pananaw na istruktural, ang pandiwa ay makikilala sa
pamamagitan ng mga impleksyon sa iba’t ibang aspekto ayon sa uri ng kilos na isinasaad.
Halimbawa:
• Nagtatag ng bagong samhan ang mga empleyado.
• Magluluto ng kakanin ang kanyang tiyahin para sa fiesta.
KAGANAPAN NG PANDIWA
Kaganapan ang nagbibigay ng ganap na kahulugan sa pandiwa. Binubuo ito ng 7 uri ng
kaganapang pandiwa.

1. Kaganapang tagaganap – nakikilala sa pamamagitan ng pariralang “ng” at gumaganap sa

kilos na isinasaad ng pandiwa.
 Halimbawa:
Bumili ako ng bagong sapatos sa Robinsons.
Pinagawa ko ang kwarto ng aming bunso.
2. Kaganapang layon – nagsasaad kung ano ang mga bagay na tinutukoy ng pandiwa.
Halimbawa:
Kinain niya ang tinola sa kusina
Hinugasan niya ang maruruming plato at baso.
3. Kaganapang tagatanggap – nagpapakilala kung sino ang tumatanggap ng kilos ng pandiwa at
naipapahayag sa pariralang “sa”, “para sa”, at “para kay”.
Halimbawa:
Naghanda ng litson ang mayor para sa mga bisita.
Nagpaluto ng kakanin ang kanyang ina para sa ama.
4. Kaganapang ganapan – ipinakikilala ang lugar o pook na ginagampanan ng kilos ng
pandiwa
Halimbawa:
Nag-eensayo ng basketball sa gym ang mga manlalaro.
Nag-aalaga ng manok sa kanilang bakuran si Zeny.
5. Kaganapang Kagamitan/Instrumental – nagpapakilala ng instrumento o mga bagay upang
magawa ang kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
Hiniwa niya ang kalamansi sa pamamagitan ng tinidor.
Namalantsa siya ng mga damit gamit ang plantsa.
6. Kaganapang sanhi/kadahilanan – nagsasaad ng dahilan upang maisagawa ang kilos ng
pandiwa.
Halimbawa
Bumagsak siya sa Biology dahil hindi nag-aral.
Nilagnat siya dahil sa sobrang pagod niya.
7. Kaganapang Direksyonal – nagsasaad ng direkyon ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
Nagpunta siya sa kanang bahagi ng simbahan.
Nagtungo siya sa kanlurang bahagi ng Pilipinas.
Pokus ng Pandiwa
Pokus ang tawag sa pinapaksa o simuno ng pangungusap. Nakilala sa taglay na panlapi ng
pandiwa. Tulad ng kaganapan ng pandiwa, ang pokus ng pandiwa ay may pitong uri.
1. Pokus sa Aktor o pokus sa tagaganap- ang paksa ang tagaganap ng kilos na isanasaad ng
pandiwa sa pangungusap. Sumasagot sa tanonng na “sino” nilalapian ng mga panlaping mag, um, mang,
ma, maka, makapag, maki, at magpa.
Halimbawa.
 Bumili si Leticia ng mga bulaklak.
Humingi si Ian ng payo sa kanyang mga kuya.
2. Pokus sa Layon – ang paksa ang layon ng pandiwa sa pangungusap. Sumasagot sa tanong na
ano. Tinawag na direct object sa ingles.
Halimbawa:
Sumabog ang gulong ng kanyang kotse.
Nakahuli sila ng malaking sawa sa bakuran.
3. Pokus sa Lokatib o pukos sa ganapan – ang paksa ang lugar na ginaganapan ng pandiwa sa
pangungusap. Sumasagot sa tanong na saan may panlaping pag-an, an-han, ma-an, pang- an,
mapang-an.
Halimbawa
Pinagtaniman namin ang bukiran ng gulay
Pinagbilhan namin ang tindahan ng mga tela.
4. Pokus sa Benepaktibo o pokus sa tagatangap – ang paksa ang tumatanggap sa kilos ng
pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na para kanino. Tinatawag na direct object sa
ingles.
Halimbawa:
Kami ay pinagluto ng masarap na hamon.
Pinasalubungan namin ng imported na tsokolate ang mga kasamahan sa trabaho.
5. Pokus sa Instrumento o pokus sa gamit – ang paksa ang kasangkapan o bagay na ginagamit
upang maisagawa ang kilos ng pandiwa sa pangungusap. Sumasagot sa tanong na sa pamamagitan ng
ano? Gumagamit ng panlaping ipang, at maipang.
Halimbawa:
Kawali ang ipinangluto niya ng kakanin.
Ipinampunas niya ang sirang tela sa lamesa.
6. Kosatibong pokus o pokus sa sanhi – ang paksa ang nagpapahayag ng kilos ng pandiwa sa
pangungusap. Sumasagot sa tanong na bakit may panlaping I, ika, ikina.
Halimbawa:
Ikinatuwa niya ang pagkakaroon ng kuryente.
Ikinalungkot niya ang pagkamatay ng lola.
7. Pokus sa direksyon – ang paksa ang nagsasaad ng direksyon ng kilos ng pandiwa sa
pangungusap. Sumasagot sa tanong tungo saan, tungo kanino, may panlaping an, han, in, hin.
Halimbawa:
Pupuntahan ni Inday ang simbahan bukas.
Nagtungo siya sa madilim na parte ng bahay.
ASPEKTO NG PANDIWA
Aspekto ang tawag sa impleksyong nagaganap sa pandiwa, maaring ganap (perpektibo),
nagaganap (imperpektibo) o magaganap pa lamang (kontemplatibo) ang pandiwa.
 1. Perpektibo – ang aspekto ng pandiwang naganap na o nangyari na.
Halimbawa:
nagsaing sumulat binayo
Nagsaing na si aling Martha bago pa man dumating ang kanyang mga anak.
Sumulat ng mga mahahalagang artikulo sa diaryo ang komentaristang Tulfo Brothers.
Binayo ng magsasaka ang mga inaning palay kahapon.
2. Imperpektibo – nababanghay ang pandiwa sa aspektong imperpektibo kung ito ay
kasalukuyang nagaganap.
Halimbawa:
iniisip nag-aalala nagpaplano
Iniisip ni Karen kung ano ang nagaganap na kaguluhan sa mga naghihiyawang mag-aaral.
Nag-aalala ang mga magulang sa tuwing napapalayo ang kanilang mga anak.
Ang mga dekano ay nagpaplanong mabuti kung paano nila mapapaunlad ang sumisibol na
unibersidad.
3. Kontemplatibo- kontemplatibo ang tawag sa aspekto ng pandiwa kung ito ay magaganap pa
lamang.
Halimbawa:
papunta maglalako iimbestigahan
Ang grupo ay nagplanong pupunta sa Thailang upang makahikayat ng mga kliyente.
Ang masipag na mag-aaral ay maglalako muna ng kanyang paninda bago pumasok sa
paaralan.
Dahil sa naganap na anomalya sa pulitika, iimbestigahang mabuti ang mga nasasangkot sa
krimeng naganap.
TINIG NG PANDIWA
1. Pandiwang Katawanin (intransitive verb) – buo ang kahulugan ng pandiwa sa pangungusap;
hindi nangaingailangan ng layon upang mabuo ang diwang ipinapahayag sa pangungusap.
Halimbawa:
Nagsaing na si inay bago pa man dumating si itay.
Nag-eensayo ako nang dumating siya.
2. Pandiwang Palipat (transitive) – nangangailangan ito ng layon upang mabuo ang diwa ng
pahayag.
Halimbawa:
Namili ng mga mamahaling pabango si Chinita.
Nag-aayos ng kanyang maliit na kwarto si Indiana.
 ANG PANG-URI/ ADJECTIV
Ang pang-uri ay isang uri ng panuring na naglalarawan ng tao, bagay, hayop, pook, at pangyayari. Ito ay
ginagamit na panuring sa pangngalan, at panghalip at ginagamit din bilang pangngalan.
Pang-uri bilang Panuring
1. Bilang panuring ng Pangngalan
Halimbawa:
Pinagpipitaganang mga mananayaw ang dumalo sa palabas.
Kahanga-hanga si Helen sa kanyang likhang kamay.
2. Bilang panuring sa Panghalip
Halimbawa:
Sila ay matatapang at makikisig na mandirigma.
Kayong mapanghimagsik sa lipunan ay makakaranas ng lagim sa huli.
3. Pang-uring ginagamit bilang pangngalan
Halimbawa:
Ang mapang-imbot ay hindi pinagpapala ng Poong Maykapal.
Ang sinungaling ay kakambal ng mananakaw.
Kayarian ng Pang-uri
1. Payak – ito’y binubuo ng mga salitang lamang.
Halimbawa: Berde, lunti, asim, galit
2. Maylapi – ito’y mga salitang-ugat na kinakabitan ng mga panlaping ka-, ma-, ma-in, ma- hin,
mala-, kasing-, kasim-, atbp.
Halimbawa: Malasutla, mapusok, kasimputi
3. Inuulit – ito’y binubuo sa pamamagitan ng pag-uulit ng buong salita o bahagi ng salita.
Halimbawa: Pulang-pula, bugang-buga, oras-oras, galit na galit
4. Tambalan – ito’y binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal.
Halimbawa: Ngiting-aso, pugad-birhen, kapit-tuko, hilong-talilong
Uri ng Pang-uri
1. Palarawan – naglalarawan at nagsasaad ng hugis, kulay, anyo, at katangian.
Halimbawa:
Malasutla ang kanyang kutis.
Matiising asawa’t ina si Lynda.
2. Pamilang – nagsasaad ng tiyak o di-tiyak na bilang
Halimbawa:
Maraming mamamayan ang nagugutom sa kasalukuyan.
Kakaunti lamang ang nakilahok sa patimpalak.
a. Patakaran – mga likas na bilang na pinagbabatayan ng pagbibilang.
 Halimbawa: Labing-apat walo una
b. Panunuran – nagsasaad ng ayos ng pagkakasunod-sunod ng mga bagay o bilang.
Ginagamitan ng panlaping ika at pang.
Halimbawa: Ikasampu Pang-anim ika-9
c. Pamahagi – ginagamit sa pagbabahagi o pagbubuklod ng ilang hati sa kabuuan. Tinatawag
na praksyon upang matukoy ang kaibahan nito sa iba pang-uri ng pang- uring.
Halimbawa: sangkatlo kalahati sangkapat
d. Palansak – nangangahulugang minsanan, maramihan, at langkay-langkay ang bilang
Halimbawa: libu-libo laksa-laksa milya-milya
e. Patakda – nagsasaad ng tiyak na bilang, hindi mababawasan, o madaragdagan man,
eksakto ang bilang nito.
Halimbawa: pipito aapat dadalawa
Kailanan ng Pang-uri
Ang tawag sa pagtukoy ng pang-uri kung isahan, dalawahan, maramihan, ang tinutukoy sa pangungusap.
1. Isahan – tumutukoy sa iisang inilalarawan
Halimbawa:
Maputi ang batang nakapula.
Mataas ang punong akasya.
Magandang tanawin ang napagmasdan ko sa aking balintataw.
2. Dalawahan – tumutukoy kung higit sa isa ang inilalarawan.
Halimbawa:
Magkasingganda ang mag-inang Karen at Helen.
Parehong matatalino ang kanyang mga magulang.
Magsingsarap ang pinya at kahel.
3. Maramihan – tumutukoy kung higit pa sa dalawa ang nilalarawan
Halimbawa:
Napakagagandang tanawin ang aking nabungaran sa Taiwan.
Napakasarap amuyin ang mga mababagong bulaklak sa Baguio.
Napakatatalino ang mga batang iyan.
Hambingan ng Pang-uri
Ang tawag sa pang-uri kung naipakikita ang pagkukumpara. Maari itong Lantay, Pahambing, o
Pasukdol.
1. Lantay – walang paghahambing ang naipapakita o walang pagkukumpara, binubuo lamang ito
ng salitang-ugat.
Halimbawa:
Dalisay ang pagmamahal ng binatang iyan sa kanya.
Malambing makipagkwentuhan ang dalagang iyon.
 2. Pahambing – paghahambing ito ng dalawang bagay, tao, pook, o pangyari.
Halimbawa:
Higit na masarap magluto ang aking ina kaysa kay Aling Letty.
Mas matalino si Leissaiah kaysa kay Leiner.
3. Pasukdol – nangangahulugang pamumukod ng katangian sa iba o sa lahat. Nilalapian ng
pinaka, napaka, ubod, atbp. Upang matukoy ang pamumukod ng katangian sa iba.
Halimbawa:
Ubod ng tamis ang binili niyang pakwan.
Napakagandang tanawin ang inilalarawan ng mga turista.

PANG-ABAY
Tulad ng pang-uri, ang pang-abay ay salitang panuring. Subalit kaiba sa pang-uri, ito ay
nagbibigay ng turing sa pandiwa, pang-uri, at kapwa pang-abay, samantalang ang pang-uri ay nagbibigay
turing o naglalarawan ng pangngalan o panghalip.
Halimbawa:
Talagang masarap magluto si nanay Rosita. (pang-uri)
Tunay na magmahal ang asawang si Ely kay Helen. (pang-uri) Kahapon
nagpasyang lumusob sa Edsa ang mga raliyista(pandiwa) Maya-maya
biglang nabuwal ang ale na ikinabigla ng lahat(pandiwa) Totoong
lubhang mapagparaya si Santino (pang-abay)
• Mapapansing sa unang dalawang pangungusap, ang naitimang salita ay isang pang-abay at ang
bibibigyang-turing ay ang mga salitang nakasalungguhit na dili iba kundi pang-uri.
• Sa ikalawang grupo naman ng mga pangungusap, ang naitimang mga salita ay pang-abay na
nagbibigay turing sa mga salitang pandiwa.
• Samantalang ang panghuling pangungusap naman ay pang-abay ang naitimang salita at ang
nakasalungguhit na salita ay isang pang-abay.
Maaring ang mga pang-abay ay mabubuo sa pamamagitan ng mga kataga, o ingklitik o mga
salita o dili kaya ay parirala. Binubuo ito ng iba’t ibang uri ng pang-abay.

Uri Ng Pang-Abay
1. Pang-abay na kataga o Ingklitik – ito ay mga katagang lagging sumusunod sa unang salita
at kayariang kinabibilangan.
Halimbawa:
Nakarating na ba ang mga bagaheng biyaheng Bohol? Napakatulin
kasi ang kanyang pagpapatakbo kaya’t nadisgrasya. Magkabalikan
pa kaya ang magsing-irog?
Malubha na ang kanyang kalagayan sa ngayon.
Gusto ko sanang ipaalam ang kanyang malubhang karamdaman.
 2. Pang-abay na Pamanahon – nagsasaad ng panahon o kailan naganap ang kilos na taglay ng
pandiwa. Sumasagot sa tanong na KAILAN.
Halimbawa:
Simula sa araw na ito, ikaw ay isa nang ganap na lingcod ng Diyos.
Tuwing sasapit ang kanyang kaarawan, nagpapakain siya ng mga pulubi sa kalye.
3. Pang-abay na Panlunan – ito’y tumutukoy sa pook na pinangyarihan ng kilos ng pandiwa.
Sumasagot sa tanong na SAAN.
Halimbawa:
Nasa hapag kainan na ang mga babaunin mong mga prutas. Sa
isang restawran kami magtatagpo ng aking mga kaibigan.
4. Pang-abay na Pamaraan – nagpapahayag kung gaano ginanap sa kilos ng pandiwa at sumasagot
sa tanong na PAANO.
Halimbawa:
Padabog na sumasagot ang batang gusgusin sa tanong ng ale.
Dahan-dahang inilapag ng tindera ang kanyang mga paninda.
5. Pang-abay na Panggaano – ito ay nagsasaad ng panukat o timbang. Tumutukoy sa dami o
bilang. Sumasagot sa tanong na GAANO.
Halimbawa:
Napakarami ng mga tumatangkilik sa teleseryeng BUDOY. Tumaas
ang timbang niya ng apat na libra.
6. Pang-abay na Pang-agam – ito ay nagbabadya ng walang katiyakan sa pagganap ng kilos ng
pandiwa. Nagpapahayag ng agam-agam.
Halimbawa:
Tila nanlalamig ang kanyang buong katawan at anumang sandali’y mabubuwal siya.
Marahil nakapag-isip-isip na silang umiwas sa kanilang masamang bisyo upang bumuti
ang kanilang katayuan sa buhay.
7. Pang-abay na Panang-ayon – ito ay nagsasaad ng panang-ayon.
Halimbawa:
Totoong matulungin ang kanyang anak na si Karen.
Sadyang palaban at traydor ang kanyang mga kalaban sa pulitika.
8. Pang-abay na Pananggi – ito ay nagsasaad ng pagtanggi o di-pangsang-ayon.
Halimbawa:
Hindi ko hahayaang lapastanganin ako ng taong iyan.
Ayaw paawat ng daldalerang babae sa kanyang kangangawa.
 ANG PANG-UGNAY
Ang Pang-ugnay ay ginagamit na pag-uugnay ng mga salita, parirala, o pangungusap.
Binubuo ito ng pangatnig, pang-angkop, at pang-uukol.
URI NG PANG-UGNAY
1. Pangatnig – ito ay bahagi ng pananalita na nag-uugnay sa mga salita sa kapwa salita, salitang
kaisipan sa kapwa kaisipan. Ito ay may anim na uri ng mga nakalahad sa ibaba.
a. Pamukod – tumutukoy sa pamimili, pagtangi, pag-aalinlangan, pagtanggi sa isa o sa iba,
sa dalawa o mahigit pang bagay o kaisipan.
Halimbawa:
Ni sa pangarap ni sa panaginip ay hindi siya nag-iisip ng masama.
Ang tunay na kaibigan ay walang pag-iimbot, sa gitna man ng kahirapan o
kasaganaan.
b. Paninsay o panalungat – may salungatang nagaganap. Ginagamit ng mga salitang ngunit,
bagamat, habang, kahit, datapwat, subalit, atbp.
Halimbawa:
Sasama raw siya kahit masama ang loob.
Darating daw siya bagamat masama ang pakiramdam.
Patuloy ang talakayan habang nagkakainan.
c. Panubali – kung may pag-aalinlangan o pagbabakasakali, ang ginagamit ay kung, pag, sana,
baka, pagka, kapag, sakali.
Halimbawa:
Lalong hihirap ang iyong buhay kung pababayaan mong nakatiwangwang ang
iyong lupa.
Pinamihasa mo ang iyong anak sa karangyaan baka magsisi ka pagdating ng
araw.
d. Pananhi – ginagamit kung ang mga kadahilanan ay inilalahad kung tumutugon sa
katanungang “baki” ang mga ito ay dahil, sapagkat, palibhasa, kasi, kandungan, atbp.
Halimbawa:
Sumama ang kanyang pakiramdam dahil sa kinain niyang hilaw na mangga.
Lumayas ang anak niya kasi sobra niyang pinagmalupitan.
Maghihirap ka ngayon sa buhay kundangan kasi wala kang inatupag kundi sugal.
e. Panlinaw – kung ang mga sinabi na ay pinaliliwanagan pa ang ginagamit ay: samakatwid,
kaya, gayunman, kung gayon, alalaon baga, alalaon sana, atbp.
Halimbawa:
Makahulugan at makabuluhan ang kasaysayan samakatwid, ang palasak nating kawikaan:
“Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan, hindi makararating sa paroroonan”.
 Maginhawa sana an gaming buhay kaya lamang a tinamaan ng bagyo an gaming
pananim.
f. Panapos – ginagamit ang pangatnig na ito kung nagpapahayag ng layon sa pagababadya ng
nalalapit na pagwawakas sa pagsasalita tulad ng upang, nang, sa wakas.
Halimbawa:
Mahalaga ang pangaral ng mga magulang nang hindi malihis patutunguhan..
Ako’y kanyang tinutulungan upang maging kapaki-pakinabang sa aking bayan.
2. Pang-ukol – tinatawag na “preposisyon”. Ito ay tumutukoy sa mga katagang iniuugnay sa lugar,
direksyon, at kinauukulan na sinusundan ng pang-abay na panlunan tulad ng “ng”, “sa”, “ayon sa”,
“alinsunod sa”, “tungkol sa”, “hingil sa”.
3. Pang-angkop – tinatawag ding “linker”. Ito ay katagang nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan.
Halimbawa:
Ang maamong mukha ng dalaga nakakabighani.
Para sa matatag na ekonomiya ng bansa, kailangan maging malaki anng produksyon.
Ang dahong malunggay ay nagbibigay sustansysa sa ating katawan.
 PANGUNGUSAP
A. Ang Parirala
Ito’y lipon ng mga salitang walang paksa o panaguri. Nagagamit ito na bahagi ng pananalita.
Halimbawa:
a. dahil sa kapabayaan
b. para sa akin
c. para kay Marco
d. gamot na walang bias
e. tungkol sa pagtatapon
f. magkawanggawa sa iba
g. hinggil sa patubig
h. pagtitipon ng takip
i. tahanang bato
j. pagsasayang ng oras
Kayarian ng Parirala
1. Pariralang pang-ukol
Pinangungunahan ito ng pang-ukol na sinusundan ng layon nitong pangngalan o panghalip (para
sa, para kay, ukol sa, ukol kay, ayon sa, ayon kay, laban sa, laban kay, ng, sa, hinggil sa, hinggil kay,
alinsunod sa).
Halimbawa:
a. Ang pagkamatay ng bata ay dahil sa kapabayaan.
b. Tungkol sa pagtatapon ng basura ang sanhi ng pag-aaway ng magkapitbahay.
2. Pariralang Pangngalang-diwa
Ito ay binubuo ng pangngalang-diwa at layon nito.
Halimbawa:
a. Ang pagluluto ng suman ang hanapbuhay niya.
b. Ang hindi pag-inom ng gamot ang ikinamatay niya.
3. Pariralang Pawatas
Binubuo ito ng pawatas na pandiwa at ng layon nito.
Halimbawa:
a. Ang kumain nang tama ay makabubuti sa kalusugan.
b. Ang pag-aaral nang maayos ay makatutulong sa pagkakamit ng mataas na marka.
4. Parirala sa anyo ng Pandiwa
Binubuo ito ng pandiwa sa alinmang aspekto at layon nito.
Halimbawa:
 a. Ang tagapayo nila ay naglilinis ng silid.
b. Ang mag-anak na kambal ay kaibigan ko.
Sugnay
Lipon ito ng mga salita na may paksa at panaguri subalit maaring hindi buo ang diwa
nito.
1. Makapag-iisa
Nagtataglay ito ng buong diwa. Tinatawag din itong payak na pangungusap o malayang pangungusap na
may paksa at panaguri at may buong diwa kaya tinatawag na sugnay na makapag-iisa.
1. Ang matanda ay abala sa gawaing-bahay.
2. Bumaha ng luha nang mamamatay an glider ng barangay.
3. Dumating ang panauhin ng aking kapatid.
4. Kumakain sila nang mahulog ang bata.
5. Ang mga babae ay naglilinis sa kalsada.
2. Di-makapag-iisa
Hindi ito nagtataglay ng buong diwa. Ito ang dahilan kung bakit mayroon tayong hugnayan at langkapang
pangungusap. Ito’y pinangungunahan ng pang-ugnay at pangatnig.
1. Hindi ako maghihirap kung magsusumikap ako sa buhay.
2. Nagluluto ang nanay ng ulam habang may nagbanggaan.
3. Kumakanta ang magkakaibigan samantalang nakikinig ang ilan.
4. Sila ay naglalaba habang nagluluto.
5. Matagumpay ang kanilang paligsahan bagaman hindi gaanong napaghandaan.
Pangungusap
Ito’y binubuo ng isang salita o lipon nito na nagpapahayag ng buong diwa. Ginagamit itong
kasangkapan sa isang sulatin na kailangan sa pagbuo ng talata tungo sa isang komposisyon.
Dalawang bahagi ng Pangungusap
1. Paksa – ito ang pinag-uusapan o pinagtutuunan ng pansin sa pangungusap.
Pinangungunahan ito ng mga pananda tulad ng: ang, ang mga, si, at sina.
Ang paksa ay maaring:
A. Pangalan
Halimbawa:
a. Ang bata ay naglalaro kasama ng iba.
b. Sina Joy at Mario ay tumakas at nagtanan.
B. Panghalip
Halimbawa:
a. Tayo ay dapat na magkaisa para sa ikauunlad ng lahat.
b. Kami ay magkasama sa parke kagabi.
C. Pang-uri
 Halimbawa:
a. Pinalakpakan ang magagaling sa klase.
b. Ang mga matatalino ay pinarangalan.
D. Pang-abay
Halimbawa:
a. Magagaling ang nasa hulihan ng bulwagan.
b. Ang nasa harapan ang pinalad.
E. Pandiwa
Halimbawa:
a. Ang mga nag-iingay na pangkat ay pinarurusahan.
b. Ang umuusal ng panalangin ay matanda na.
F. Magkapanuring
Halimbawa:
a. Paluhod na naglalakad ang matanda.
b. Magaling makisama ang mga probinsyano.
G. Pariralang Pang-ukol
Halimbawa:
a. Ihiwalay mo ang para kay Juan.
b. Ang para sa kanya ay ipamigay mo sa iba.
2. Panaguri – ito ay ang nagsasabi tungkol sa paksa. Ang panaguri ay maaring:
A. Pangngalan
Halimbawa:
a. Ang aking kapatid na doctor ay nagkawanggwa.
b. Ang aming kapitbahay ay manggagamot.
B. Panghalip
Halimbawa:
a. Ang nagwagi sa patimpalak ay sila.
b. Ang pinagbasa ng guro ay kami
C. Pang-uri
Halimbawa:
a. Mababait ang aking mga kamag-aaral.
b. Ang mga dumating ay matulungin.
D. Pang-abay
Halimbawa:
a. Ngayon n’yo na simulant ang proyekto.
b. Ipagdiriwang nila ang kaarawan ko mamayang gabi.
E. Pandiwa
Halimbawa:
a. Madalas mangumpisal ang matandang iyan.
b. Ang nagpakasal ay matanda na.
F. Pariralang Pang-ukol
Halimbawa:
a. Tungkol sa malaria ang ikinamatay ng matanda.
b. Ang ikinamatay niya ay dahil sa malalang sakit.
G. Magkapanuring
Halimbawa:
a. Mahusay magkunwari ang batang iyan.
b. Magaling mangatwiran ang matatalinong mag-aaral.
Ayos ng Pangungusap
May dalawang ayos ng pangungusap. Ito ay ang karaniwan at di-karaniwang ayos.
1. Karaniwang Ayos ng Pangungusap
Dito, nauuna ang panaguri kaysa paksa. Hindi ito ginagamitan ng ay.
Halimbawa:
a. Ang pagkakawanggawa ang kanilang gawin ng may kaya sa buhay.
b. Nagkakasiyahan ang mga makabagong kabataan.
2. Di-karaniwang Ayos ng Pangungusap
Dito, nauuna ang paksa kaysa sa panaguri. Ginagamitan ito ng ay.
Halimbawa:
a. Ang mga guro ay abala sa ginagawalang pulong.
b. Ang mga nagwagi sa palatuntunan ay magagaling sumayaw.
Gamit ng ay sa di-karaniwang pangungusap
Ang ay ginagamit bilang pantulong kapag ang sumusunod dito ay salitang
nagpapakita ng kilos o pandiwa.
Halimbawa:
a. Si Pedro ay kumakain ng sariwang pitas na gulay.
b. Ang kanyang in ay naglilinis ng bakurang tuwing umaga.
Dahil sa sumusunod sa ay ay pandiwang kumakain at naglilinis, kaya ang gamit ng ay ay pantulong.
Nagiging pangawil o pangawing ang gamit ng ay sa loob ng pangungusap kapag ang sumusunod ditto ay
pang-uri, panghalip, pangngalan, at pang-abay.
Halimbawa:
A. Ang sumusunod ay pang-uri:
a. Ang dumaan kanina ay maganda.
b. Ang kanyang ina ay pinakamayaman sa lungsod.
B. Ang sumusunod ay panghalip:
a. Ang kinausap ko ay sila.
b. Ang nangunguna sa klase ay siya.
C. Ang sumusunod ay pangngalan:
a. Ang hinahanap ng matanda ay bata.
b. Tiyak na ang nagmamay-ari nito ay lalaki.
D. Ang sumusunod ay pang-abay:
a. Ang matangdang naglalakad ay biglang nadapa.
b. Ang babaeng pinatay ay ditto natagpuan.
Kayarian ng pangungusap
1. Payak na Pangungusap
Tinatawag itong malayang pangungusap. Ito ay binubuo ng paksa at panaguri.
Halimbawa:
a. Si Pedro ay kumain ng suman.
b. Ang pangulo ay nagalit sa pagpapabaya ng mga manggawa.
2. Tambalang Pangungusap
Binubuo ito ng dalawang payak na pangungusap na pinagtambal ng pangatnig na: at, sa, o, pero,
ngunit, subalit, o dapatwa’t, kaya.dapatwa’t, kaya.
Halimbawa:
a. Ipinagkanulo ni nana yang aking panganay na kapatid sa kasintahan nito kaya nagalit
ang aming ama.
b. Ang pamilya Marasigan ay nagsumikap makabangon sa buhay pero ang pamilya
pintakasi ay umaasa na lang sa pagkakawanggawa ng iba.
3. Hugnayang Pangungusap
Binubuo ito ng isang sugnay na makapag-iisa at isang sugnay na di-makapag-iisa. Upang
makabuo ng hugnayang pangungusap, ang dalawang sugnay na ito ay ginagamitan ng pangatnig na :
dahil, kung , kapag, nang, sapagkat, upang, habang, samantala, at iba pa.
Halimbawa:
a. Natutulog ang matanda sa kwarto nang biglang sumiklab ang apoy sa kusina.
b. Nagsisimula pa lamang kumagat ang dilim nang magkagulo sa katabing barangay.
4. Langkapang Pangungusap
Binubuo ito ng tambalang pangungusap at isa o higit pang sugnay na di makapag-iisa.
Ginagamitan din ito ng pangatnig.
Halimbawa:
a. Maraming mamamayan sa probinsya ng Tacloban at Leyte ang apektado ng bagyong
Yolanda samantalang sa Cagayan de Oro ay apektado lamang ng sobrang baha sanhi ng malakas
na buhos ng ulan na dala ng bagyo.
b. Si Joy ay naglilinis ng silid habang si Sonia ay naglalaba sa ilog nang biglang bumuhos
ang malakas na ulan.