ISANG PAGSUSURI SA PERSEPSIYON UKOL SA EPEKTO NG

PAGTATAPON NG BASURA NG MGA MAG-AARAL NG BAITANG 11

ISANG PANANALIKSIK NA INIHARAP SA GURO SA KOMUNIKASYON AT

PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO NG MALAWAK NA

PAARALANG PAMBANSA NG ALUBIJID

BILANG BAHAGI NG PAGTUPAD SA MGA PANGANGAILANGAN NG

ASIGNATURANG KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT

KULTURANG PILIPINO

VINCE LAWRENCE ZAMAYLA

EARL IVAN ABELLANOSA
JENILLO JAMIS
MANNY DELA CRUZ
GRACESIE LAINA
DAN ROSE RESMEROS

Hunyo, 2023

1
 Kabanata 1
Panimula

Rasyunale
Mag-aaral. Ang kinahalagahan ng pag-aaral na ito ay upang malaman kung ano
ang
sanhi ng pag dami ng mga basura sa kapaligiran.
Mga magulang. Para ma aanyahan ng mga magulang ang kanilang mga anak na
huwag mag tapon ng basura kahit saan at dapat itapon sa basurahan.
Mga Mananaliksik. Napakahalaga ito upang pinapadali ang proseso ng kanilang
mga
sinasaliksik at mas pagan ang kanilang paggawa ng kanilang pagsaliksik.
Mag-aaral. Ang kinahalagahan ng pag-aaral na ito ay upang malaman kung ano
ang
sanhi ng pag dami ng mga basura sa kapaligiran.
Mga magulang. Para ma aanyahan ng mga magulang ang kanilang mga anak na
huwag mag tapon ng basura kahit saan at dapat itapon sa basurahan.
Mga Mananaliksik. Napakahalaga ito upang pinapadali ang proseso ng kanilang
mga
sinasaliksik at mas pagan ang kanilang paggawa ng kanilang pagsaliksik.
Mag-aaral. Ang kinahalagahan ng pag-aaral na ito ay upang malaman kung ano
ang
sanhi ng pag dami ng mga basura sa kapaligiran.
Mga magulang. Para ma aanyahan ng mga magulang ang kanilang mga anak na
huwag mag tapon ng basura kahit saan at dapat itapon sa basurahan.
Mga Mananaliksik. Napakahalaga ito upang pinapadali ang proseso ng kanilang
mga
sinasaliksik at mas pagan ang kanilang paggawa ng kanilang pagsaliksik.
g-aaral. Ang kinahalagahan ng pag-aaral na ito ay upang malaman kung ano ang
sanhi ng pag dami ng mga basura sa kapaligiran.
Mga magulang. Para ma aanyahan ng mga magulang ang kanilang mga anak na
huwag mag tapon ng basura kahit saan at dapat itapon sa basurahan.
Mga Mananaliksik. Napakahalaga ito upang pinapadali ang proseso ng kanilang
mga
sinasaliksik at mas pagan ang kanilang paggawa ng kanilang pagsaliksik

Isa sa mga naranasang problema sa paaralan ay ang kawalan ng

disiplina sa larangan ng pagtatapon ng basura. Ang pagkakalat ng mga mag-aaral

ay isa sa mga pinoproblema ng paaralan. Walang sapat na sistema hinggil sa

basura ang isa sa mga sanhi ng problemang ito. Kakulangan sa mga karatula at

mga paalala paminsanang dulot ng pagkakalat ng mga mag-aaral. Isa

pang dahilan ay ang hindi pag gamit ng mga mag-aaral ng kanilang natutunan

2
partikular na sa kalikasan. Ang ilang mag-aaral ay hindi sumusunod sa

mga paalala patungkol sa kalikasan lalo na sa pag liligpit ng kanilang basura.

Tapon dito, tapon doon. Kahit saan ay may nagtatapong basura, nagpapakita lang

ito ng kawalan ng disiplina at kamangmangan sa epektong dulot ng basura sa

kalusugan at kapaligiran (Alojado, 2020).

Samantala, ang pamamahala ng basura ay mahalaga dahil ito ay

nagliligtas sa kapaligiran mula sa mga nakakalason na epekto ng inorganic at

biodegradable na elemento na nasa basura. Ang maling pamamahala ng basura

ay maaaring magdulot ng kontaminasyon ng tubig, pagguho ng lupa at

kontaminasyon ng hangin. Maaaring i-recycle ang basura kung makolekta at

mapangasiwaan nang mahusay (Monica Chang, 2021).

Nabanggit sa pag-aaral na ito nakabatay sa tatlong mahahalagang

teoryang Modelo ng Social Marketing ni Andreasen (2005), Teorya sa Value

Belief Norm (VBN) ni Stern (2000), at ang Teorya ng Dipyuson ng mga Inobasyon

ni Rogers. Ang unang teorya ay ang Teorya sa Value Belief Norm (VBN). Ito ay

tumatalakay sa paggawa ng mga sariling hakbang ng mga tao sa pangangalaga

ng kapaligiran batay sa kanilang mga paniniwala (Stem, 2000).

Dagdag pa nito, ayon kay Imbreiserika (2017), ang hindi tamang

pagtapon ng basura. Ito ay isang uri ng maling gawain na patuloy na

nangyayari sa isang komunidad. Isang maling gawain na patuloy na nangyayari

sa isang uri ng maling gawain na naging sakit na ng komunidad. Isang

maling gawain na naging sakit na ng iilang mamamayan na kung saan

hindi na nila napapatnubayan ang kanilang sarili sa pagtatapon nila ng

3
basura kung saan-saan. Pagbaha, pagdumi ng mga ilog, at paglaganap ng

sakit. Ilan lamang iyan sa mga epekto ng hindi tamang pagtapon ng basura

ng mga mamamayan.

Sa kabilang banda, mahalagang malaman ang mga pangunahing

kaalaman sa pag reduce, re-use at pag-recycle upang ang basura na nagtatapos

sa mga landfill ay maaaring itapon nang maayos. Ang mga plastik, metal, papel at

ilang mga uri ng baso ay maaaring mai-recycle sa iyong lokal na sentro ng pag-

recycle. Kung maglaan ka ng oras upang maipadala ang mga item na ito sa mga

lokasyon na nai-recyclable, ang mga item ay maaaring magamit muli at ibalik sa

mga mamimili. Hindi sila magtatapos bilang basurahan o sumasakit sa kapaligiran

(TL.LAMSCIENCE.COM, 2022).

Bilang mananaliksik nais ipabatid na ang pagtatapon ng basura kahit saan

ay walang magandang maidudulot sa halip ay makakaapekto ito sa kalikasan.

Makakaapekto ito sa kalikasan sa pamamagitan ng kontaminasyon ng lupa,

polusyon sa hangin, kamatayan ng halaman at hayop, at pag init ng mundo.

Kapag nagka taon na naapektuhan na ang ating kalikasan doon naman tayo ma

aapektuhang mga tao.

Mga Katanungan sa Pananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matuklasan ang mga persepsiyon ng

mga mag-aaral sa Senior High School ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura sa

Alubijid National Comprehensive High School. Layunin na masagutan ang mga

sumusunod na katanungan:

4
 1. Ano-anong mga hamon, saloobin at isyu ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral?

2. Ano-anong mga mekanismong pagkaya ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral?

3. Ano-ano ang mga natutunan ng mag-aaral ukol sa epekto ng pagtatapon

ng basura ng mga mag-aaral?

4. Ano-ano ang mga nalalamang epekto ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral?

5. Ano-ano ang dahilan ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura ng mga

mag-aaral?

Teoretikal na Pokus

Ang pag-aaral na ito ay nakaangkla sa tatlong mahahalagang teorya: ang

Modelo ng Social Marketing ni Andreasen (2005), Teorya sa Value Belief Norm

(VBN) ni Stern (2000), at ang Teorya ng Dipyuson ng mga Inobasyon ni Rogers.

Ang unang teorya ay ang Teorya sa Value Belief Norm (VBN).

Ito ay tumatalakay sa paggawa ng mga sariling hakbang ng mga tao sa

pangangalaga ng kapaligiran batay sa mga paniniwala (Stem, 2000). Nakikita ang

kaugnayan ng kultura ng mga Pilipino sa pagpapanatili ng kalinisan sa isang

komunidad gamit ang teoryang ito.

Balangkas ng Pag-aaral

 Epekto ng Pagtatapon ng  Mag-aaral

Basura  Isyu
 Kalusugan  Hamon
 Kalinisan  Saloobin 5
 Talangguhit 1. Iskematikong Dayagram

Kahalagahan ng Pag-aaral

Maging kapaki-pakinabang ang pag-aaral na ito na maaaring magsisilbing

gabay sa naranasang epekto ng pagtatapon ng basura sa mga sumusunod;

Mag-aaral. Ang kinahalagahan ng pag-aaral na ito ay upang malaman

kung ano angsanhi ng pag dami ng mga basura sa kapaligiran.

Guro. Ang pag-aaral na ito ay makakatulong sa kanila upang ma bigyan

nila ng sapat na kaalaman ang kanilang mag-aaral.

Magulang. Para ma aanyahan ng mga magulang ang kanilang mga anak nahuwag

mag tapon ng basura kahit saan at dapat itapon sa basurahan.

Administrasyon. Ang pag-aaral na ito ay makakatulong upang madali

nilang maipaliwanag sa mga mag-aaral ang mga epekto ng pagtatapon ng

basura.

Mananaliksik. Napakahalaga ito upang pinapadali ang proseso ng kanilang mga

sinasaliksik at pagan ang kanilang paggawa ng kanilang pagsaliksik.

Susunod na Mananaliksik. Upang malaman nila ang dahilan kung bakit hanggang sa

kanilang panahon ay patuloy paring napapakinabangan ang ating kapaligiran at upang maipag

patuloy nila ang ating nasimulan.

Saklaw at Limitasyon

6
 Ang pag-aaral ay nakatuon sa paghahanap ng solusyon sa mga problema sa

isa sa mga paaralan ng Misamis Oriental, partikular ang hindi tamang pagtatapon

ng basura na ay ang pinaka-halata. Kabilang dito ang pag-aaral ng iba't ibang

paraan ng pagtatapon ng basura na naobserbahan sa paaralan, ang pagsusuri

kung bakit ginagawa ito ng mag-aaral at mga guro sa isa sa mga paaralan ng

Misamis Oriental na nagdudulot ng problema at ano ang maaaring maging epekto

ng kanilang kakulangan sa tamang pagtatapon ng basura sa mga kapaligiran at

sa kanilang kalusugan.

Katuturan ng mga Terminolohiya

Ang mga salitang ginamit sa pag-aaral na ito ay binigyan ng

pagpapakahulugan ayon sa Pamantayan na kahulugan o konsepto nito at

operasyonal upang mas madaling maintindihan.

Basura. Ito ang mga patapong balat na pinagkainan, o mga tapos ng

gamitin.

Epekto ng Pagtatapon ng basura. Ito ang kahihinatnan o magiging

resulta ng epekto ng pagtatapon ng basura, mga makukuhang sakit ng dahil sa

basura.

Kalinisan. Tumutukoy sa pangangalaga, kasanayan o pamamaraan na

ginagamit para sa pagpapanatili ng kalusugan at pag-iwas sa sakit.

Kalusugan. Tumutukoy sa mabuting kalagayan ng ating pangangatawan.

Hamon. Mga problema sa buhay o pagsubok sa buhay na mahirap

solusyunan.

7
 Isyu. Ito ang kinakaharap nang ating bansa kabilang na rito

ang mga suliranin sa paghihirap, kabuhayan at marami pang iba.

Mag-aaral. Ito ang mga tagatugon o mga respondents sa aming

pananaliksik.

Pagtatapon. Ito ang proseso ng paglalagay ng tapos mo nang gamitin at

mga bagay na tapos ng pakinabangan sa tapunanan o basurahan.

Saloobin. Tumutukoy sa damdamin o ugali ng isang tao sa isang

partikular na paksa.

Kabanata 2
Mga Kaugnay na Literatura at Pag-aaral

Ang kabanatang ito ay naglalahad ng mga panitikan mula sa aklat at sa

mga napatunayang pag-aaral upang mas lalong matukoy ang pinagmulan at

batayan ng pag-aaral na ito.

Mga Kaugnay na Literatura

Sa buong kasaysayan, ang pagsulong ng tao ay likas na nauugnay sa

pamamahala ng solid waste dahil sa epekto nito sa kalusugan ng publiko at

kapaligiran. Ang solid waste management (SWM) ay may mahaba at masalimuot

na kasaysayan (Nathanson, 2015). Ang mga sistema ng SWM ay maaaring

8
masubaybayan ang kanilang mga pinagmulan hanggang sa sinaunang panahon.

Isa sa mga una ang mga pagkakataon ng pamamahala ng basura ay naganap

noong ika-4 na siglo A.D. kasama ang mga Sinaunang Griyego.

Kinailangan ng mga Griyego na harapin ang maraming hamon sa pag-

align ng mga sistema ng pag-aalis ng basura na may lumalaking populasyon,

kakulangan ng espasyo, at mga problema sa kalinisan. Pamamahala ng basura

ang mga gawi ay napaka simple na ang basura ay kinokolekta at dinadala sa mga

hukay sa labas ng siyudad. Ito ay hindi hanggang sa ang mga populasyon sa

lunsod ay umunlad na ang basura ay tiningnan bilang isang banta sa kalusugan

ng tao at kapaligiran. Ang mga lungsod ay nagsimulang lumago nang mabilis

upang mapaunlakan ang lumalaking populasyon at mga kondisyon ay

nagsimulang lumala para sa mga masikip na komunidad na ito. (Nathanson,

2015).

Sa kadahilanang mahirap kontrolin ang problema ng basura kahit sa mga

paaralan at unibersidad, ay binigyan na ng mandato ng Department of Education

(DepEd) at Commission on Higher Education (CHED) na italaga ang buong

pagsasagawa ng SWM o Solid Waste Management Part 6. Rule 21, Section 2 of

RA 9003 sa lahat ng ekwelahan sa bansa at pati na din sa mga komunidad na

malapit sa mga ito (Gequinto, 2016).

Ngunit malaking tulong ang pagtatalaga nito sa pagbabawas sa probelema

sa basura sapagkat ang batas na ito ay tumutukoy sa tamang pagbubukod-bukod

ng basura. Nais nitong maging responsable ang mga mamamayan sa

pagpapanatili ng kalinisan at kalusugan ng bawat isa (Tejada, 2019).

9
 Bukod rito ay maliwasan din ang mga sakit na maaaring makuha sa

maruming kapiligiran tulad ng dengue na maaari ding makuha ng mga estudyante

sa kanilang paraalan (Estacio, 2018). Ang hindi pagsunod sa RA 9003 ay may

karampatang parusa. Umaabot ito ng mula 300 hanggang 1,000 piso at

serbisyong pangkomunidad ng 1 hanggang 15 arawsa kung saan ginawa ang

paglabag. Ang maling paghihiwalay naman ng basura ang may pinaka-mabigat

na kaparusahan sapagkat ito ay umaabot sa 6 na buwang pagkakakulong

(nswmc.gov.ph).

Ngunit sa isang napaka-laking problema sa buong Pilipinas ay ang

pamamahala ng basura. Ngunit hindi lang ang Pilipinas ang nakakaranas nito,

pati na rin ang ibang mga bansa. Ito ay karaniwan ng napapag-usapan tulad ng

mga problema sa ekonomiya at politika. Tone- toneladang basura ang itinatapon

sa isang tahanan lamang gaano pa kaya karami ang sa buong bansa Nagiging

problema ang pagtataponng basura dahil sa kawalan ng ispasiyo kung saan ito

itatambak. Libo-libong tahanan ang nasasalanta dahil lamang sa maling

Pagtatapon ng basura. Ang mga kanal na dapat ay malinis upang patuloy ang

pagdaloy ng tubig, hindi nagmimistulang imbakan ng basura. Ang pamamahala

ng basura ay hindi lamang responsibilidad ng gobyerno, ang bawat indibiduwal ay

kasali rin dito maging ang mga mag-aaral (Bryce Justine Cacho, 2019).

Ang Wastong Solid Waste Management (SWM) ay mahalaga para sa

pangangalaga sa kapaligiran at sa kapakanan ng mga tao. Kung ang basura ay

hindi maayos na pinamamahalaan ay maaaring makahawa sa mga lupa, tubig at

hangin sa gayo'y makakaapekto sa kalidad ng buhay. Ang hindi maayos na

pangangasiwa ng basura ay maaari ring lumikha ng istorbo at maging hindi

10
komportable ang mga tao. Ang mga pangunahing bahagi ng SWM ay ang

pagbuo, pagkolekta, transportasyon at pagtatapon. Ang pagbuo ng basura ay

isang mahalagang yugto kung saan maaaring ipatupad ang mga diskarte sa

pagbabawas ng pinagmulan. Gayunpaman para sa epektibong pamamahala

mayroong lumalaking interes para sa pagliit ng basura sa pamamagitan ng muling

paggamit at pag-recycle na nangangailangan ng pagsasama ng paghihiwalay ng

basura sa stream ng pamamahala ng basura (Oberlin, 2013).

Kapag ginawa nang maayos, ang pinagmumulan ng basura ay maaaring

mabawasan ang dami ng basurang aasikasuhin na sa huli ay magpapahusay sa

pagkolekta at pagtatapon ng kahusayan. Bilang karagdagan, ang paghihiwalay ng

basura sa pinanggalingan ay maaaring mapadali ang paghawak at pagproseso,

mapahusay ang potensyal para sa pagbawi ng mapagkukunan, magsulong ng

muling paggamit at pag-recycle at mabawasan ang mga gastos sa pagpapatakbo.

Iniulat ng literatura ang paghihiwalay ng basura bilang susi para sa epektibong

programa sa pag-recycle. Stoeva & Alriksson, (2017) ay binibigyang diin ang

kahalagahan ng paghihiwalay ng basura sa antas ng sambahayan at binibigyang-

diin ang kontribusyon nito sa pagpapaunlad ng mataas na rate ng pag-recycle at

muling paggamit. Higit pa rito, ipinahihiwatig ng literatura na ang isang

napapanatiling programa sa pag-recycle kasama ng iba pang mga kadahilanan ay

lubos na nakadepende sa paghihiwalay ng basura. Sa katunayan, ipinahayag ng

mga iskolar na ang paghihiwalay ng basura ay isang mahalagang hakbang sa

isang mapa ng daan patungo sa pabilog na ekonomiya (Maletz et al., 2018).

11
 Samantalang ang pagtatapon ng basura kahit saan ay isang maling

kagawian ng mga estudyante at ng pamayanan. Kahit na sa paaralan marumi din

ang paligid dahil na rin sa kawalan ng disiplina ng mga mag-aaral. Itinatapon ang

mga basura kahit saan at iniwang nakakalat ang mga papel at plastiks. Isa rin sa

mga sanhi ng maruming kaligiran ay ang mga pabrika (DLSU, 2018).

Ang mga dumi ng kanilang mga produkto ay napupunta sa mga ilog at

dagat na nagiging dahilan ng pagkamatay ng mga yamang dagat tulad ng mga

isda. Ito ay kadalasang nagdudulot ng mga sakuna tulad na lamang ng pagbaha,

at pati na rin ng ibat ibang sakit na duot ng mga mikrobyo na maaaring magdulot

ng kamatayan. Ang wasto at tamang pagtatapon ng mga basura ay isang

solusyon upang maiwasan ang mga sakunang ating haharapin. Ang simpleng

paghihiwalay ng nabubulok sa di-nabubulok ay malaki na tulong (DLSU, 2018).

Makakaiwas na tayo sa mga sakuna, maaari pa nating pagkakitaan kung

ibebenta ang mga narerecycle. Magagawa lamang natin ito kung ipaiiral natin ang

disiplina sa ating sarili at magtulungan sa pananatili ng kalinisan ng kapaligiran

(DLSU, 2018).

Sa kabilang banda, ang produksyon ng aquaculture sa mundo ay mabilis

na lumalaki habang ang pagtaas ng pangangailangan sa pagkaing-dagat at mga

marine fisheries production sa dagat (FAO, 2014). Samakatuwid ang

pagkakaiba-iba ng aquaculture mula sa simpleng pinagkukunan ng pagkain sa

isang serbisyo sa ecosystem ay maaaring palawakin ang halaga nito. Ang isang

pangunahing aspeto ng aquaculture ng mulosko at produksyon ng pagkain ay

nananatiling isang hadlang sa patuloy na paglago nilo sa pamamahala ng

maabasura (Morris, 2016).

12
 Ngunit sa tuluyang pag-unlad ng mundo at paggawa ng mga bagong

bagay na higit na nakakatulong sa mga tao ay hindi namamalayang nakakasira

na pala ito sa kalikasan, kalinisan at sa kapaligiran. Sa pag-unlad ng lipunan,

dumarami ang mga produktong nalilikha ng tao: mga produktong nakakatulong sa

pagpapagaan sa proseso ng pagtatanim ng palay at iba pang pinagkukunan ng

pagkain. May mga produktong nakakapagpadali sa pagdadala ng mga

produktong agrikultural, mga produktong nakakapagpaginhawa sa pamumuhay at

sa mga gawain sa loob ng tahanan, mga produktong nagbibigay saya o mga

produktong pang-sining; mga produktong nagluluwal ng iba pang produkto, at

marami pang klase ng produkto na nalilikha sa sangkatauhan (Gargar, 2014).

Ayon sa DENR (2022), nasa higit 40,000 toneladang basura ang itinatapon

sa buong bansa kada araw, katumbas ng higit 4,000 malalaking garbage truck. At

ang 9.000 tonelada rito ay galing sa Metro Manila. Patunay nga nito ang mga

namumutiktik na basura sa Pilipinas na hindi na naitapon at naisayos ng

kalalagyan, makikita ang mga ito sa estero at sa baybayin ng Manila Bay.

Pawang mga plastik na basura tulad ng botelya na softdrink at tubig, sachet ng

kape, shampoo, supet, karton o styro ng pagkain mula sa mga restaurant at

kainan.

Marami ang mga karapat-dapat na gagawin upang mababawasan ang pag

dami ng basura. Una na rito ang tinatawag na "segregation" o paghiwa-hiwalay ng

mga nabubulok sa hindi nabubulok. Ang mga nabubulok ay kadalasan balat ng

prutas, balat ng gulay at marami pang iba. Pwede rin itong mapakinabangan sa

pamamagitan ng pagkain ng mga hayop o kaning baboy. Ang mga hindi

nabubulok ay malaki ang pakinabang. Ito ay pwedeng ipunin at ibenta, tulad ng

13
mga bote, mga plastic mga gamit na sira na, mga cellophane na pwedeng

"irecycle" at iba pa. Sa pamamagitan ng ganitong pamamaraan, malaki ang tulong

at mabawasan dahil kung nakakalat lang ang mga ito, magiging sanhi ito ng

pagbaha at maruming kapaligiran (Arenroferos, 2014).

Ang Environmental Protection Agency ay nagpasiya ng tatlong antas na

diskarte para sa pamamahala ng solidong basura. Ang bawat isa sa mga ito ay

dapat gawin upang mabawasan ang halaga ng materyal na patungo sa huling

pagtatapon. Ang mga ito ay nasa pagkakasunud-sunod ng kahalagahan:

BAWASAN, ang pinakamahusay na paraan upang pamahalaan ang solidong

basura. Huwag lumikha ng basura sa unang lugar! Bumili lang ng kailangan mo.

Gamitin mo lahat ng binibili mo. Iwasan ang mabigat na nakabalot na

mga produkto. Iwasan ang mga disposable na bagay tulad ng mga papel na plato

at mga plastic na pilak. Bumili ng pinakamalaking sukat na pakete para sa mga

item na madalas mong ginagamit.

REUSE, ang mas magandang paraan sa pamamahala ng solid waste.

Gamitin muli ang mga item gamit ang mga ito nang paulit-ulit hanggang sa sila ay

ganap na maubos. RECYCLE, ang mabuting paraan upang pamahalaan ang

solidong basura. Ang ibig sabihin ng recycle ay pagkuha ng luma at gawin itong

bago. Sa Seminole County, lahat ng residenteng nakatira sa isang bahay ng

pamilya ay maaaring mag-recycle sa harap mismo ng kanilang bahay. Ang mga

residenteng nakatira sa mga apartment o condominium ay maaaring mag-drop ng

kanilang mga recyclable sa iba't ibang lokasyon. Ang mga lumang pahayagan, #1

at #2 na plastik na bote, berde, malinaw at kayumangging mga bote at garapon,

mga lata ng aluminyo at bakal ay maaaring i-recycle lahat sa gilid ng bangketa.

14
 Banlawan lang ang mga lalagyan at alisin ang mga takip. Ayan yun; ito

ay napaka-simple at napaka sulit. Hindi lamang nito pinapanatili ang mga bagay

sa labas ng landfill, ang pag-recycle ay nagtitipid ng mga likas na yaman

(Seminole County Government, 2012).

Samantalang, ang mga basurang pinapabayaan sa paligid ay malaking

pinsala sa ating mga buhay. Marami ang maapektuhan lalo na sa pamumuhay

dahil kung halimbawa ay babaha ng dulot sa basurang nakakalat, hindi

makakapaghanapbuhay ng tama. Hindi natin kailangan pang dumanas ng

trahedya o sakuna bago tayo kumilos para malutas ang malaking problema ng

basura dito sa ating bansa. Kailangan ay ngayon pa lang ugalin na ang

pagsegregate "recycle at re- use dahil dito malaking magiging tanong natin s sa

paglutas ng suliranin ng basura sa bansa (Cacho, 2019)

Ayon nga magkaroon din ng ordinansa ukol sa suliranin ng waste

management upang magkaroonng kaalaman at pakikilahok ang bawat isa. Mula
sa pinakamaliit na sector ng lipunanhanggang sa pinakamataas kung ang bawat
isa ay magkakaisa para sa kapaligiran at sanasasakupan, kay gandang tignan
ang mundo, kay gandang tignan at tingalain ang bansang Pilipinas mula sa
pamilya, barangay, paaralan, lungsod, lalawigan at maging sa rehiyon (Times
Almanac for Kids (2012) issue, N.Y.: Time Magazine).

Kabanata 3
Metodolohiya ng Pag-aaral

Inilalahad sa kabanatang ito ang disenyo at paraan ng pangangalap ng

mga datos sa pananaliksik. Nakapaloob dito ang mga tagatugon ng pag-aaral,

instrumentong gagamitin sa pag-aaral at ang paraan ng pagkuha ng mga datos.

Disenyo ng Pananaliksik

15
 Ang pananaliksik na ito ay isinagawa sa pamamagitan ng pagsasaalang-

alang sa pinakaangkop na disenyo ng pananaliksik, sa kwalitatibong paraan.

Tinangkang ilarawan at suriin ng mga mananaliksik sa pag-aaral na ito ang paraan na

isinasagawa ng mga mag-aaral sa isa sa mga paaralan ng Misamis Oriental sa pag-aaral

sa tulong ng makabagong teknolohiya.

Ayon kay McCombes (2019), ang deskriptibong pananaliksik ay naaangkop

gamitin sa mga pag-aaral na may layunin na kilalanin ang mga katangian (characters),

kalimitan (frequencies), kalakaran (trends), ugnayan (correlation) at kategorya (category).

Sa pag-aaral na ito, sinusubukang mailahad ng mananaliksik ang pananaw ng mga mag-

aaral sa senior highschool patungkol sa epekto ng pagtatapon ng basura.

Tagatugon

Ang pag-aaral na ito ay binubuo tatlumpung (30) tagatugon o

respondente. Ang mga respondente ay ang mga mag-aaral ng ika labing-isang

baitang sa isa sa mga paaralan ng Misamis Oriental. Ang mga pangalan at

kasagutan ng mga tagatugon ay ipinangakong magiging kumpidensyal at hindi

ipapamigay sa iba. Ang mga tagatugon ay malayang ibahagi sa persepsiyon ukol

sa epekto ng pagtatapon ng basura.

Instrumentong Gagamitin sa Pag-aaral

Para malaman ang iba’t ibang pananaw at opinyon ng mga mag-aaral sa

makabagong teknolohiya, ang instrumentong gagamitin ng mga mananaliksik ay

isang printed na sarbey na ang nakaloob ay ang sariling gawa lamang ng mga

talatanungan para sa sarbey. Ang talatanungan ay nahahati sa dalawang pangkat

16
ito ang: profile at ang sarbey ukol sa paksang pinag-aralan. Gagamit ng

talatanungan ang mga mananaliksik upang malaman ang mga epekto ng

pagtatapon ng basura sa mga mag aaral.

Kabanta 4
Paglalahad, Pagsusuri, at Pagpapakahulugan sa mga Datos

Inilahad ng kabanatang ito ang mga nalikom na datos mula sa mga

instrumentong ginamit sa pag-aaral Ang pagtatalakay ay inayos ayon sa

17
pagkasunod-sunod ng mga suliraning inihayag Ang mga nasa ibaba ay

representasyon ng mga datos na nalikom ng mga mananaliksik.

Suliranin 1:

Ano-anong mga hamon, isyu at saloobin at isyu ukol sa epekto sa

pagtatapon ng basura ng mga-aaral?

Talahanayanan 1
Hamon, Isyu at Saloobin ng mga Tagatugon
Bilang ng
Kasagutan
Tagatugon
1 Nakakasira sa kalikasan.

2 Nakakasira sa kalikasan at hindi maganda sa kapaligiran.

3 Nakakasira sa kalikasan, hindi nakakaganda sa kapaligiran.

4 Nakakasira sa kalikasan.

5 Mabaho ang paligid kaya madumi ang mga tubig.

Isa sa mga hamon, isyu at saloobin ukol sa epekto sa pagtapon
6 ng basura ay ang pagkasira sa kapaligiran at pagbabawa ng
tubig sa mga kanal at pagdami ng basura sa dagat.
7 Maruming paligid at nababara sa mga kanal.
Ito ay naging hamon dahil lahat tayo ay makakaranas sa mga
8
epekto nito.
Malaki ang epekto rito dahil ito ay makakasira sa ating mga
9
kanal.
10 Irresponsable.

11 Tamad mag harap ng basurahan.

12 Baha, madumi ang kapaligiran, masangsang na amoy.

13 Baha, madumi ang kapaligiran, masangsang na amoy.

Ito ay nagiging sanhi ng mabahong amoy sa hangin na nag
14
bubunga ng mga sakit.
15 Makaka epekto ito sa mga mag-aaral dahil ang basura ay

18
 makaka epekto din sa sarili dahil ito ay marumi.
Kakulangan ng mga basura, kakulangan ng kaalaman,
16
kakulangan ng pagpapatupad.
17 Hindi nagtatapon ng maayos.

18 Maraming baradong kanal at mabahong lugar.

Ang mga hamon sa pagtatapon ng basura ay ang
19
pagseseparate sa malata at di-malata.
Bilang mag-aaral kung ikaw ay magtatapon ng basura kahit
20
saan ay nakaka epekto ito sa ating kapaligiran.
Upang malutas ang mga hamon at isyu, dapat bigyan ng sapat
na kaalaman ang mga mag-aaral tungkol sa tamang pagtatapon
21 ng basura. Dapat ding magkarun ng mga program sa paaralan
para sa wastong pagtatapon ng basura at pagpapalakas ng
kamalayan para sa kalikasan.
Ang mga epekto ng pagtatapon ng basura ay nakakasama sa
22 kalikasan at maka aapekto ito sa paglanghap ng masamang
hangin o pagpaparami ng lamok.
23 Madaming mabahong at maaring magkasakit ang tao.

24 Maraming baradong kanal at mabahong lugar.

25 Maruming paligid at nababara sa mga kanal.

Ang mga hamon sa pagtatapon ng basura ay ang
26
pagseseparate sa malata at di-malata.
Ito ay nagiging sanhi ng mabahong amoy sa hangin na nag
27
bubunga ng mga sakit.
28 Tamad mag harap ng basurahan.

29 Nakakasira sa kalikasan at hindi maganda sa kapaligiran.

30 Mabaho ang paligid kaya madumi ang mga tubig.

Makikita sa Talahanayan 1 ang hamon, isyu at saloobin ng mga tagatugon

ukol sa epekto sa pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral. Nakapaloob dito

19
kung ano-anong mga suliranin at persepsyon ng mga tagatugon ukol sa sa

epekto sa pagtatapon ng basura.

Batay ni Oberlin (2013), Ang Wastong Solid Waste Management (SWM) ay

mahalaga para sa pangangalaga sa kapaligiran at sa kapakanan ng mga tao.

Kung ang basura ay hindi maayos na pinamamahalaan ay maaaring makahawa

sa mga lupa, tubig at hangin sa gayo’y makakaapekto sa kalidad ng buhay. Ang

hindi maayos na pangangasiwa ng basura ay maaari ring lumikha ng istorbo at

maging hindi komportable ang mga tao. Ang mga pangunahing bahagi ng SWM

ay ang pagbuo, pagkolekta, transportasyon at pagtatapon. Ang pagbuo ng basura

ay isang mahalagang yugto kung saan maaaring ipatupad ang mga diskarte sa

pagbabawas ng pinagmulan. Gayunpaman para sa epektibong pamamahala

mayroong lumalaking interes para sa pagliit ng basura sa pamamagitan ng muling

paggamit at pag-recycle na nangangailangan ng pagsasama ng paghihiwalay ng

basura sa stream ng pamamahala ng basura.

Samakatuwid, Ang Wastong Solid Waste Management (SWM) ay

mahalaga para maiwasan ang pagkalat sa paligid sa mga mag-aaral at para hindi

po maapektuhan ang kalusugan sa mga mag-aaral. Dahil sa pag-recycle ng mga

basura hindi rin maapektuhan ang kalikasan sa paligid ng mga mag-aaral at para

maka pokus ang mga mag-aaral sa paaralan dahil sa kapaligiran sa paaralan ay

malinis.

Suliranin 2:

Ano-anong mekanismong pagkaya ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral?

Talahanayanan 2

20
 Mekanismong Pagkaya ng mga Tagatugon
Bilang ng
Kasagutan
Tagatugon

1 Iwasan ang pagtapon ng basura kung saan.

Sa akin masama ang pagtatapon ng basura kasi nakakagawa

2 ito ng malansang amoy at nababasa ito sa kanal kaya naiipon

ang tubig at dahilan ng pagdami ng lamok.

Pagpapakalat ng impormasyon – ang pagpapakalat ng

impormasyon tungkol sa tamang pagtatapon ng basura sa mga
3
komunidad ay makakatulong na mapabuti ang epekto ng
pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral.
Kung ikaw ay mag-aaral at nagtatapon kang basura kahit saan
4 nakaka epekto ito ng pagbaha at mabaho na ang simoy na ng
hangin.
Ang mga mekanismong ukol sa epekto ng pagtatapon ng
5
basura ay dapat ilagay ang basura sa tamang lagayan.
6 Magtapon ng basura sa taponan.
7 Mag segregate.
8 Pagbigay ng edukasyon sa mag-aaral.
Makaka epekto ito sa ating mundo at maapektohan ang ating
9
bayan.
10 Walang maayos na basurahan.
11 Iwasang magtapon ng basura kung saan.
12 Iwasang magtapon ng basura kung saan.
Iwasan mag tapon kahit saan-saan, o kung walang mahanap na
13
basurahan bitbitin nalang ito.
14 Magtapon nang basura ng maayos.
15 Mag tapon ng basura sa tamang lagayan.
May mga aksyon na ginawa ang gobyerno upang matugunan
16
ang problemang ito at pag practice ng proper waste disposal.
17 Maglinis.
18 Ang mekanismong pagkaya ukol sa epekto ng pagtapon ng

21
 basura ng mga mag-aaral ay sa pamamagitan ng pagtapon ng
tamang paglalagyan o segregesiyon at iwasan gumamit ng mga
selopin o plastik kase ito ang isa sa dahilan kung kaya nasisira
ang ating kapaligiran.
Ang mekanismong pagkaya na dapat gawin nang mga
19
estudyante ay pagtapon nang basura sa tamang lugar.
Dapat itapon sa saktung lagayan at dapat hind kung saan-saan
20
itapon.
Iwasang magtapon kung saan-saan at sa basurahan itapon ang
21
mga basura.
Iwasang magtapon kung saan-saan at sa wastong
22
pagtatapunan niyo itapon ang basura.
Iwasang magtapon kung saan-saan at kung maari ay sa
23
basurahan itapon ang mga basura.
Dapat itapon sa saktung lagayan at dapat hind kung saan-saan
24
itapon.
May mga aksyon na ginawa ang gobyerno upang matugunan
25
ang problemang ito at pag practice ng proper waste disposal.
Iwasan mag tapon kahit saan-saan, o kung walang mahanap na
26
basurahan bitbitin nalang ito.
27 Pagbigay ng edukasyon sa mag-aaral.
28 Magtapon nang basura ng maayos.
Ang mekanismong pagkaya na dapat gawin nang mga
29
estudyante ay pagtapon nang basura sa tamang lugar.
30 Iwasang magtapon ng basura kung saan.

Makikita sa Talahanayan 2 ang mekanismong pagkaya ukol sa epekto ng

pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral. Nakapaloob dito ang mga sagot ng

tagatugon ukol sa kung anong mga pamamaraan ang ginagawa upang maiwasan

at masolusyunan ang mga isyu at hamon na kinakaharap ukol sa epekto ng

pagtatapon ng basura.

22
 Batay nina Stoeva & Alriksson, (2017), Kapag ginawa nang maayos, ang

pinagmumulan ng basura ay maaaring mabawasan ang dami ng basurang

aasikasuhin na sa huli ay magpapahusay sa pagkolekta at pagtatapon ng

kahusayan. Bilang karagdagan, ang paghihiwalay ng basura sa pinanggalingan

ay maaaring mapadali ang paghawak at pagproseso, mapahusay ang potensyal

para sa pagbawi ng mapagkukunan, magsulong ng muling paggamit at pag-

recycle at mabawasan ang mga gastos sa pagpapatakbo. Iniulat ng literatura ang

paghihiwalay ng basura bilang susi para sa epektibong programa sa pag-recycle.

At binibigyang diin ang kahalagahan ng paghihiwalay ng basura sa antas ng

sambahayan at binibigyang-diin ang kontribusyon nito sa pagpapaunlad ng

mataas na rate ng pag-recycle at muling paggamit. Higit pa rito, ipinahihiwatig ng

literatura na ang isang napapanatiling programa sa pag-recycle kasama ng iba

pang mga kadahilanan ay lubos na nakadepende sa paghihiwalay ng basura.

Marami ang mga karapat-dapat na gagawin upang mababawasan ang pag dami

ng basura. Una na rito ang tinatawag na “segregation” o paghiwa-hiwalay ng mga

nabubulok sa hindi nabubulok. Ang mga nabubulok ay kadalasan balat ng prutas,

balat ng gulay at marami pang iba. Pwede rin itong mapakinabangan sa

pamamagitan ng pagkain ng mga hayop o kaning baboy. Ang mga hindi

nabubulok ay malaki ang pakinabang. Ito ay pwedeng ipunin at ibenta, tulad ng

mga bote, mga plastic mga gamit na sira na, mga cellophane na pwedeng

“irecycle” at iba pa. Sa pamamagitan ng ganitong pamamaraan, malaki ang tulong

at mabawasan dahil kung nakakalat lang ang mga ito, magiging sanhi ito ng

pagbaha at maruming kapaligiran (Arenroferos, 2014).

23
 Samakatuwid, maghihiwalay sa mga basura para hindi maapektuhan ang

kalikasan at ang kalusugan sa mga mag-aaral. Kung mag practice ang mga mag-

aaral sa paghihiwalay sa basura, mas mahusay rin ang mga trash collectors

sapag kolekta sa mga basura sa mga tao.

Suliranin 3:

Ano-anong mga natutunan ng mga mag-aaral ukol sa epekto ng

pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral?

Talahanayanan 3
Natutunan ng mga Tagatugon
Bilang ng
Kasagutan
Tagatugon
1 Huwag mag tapon ng basura kung saan-saan.
Wag magtapon kahit saan-saan upang makatulong sa
2
kalikasan.
Wag mag tapon kung saan-saan upang makatulong sa
3
kalikasan.
Marami katulad malang sa pag lagay ng saktung pag lagay ng
4
basura.
Natutunan nila na masama ang pagtatapon nang basura kahit
5
saan.
Isa sa natutunan ng mga mag-aaral ay ang pagtapon ng
6 basura ng kahit saan ay nakakasira ng kapaligiran at ng
kalikasan.
7 Wag magtapon kung saan-saan.
Na kailangan gawain ang 3rs o e practice ito ay reuse, reduce,
8
at recycle.
Marami itong maiiturang aral sa ito dahil ito ay isang malaliing
9
problema.
10 Bawal magtapon ng basura kasi nakakasira ng kalikasan.
11 Matutunan nila mahalin ang mundong tinitirahan natin.

24
 Natutunan ko na mali ang pagtapon ng basura kung saan-
12
saan, nakakasira sa kapaligiran.
Natutunan ko na mali ang pagtatapon ng basura kung saan-
13
saan, naksisira sa kapaligiran.
Ito ay dapat na bigyang atensyon upang maging malinis at
14
mapalayo sa sakit ang ating paligid.
Natutunan natin dahil mahalaga natin kong saan dapat ilagay
15
ang mga basura.
16 Responsibilidad ng bawat isa.
17 Masama ang mag tapon ng basura kong saan-saan.
18 Na hindi dapat magtapon ng basura kahit saan.
Natutunan namin na dapat hindi saan-saan magtapon ng
19
basura dahil nakaapekto ito sa kapaligiran.
Bilang mag-aaral ang natutunan sa pagtatapon ng basura ay
20 huwag na magtapon ng basura dahil nakakaepekto ito sa
pagkabaha at pagkasira ng kapaligiran natin.
Dapat hindi ilalagay kahit saan-saan ang mga basura, upang
21 maiwasan din natin ang mga nararanasan natin na matinding
init dahil lang din sa climate change.
Ang natutunan ko ay hindi dapat magtapon dapat ipa maintain
natin ang lugar na malinis at dapat ilagay sa saktong lalagyan
22
ang mga basura naikaya punutin ang basura kung may nakita
ka.
Dapat kailangan mag waste management para alam nila kung
23
saan itapon.
Natutunan namin na dapat hindi saan-saan magtapon ng
24
basura dahil nakaapekto ito sa kapaligiran.
Dapat kailangan mag waste management para alam nila kung
25
saan itapon.
26 Na hindi dapat magtapon ng basura kahit saan.
27 Isa sa natutunan ng mga mag-aaral ay ang pagtapon ng

25
 basura ng kahit saan ay nakakasira ng kapaligiran at ng
kalikasan.
28 Masama ang mag tapon ng basura kong saan-saan.
29 Masama ang mag tapon ng basura kong saan-saan.
30 Huwag mag tapon ng basura kung saan-saan.

Makikita sa Talahanayan 3 ang mga natutunan ng mga tagatugon ukol sa

epekto ng pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral. Nakapaloob dito kung ano-

anong mga katuturan ang makukuha ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura.

Ang Environmental Protection Agency ay nagpasiya ng tatlong antas na

diskarte para sa pamamahala ng solidong basura. Ang bawat isa sa mga ito ay

dapat gawin upang mabawasan ang halaga ng materyal na patungo sa huling

pagtatapon. Ang mga ito ay nasa pagkakasunud-sunod ng kahalagahan:

BAWASAN, ang pinakamahusay na paraan upang pamahalaan ang solidong

basura. Huwag lumikha ng basura sa unang lugar! Bumili lang ng kailangan mo.

Gamitin mo lahat ng binibili mo. Iwasan ang mabigat na nakabalot na mga

produkto. Iwasan ang mga disposable na bagay tulad ng mga papel na plato at

mga plastic na pilak. Bumili ng pinakamalaking sukat na pakete para sa mga item

na madalas mong ginagamit. REUSE, ang mas magandang paraan sa

pamamahala ng solid waste. Gamitin muli ang mga item gamit ang mga ito nang

paulit-ulit hanggang sa sila ay ganap na maubos. RECYCLE, ang mabuting

paraan upang pamahalaan ang solidong basura. Ang ibig sabihin ng recycle ay

pagkuha ng luma at gawin itong bago (Seminole County Government, 2012).

Samakatuwid, dapat matutunan ang 3rs sa mga mag-aaral para malaman

sa mga mag-aaral mag reduce, reuse, at recycle. Matutunan ang mga mag-aaral

26
nito, alam na sa mga mag-aaral paamo mag recycle at malaman rin sa mga mag-

aaral nga paano ka mahalaga ang pag recycle. Kung gagawin ang mga mag-

aaral nito, mas malinis ang kapaligiran sa paaral o kapaligiran sa mga mag-aaral.

At kung gagawin ang mga mag-aaral mag recycle, hindi talaga magulo ang mga

basura sa mga basurahan at organisado ang mga basurahan. At kung organisado

ang mga basurahan, hindi ma apektuhan ang kalikasan.

Suliranin 4:

Ano-anong mga nalalamang epekto ukol sa pagtatapon ng basura ng mga

mag-aaral?

Talahanayanan 4
Nalalaman ng mga Tagatugon
Bilang ng
Kasagutan
Tagatugon
1 Maaring malamang nag kasakit dahil sa mabaho na hangin.
Ang nalalaman epekto ay huwag magtapon ng basura dahil
2
nagsasanhi ito ng pagbaha o pagkakaroon ng dengue.
Pagbabago sa climate, at sa ating nararamdan ngayon na
3
matinding init na halos hindi na mag-uulan.
Ang nalalaman ko ay kapag ikaw ay nagtatapon ng basura
4 kahit saan ay nakadudulot ito ng pagbaha at pagkalat kahit
saan.
5 Nakakaapekto ito sa kapaligiran.
6 Madalas na baha.
7 Makalat na paligid.
8 Pagkakalat ng sakit, pagkakasira ng kalikasan
Maka epekto ito sa mga puno at iba pang nabubuhay sa
9
mundo.
Ito ay na eepekto ng mabahong amoy, madami tignan, at
10
dulot ng ano-mang sakit.

27
11 Baha.
12 Baha.
Mga ilog na dina maka agos ng maayos dahil sa basura na
13
naka tambak neto.
14 Nakakasira ng kalikasan.
Marami tayong malalaman dito kasi ito ang mga nag
15
sisimulang mga baha.
Ito ay nag cause ng pagka bara ng mga kanal at naging
16
madumi ang paligid naapektuhan nito ang ating mundo.
17 Pagbabara sa kanal.
Pagkasira ng kalikasan, pagdami ng basura sa katubigan at
18
kalupaan.
19 Pag-baha nang mga kapaligiran.
20 Nakakasira sa ating kalikasan.
21 Nakakasira sa ating kalikasan.
22 Nagdudulot ito ng baha kung hindi ito naaagapan.
23 Nakakasira sa kalikasan.
24 Nakakasira sa kalikasan.
25 Nagdudulot ito ng baha kung hindi ito naaagapan.
Ito ay nag cause ng pagka bara ng mga kanal at naging
26
madumi ang paligid naapektuhan nito ang ating mundo.
Ito ay na eepekto ng mabahong amoy, madami tignan, at
27
dulot ng ano-mang sakit.
Ang nalalaman ko ay kapag ikaw ay nagtatapon ng basura
28 kahit saan ay nakadudulot ito ng pagbaha at pagkalat kahit
saan.
29 Maaring malamang nag kasakit dahil sa mabaho na hangin.
30 Nakakaapekto ito sa kapaligiran.

28
 Makikita sa Talahanayan 4 ang mga nalalamang epekto ukol sa epekto ng

pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral. Nakapaloob dito ang mga kaalaman ng

mga tagatugon ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura.

Batay ni Cacho, (2019), Samantalang, ang mga basurang pinapabayaan

sa paligid ay malaking pinsala sa ating mga buhay. Marami ang maapektuhan lalo

na sa pamumuhay dahil kung halimbawa ay babaha ng dulot sa basurang

nakakalat, hindi makakapaghanapbuhay ng tama. Hindi natin kailangan pang

dumanas ng trahedya o sakuna bago tayo kumilos para malutas ang malaking

problema ng basura dito sa ating bansa. Kailangan ay ngayon pa lang ugalin na

ang pagsegregate “recycle at re- use dahil dito malaking magiging tanong natin sa

paglutas ng suliranin ng basura sa bansa.

Samakatuwid, ang nalalaman sa mga mag-aaral sa mga epekto ng

pagtatapon ng basura ay makasira ito sa kalikasan. Dahil sa mga tao nga hindi

mag tatapon sa mga basura sa basurahan, nakasira po ito sa kalikasan at sa

kapaligiran. Dahil dito, nakakabara po ang mga kanal sa ibang lugar at mas

madalas mag baha po ito. Tungkol ito sa mga tao nga hindi magtatapon sa

basura nang maayos.

Suliranin 5:

Ano-ano ang dahilan ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura ng mga

mag-aaral?

Talahanayanan 5
Dahilan ng mga Tagatugon
Bilang ng Kasagutan

29
Tagatugon
1 Wala itong mabubuting maidudulot.
Dahil kung magtatapon kayo ng basura kahit saan nabubura
2
ang mga kanal at magbaha.
Dahil kung saan-saan tayo mag-tapon ng basura ay malaki ang
3 magiging apekto nito sa ating kalikasan at wala itong
mabubuting maipudulot.
Dahil kung saan-saan ay nag tatapon ng basura ay malaki ang
4
magiging epekto nito sa ating kalikasan.
5 Dahil sila ay tamad sa hanapin ang basurahan.
Isa sa mga dahilan ay ang paggamit ng selopin at plastik na
6
hindi maiiwasan ng mga mag-aaral.
7 Walang tamang taponan ng mga basura.
Ang naging dahilan nito ay ang walang disiplina at walang
8
concern sa ating mundo.
Tinatapon nila ang kanilang mga basura dahil siguro walang
9
basurahan sa lugar nila.
10 Walang basurahan.
Wala sigurong basurahan sa paligid o wala lang talaga silang
11
disiplina.
12 Walang disiplina, tamad maghanap ng basurahan.
13 Walang disiplina, tamad maghanap ng basurahan.
Ang mga dahilan ay dahil sa snacks na mga non-biodegradable
14
at walang maayos na basurahan.
15 Walang paki alam kong saan itapon ang basura.
16 Pagtaas ng populasyon ng insekto.
17 Dapat mag tapon ng basura sa tamang taponan.
18 Pagtatapon ng basura.
Dahilan nito ay yung walang tamang tapunan ng basura, kaya
19
kung saan-saan sila nagtatapon.
20 Ang dahilan ng epekto kong magtatapon ng basura ay paghina
ng ating kalusugan dahil sa baho ng simoy ng hangin at

30
 pagkalat kahit saang parti na at higit sa lahat ang pagbaha.
Kakulangan sa kaalaman na minsan ang mga mag-aaral ay
hindi sapat na pangangalaga na ating kalikasan at nagkakalat
21 ang mga basura kahit saan-saan ay hinahayaan nalang nila,
kaya darating na mararanasan natin ang pabaha, dahil sa mga
kanal na barado dahil sa mga basura.
Dahilan ng pag baha, dahilan ng malansang amoy, dahilan ng
22
pag dami ng lamok.
23 Madaming mababahong lugar.
24 Madaming mababahong lugar.
25 Dapat mag tapon ng basura sa tamang taponan.
Wala sigurong basurahan sa paligid o wala lang talaga silang
26
disiplina.
Tinatapon nila ang kanilang mga basura dahil siguro walang
27
basurahan sa lugar nila.
28 Wala itong mabubuting maidudulot.
Dahilan ng pag baha, dahilan ng malansang amoy, dahilan ng
29
pag dami ng lamok.
Ang mga dahilan ay dahil sa snacks na mga non-biodegradable
30
at walang maayos na basurahan.

Makikita sa Talahanayan 5 ang dahilan ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral. Nakapaloob dito ang dahilan ng pagtatapon ng basura

sa mga tagatugon ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral.

Samantalang ang pagtatapon ng basura kahit saan ay isang maling

kagawian ng mga estudyante at ng pamayanan. Kahit na sa paaralan marumi din

ang paligid dahil na rin sa kawalan ng disiplina ng mga mag-aaral. Itinatapon nila

ang mga basura kahit saan at iniwang nakakalat ang mga papel at plastiks. Ang

wasto at tamang pagtatapon ng mga basura ay isang solusyon upang maiwasan

31
ang mga sakunang ating haharapin. Ang simpleng paghihiwalay ng nabubulok sa

di-nabubulok ay malaki na tulong. Makakaiwas na tayo sa mga sakuna, maaari pa

nating pagkakitaan kung ibebenta ang mga narerecycle. Magagawa lamang natin

ito kung ipaiiral natin ang disiplina sa ating sarili at magtulungan sa pananatili ng

kalinisan ng kapaligiran (DLSU, 2018).

Samakatuwid, ang dahilan sa pagtatapon ng basura ay dahil sa mga mag-

aaral na hindi alam sa pagtatapon ng basura. Dahil walang pakialam ang mga

mag-aaral sa paligid. Kung nagrerecycle lang po ang mga mag-aaral, hindi po ito

mangyari.

Kabanata 5
Paglalagom, mga Natuklasan, at Nabatid
Ang kabanatang ito ay naglalahad ng mga detalye ukol sa naging resulta

ng pag-aaral na isinagawa ng mananaliksik. Sa pamamagitan ng paglalagom,

pagsisiwalat ng mga natuklasa't nabatid at pagbibigay mungkahi upang

mabigyang kasagutan ang mga suliranin sa pag-aaral na ito.

32
Lagom

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong alamin ang epekto at kahalagahan ng

teknolohiyang kagamitan sa mga mag-aaral Sa unang kabanata ay nahad ang

mga epekto at kahalagana ng paggamit ng teknolohiya sa mga mag-aaral at

makikita rin dito ang teoretikal na pokus na siyang pinage ngalahan at

nagsisilbing pinakamatibay na pundasyon ng pag-aaral na ito

Inilahad naman sa ikalawang kabanata ay ang mga kaugnay na pag- sal

hingil sa paksa upang mas mapatibay ang pag-aaral na ito. Sa ikatlong banata,

inilalahad dito ang disenyo ng pananaliksik at instrumentong pramit sa pananliksik

upang masagot ang mga katanungan sa pag-aaral na ito. Sa ikaapat na kabanata

naman ay inilalahad dito ang mga kasagutan sa mga tagatugon at sa mga

kasagutan na aming nakalap mula sa mga tagatugon. Sa ika-limang kabanata

naman ay makikita ang paglalagom, mga natuklasan at nabatid sapag-aaral na

ito.

Natuklasan
Ang mga sumusunod ay ang mga natuklasan ng mananaliksik sa pag-aral

na ito.

1. Ano-anong mga hamon, isyu at saloobin at isyu ukol sa epekto sa

pagtatapon ng basura ng mga-aaral?

Batay sa mga tagatugon, ang mga hamon ay maaapektuhan ang

kalusugan ng mga mag-aaral dahil sa basura kung saan-saan at dahil dito

nakakaapekto rin ito sa kalikasan at mabaho ang hangin dahil sa basura. Dahil

33
hindi talaga magtatapon ang mga mag-aaral sa basurahan at itapon lang kahit

saan-saan.

2. Ano-anong mekanismong pagkaya ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral?

Batay sa mga tagatugon, mag iwas nga po ang mga mag-aaral ang

pagtapon ng basura kahit saan-saan at itapon ang basura sa saktong lagayan.

Mag practice sapag iiwas sa pagtapon ng basura kahit saan-saan at mag recycle

para sa kalikasan. At linisin ang kapaligiran kung may pagkakataon ka sapag

lilinis sa kapaligiran.

3. Ano-anong mga natutunan ng mga mag-aaral ukol aa epekto ng

pagtatapon ng basura ng mga mag-aaral?

Batay sa mga tagatugon, ang natutunan sa mga mag-aaral sa epekto ng

pagtatapon ng basura ay hindi magtatapon ng basura kahit saan-saan dahil

maapektuhan ang kalikasan at ang kapaligiran. Mag practice sa paghihiwalay sa

basura at mag waste management para alam sa mga mag-aaral saan

magtatapon sa mga basura sa mga kamag-aaral. Alamin ang mga 3rs at mag

practice po nito para alam ng mga mag-aaral paano mag reduce, reuse, at

recycle.

4. Ano-anong mga nalalamang epekto ukol sa pagtatapon ng basura ng

mga mag-aaral?

Batay sa mga tagatugon, ang nalalamang epekto sa pagtatapon ng basura

sa mga mag-aaral ay makakasira po ito sa kalikasan at mas madalas ang baha.

At maka pagbara rin ito sa mga kanal at maranasan rin ang mundo ang climate

34
change dahil sa basura. Makakuha rin ito ng mga sakit dahil sa basura at

maranasan rin ang dengue dahil sa basura.

5. Ano-ano ang dahilan ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura ng mga

mag-aaral?

Batay sa mga tagatugon, ang dahilan sa pagtatapon ng basura ay tungkol

sa mga tao nga hindi magtatapon sa mga basura ng maayos. Kakulangan sa

kaalaman sa pagtatapon ng basura ng maayos. Itapon ang basura kahit saan-

saan dahil walang basura sa paligid ang mga tao.

Nabatid

Batay sa result na nakuha, napatunayan ng mga mananaliksik ang

pagtatapon ng basura ay tungkol sa mga taong walay disiplina at wala rin alam

sapag hihiwalay sa mga basura. Hindi rin alam sa mga mag-aaral sapag

rerecycle. Ang pag hihiwalay ng basura ay importante para ma organisado ang

mga basurahan at mahusay rin ang pag kolekta sa mga trash collectors ang pag

kolekta ng basura. Ang pagrerecycle ay importante para sa kalikasan at

kalusugan sa mga mag-aaral. Kung hindi mag tatapon ang mga mag-aaral sa

mga basura sa mga mag-aaral, maapektuhan rin ang mga mag-aaral sa

kalusugan sa mga mag-aaral.

Sa kabilang banda, mahalagang malaman ang mga pangunahing

kaalaman sa pag reduce, re-use at pag-recycle upang ang basura na nagtatapos

sa mga landfill ay maaaring itapon nang maayos. Ang mga plastik, metal, papel at

ilang mga uri ng baso ay maaaring mai-recycle sa iyong lokal na sentro ng pag-

recycle. Kung maglaan ka ng oras upang maipadala ang mga item na ito sa mga

35
lokasyon na nai-recyclable, ang mga item ay maaaring magamit muli at ibalik sa

mga mamimili. Hindi sila magtatapos bilang basurahan o sumasakit sa kapaligiran

(TL.LAMSCIENCE.COM, 2022).

Dagdag pa nito, ayon kay Imbreiserika (2017), ang hindi tamang pagtapon

ng basura. Ito ay isang uri ng maling gawain na patuloy na nangyayari sa isang

komunidad. Isang maling gawain na patuloy na nangyayari sa isang uri ng maling

gawain na naging sakit na ng komunidad. Isang maling gawain na naging sakit na

ng iilang mamamayan na kung saan hindi na nila napapatnubayan ang kanilang

sarili sa pagtatapon nila ng basura kung saan-saan. Pagbaha, pagdumi ng mga

ilog, at paglaganap ng sakit. Ilan lamang iyan sa mga epekto ng hindi tamang

pagtapon ng basura ng mga mamamayan.

Mungkahi

Sa mga natuklasan at nabatid sa ginawang pag-aaral na ito, naibigay ng

mananaliksik ang mga sumusunod na mungkahi:

1. Sa mga Mag-aaral. Sa pamamagitan ng pag-aaral ito, nagsisilbing

patnubay at makatutulong para makuha ng paraan paano mag tatapon ng

basura ng maayos at paano mag rerecycle para sa kalusugan sa mga

mag-aaral at kalikasan sa mundo at kapaligiran.

2. Sa mga Guro. Ang mga guro ay maaring magsilbi bilang epektibong

mekanismo ng pagharap sa mga mag-aaral. Para ma aware ang mga guro

sa paaralan sa mga mag-aaral at merong magawa ang mga guro sa paano

mag rerecycle at mag hihiwalay sa mga basura. At magimit sa mga guro

ang research paper ito para ma turuan ang mga mag-aaral sa paano mag

rerecycle at sapag hihiwalay sa mga basura. At mag remind rin ang mga

36
 guro sa kanilang paligid sa mga mag-aaral para hindi magtatapon ang mga

mag-aaral kahit saan-saan.

3. Sa mga Magulang. Halaga po itong research paper sa mga magulang

para malaman sa mga magulang upang magkaroon ng kamalayan sa mga

epekto sa pagtatapon ng basura. At para ma disiplinan ang mga anak ng

mga magulang kung basahin ang mga magulang sa research paper ito.

4. Tagapangasiwa ng Paaralan. Magagamit ito sa mga Tagapangasiwa ng

paaralan ang research paper na ito para ipatupad ang mga bagong

alituntunin ng paaralan at para malaman ng lahat sa paaralan ang mga

epekto sa pagtatapon ng basura at parusahan ang mga lumalabag sa mga

tuntunin. Sa pamamagitan ng research paper na ito, makakatulong din ito

na maging malinis at hindi magulo ang paligid ng paaralan at

makakatulong din ito sa kalikasan ng paaralan.

5. Sa Susunod na Mananaliksik. Magamit ang research paper na ito sa mga

susunod na mananaliksik, magagamit din ito ng mga susunod na

mananaliksik upang magbigay ng karagdagang impormasyon para sa mga

epekto ng pagtatapon ng basura. Magagamit din ito ng mga susunod na

mananaliksik upang makapagbigay ng higit pang mga ebidensya kung

magsasagawa sila ng pananaliksik na pag-aaral tungkol sa paaralang ito at

upang ipalaganap ang impormasyon sa ibang tao.

37
 TALASANGGUNIAN

Andreasen (2005). Marketing Social Marketing in the Social Change Marketplace

https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1509/jppm.21.1.3.17602

Arenroferos (2014). Ang Magagawa Ko Sa Paglutas NG Suliranin Sa Basura

https://id.scribd.com/doc/249127177/Ang-Magagawa-Ko-Sa-Paglutas-ng-
Suliranin-Sa-Basura

Bryce Justine Cacho (2019). Kabanata 2

https://www.scribd.com/document/440337003/Kabanata-2

DENR (2022). INTENSIFIED ENVIRONMENTAL PROTECTION: SOLID WASTE

MANAGEMENT SECRETARY CIMATU’S MAIN PRIORITY
https://denr.gov.ph/?id=790

DLSU (2018).
https://www.dlsu.edu.ph/colleges/rvrcob/undergraduate-degree-programs/
acm/

Eshe Alojado (2022). Pananaliksik 01

https://www.scribd.com/document/445386663/Pananaliksik01-docx

Estacio (2018). Basura https://lbtimes.ph/tag/basura/

FAO (2014). Innovation in family farming

https://www.fao.org/publications/sofa/2014/en/

Gequinto (2016). Solid Waste Management Practices of Select State Universities

in CALABARZON, Philippines
https://www.semanticscholar.org/paper/Solid-Waste-Management-
Practices-of-Select-State-in-Gequinto/
7e52657e1df25b201894c961e3ab8cfebb5f0a8b

Imbreiserika (2017). “Kapag maayos ang pagtatapon ng Basura,Ang Komunidad

ay magiging maganda”
https://imbreiserika.wordpress.com/2017/06/11/kapag-maayos-ang-
pagtatapon-ng-basuraang-komunidad-ay-magiging-maganda/

38
Maletz et al., (2018). Source Separation and Recycling Implementation and
Benefits for a Circular Economy
https://www.researchgate.net/publication/
344339578_Source_Separation_and_Recycling_Implementation_and_Ben
efits_for_a_Circular_Economy

McCombes, S. (2019). Correlational Research

https://pdfcoffee.com/chapter-3-102-pdf-free.html

MonicaChang (2022). Waste Management: Regulating Your Trash

https://myethicalchoice.com/en/journal/waste-management/waste-
management/

Morris (2016). KABANATA II

https://www.coursehero.com/file/44011190/KABANATA-IIdocx/

Nathanson (2015). Solid Waste Management

https://www.scirp.org/(S(czeh2tfqw2orz553k1w0r45))/reference/
referencespapers.aspx?referenceid=3060727

Nswmc (2012). Environmental Management Bureau https://nswmc.emb.gov.ph/

Oberlin (2013). Waste segregation and potential for recycling

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/27658511.2021.1935532

Seminole County Government (2012).SOLID WASTE MANAGEMENT.

https://solidwastemngt.weebly.com/references.html

Stem (2000). Kabanata I

https://www.coursehero.com/file/50146198/Reynaaadocx/

Stoeva & Alriksson (2017). Influence of recycling programmes on waste

separation behavior
https://www.researchgate.net/publication/317567088_Influence_of_recyclin
g_programmes_on_waste_separation_behaviour

Tejada (2019).Kaalaman Tungkol Sa RA 9003 (The Ecological Solid Waste

Management Act Of 2000), Ibinahagi Sa Barangay Functionaries Ng Ibaan
https://ibaangibaan2017.wordpress.com/2017/12/20/kaalaman-tungkol-sa-

39
 ra-9003-the-ecological-solid-waste-management-act-of-2000-ibinahagi-sa-
barangay-functionaries-ng-ibaan/

Times Almanac for Kids (2012). Waste Management Segregation.

https://www.scribd.com/document/401302490/WASTE-SEGREGATION-
MANAGEMENT-ru-1FINAL-docx

TL.LAM.SCIENCE.COM (2022). Ang mga epekto ng hindi tamang pagtatapon ng

basura https://tl.lamscience.com/effects-improper-garbage-disposal

TALATANUNGAN

1. Ano-anong mga hamon, isyu at saloobin at isyu ukol sa epekto sa pagtatapon

ng basura ng mga-aaral?

2. Ano-anong mekanismong pagkaya ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura ng

mga mag-aaral?

3. Ano-anong mga natutunan ng mga mag-aaral ukol sa epekto ng pagtatapon ng

basura ng mga mag-aaral?

4. Ano-anong mga nalalamang epekto ukol sa pagtatapon ng basura ng mga

mag-aaral?

5. Ano-ano ang dahilan ukol sa epekto ng pagtatapon ng basura ng mga mag-

aaral?

40
 RESULTA SA ISINAGAWANG SARBEY

Baitang 1. Ano- 2. Ano- 3. Ano- 4. Ano- 5. Ano-ano

at anong mga anong anong mga anong mga ang dahilan
Seksyo hamon, isyu mekanismo natutunan ng nalalamang ukol sa
n at saloobin ng pagkaya mga mag- epekto ukol epekto ng
at isyu ukol ukol sa aaral ukol sa sa pagtatapon
sa epekto epekto ng epekto ng pagtatapon ng basura
sa pagtatapon pagtatapon ng basura ng mga
pagtatapon ng basura ng basura ng ng mga mag-aaral?
ng basura ng mga mga mag- mag-aaral?
ng mga- mag-aaral? aaral?
aaral?

Grade Maaring
11- Iwasan ang Huwag mag malamang
Nakakasira Wala itong
HUMS pagtapon tapon ng nag kasakit
sa mabubuting
S ng basura basura kung dahil sa
kalikasan. maidudulot.
Batane kung saan. saan-saan. mabaho na
s hangin.
Grade Nakakasira Sa akin Wag Ang Dahil kung
11- sa kalikasan masama magtapon nalalaman magtatapon
HUMS at hindi ang kahit saan- epekto ay kayo ng
S maganda sa pagtatapon saan upang huwag basura
Batane kapaligiran. ng basura makatulong magtapon kahit saan
s kasi sa kalikasan. ng basura nabubura
nakakagaw dahil ang mga
a ito ng nagsasanhi kanal at
malansang ito ng magbaha.
amoy at pagbaha o
nababasa pagkakaroo
ito sa kanal n ng
kaya dengue.

41
 naiipon ang
tubig at
dahilan ng
pagdami
ng lamok.
Grade Pagpapaka
11- lat ng
HUMS impormasy
S on – ang
Batane pagpapakal
s at ng Dahil kung
impormasy saan-saan
Pagbabago
on tungkol tayo mag-
sa climate,
Nakakasira sa tamang tapon ng
Wag mag at sa ating
sa pagtatapon basura ay
tapon kung nararamda
kalikasan, ng basura malaki ang
saan-saan n ngayon
hindi sa mga magiging
upang na
nakakagand komunidad apekto nito
makatulong matinding
a sa ay sa ating
sa kalikasan. init na halos
kapaligiran. makakatulo kalikasan at
hindi na
ng na wala itong
mag-uulan.
mapabuti mabubuting
ang epekto maipudulot.
ng
pagtatapon
ng basura
ng mga
mag-aaral.
Grade Nakakasira Kung ikaw Marami Ang Dahil kung
11- sa ay mag- katulad nalalaman saan-saan
HUMS kalikasan. aaral at malang sa ko ay ay nag
S nagtatapon pag lagay ng kapag ikaw tatapon ng
Baguio kang saktung pag ay basura ay

42
 basura
nagtatapon
kahit saan
ng basura
nakaka
kahit saan malaki ang
epekto ito
ay magiging
ng lagay ng
nakadudulo epekto nito
pagbaha at basura.
t ito ng sa ating
mabaho na
pagbaha at kalikasan.
ang simoy
pagkalat
na ng
kahit saan.
hangin.
Grade Ang mga
11- mekanismo
HUMS ng ukol sa
Natutunan
S epekto ng Dahil sila
Mabaho ang nila na
Baguio pagtatapon Nakakaape ay tamad
paligid kaya masama ang
ng basura kto ito sa sa hanapin
madumi ang pagtatapon
ay dapat kapaligiran. ang
mga tubig. nang basura
ilagay ang basurahan.
kahit saan.
basura sa
tamang
lagayan.
Grade Isa sa mga Magtapon Isa sa Madalas na Isa sa mga
11- hamon, isyu ng basura natutunan ng baha. dahilan ay
HUMS at saloobin sa mga mag- ang
S ukol sa taponan. aaral ay ang paggamit
Batane epekto sa pagtapon ng ng selopin
s pagtapon ng basura ng at plastik
basura ay kahit saan ay na hindi
ang nakakasira maiiwasan
pagkasira ng ng mga
sa kapaligiran mag-aaral.
kapaligiran at ng
at

43
 pagbabawa
ng tubig sa
mga kanal
kalikasan.
at pagdami
ng basura
sa dagat.
Grade Walang
Maruming Wag
11- tamang
paligid at Mag magtapon Makalat na
HUMS taponan ng
nababara sa segregate. kung saan- paligid.
S mga
mga kanal. saan.
Baguio basura.
Ang naging
Ito ay
Na kailangan dahilan nito
naging
Pagbigay gawain ang Pagkakalat ay ang
hamon dahil
ng 3rs o e ng sakit, walang
lahat tayo
edukasyon practice ito pagkakasir disiplina at
ay
sa mag- ay reuse, a ng walang
makakarana
aaral. reduce, at kalikasan concern sa
s sa mga
recycle. ating
epekto nito.
mundo.
Grade Tinatapon
Makaka
11- Marami itong Maka nila ang
Malaki ang epekto ito
HUMS maiiturang epekto ito kanilang
epekto rito sa ating
S aral sa ito sa mga mga basura
dahil ito ay mundo at
Baguio dahil ito ay puno at iba dahil siguro
makakasira maapektoh
isang pang walang
sa ating an ang
malaliing nabubuhay basurahan
mga kanal. ating
problema. sa mundo. sa lugar
bayan.
nila.
Grade Irresponsabl Walang Bawal Ito ay na Walang
11- e. maayos na magtapon ng eepekto ng basurahan.
HUMS basurahan. basura kasi mabahong
S nakakasira amoy,

44
Batane madami
s tignan, at
ng kalikasan. dulot ng
ano-mang
sakit.
Grade Wala
11- Matutunan sigurong
HUMS Iwasang nila mahalin basurahan
Tamad mag
S magtapon ang sa paligid o
harap ng Baha.
Baguio ng basura mundong wala lang
basurahan.
kung saan. tinitirahan talaga
natin. silang
disiplina.
Grade Natutunan
11- ko na mali
Walang
HUMS Baha, ang
Iwasang disiplina,
S madumi ang pagtapon ng
magtapon tamad
Batane kapaligiran, basura kung Baha.
ng basura maghanap
s masangsan saan-saan,
kung saan. ng
g na amoy. nakakasira
basurahan.
sa
kapaligiran.
Grade Iwasan
11- mag tapon Natutunan Mga ilog na

HUMS kahit saan- ko na mali dina maka

Walang
S Baha, saan, o ang agos ng
disiplina,
Batane madumi ang kung pagtatapon maayos
tamad
s kapaligiran, walang ng basura dahil sa
maghanap
masangsan mahanap kung saan- basura na
ng
g na amoy. na saan, naka
basurahan.
basurahan naksisira sa tambak

bitbitin kapaligiran. neto.

nalang ito.

45
Grade Ang mga
Ito ay Ito ay dapat
11- dahilan ay
nagiging na bigyang
HUMS dahil sa
sanhi ng atensyon
S Magtapon snacks na
mabahong upang Nakakasira
Batane nang mga non-
amoy sa maging ng
s basura ng biodegrada
hangin na malinis at kalikasan.
maayos. ble at
nag mapalayo sa
walang
bubunga ng sakit ang
maayos na
mga sakit. ating paligid.
basurahan.
Grade Makaka
11- epekto ito
Marami
HUMS sa mga Natutunan
tayong
S mag-aaral natin dahil Walang
Mag tapon malalaman
Baguio dahil ang mahalaga paki alam
ng basura dito kasi ito
basura ay natin kong kong saan
sa tamang ang mga
makaka saan dapat itapon ang
lagayan. nag
epekto din ilagay ang basura.
sisimulang
sa sarili mga basura.
mga baha.
dahil ito ay
marumi.
Grade Kakulangan May mga Responsibili Ito ay nag Pagtaas ng
11- ng mga aksyon na dad ng cause ng populasyon
HUMS basura, ginawa ang bawat isa. pagka bara ng insekto.
S kakulangan gobyerno ng mga
Baguio ng upang kanal at
kaalaman, matugunan naging
kakulangan ang madumi
ng probleman ang paligid
pagpapatup g ito at pag naapektuha
ad. practice ng n nito ang
proper ating
waste

46
 disposal. mundo.
Grade Masama ang Dapat mag
11- Hindi mag tapon tapon ng
Pagbabara
HUMS nagtatapon Maglinis. ng basura basura sa
sa kanal.
S ng maayos. kong saan- tamang
Baguio saan. taponan.
Grade Maraming Ang Na hindi Pagkasira Pagtatapon
11- baradong mekanismo dapat ng ng basura.
HUMS kanal at ng pagkaya magtapon ng kalikasan,
S mabahong ukol sa basura kahit pagdami ng
Batane lugar. epekto ng saan. basura sa
s pagtapon katubigan
ng basura at
ng mga kalupaan.
mag-aaral
ay sa
pamamagit
an ng
pagtapon
ng tamang
paglalagya
n o
segregesiy
on at
iwasan
gumamit
ng mga
selopin o
plastik
kase ito
ang isa sa
dahilan
kung kaya

47
 nasisira
ang ating
kapaligiran.
Grade Ang
11- mekanismo
Dahilan nito
HUMS Ang mga ng pagkaya Natutunan
ay yung
S hamon sa na dapat namin na
walang
Batane pagtatapon gawin nang dapat hindi
tamang
s ng basura mga saan-saan Pag-baha
tapunan ng
ay ang estudyante magtapon ng nang mga
basura,
pagsesepar ay basura dahil kapaligiran.
kaya kung
ate sa pagtapon nakaapekto
saan-saan
malata at di- nang ito sa
sila
malata. basura sa kapaligiran.
nagtatapon.
tamang
lugar.
Grade Bilang mag- Dapat Bilang mag- Nakakasira Ang dahilan
11- aaral kung itapon sa aaral ang sa ating ng epekto
HUMS ikaw ay saktung natutunan sa kalikasan. kong
S magtatapon lagayan at pagtatapon magtatapon
Baguio ng basura dapat hind ng basura ay ng basura
kahit saan kung saan- huwag na ay paghina
ay nakaka saan magtapon ng ng ating
epekto ito itapon. basura dahil kalusugan
sa ating nakakaepekt dahil sa
kapaligiran. o ito sa baho ng
pagkabaha simoy ng
at pagkasira hangin at
ng pagkalat
kapaligiran kahit saang
natin. parti na at
higit sa
lahat ang

48
 pagbaha.
Grade Kakulangan
11- Upang sa
HUMS malutas ang kaalaman
S mga hamon na minsan
Baguio at isyu, ang mga
dapat mag-aaral
bigyan ng ay hindi
sapat na sapat na
Dapat hindi
kaalaman pangangala
ilalagay kahit
ang mga ga na ating
saan-saan
mag-aaral kalikasan at
ang mga
tungkol sa Iwasang nagkakalat
basura,
tamang magtapon ang mga
upang
pagtatapon kung saan- basura
maiwasan Nakakasira
ng basura. saan at sa kahit saan-
din natin ang sa ating
Dapat ding basurahan saan ay
mga kalikasan.
magkarun itapon ang hinahayaan
nararanasan
ng mga mga nalang nila,
natin na
program sa basura. kaya
matinding init
paaralan darating na
dahil lang din
para sa mararanas
sa climate
wastong an natin
change.
pagtatapon ang
ng basura at pabaha,
pagpapalak dahil sa
as ng mga kanal
kamalayan na barado
para sa dahil sa
kalikasan. mga
basura.
Grade Ang mga Iwasang Ang Nagdudulot Dahilan ng
11- epekto ng magtapon natutunan ko ito ng baha pag baha,

49
HUMS ay hindi
pagtatapon
S dapat
ng basura
Batane magtapon
ay
s dapat ipa
nakakasam
maintain
a sa
kung saan- natin ang
kalikasan at dahilan ng
saan at sa lugar na
maka malansang
wastong malinis at kung hindi
aapekto ito amoy,
pagtatapun dapat ilagay ito
sa dahilan ng
an niyo sa saktong naaagapan.
paglanghap pag dami
itapon ang lalagyan ang
ng ng lamok.
basura. mga basura
masamang
naikaya
hangin o
punutin ang
pagpapara
basura kung
mi ng
may nakita
lamok.
ka.
Grade Iwasang
11- magtapon
Dapat
HUMS kung saan-
Madaming kailangan
S saan at
mabahong mag waste Nakakasira Madaming
Baguio kung maari
at maaring management sa mababahon
ay sa
magkasakit para alam kalikasan. g lugar.
basurahan
ang tao. nila kung
itapon ang
saan itapon.
mga
basura.
Grade Maraming Dapat Natutunan Nakakasira Madaming
11- baradong itapon sa namin na sa mababahon
HUMS kanal at saktung dapat hindi kalikasan. g lugar.
S mabahong lagayan at saan-saan
Baguio lugar. dapat hind magtapon ng
kung saan- basura dahil

50
 nakaapekto
saan
ito sa
itapon.
kapaligiran.
Grade May mga
11- aksyon na
HUMS ginawa ang
S gobyerno Dapat
Batane upang kailangan Nagdudulot Dapat mag
Maruming
s matugunan mag waste ito ng baha tapon ng
paligid at
ang management kung hindi basura sa
nababara sa
probleman para alam ito tamang
mga kanal.
g ito at pag nila kung naaagapan. taponan.
practice ng saan itapon.
proper
waste
disposal.
Grade Ito ay nag
Iwasan
11- cause ng
Ang mga mag tapon
HUMS pagka bara Wala
hamon sa kahit saan-
S ng mga sigurong
pagtatapon saan, o Na hindi
Batane kanal at basurahan
ng basura kung dapat
s naging sa paligid o
ay ang walang magtapon ng
madumi wala lang
pagsesepar mahanap basura kahit
ang paligid talaga
ate sa na saan.
naapektuha silang
malata at di- basurahan
n nito ang disiplina.
malata. bitbitin
ating
nalang ito.
mundo.
Grade Ito ay Pagbigay Isa sa Ito ay na Tinatapon
11- nagiging ng natutunan ng eepekto ng nila ang
HUMS sanhi ng edukasyon mga mag- mabahong kanilang
S mabahong sa mag- aaral ay ang amoy, mga basura
Baguio amoy sa pagtapon ng madami dahil siguro

51
 basura ng
kahit saan ay
hangin na tignan, at walang
nakakasira
nag dulot ng basurahan
aaral. ng
bubunga ng ano-mang sa lugar
kapaligiran
mga sakit. sakit. nila.
at ng
kalikasan.
Grade Ang
11- nalalaman
HUMS ko ay
S kapag ikaw
Baguio ay
Masama ang
Magtapon nagtatapon
Tamad mag mag tapon Wala itong
nang ng basura
harap ng ng basura mabubuting
basura ng kahit saan
basurahan. kong saan- maidudulot.
maayos. ay
saan.
nakadudulo
t ito ng
pagbaha at
pagkalat
kahit saan.
Grade Nakakasira Ang Masama ang Maaring Dahilan ng
11- sa kalikasan mekanismo mag tapon malamang pag baha,
HUMS at hindi ng pagkaya ng basura nag kasakit dahilan ng
S maganda sa na dapat kong saan- dahil sa malansang
Batane kapaligiran. gawin nang saan. mabaho na amoy,
s mga hangin. dahilan ng
estudyante pag dami
ay ng lamok.
pagtapon
nang
basura sa
tamang

52
 lugar.
Grade Ang mga
11- dahilan ay
HUMS dahil sa
S Mabaho ang Iwasang Huwag mag snacks na
Nakakaape
Batane paligid kaya magtapon tapon ng mga non-
kto ito sa
s madumi ang ng basura basura kung biodegrada
kapaligiran.
mga tubig. kung saan. saan-saan. ble at
walang
maayos na
basurahan.

53
Pangalan : Vince Lawrence A. Zamayla

Kapanganakan : Hunyo 3, 2006

Lugar ng Kapanganakan : Lagtang, Alubijid, Misamis

Oriental

Tirahan : Lagtang, Alubijid, Misamis

Oriental

Katayuang Silbi : Binata

Primaryang Edukasyon : Living Hope Christian

Academy

of Alubijid

Poblacion, Alubijid, Misamis

Oriental 2011

Sekondaryang Edukasyon : Alubijid National

Comprehensive

High School

Poblacion, Alubijid, Misamis

Oriental 2022

54