Topik  Rancangan

6 Pelajaran

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Merancang rancangan pelajaran harian, mingguan dan bulanan;
2. Membezakan jenis rancangan pelajaran;
3. Merancang bahan dan persekitaran yang sesuai untuk kanak-kanak;
dan
4. Merancang penilaian yang sesuai bagi setiap rancangan pelajaran.

 PENGENALAN
Guru yang tidak merancang sebelum memasuki kelas adalah seperti pemandu
bas yang tidak tahu arah tujuan. Tiada pembelajaran akan berlaku jika guru
gagal merancang sebelum mengajar. Guru perlu memahami kepentingan
domain perkembangan kanak-kanak dan isi kandungan akademik kurikulum.
Ini adalah supaya guru dapat menggunakan pengetahuan serta alat bantu
mengajar untuk melaksana dan menilai rancangan pelajaran yang bermakna
untuk kanak-kanak. Dalam topik ini, kita akan berbincang bagaimana guru
dapat menyediakan rancangan pelajaran, bahan pembelajaran dan pengajaran,
persekitaran serta penilaian untuk memastikan pembelajaran yang bermakna.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  109

6.1 RANCANGAN PELAJARAN

Rancangan pelajaran ialah satu kerangka pengajaran. Pelajaran adalah seperti
perjalanan dan rancangan pelajaran pula adalah seperti peta yang anda perlu
lalui. Ia menunjukkan di mana anda bermula, di mana anda tamat dan laluan
anda. Rancangan pelajaran adalah hasil daripada pemikiran guru kelas. Ia
menerangkan apa perlu diajar oleh guru dan bagaimana untuk mencapainya.
Terdapat pelbagai jenis rancangan pelajaran. Guru pelatih biasanya memerlukan
rancangan pelajaran yang terperinci dengan penerangan aktiviti dan soalan serta
arahan yang diperlukan. Walau bagaimanapun, guru yang berpengalaman
selalunya memerlukan rancangan pelajaran yang ringkas sahaja.

6.1.1 Kepentingan Rancangan Pelajaran

Tanpa apa-apa perancangan, pengajaran boleh menjadi huru-hara. Kanak-kanak
juga tidak akan mempunyai idea tentang apa yang perlu mereka lakukan. Satu
daripada sebab yang paling penting mengapa kita perlu merancang adalah
untuk menentukan matlamat dalam pelajaran tersebut. Kita perlu mengetahui
apa yang hendak dicapai dan apa yang kanak-kanak patut dapat melakukan
pada akhir pelajaran.

Berikut adalah sebab-sebab perlunya rancangan pelajaran:

(a) Perancangan adalah tanda profesionalisme. Kanak-kanak akan tahu apabila
guru itu tidak merancang;
(b) Perancangan adalah cara untuk mendapat hormat daripada kanak-kanak;
(c) Perancangan membantu anda mempertimbangkan situasi kelas dan pelajar
anda;
(d) Perancangan memberi peluang untuk menyesuaikan bahan pengajaran
dengan keperluan kanak-kanak;
(e) Merancang memastikan pengajaran mengandungi aspek penting seperti
aktiviti yang sesuai dengan perkembangan kanak-kanak;
(f) Perancangan juga membolehkan guru untuk meramal masalah dan
bagaimana untuk mengatasinya; dan
(g) Perancangan menjadikan guru yakin di dalam bilik darjah.

Kajian telah menunjukkan bahawa pembelajaran kanak-kanak adalah berkait

rapat dengan perancangan guru. Apabila guru bersedia dengan pelan mengajar,
maka beban kognitif menjadi kurang dan guru mampu memberi perhatian
kepada aspek pembelajaran yang lain.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

110  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

6.1.2 Struktur Pelajaran

Struktur pengajaran tidak akan sama setiap kali kita merancang tetapi sebaliknya
ia berbeza dengan sewajarnya mengikut pelbagai faktor.

Faktor-faktor ini termasuklah:

(a) Umur dan keupayaan pelajar;
(b) Masa dalam hari contoh pagi atau tengah hari;
(c) Jangka masa kelas;
(d) Minat kelas atau kumpulan; dan
(e) Bagaimana pelajaran itu menjadi sebahagian daripada unit yang lebih
besar.

Rancangan pengajaran yang efektif akan mengintegrasikan tiga komponen

utama iaitu:
(a) Objektif pembelajaran kanak-kanak;
(b) Aktiviti mengajar atau belajar; dan
(c) Strategi untuk menilai hasil pembelajaran kanak-kanak.

Menentukan objektif yang konkrit untuk pembelajaran kanak-kanak dapat

membantu dalam menentukan jenis aktiviti pengajaran dan pembelajaran yang
akan anda lakukan di dalam kelas. Manakala, aktiviti itu pula akan menentukan
bagaimana anda memeriksa sama ada objektif pembelajaran telah tercapai (lihat
Rajah 6.1).

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  111

Rajah 6.1: Objektif pembelajaran

Sumber: Milkova (2013)

6.1.3 Langkah-langkah Menyediakan Rancangan

Pelajaran
Berikut adalah lima langkah untuk membimbing anda semasa membuat
rancangan pelajaran. Setiap langkah disertakan dengan satu set soalan bertujuan
untuk refleksi dan membantu dalam rancangan pelajaran dan aktiviti
pembelajaran.

(a) Objektif Rangka Pelajaran

Langkah pertama adalah untuk menentukan apa yang perlu dipelajari dan
supaya mereka dapat melakukannya pada akhir kelas. Untuk membantu
anda menentukan matlamat, anda perlu menjawab soalan-soalan berikut:
(i) Apakah topik pelajaran?
(ii) Apakah yang saya mahu kanak-kanak belajar?
(iii) Apakah yang saya mahu mereka fahami dan dapat lakukan pada
akhir kelas?
(iv) Apakah yang saya mahu mereka faham secara spesifik daripada
pelajaran ini?

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

112  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

Sebaik sahaja anda menggariskan objektif pembelajaran, atur kedudukan

mereka dari segi kepentingan. Langkah ini akan menyebabkan anda
bersedia untuk menguruskan masa kelas dan mencapai objektif
pembelajaran yang lebih penting sekiranya anda tertekan dengan masa.
Pertimbangkan soalan berikut:
(i) Apakah konsep yang paling penting, idea atau kemahiran yang saya
mahu pelajar fahami?
(ii) Mengapa ianya penting?
(iii) Jika saya kesuntukan masa, yang mana adalah penting?
(iv) Yang mana boleh saya kecualikan jika kesuntukan masa?

(b) Pengenalan
Aktiviti-aktiviti perlu direka bentuk berasaskan objektif yang telah
ditentukan mengikut kepentingan, dan tahap pengalaman akademik dan
peribadi kanak-kanak terhadap topik tersebut. Apabila guru mempunyai
idea tentang tahap pengetahuan kanak-kanak, maka guru dapat
menentukan apa yang perlu diberikan fokus.

Pengenalan perlu kreatif dan dapat menarik minat kanak-kanak serta

menggalakkan mereka untuk berfikir. Anda boleh menggunakan pelbagai
cara seperti menggunakan gambar aneh, cerita dan video klip. Guru boleh
mempertimbangkan soalan berikut apabila merancang pengenalan:
(i) Bagaimanakah saya boleh memeriksa sama ada kanak-kanak ini
mempunyai pengetahuan atau tanggapan tertentu tentang topik ini?
(ii) Apakah idea semula jadi kanak-kanak tentang topik ini?
(iii) Apakah yang saya akan lakukan untuk memperkenalkan topik ini?

(c) Merancang Aktiviti Pembelajaran (Isi Utama Pembelajaran)

Guru perlu menyediakan beberapa cara yang berbeza untuk menjelaskan
bahan pengajaran dan pembelajaran yang digunakan dalam pembelajaran
ini. Ini adalah untuk menarik perhatian dan memenuhi keperluan lebih
ramai kanak-kanak yang mempunyai gaya pembelajaran yang berbeza.
Semasa merancang aktiviti, anggarkan jangka masa yang perlu untuk
setiap aktiviti. Beri waktu yang mencukupi untuk aktiviti dan penjelasan
lanjutan. Guru juga perlu bersedia untuk merubah aktiviti dengan cepat
jika perlu untuk menunjukkan aplikasi, dan menyelesaikan masalah yang
berbeza dan mengenal pasti pemahaman tertentu kanak-kanak.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  113

Soalan-soalan berikut dapat membantu anda dalam mereka bentuk aktiviti

pembelajaran yang sesuai:
(i) Apakah yang akan saya lakukan untuk menjelaskan topik ini?
(ii) Apakah yang akan saya lakukan untuk menggambarkan topik ini
dengan cara yang berbeza?
(iii) Bagaimanakah saya boleh melibatkan pelajar dalam topik ini?
(iv) Apakah contoh-contoh yang berkaitan dengan kehidupan sebenar,
analogi atau situasi yang boleh saya gunakan untuk membantu
pelajar memahami topik ini?
(v) Apakah yang pelajar perlu lakukan untuk membantu mereka
memahami topik ini dengan lebih baik?

(d) Rancangan untuk Menyemak Pemahaman

Setelah menerangkan topik dan memberi gambaran dengan memberi
contoh-contoh yang berbeza, anda perlu menyemak pemahaman pelajar.
Fikirkan beberapa soalan khusus yang boleh menyemak pemahaman
mereka. Tulis di atas kertas dan kemudian parafrasa supaya anda bersedia
untuk menanya soalan-soalan dengan cara yang berbeza. Cuba ramalkan
jawapan bagi soalan-soalan anda. Tentukan sama ada anda mahu kanak-
kanak untuk bertindak balas secara lisan atau secara bertulis.

Anda juga boleh bertanya kepada diri sendiri soalan-soalan ini:

(i) Apakah soalan yang saya boleh tanya kepada kanak-kanak untuk
menyemak pemahaman mereka?
(ii) Apakah yang perlu pelajar lakukan untuk menunjukkan bahawa
mereka mengikuti pengajaran saya?
(iii) Apakah aktiviti yang boleh dilakukan oleh kanak-kanak untuk
menunjukkan bahawa mereka telah mencapai objektif pembelajaran?

Satu strategi penting yang dapat membantu anda dengan pengurusan masa
adalah dengan menjangka waktu yang perlu untuk menyoal kanak-kanak.
Apabila merancang pelajaran anda, pastikan apa jenis soalan yang
produktif untuk perbincangan dan apa yang mungkin mengalihkan fokus
pembelajaran. Pastikan ada keseimbangan antara mencapai objektif
pelajaran dan memastikan kefahaman pelajar.

(e) Kesimpulan
Ulang kaji apa yang diliputi di dalam kelas dan ringkaskannya. Guru boleh
membuat ringkasan dengan cara menanya soalan atau menyuruh kanak-
kanak membantu guru merumuskannya. Guru juga boleh meminta semua
Copyright © Open University Malaysia (OUM)
114  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

pelajar untuk menulis di atas sehelai kertas apa yang mereka fikirkan
adalah perkara utama bagi pelajaran itu. Kemudian, semak jawapan pelajar
untuk mengukur pemahaman mereka terhadap topik berkenaan dan
jelaskan apa yang kurang difahami.

Apabila guru menyimpulkan pelajaran, ia bukan sahaja meringkaskan perkara

utama tetapi juga memberi sedikit maklumat tentang pelajaran seterusnya dan
bagaimana topik ini berkaitan dengan topik yang akan datang. Ini akan
merangsang minat pelajar dan membantu mereka menyambung idea yang
berbeza dalam konteks yang lebih besar.

6.2 JENIS RANCANGAN PELAJARAN

Rancangan pelajaran digubal dengan kukuh bagi mencapai matlamat yang
ditetapkan dalam kurikulum. Mereka menunjukkan "apabila" dan "apa jenis"
aktiviti kanak-kanak yang perlu dilakukan dengan tujuan untuk menggalakkan
perkembangan kanak-kanak dan kehidupan yang aktif. Guru perlu berusaha
keras untuk memahami kanak-kanak, terutamanya mengiktiraf kepentingan
mereka, sikap terhadap kehidupan mereka atau bermain, dan hubungan dengan
guru-guru dan kanak-kanak lain.

Rancangan pelajaran harus disediakan supaya kanak-kanak boleh mempunyai

pengalaman yang sesuai dengan umur atau perkembangan mereka. Guru perlu
memastikan rancangan pelajaran menepati objektif dan kandungan kurikulum.
Ini perlu supaya kurikulum boleh dimasukkan ke dalam amalan harian dan
mewujudkan persekitaran yang membolehkan kanak-kanak untuk mencapai
objektif dan kandungan kurikulum. Ia juga memastikan aktiviti-aktiviti dibawa
ke arah yang baik dengan sokongan guru.

Rajah 6.2 menunjukkan jenis rancangan pelajaran.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  115

Rajah 6.2: Jenis rancangan pelajaran

Mari kita lihat dan teruskan pembacaan untuk mengetahui jenis rancangan
pelajaran ini dengan lebih lanjut.

6.2.1 Rancangan Jangka Panjang dan Rancangan

Jangka Pendek
Terdapat dua jenis rancangan pelajaran iaitu:

(a) Rancangan Jangka Panjang

Rancangan tahunan dan rancangan bulanan.

(b) Rancangan Jangka Pendek

Rancangan mingguan dan harian.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

116  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

Anda sebagai guru perlu memikirkan dan menulis tiga aspek berikut dalam
bentuk yang sesuai untuk setiap rancangan:

(a) Kandungan Kegiatan

Apa yang anda harap kanak-kanak akan alami.

(b) Objektif Kandungan Kurikulum

Aspek yang akan dibangunkan melalui aktiviti.

(c) Penyediaan Persekitaran

Bagaimana untuk menyediakan persekitaran yang sesuai bagi mencapai
objektif kandungan kurikulum.

Anda diingatkan bahawa rancangan pelajaran adalah semata-mata "rancangan".

Anda sebagai guru perlu peka terhadap perubahan minat kanak-kanak, sikapnya
terhadap kehidupan atau bermain, hubungan dengan guru-guru atau lain-lain
kanak-kanak, perubahan cuaca atau suhu, dan kemudian secara fleksibel
mengubahsuai atau menukar rancangan mengikut kesesuaian dan kehendak
kanak-kanak.

Berikut ialah perkara-perkara yang perlu dipertimbangkan dalam penggubalan

rancangan jangka panjang atau jangka pendek:

(a) Memahami Kanak-kanak dan Perkembangan Kanak-kanak

Walaupun kanak-kanak berada dalam satu kelas yang sama dengan kanak-
kanak pada usia yang sama, masing-masing mempunyai kadar
perkembangan yang berlainan yang perlu dihormati.

(b) Matlamat Pendidikan

Matlamat pendidikan di tadika adalah untuk memupuk emosi, semangat
dan sikap yang perlu diperkembangkan sebelum kanak-kanak masuk ke
darjah satu. Kandungan kurikulum dibangunkan dengan tujuan untuk
mencapai matlamat tersebut. Oleh itu, guru juga perlu mempertimbangkan
aspek psikologi seperti merasa kepuasan semasa membuat aktiviti.

(c) Persekitaran yang Sesuai

Selepas mempertimbangkan matlamat dan kurikulum, guru juga perlu
mewujudkan persekitaran yang sesuai untuk mencapai matlamat tersebut.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  117

6.2.2 Rancangan Tahunan

Apabila merangka pelan tahunan, anda perlu mengambil tahu maklumat
mengenai kanak-kanak seperti bilangan kanak-kanak, nisbah lelaki dan
perempuan, dan perbezaan umur kanak-kanak di dalam kelas.

Kedua, anda sebagai guru perlu berfikir secara mendalam bagaimana untuk
meletakkan acara tahunan yang menandakan peringkat kanak-kanak berada di
tadika atau taska. Ia adalah penting untuk merangka pelan tahunan yang
memastikan tidak membuat kanak-kanak berasa terharu. Di samping itu, guru
juga perlu membangunkan emosi kanak-kanak melalui hubungan rapat dengan
alam semula jadi.

6.2.3 Rancangan Bulanan

Tahun persekolahan bermula pada bulan Januari dan berakhir pada bulan
November di Malaysia. Rancangan bulanan perlu dibuat secara terperinci
berdasarkan rancangan pelajaran tahunan. Rancangan bulanan dirumuskan
dengan memberi pertimbangan kepada musim, peristiwa-peristiwa, peringkat
perkembangan kanak-kanak dan sebagainya. Jadual 6.1 menunjukkan contoh
rancangan pelajaran bulanan.

Jadual 6.1: Contoh Rancangan Pelajaran Bulanan

Objektif Jangka Panjang: Objektif Bulan Ini:

Keadaan kanak-kanak Pengalaman kanak- Pertimbangan (persekitaran
bulan lepas: kanak dan aktiviti: dan pengajaran)

Terangkan keadaan Tulis apa yang anda Tulis apa yang anda perlu
kanak-kanak pada bulan harap kanak-kanak akan pertimbangkan untuk
lepas dari pelbagai alami atau aktiviti- mewujudkan persekitaran
perspektif (contohnya, aktiviti yang kanak- yang sesuai bagi kanak-kanak
tingkah laku, kepentingan kanak boleh lakukan untuk menimba pengalaman
dan apa yang mereka dan untuk melakukan
mahu lakukan) aktiviti-aktiviti

Sumber: Early Childhood Education Handbook (2011)

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

118  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

6.2.4 Rancangan Mingguan

Rancangan mingguan dirumuskan untuk meletakkan rancangan bulanan ke
dalam amalan seharian di sekolah. Rancangan ini mempertimbangkan
kesinambungan kehidupan kanak-kanak di sekolah kerana kita biasanya
menghabiskan kehidupan harian kita pada setiap minggu. Oleh itu, rancangan
mingguan adalah sangat konkrit dan praktikal. Jadual 6.2 menunjukkan contoh
rancangan pelajaran mingguan.

Jadual 6.2: Contoh Rancangan Pelajaran Mingguan

Hari: Isnin (tarikh) ă Jumaat (tarikh)
Nama Guru:

Kanak-kanak Minggu Objektif minggu ini:

Lepas: Jelaskan aspek yang anda ingin bangunkan pada minggu ini
Keadaan kanak-kanak seperti emosi dan sikap
minggu lepas
Hasil Pembelajaran Pengalaman apa yang anda harap kanak-kanak ini belajar
untuk mencapai objektif
Persekitaran Bagaimana hendak mereka persekitaran yang menyeronokkan
Aktiviti Kanak-kanak Tulis aktiviti yang anda ingin lakukan berdasarkan
pengetahuan dahulu
Kaedah  Rancangan pengajaran konkrit dalam menjalankan aktiviti-
aktiviti
 Bagaimana untuk berkelakuan antara guru dan kanak-
kanak, dan kanak-kanak dengan kanak-kanak yang lain
 Pertimbangan yang perlu diberi apabila menjaga kanak-
kanak

Sumber: Early Childhood Education Handbook (2011)

6.2.5 Rancangan Harian

Dalam rancangan harian, guru merangka pelan pemikiran setiap hari bagi
kanak-kanak dengan mengambil kira aktiviti-aktiviti kanak-kanak, pembentukan
persekitaran yang baik dan bagaimana untuk menyokong mereka. Ini
diharapkan agar mereka mendapat kehidupan yang penuh dengan pengalaman
yang seronok dan kaya dengan pengalaman di tadika atau taska.

Rancangan ini adalah yang paling konkrit dan praktikal kerana ia menunjukkan
aktiviti seharian kanak-kanak di tadika secara terperinci. Tidak ada format yang

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  119

standard untuk rancangan pelajaran harian walaupun sesetengah tadika

menggunakan format yang seragam di kalangan guru-gurunya. Sesetengah guru
yang berpengalaman yang boleh berfikir tentang pelbagai aspek penting dapat
merangka dan menggabungkan rancangan mingguan dan harian. Jadual 6.3
menunjukkan contoh rancangan harian.

Jadual 6.3: Contoh Rancangan Pelajaran Harian

Kelas: Tulip
Bilangan Murid: 23 ( 12 lelaki dan 11 perempuan)
Nama Guru:

Rabu, 15 Mei 2013 Cuaca: Baik

Objektif: 1. Sentuh beberapa alat muzik dan rasa perbezaan nada dan irama.
ĉ2. Nikmati ekspresi diri dan bermain alat muzik dengan kanak-kanak lain.
Kandungan: 1. Sentuh pelbagai alat muzik, membuat bunyi dan rasakan perbezaan
bunyi.
2. Bermain dengan pelbagai jenis alat muzik dan nikmati persembahan
muzik bersama kawan-kawan.
Masa Masa dan Persekitaran Arahan dan Bantuan Cadangan
9.00  Datang ke taska Mengucap selamat pagi Beri tumpuan kepada
 Guru sambut dan kepada anak-anak dan mental, emosi dan fizikal
bermesra dengan ibu bapa setiap kanak-kanak
kanak-kanak semasa memberi ucapan
 Rutin Melihat kanak-kanak Bantu kanak-kanak jika
 Simpan tuala dan menyangkut tuala dan perlu
cawan menyimpan cawan dari
jauh
 Lekatkan pelekat
kedatangan ke dalam
buku
 Main bebas Perhatikan bagaimana  Pastikan kanak-kanak
 Dalam kelas: Main kanak-kanak bermain jauh daripada bahaya
dan bantu sediakan
blok atau doh  Beri bantuan jika
persekitaran untuk
 Luar kelas: Main air perlu
menyokong aktiviti
atau pasir
bermain
10.00  Bersihkan tempat  Beritahu kanak-kanak  Pastikan kanak-kanak
bermain bahawa mengemas faham kepentingan
 Masuk bilik air dan adalah satu tugasan aktiviti mengemas
bersihkan diri dalam kehidupan  Pastikan mereka rasa
mereka selesa
 Tunjuk cara betul
mengemas mainan

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

120  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

10.20  Berkumpul dan Duduk di atas garisan Bantu kanak-kanak dan

duduk dalam bulatan bulatan dan menyanyi sokong mereka yang
 Beri salam, panggil mengikut kiu susah hendak menyebut
nama kanak-kanak nama
dan menyanyi
10.40  Sentuh alat muzik  Tunjuk kotak yang  Susun alat muzik
dan meneroka bunyi- ada pelbagai alat yang sama dalam satu
bunyian muzik supaya kotak
 Guru kanak-kanak  Pastikan alat muzik
memperkenalkan dengan mudah cukup
beberapa jenis alat boleh
mengambilnya  Tunjuk bagaimana
muzik kalau semua bermain
 Menyanyi dan buat  Tunjuk dan bersendirian, ia
bunyi-bunyian namakan setiap alat berbunyi bising dan
mengikut rentak lagu muzik dan jika bermain ikut lagu
dengan alat-alat bagaimana untuk atau sesuatu rentak,
muzik bermain bunyinya sedap
 Kanak-kanak dengan  Beritahu mereka didengari
alat yang sama untuk mengambil
dikumpulkan dalam alat muzik yang
satu kumpulan mereka ingin cuba
dan membuat
 Setiap kumpulan bunyi bebas
bermain alat muzik
dan berhenti seketika  Cadangkan
antara bar membuat bunyi
dengan menyanyi
 Menikmati satu lagu
persembahan muzik
mudah bersama  Beritahu mereka
untuk bersama-
 Simpan alat muzik sama membentuk
yang sama dalam sekumpulan muzik
satu kotak yang sama
instrumen
 Cadangkan bahawa
setiap kumpulan
bermain dengan
alat muzik yang
sama
 Cadangkan untuk
mencuba alat
muzik yang
berbeza dan
nikmati muzik
yang sama

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  121

11.10 Susun meja dan kerusi Suruh kanak-kanak Lihat berapa kanak-kanak
susun meja dan kerusi yang boleh mengangkat
dalam satu garisan meja dan bagaimana
mereka melakukannya
11.20  Sediakan makan  Suruh kanak-kanak Lihat dan beri arahan
tengah hari. beratur di bilik air bagaimana hendak
 Basuh tangan dan  Sediakan air membasuh tangan
kumur mulut dengan betul
 Bantu kanak-kanak
 Ambil beg dan sediakan makanan
keluarkan makanan di atas meja
11.40  Suruh kanak-kanak  Pastikan kanak-  Pastikan kanak-kanak
baca doa makan kanak yang tidak bermain
 Pastikan kanak-kanak bertugas membaca sementara menunggu,
kemas lepas makan doa di hadapan sehinggalah semua
kelas orang bersedia
 Pastikan guru  Pastikan bahawa
melawat setiap mereka mempunyai
kumpulan dan banyak masa dan
pastikan mereka menikmati makanan
seronok dalam mereka
kelas  Pastikan kanak-kanak
 Beritahu kanak- yang masih makan
kanak untuk tengah hari boleh
bermain secara mengambil masa
senyap selepas mereka
makan
12.40 Susun balik meja dan Guru perhatikan cara Pastikan keselamatan
kerusi kanak-kanak kanak-kanak
mengangkat meja dan
kerusi
Bermain secara bebas dan Beritahu mereka boleh Pastikan guru membantu
menikmatinya pergi ke mana sahaja dengan alat mainan jika
mereka suka perlu
Kemas semua mainan Pastikan semua Beri masa yang cukup
mengemas
13.30  Bersedia untuk  Beritahu kanak-kanak Beri peringatan kepada
mengemas diri bersedia untuk kanak-kanak sekiranya
 Basuh tangan dan pulang mereka ada tertinggal
berkumur  Galakkan mereka sesuatu
 Masukkan bekas air masuk ke bilik air
dan buku ke dalam dan basuh tangan
beg serta berkumur
 Duduk dalam bulatan

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

122  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

13.40  Guru memilih buku Guru pastikan semua  Pastikan memilih

tentang sang kancil sudah senyap baru buku yang ada
dan harimau mula bercerita banyak gambar yang
 Guru bercerita menarik
kepada kanak-kanak  Baca dengan suara
yang berlainan
intonasinya
14.00 Guru mengarah kanak- Pastikan kanak-kanak Guru membantu kanak-
kanak beratur dan beratur secara kanak dengan beg jika
menyanyi lagu selamat sistematik perlu
tinggal

Sumber: Early Childhood Education Handbook ( 2011)

AKTIVITI 6.1

Dikatakan guru sentiasa perlu membuat keputusan yang cepat di

dalam kelas. Bincangkan bersama rakan sekelas apakah keputusan
serta-merta yang mungkin perlu dibuat oleh seorang guru.

6.3 BAHAN DAN PERALATAN

Mari kita teruskan pembacaan untuk mengetahui pemilihan bahan dan peralatan
yang sesuai serta persekitaran untuk menyediakan rancangan pelajaran kepada
kanak-kanak.

6.3.1 Pemilihan dan Kesesuaian Bahan

Bahan dan peralatan dalam pengajaran hendaklah bersesuaian dengan keperluan
perkembangan kanak-kanak. Menyediakan kanak-kanak dengan pelbagai jenis
rangsangan melalui penggunaan peralatan dan bahan-bahan pembelajaran akan
memperbaharui minat dan kegembiraan penemuan kanak-kanak. Ini seterusnya
akan menggalakkan mereka untuk meneroka dunia di sekeliling, bertanya
soalan, dan membuat perhubungan dengan maklumat dan pengalaman yang
baru dan lama.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  123

Terdapat beberapa keperluan bahan dan peralatan yang sesuai digunakan

seperti:
(a) Bahan dan peralatan hendaklah bersesuaian dengan ruang pembelajaran di
kelas prasekolah. Apabila memilih bahan yang hendak digunakan dalam
pelan mengajar, perlulah mengambil kira ruang dan bilangan murid yang
akan menggunakannya;
(b) Kesemua pemilihan peralatan dan pembelajaran, perabot dan bahan
aktiviti permainan adalah direka khas untuk menjamin keselesaan dan
keselamatan murid-murid; dan
(c) Peralatan tersebut perlulah direka dengan spesifikasi yang sangat baik dan
teliti seperti tahan lasak, lembut dan mudah lentur, tidak berbucu tajam,
tidak beracun, dan kaedah penggunaan yang baik. Ini bagi menjamin
sesuatu peralatan seperti tempat permainan air dan pasir, barangan kayu
atau plastik, tempat memasak, membuat blok bangunan, dan peralatan
permainan luar tahan lasak dan selamat untuk penggunaan kanak-kanak.

Berikut pula adalah faktor-faktor yang perlu dipertimbangkan apabila memilih

bahan-bahan untuk kanak-kanak:
(a) Orang dewasa perlu menyediakan pelbagai bahan untuk menyediakan
peluang yang banyak kepada kanak-kanak bagi membuat pilihan dan
memanipulasi bahan-bahan;
(b) Bahan-bahan perlu bersesuaian dengan umur dan kebolehan kanak-kanak
dan peralatan direka untuk tujuan tertentu;
(c) Bahan-bahan adalah kombinasi objek yang besar bertujuan untuk
pembelajaran dengan seluruh badan dan objek-objek kecil bagi pergerakan
otot halus;
(d) Bahan-bahan mesti bersifat terbuka (open-ended) untuk menggalakkan
kreativiti;
(e) Bahan-bahan yang boleh berubah bentuk dan boleh digunakan dengan
bahan yang lain seperti pasir dan bermain doh;
(f) Bahan-bahan sebenar yang diguna seperti pisau yang berguna kepada
orang dewasa; dan
(g) Bahan-bahan semula jadi seperti daun dan buah oak (acorn).

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

124  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

6.3.2 Persekitaran
Setiap bilik darjah adalah berbeza. Guru perlu mempertimbangkan ruang, hiasan
dan bahan-bahan yang ada. Kemudian, kelas akan disusun dan disusun semula
mengikut kepentingan dan keperluan baru kanak-kanak. Namun, semua bilik
darjah mesti mempunyai unsur-unsur yang tertentu tanpa mengira sumber yang
ada. Unsur-unsur tersebut adalah:
(a) Ruang untuk kanak-kanak menyimpan hasil kerja dan barangan peribadi;
(b) Ruang untuk berkumpul di mana kanak-kanak boleh duduk dengan selesa
di atas lantai. Ini perlu diambil kira semasa membuat perancangan
pembelajaran untuk kanak-kanak;
(c) Beberapa kawasan kerja atau pusat pembelajaran yang mempunyai meja,
almari dan rak untuk menyimpan buku dan perkakas yang juga boleh
berfungsi sebagai pengadang;
(d) Kawasan untuk aktiviti tenang di mana kanak-kanak boleh bekerja atau
duduk bersendirian;
(e) Tempat untuk menyimpan alat dan bahan. Menyimpan barang mengikut
logik akan membantu kanak-kanak mencari bahan-bahan bila perlu dan
menyimpannya semula; dan
(f) Memapar kerja anak-anak dengan baik memberi mesej bahawa apa yang
mereka lakukan adalah penting.

6.3.3 Sumber Komuniti

Hampir setiap aspek aktiviti kanak-kanak seperti makan, menyalin lampin dan
latihan di tandas dipengaruhi oleh kepercayaan budaya dan nilai-nilai.
Bagaimana kita bercakap dengan kanak-kanak, menyentuh mereka dan mandi
adalah tingkah laku budaya. Lama-kelamaan, kanak-kanak akan belajar siapa
mereka dan apa yang perlu dilakukan melalui pengalaman ini. Ia menyerap ke
dalam rutin mereka, tradisi, bahasa, budaya dan identiti negara atau kaum.

Terdapat banyak cara yang baik untuk membesarkan kanak-kanak yang sihat
dan berkembang maju di dunia. Pengetahuan profesional dan pengalaman
adalah penting. Komuniti boleh menjadi satu sumber yang kaya yang kita boleh
gunakan dalam pembelajaran kanak-kanak.

Penyelidikan dari Australia dan di luar negara mendapati bahawa kanak-kanak

mencapai hasil yang lebih baik daripada pendidikan mereka apabila sekolah,
keluarga dan masyarakat bekerjasama untuk menyokong pembelajaran mereka.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  125

Jadual 6.4 menunjukkan manfaat penglibatan ibu bapa dan komuniti dalam
aktiviti sekolah.

Jadual 6.4: Manfaat Penglibatan Ibu Bapa dan Komuniti dalam Aktiviti Sekolah

Manfaat kepada Manfaat kepada Kanak- Manfaat kepada

Sekolah kanak Keluarga
 Guru lebih bersedia  Harga diri naik  Lebih memahami
untuk melibatkan  Lebih penglibatan keperluan anak dan
keluarga dalam semua dalam pembelajaran kemajuan
aspek persekolahan pembelajaran anak
 Lebih banyak mereka
 Terdapat lebih banyak penyertaan dalam
kehadiran ibu bapa aktiviti yang mencabar  Lebih yakin dalam
dalam aktiviti sekolah persekitaran sekolah
 Lebih yakin dalam
 Lebih ramai ibu bapa pembelajaran literasi
terlibat dalam dan matematik di
program dan tadbir sekolah
urus sekolah
 Kehadiran di sekolah
 Mendapat sokongan lebih baik
komuniti dalam
perkhidmatan lain  Menyiapkan kerja
seperti perpustakaan sekolah
dan kesihatan
 Ibu bapa dapat
membantu sebagai
sukarelawan

Terdapat beberapa cadangan bagaimana ibu bapa dan masyarakat boleh terlibat
dalam pembelajaran anak-anak di pusat pendidikan awal kanak-kanak iaitu:
(a) Menjemput ibu bapa yang pakar dalam bidang-bidang yang berbeza untuk
berkongsi pengalaman mereka dengan anak-anak;
(b) Melibatkan masyarakat dengan menganjurkan lawatan ke tempat-tempat
yang menarik;
(c) Menjemput ibu bapa yang pandai kemahiran tertentu seperti seni dan kraf
atau memasak untuk mengajar aktiviti-aktiviti kreatif di dalam kelas;
(d) Melibatkan ibu bapa dalam membantu guru-guru dengan sesi membaca
atau bercerita; dan
(e) Menjadi sukarelawan atau pembantu dengan pusat jagaan kanak-kanak.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

126  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

6.4 DOKUMENTASI DAN PENILAIAN

Sekarang, mari kita bincang mengenai dokumentasi dan penilaian.

6.4.1 Penilaian dan Penilaian Berterusan

Tujuan penilaian adalah untuk memaklumkan pengajaran dan meningkatkan
pembelajaran. Oleh itu, penilaian pembelajaran adalah bahagian penting dalam
proses pengajaran dan pembelajaran dalam kelas tadika. Guru seharusnya
menyedari bahawa banyak faktor yang mempengaruhi pembelajaran dan
pencapaian. Kejayaan seseorang pelajar dalam menunjukkan apa yang dia tahu
atau apa dapat dilakukan mungkin berbeza-beza. Tahap kejayaan adalah
bergantung kepada beberapa faktor seperti masa, hari, keadaan, jenis soalan
yang ditanya, kebiasaan dengan kandungan dan kesediaan kanak-kanak untuk
melaksanakannya pada satu-satu masa.

Kanak-kanak memerlukan masa yang mencukupi untuk menunjukkan

pencapaian mereka. Ia adalah melalui peluang pembelajaran yang diubah
mengikut perkembangan yang sesuai dalam lingkungan perkara yang mereka
pernah lalui dan boleh melakukannya secara bebas. Kadar kesenangan dan
kefahaman kurikulum bagi setiap individu adalah berbeza-beza dari awal
hingga akhir.

Pembelajaran adalah aktif di dalam kelas tadika. Oleh itu, menilai proses
pembelajaran adalah kritikal dan ia adalah perlu semasa pembelajaran sedang
berlaku dan bukanlah pada akhir kelas. Penilaian berterusan dapat memberitahu
guru pendekatan yang sesuai dan membantu menyampaikan perkembangan
aktiviti pengajaran yang sesuai. Peluang terbaik untuk menilai pembelajaran
kanak-kanak adalah semasa berlakunya pengajaran kelas secara semula jadi
dengan kanak-kanak yang bekerja secara individu, dalam kumpulan kecil dan
keseluruhan. Penilaian adalah kerap, terancang dan tersusun supaya guru dapat
membantu setiap kanak-kanak untuk maju ke arah memenuhi pencapaian
kurikulum tadika.

6.4.2 Pemerhatian dan Dokumentasi

Pelbagai strategi dan alat boleh digunakan untuk menilai pembelajaran kanak-
kanak secara berterusan dalam konteks pengalaman bilik darjah setiap hari.
Strategi penilaian harus menggalakkan kanak-kanak untuk menunjukkan apa
yang mereka tahu dan apa yang boleh mereka lakukan. Ianya bukanlah dengan
memberi tumpuan kepada apa yang mereka tidak tahu atau tidak boleh buat.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  127

Guru juga perlu memberi tumpuan kepada pemikiran kanak-kanak dan bukan
daripada jawapan atau penyelesaian tertentu. Ini akan memberikan maklumat
yang berharga mengenai pembelajaran kanak-kanak. Kadang-kadang pemikiran
mereka terbukti melalui dialog mereka atau ia boleh ditunjukkan melalui
tingkah laku mereka. Alat penilaian yang paling berkesan bagi guru tadika
adalah proses penilaian yang berterusan dengan menggunakan pemerhatian dan
dokumentasi pembelajaran. Ini adalah kerana anak-anak muda menunjukkan
pemahaman mereka dengan melakukan aktiviti, menunjuk kemahirannya dan
memberitahu atau bercerita.

Guru perlu menggunakan strategi penilaian yang pelbagai seperti memerhati,

mendengar dan menanya soalan yang dapat menyelesaikan sesuatu soalan atau
masalah untuk menilai pencapaian kanak-kanak. Di samping itu, pemerhatian
perlu didokumenkan dengan menggunakan alat penilaian seperti rekod anekdot,
gambar (lihat Rajah 6.3), pita video atau pita rakaman, senarai semak sampel
kerja profil, sampel dan portfolio kanak-kanak.

Rajah 6.3: Dokumentasi gambar kanak-kanak

Alat penilaian yang digunakan juga perlu selaras dengan kepercayaan

kurikulum dan amalan bilik darjah. Penilaian harus mencerminkan kemajuan
pelajar ke arah pencapaian hasil pembelajaran kurikulum yang digariskan dalam
program tadika.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

128  TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN

Dokumentasi adalah satu elemen penting dalam amalan reflektif. Ia membuat

pengalaman bermain dan pembelajaran kanak-kanak dapat dilihat oleh kanak-
kanak itu sendiri, ibu bapa dan guru. Ia merupakan satu cara di mana guru dan
ibu bapa dapat melihat kecekapan mereka. Pemerhatian dan interaksi kanak-
kanak melibatkan bahan-bahan dan kanak-kanak lain di dalam kelas dan ia
adalah satu cara untuk menilai pembelajaran mereka. Dokumentasi pemerhatian
ini menyediakan penilaian yang lebih sahih terhadap pengajian kanak-kanak dan
ia menunjukkan akauntabiliti apabila guru merancang dan berkomunikasi
tentang kemajuan setiap kanak-kanak.

Dokumentasi bermakna menyimpan rekod apa yang diperhatikan semasa

kanak-kanak terlibat dalam pengalaman pembelajaran, bermain dan meneroka.
Rekod mungkin termasuk pemerhatian guru yang memberi tumpuan kepada
kemahiran tertentu, konsep atau ciri-ciri yang digariskan dalam kurikulum
tadika. Pemerhatian harian boleh dilakukan secara spontan atau dirancang untuk
memastikan kesemua pengalaman pembelajaran yang mungkin muncul
daripada aktiviti tertentu dapat didokumentasikan.

SEMAK KENDIRI 6.1

1. Apakah jenis penilaian yang boleh kita lakukan semasa

mengajar kanak-kanak?

2. Apakah faktor-faktor yang perlu dipertimbangkan semasa

memilih bahan-bahan untuk digunakan semasa pembelajaran?

Ć Guru perlu memahami kepentingan domain perkembangan kanak-kanak

dan isi kandungan akademik kurikulum. Berpandukan pengetahuan ini,
guru serta alat bantu mengajar dapat digunakan untuk melaksana dan
menilai rancangan pelajaran yang bermakna untuk kanak-kanak.

Ć Rancangan pelajaran adalah hasil daripada pemikiran guru kelas. Ia

menerangkan apa yang guru mahu mengajar dan bagaimana dia akan
mencapainya.

Ć Menentukan objektif yang konkrit untuk pembelajaran kanak-kanak dapat

membantu dalam menentukan jenis aktiviti pengajaran dan pembelajaran
yang akan anda lakukan di dalam kelas.

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 6 RANCANGAN PELAJARAN  129

Ć Rancangan pelajaran perlu juga memasukkan unsur-unsur bahan yang perlu

digunakan, persekitaran, bilangan kanak-kanak, waktu mengajar dan juga
penilaian.

Bahan bersifat terbuka (open-ended) Rancangan pelajaran harian

Penilaian berterusan Rancangan pelajaran mingguan
Rancangan pelajaran bulanan

Milkova, S. (2013). Centre for research on learning and teaching. Dicapai dari
www.crlt.umich.edu./gsis/p2_5
Puckett, M. B., & Diffily, D. (2004). Teaching young children: An introduction to
the early childhood profession (2nd ed.). New York, NY: Thomson Delmar
Learning.
Research Center for Child and Adolescent Development and Education. (n.d.).
Early childhood education handbook. Dicapai dari http://www.ocha.
ac.jp/intl/cwed_old/eccd/report/hand_E/2-3e.pdf

Copyright © Open University Malaysia (OUM)