TAGOLOAN COMMUNITY COLLEGE

Baluarte, Tagoloan, Misamis Oriental

Tel.No. (08822)740-835/(088)5671-215

College of Education
TEACHING INTERNSHIP
2nd Semester of A.Y. 2022-2023

MASUSING BANGHAY-ARALIN SA ASIGNATURANG

ARALING PANLIPUNAN 9

I. MGA LAYUNIN
Pagkatapos ng Aralin na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang
1. Nauunawaan ang kahulugan ng pag-unlad;
2. Napahahalagahan ang pagtatapos ng pag-aaral tungo sa sariling kaunlaran at sa
pagpapaunlad ng bansa; at
3. Nakapaghahambing ng kaibahan sa pamumuhay ng taong nakapagtapos at di-
nakapagtapos.

II. PAKSANG ARALIN

1. Paksa: Aralin 1- Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran
 Pag-unlad, Human Development Index (HDI), Kahalagahan ng HDI
2. Mga kagamitan: Powerpoint Presentation, Smart TV, laptop, Mga tradisyonal na
kagamitang panturo, sticky notes, promise board, pisara, yeso at pambura
3. Sanggunian : DepEd.(2015). Ekonomiks Araling Panlipunan. Pahina 347-349.

III. PAMAMARAAN
Gawain ng Guro Gawain ng Mag-aaral
A. Panimulang Gawain
1. Panalangin
Magdarasal ang lahat sa pamumuno ng
isang mag-aaral.
2. Pagbati ng guro
Tutugon ang mga mag-aaral
3. Pagpapaalala ng mga alituntunin
sa loob ng klase
Ano nga ulit ‘yong tatlong alituntunin natin
sa loob ng klase?
Ang 3M mam (Makinig, Makilahok,
Matuto)
4. Pagtatala ng Liban
Beadle, maaari mo bang sabihin kung sino
ang mga lumiban ngayong araw?
(sasabihin ng Beadle ang mga lumiban)
5. Pagbabalik Aral
Ano ang pag-unlad?
Ayon sa Diksyunaryo, ito ay
pagbabago mula sa mataas na antas
ng pamumuhay/
Ayon kay Fajardo, ang pag-unlad ay
isang progresibong proseso ng
pagpapabago ng kondisyon ng tao./
Ayon naman kay Todaro at Smith ito
ay may tradisyonal at makabagong
paraan/
 Ayon kay Sen ang kaunlaran ay
matatamo lamang kung mapauunlad
ang yaman ng mga tao kaysa sa
yaman ng ekonomiya nito.
Magaling. Batid koy mayroon na kayong
mga naintindihan sa pagpapakahulugan
ng pag-unlad ayon sa iba’t ibang
sanggunian.
B. Pagganyak
Mayroon akong inihandang mga larawan
dito. Ano ang inyong nakikita sa unang
larawan?

Dalawang tao/Magkasintahan.
Ano-ano kaya ang mga trabaho nila?
Pulis at guro.
Sa tingin ninyo klas, ano kaya ang
magiging buhay nila kapag sila ang
magkakatuluyan?
Maayos na pamumuhay. Hindi
maghihirap.
Ano naman ang inyong nakikita sa
ikalawang larawang ito?

Dalawang tao/Magkasintahan.

Ano-ano kaya ang mga trabaho na meron

sila klas? Tambay/habal-habal driver.

Sa tingin ninyo klas kung sila ang

magkakatuluyan, ano kaya ang magiging
pamumuhay nila lalo na sa oras ng
problema? Mam, maaaring maghirap sila mam
dahil wala silang sapat na pera.
Sa tingin ninyo, tungkol saan kaya ang
ating tatalakayin ngayong araw?
(huhulaan ng mga mag-aaral)
Ang tatalakayin natin ngayon ay patungkol
sa “Pag-unlad”.
C. Pagatatalakay
Paano ninyo masasabi na ang isang bansa
ay may pag-unlad klas?
Maraming Negosyo. Gumagamit ng
makabagong teknolohiya, nagtataasang
 mga gusali (maaaring iba-iba ang
pananaw ng mga mag-aaral)

Bago natin alamin ang kasagutan sa

tanong, maaari niyo bang basahin ng sabay
-sabay ang nasa screen? “Ayon sa aklat ni Feliciano R. Fajardo sa
kanyang Economic Development
(1994), malinaw niyang inilahad ang
kaibahan ng pagsulong at pag-unlad.
Ayon sa kanya, ang pag-unlad ay isang
progresibo at aktibong proseso. Ang
pagsulong ay ang bunga ng prosesong
ito.”

Ano raw ang kaibahan ng pag-unlad at

pagsulong klas? Ang pag-unlad ay isang progresibo at
aktibong proseso at ang pagsulong ay
ang bunga ng prosesong ito.

Tama. Ang pag-unlad ay isang progresibo

at aktibong proseso at ang pagsulong ay
ang bunga ng prosesong ito.

Halimbawa:
 Ang pagpapababa ng antas ng
kahirapan, kawalan ng trabaho,
kamangmangan, hindi
pagkakapantay-pantay ay binubuo
ng iba’t ibang proseso at ito ay ang
pag-unlad
 Ang bunga o resulta naman nito.ay
ang pagsulong.

Ang pagsulong ay nakikita at nasusukat

tulad ng mga nagtataasang mga gusali,
mga malalapad at mahahabang kalsada,
bilang ng mga bangko, paaaralan at
hospital.

Marami ang naitutulong sa pagbilis ng

pagsulong ng ekonomiya ng bansa dulot
ng mga dayuhang mamumuhunan ngunit
maaari niyo bang basahin kung ano ang
sinasabi ni Fajardo? “Ayon kay Fajardo, ang pagsulong ng
isang ekonomiya dulot ng mga
dayuhang mamumuhunan at ang pag-
unlad na inaangkat ay walang
kahulugan sa masa kung ang mga ito ay
hindi nararamdaman ng
pangkaraniwang tao”.
Ano raw ang sinasabi ni Fajardo Bb/G___?
(sasabihin ng mag-aaral ang kanyang
naintindihan).
Magaling. Ibig sabihin, walang kabuluhan
lahat ng mga ginagawang pagsulong ng
ekonomiya dulot ng mga dayuhang
mamumuhunan kung marami parin ang
mamamayang naghihikahos. Dumako
naman tayo sa kahulugan ng pag-unlad
ayon kina Todaro at Smith. Maaari niyo
bang basahin ng sabay-sabay?
“Ayon pa kina Todaro at Smith sa
kanilang aklat na Economic
Development, ang pag-unlad ay isang
multidimensional na prosesong
kinapapalooban ng malaking
pagbabago sa istruktura ng lipunan,
gawi ng mga tao at mga pambansang
institusyon, gayundin ang pagpapabilis
ng pagsulong ng ekonomiya, pagbawas
sa di pagkapantay-pantay at pag-alis ng
kahirapan”
Ang pag-unlad ay isang multidimensional
na proseso. Ibig sabihin marami ang
aspektong matatamaan nito. Halimbawa
nalang ang pagkakaroon ng kalidad na
edukasyon ng isang tao, ito ay isang
prosesong magreresulta ng kaunlaran sa
kanyang pamumuhay. Maraming aspekto
ng lipunan ang matatamaan nito.

Ano ba ang ginagamit bilang panukat sa

antas ng Pag-unlad?

Maliban sa paggamit ng GDP at GNI,

ginagamit din ang Human Development
Index bilang isang panukat sa antas ng pag
-unlad ng bansa. Basahin ng sabay ang
kahulugan nito.
“Ang Human Development Index (HDI)
ay tumutukoy sa pangkalahatang sukat
ng kakayahan ng isang bansa na
matugunan ang mahahalagang aspekto
ng kaunlarang pantao: Kalusugan,
edukasyon at antas ng pamumuhay.”
Sa paggamit ng HDI, sinusukat ang
kakayanan ng isang bansa na matugunan
ang mga mahahalagang aspekto ng
kaunlarang pantao, kasama na dito ang
kalusugan, edukasyon at antas ng
pamumuhay.

Ngunit bago tayo magpapatuloy sa

usaping HDI klas, nais ko munang ipaalam
sa inyo na magkakaroon tayo ng “Pa-Mine”
sa mga susunod nating pag-uusapan. Dito
para din akong mag la-live selling kung
saan may isang item ako na ipapa-mine sa
inyo kapalit ng puntos para sa inyong oral
recitation ngunit bago ninyo makukuha ang
puntos, kailangan niyo munang pumili kung
kayo ba ay mag re-react (ano ang
nagustuhan mo?), mag co-comment (mga
nais mong sabihin o itanong) o mag share
(ng mga karanasan mo o karanasan ng
iyong mga nakilala). Maliwanag ba?
Opo mam.
Kung gayun, magpatuloy na tayo sa
usaping HDI. Alam niyo ba klas, na ang
kaunlaran ng isang tao, ay hindi lamang
inaasa lahat sa mga pagsulong na
ginagawa ng pamahalaan. Anong
masasabi mo Bb/G____?
Opo mam Kasi dapat din tayong
magsikap.
Tama. Nakasalalay din ito sa ating mga
desisyon sa buhay lalo na ang pagtatapos
ng ating pag-aaral. Malaki ang magiging
epekto nito sa ating kalusugan, edukasyon
at antas ng pamumuhay lalo na kapag
kayo ay bubuo na ng kanya-kanyang
pamilya. Ngayon paghambingin natin ang
buhay pamilya ng mga NAKAPAGTAPOS
ng pag-aaral sa HINDI NAKAPAGTAPOS.
Magsimula tayo sa kalusugan. Sa
pagsukat ng aspektong pangkalusugan,
ginagamit na pananda ang haba ng buhay
at kapanganakan.

Ngayon, ano ang kadalasang trabaho ng

mga hindi nakapagtapos o wala talagang
pinag-aralan? Tambay, habal-habal driver, labandera
(maaaring iba-iba ang kanilang mga
kasagutan)
Ipagpalagay natin, kapag parehong hindi
nakapagtapos ang mag-asawa at walang
matinong trabaho, maraming problemang
pangkalusugan ang maaari nilang harapin.

Halimbawa:
 Sa pagbubuntis nangangailangan
ng maayos na pangangalaga sa
kalusugan.
 Kapag hindi naalagaan
magreresulta sa pagkalaglag ng
bata at depression ng ina.
 Ibang iba ito sa magiging buhay ng
mag-asawang nakapagtapos.

Pa-mine “KALUSUGAN” for 10 points!

Mine mam!
Yours na to Bb/G_____ ngunit makukuha
mo lamang ang puntos kapag matapos
kanang mag React, Comment o share.
(Magbibigay ang mag-aaral ng kanyang
reaksyon, komento o pagbabahagi)
Magaling. Sa iyo na ang 10points!
Dumako naman tayo sa Edukasyon at
Antas ng pamumuhay. Sa aspekto naman
ng edukasyon, ang mean years of
schooling and expected years of schooling
ang ginagamit na pananda. Samantala sa
aspekto ng antas ng pamumuhay ay
nasusukat gamit ang gross national
income per capita.

Ilang taon ba lahat ang ilalaan mo sa pag-

aaral?
19 years po.
Ang pag-aaral ay isang investment upang
mapaunlad ang buhay. 19 years para sa
isang maunlad na buhay sa marami pang
taon. Sa mga hindi naman nakapagtapos,
ito ay magiging kabaliktaran.

Halimbawa:
 19 taon na pag-aaral = 22 taong
gulang
 Average life span (60 taongulang) -
22 taong gulang= 38 taong
masaganang pamumuhay
 Kabaliktaran ito sa mga hindi
nakapagtapos.

Pa-mine “EDUKASYON” for 10 points!

Mine mam!
Yours na to Bb/G_____ ngunit makukuha
m0 lamang ang puntos kapag matapos
kanang mag React, Comment o share.
(Magbibigay ang mag-aaral ng kanyang
reaksyon, komento o pagbabahagi)
Magaling. Sa iyo na ang 10points!
Dumako naman tayo sa Kahalagahan.
Maaari niyo bang basahin?
“Ang HDI ay nilikha upang bigyang-diin
na ang mga tao at ang kanilang
kakayahan ang dapat na
pinakapangunahing pamantayan sa
pagsukat ng pag-unlad ng isang bansa,
hindi lang ang pagsulong ng ekonomiya
nito.”
Walang saysay ang pagsulong klas kung
iilan lamang ang may kakayahang bigyan
ng maayos na pamumuhay ang kanilang
mga sarili at hindi lahat kasalanan ng
pamahalaan. Nasa desisyon natin ito kung
magtatapos ba tayo ng pag-aaral o hindi.
Anong mangyayari kapag parehong
propesyonal ang naninirahan sa isang
bansa?
Maiiwasan ang krimen.
Tama. maiiwasan natin ang krimen
kumpara sa isang bansa na napakarami
ang mahihirap sapagkat dahil sa
sitwasyon nila ay maaari silang makagawa
ng masama upang buhayin ang kani-
kanilang mga pamilya at nagsimula ito sa
desisyong tigilan ang pag-aaral.
Kapag pareho kayong propesyonal ng
iyong magiging asawa pagdating ng
panahon. Mas malaki ang inyong magiging
badyet sa pang araw-araw kumpara sa
mag-asawang hindi nakapagtapos.

Halimbawa:
 Parehong propesyonal=kunti lang
ang anak= malaki ang badyet
 Parehong hindi
nakapagtapos=maraming
anak=maliit ang badyet

Ayon pa sa pinakaunang human

Development Report na inilabas ng United
Nation Development Programme (UNDP)
noong 1990 na “Ang mga tao ang tunay na
kayamanan ng isang bansa” ngunit
magiging kayamanan lamang ang mga tao
kung ito ay magiging produktibo at
mangyayari lamang ito kapag siya ay
magpupursige sa buhay at magtatapos ng
pag-aaral ‘di ba

Pa-mine “NAKAPAGTAPOS” for 10 points! Mine mam!

Yours na to Bb/G_____ ngunit makukuha

mulang ang puntos kapag matapos
kanang mag React, Comment o share. (Magbibigay ang mag-aaral ng kanyang
reaksyon, komento o pagbabahagi)

Magaling. Sa iyo na ang 10points!

May mga nais pa bang linawin?

Wala na po mam.
D. paglalapat
Natapos na nating talakayin ang tunay na
kahulugan ng pag-unlad lalo na kung ano
ang papel na ginagampanan ng edukasyon
tungo sa ating kaunlaran at dahil diyan,
maglalaro muna tayo ng:

MINUTE to WIN it!

(Pangkatang Gawain)
Mekaniks:
Ang pangako ko sa sarili ko. Sa challenge
na ito, siguradong, maisusulat ang
kinabukasan mo. Kailangan mo lang
dugtungan ang mga katagang ito: Upang
maging maunlad ang aking kinabukasan,
ipinapangako ko sa aking sarili na ako ay
______________. Isa-isa kayong magsusulat
ng inyong sagot sa sticky notes (lagyan ng
inyong pangalan) at ididikit ito sa promise
board. Ang unang grupo na makakatapos
o di kaya’y may pinakamaraming sagot sa
 loob ng isang minuto, ang siyang panalo.
You Only Have a MINUTE to WIN it!
Ang mga mag-aaral ay masiglang
nakikilahok sa Gawain.
(Matapos ang gawain)
Magaling! Bigyan natin ang lahat ng aling
Dionesia Clap!
E. Paglalahat
Ngayong araw ating tinalakay ang tunay na
kahulugan ng pag-unlad at ito ay hindi
lamang nakikita sa mga resulta ng
ginawang pagsulong kundi maging sa
pamumuhay ng mga pangkaraniwang tao.
Bakit nga magiging walang saysay ang
pag-unlad dulot ng mga dayuhang
mamumuhunan klas?
Kapag hindi ito mararamdaman ng
mga pangkaraniwang tao dahil
marami pa rin ang naghihikahos.
Maliban sa GNP at GNI, ano pa nga ang isa
sa ginagamit sa pagsukat sa antas ng pag-
unlad ng isang bansa?
Human Development Index.
Tama. Ang HDI, isa ito sa mga panukat na
ginagamit lalo na sa pagsukat sa
kakayahan ng isang bansa na matugunan
ang mahahalagang aspekto ng kaunlarang
pantao. Ano-ano nga iyong mga
kaunlarang pantao?
Kalusugan, Edukasyon, at antas ng
Pamumuhay.
Magaling. Isang kokak clap para sa lahat.

IV. PAGTATAYA
Para sa karagdagang puntos, kumuha ng isang ½ crosswise at gawin ang mga
sumusunod:
1. Paghambingin ang buhay ng nakapagtapos at di-nakapagtapos ng pag-aaral gamit
ang Venn Diagram sa ibaba (10pts.)

Nakapagtapos Di-Nakapagtapos

(pagkakaiba) (pagkakatulad (pagkakaiba)

2. Ipaliwanag kung bakit magiging mahalaga ang iyong pagtatapos ng pag-aaral sa

pagpapaunlad ng iyong sarili at sa ating bansa? (5pts)

V. KASUNDUAN/TAKDANG ARALIN
Basi sa ating tinalakay patungkol sa pag-unlad, gumawa ng isang maikling
sanaysay patungkol sa kung ano ang magiging buhay mo sampung taon mula ngayon.

Inihanda ni:
Angelica C. Guno (BSED-AP 4)
Gurong nagsasanay