PH D Finalll
PH D Finalll
PH D Finalll
ekuo vkf.k Ik;kZoj.k ;kapk vfHkUu laca/k vkgs- Ik;kZoj.k tho o iztkrh ;kapk thou
fodkl vkf.k e`R;w ;k lokZauk izHkkfor djrs- ekuo vkf.k fulxZ ;kaP;k vU;ksU; laca/kkrwu
laLd`rh fuekZ.k gksr-s lkfgR; gk ;k laLd`rhpk vfoHkkT; ?kVd vkgs- ekuo vkf.k fulxZ
;kaP;krhy fdz;k izfrfdz;kapk izHkko lkfgR;ke/;s meVrks-fulxkZrhy ;k cnykauk ekuop
dkj.khHkwr vlY;kus fulxZ o i;kZoj.kkoj ifj.kke gksrks- R;keqGs i;kZoj.k lerksy jkgrks vFkok
fo”kerk fuekZ.k gksr-s izkphu dkGkiklwu i;kZoj.kh; lH;rspk ekuo fopkj djr vkysyk vkgs-
nwf”kr i;kZoj.kkpk iz’u R;kaus vkiY;k vfHkO;Drhrwu ekaMyk vkgs- e/;;qxke/;s tlk
i;kZoj.kkP;k fo”k;h fopkj iq<s vkyk vkf.k R;krwu uSlfxZd foKku fodkl ikoys-vktP;k
dkGkr foKku ;qxkr i;kZoj.kkP;k lerksyrsdMs tkf.koiwoZd nqyZ{k dsys tkr vkgs-vki.k
vkiyh lH;rk fol:u vkiY;k LokFkkZlkBh Ik;kZoj.k iznwf”kr djr vkgksr- fulZxkpk gok rlk
okij djr vkgksr]fulxkZrhy L=ksrkapk tkr ]oxZZ]fyaxHkko ;kaP;k foHkkx.khe/;s fo”kerk vk.kwu
uSlfxZd o lkaLd`frd i;kZoj.k tVhy dsys tkr vkgs- gh xks”V vkiY;k lokZalkBh fparsph vkgs-
Hkkjrh; lkfgR;krp uOgs rj ejkBh lkfgR;krgh Ik;kZoj.k j{k.k] Ik;kZoj.k fp=.k] nq”ifj.kke ;k
lokZaps fp=.k vkys vkgs-
Hkkjrh; fparu vkf.k lkfgR; ;kapk vH;kl djrk vki.kkl vls fnlrs dh ekuo
tkrhpk bfrgkl ftrdk izkphu vkgs fÙkdkp Ik;kZoj.k fp=.kkpk bfrgklgh izkphu vkgs-
yksdk;r]cq/nijaijk ]osn] mifu”kn] iqjk.k] egkHkkjr] jkek;.k ;krwugh Ik;kZoj.kkps egÙo o.kZu
dsys vkgs- Ik;kZoj.kkps larqyu QDr ekuo tkrhlkBhp uOgs rj i`Fohoj vl.kkÚ;k laiw.kZ
thoul`”VhlkBh R;kaps vfLRkRo jk[k.;klkBh vR;ar egÙokps vkgs- tkxfrd rkieku ok< gh
Ik;kZoj.k iznw”k.kkps Hk;kog vkf.k fouk’kdkjh :Ik Eg.kwu ;srkuk fnlr vkgs- ok<rs vkS|ksxhdj.k
R;krwu fu?k.kkjh ?kkrd jklk;fud fo”knzO;s ekuoh thoukP;k eqGkoj mByh vkgsr- i;kZoj.kkP;k
vlerksykeqGs ekuoh lektkleksj vR;ar egÙokps iz’u fuekZ.k >kys vkgsr-
Ik;kZoj.k iznw”k.kkpk izHkko O;DRkhaP;k ‘kkjhfjd] ekufld vkf.k ckSfn/kd fodkl ;koj
iMrks-izLrqr la’kks/kuke/;s ejkBh dforsph i;kZoj.koknh leh{kk dsyh tk.kkj vkgs-
vH;klfo”k; fuoMhekxhy mÌs’k
I- lkfgR;izdkj Eg.kwu dforsrhy fulxZ o i;kZoj.kkpk vH;kl dj.ks-
II- dforsrhy i;kZoj.kkps fo”kerkoknh okVi o fulxkZph Hkwfedk vH;kl.ks-
vkarjfo|k’kk[kh; laca/k
ejkBh dforsph i;kZoj.koknh leh{kk gk vH;klfo”k; loZ vH;kl’kk[kka’kh vxnh
toGpk vkgs-
Hkwxksy]i;kZoj.k’kkL=]lekt’kkL=]jkT;’kkL=]vFkZ’kkL=]lkfgR;]dyk]uhfr’kkL=]/keZ]ÙkoKku]ekul’kkL
= ;k loZ fo|k’kk[kakpk vH;kl ;ke/;s djkok ykxrks-
izLrqr izca/kkP;k izdj.kakph dze’k% ekaM.kh
izdj.k ifgys % i;kZoj.k ]ifjlaLFkk o i;kZoj.koknh leh{kk % ladYiuk ]Lo:i
izdj.k nqljs % dfork o ejkBh dforsph iwoZihfBdk
izdj.k frljs % Lokra«;ksÙkj ejkBh dforsph i;kZoj.koknh leh{kk
izdj.k pkSFks % Lokra«;ksÙkj ejkBh dfork vkf.k lkaLd`frd i;kZoj.k
izdj.k ikpos % i;kZoj.k pGoGh]jktdh; Hkwfedk vkf.k ejkBh dfork
izdj.k lgkos % Lokra«;ksÙkj i;kZoj.kh; L=hoknh leh{kk
izdj.k lkros % milagkj @fu”d”kZ
lanHkZxzaFklwph ifjf’k”B
izdj.k ifgys
i;kZoj.k ]ifjlaLFkk o i;kZoj.koknh leh{kk % ladYiuk ]Lo:i
izdj.k nqljs
ejkBh dforsph okVpky@ iwoZihfBdk
2-1izkphu ejkBh dfork 2-2 e/;;qxhu ejkBh dfork 2-3vokZphu ejkBh dfork] fu"d”kZ
dfork Eg.kts dk;\ ;k Ikz’ukps mÙkj ‘kks/k.;kps dke fujarji.ks pkyw vkgs-ijarq vafre
v’kh dkO;kph O;k[;k vtwu dks.khgh dsyh ukgh- dforsps vl.ks] fnl.ks] la’ys”k.k] fo’ys”k.k
;krwu dkO;kpk ‘kks/k vkf.k os/k ?ks.;kpk iz;Ru vusd dkO;’kkL=Kkauh dsyk vkgs-
izkphu dkGh vlysys ekSf[kd lkfgR; Eg.kts yksdlkfgR;krhy ^yksdxhrs^ ;ke/kwu
vfHkO;Dr >kysyh i;kZoj.koknh ejkBh dfork ;k izdj.kkr vH;klyh tkbZy-fulxZ vkf.k
ekuo ;kaP;k laca/kkpk i;kZoj.kh; ‘kks/k yksdxhrkr dlk ;srks gs riklys tkbZZy- ejkBhrhy
e/;;qxhu dforsyk oSfnd vkf.k voSfnd oSpkfjd ijaijkapk vk/kkj vkgs- e/;;qxhu ejkBh
lardohaoj ts i;kZoj.kh; izHkko vkgsr rs dkgh fuoMd mnkgj.kkaP;k lgk¸;kus v/kksjsf[kr dsys
4
6-1L=hoknh lkfgR; ladYiuk o Lo:i 6-2 i;kZoj.k o L+=h 6-3 dforsrwu O;Dr >kysyk
i;kZo.kh; L=hokn] fu"d”kZ
Ik;kZoj.kh; L=hoknh pGoG ¼Eco Feminism½ gs L=hokn vkf.k ifjfLFkrhdh‘kh
lac/k n’kZfors- gh laKk Qzap
s ysf[kdk¼Francoise d Eaubonne) QzaUs LokWt fn mcku ;k ysf[kdsus
1980 e/;s ekaMyh Le Feminise ou la mort ;k iqLrdkr gh ladYiuk ekaMyh xsyh-
7
10