BAB 6: KEDAULATAN

UNDANG-UNDANG
RULE OF LAW
-Kerajaan menurut undang2
-kerajaan & kuasa politik patut
dihadkan olh. peraturan yg. disiar &
diketahui lbh awal & dilaksanakan
secara sama rata & adil.-
-U2 bila dibuat sepatutnya ditaati
walaupun olh. mereka yg. tidak
menyetujuinya.
• Sultan Azlan Shah dlm artikelnya
Supremacy of Law in Malaysia
berpendapat bhw kedaulatan uu dlm
ertikata yg lbh luas ialah rakyat sesebuah
negara itu mestilah mematuhi uu &
diperintah olh uu.
• Beliau juga berpendpt bhw kedaulatan uu
menurut teori politik & uu (political & legal
theory) ialah sesebuah kerajaan itu
hendaklah mematuhi & tertakluk kpd uu.
• Peranan utama kedaulatan uu adalah utk
memastikan bhw pemerintahan sesebuah
kerajaan itu hendaklah tertakluk & dihadkan
olh uu. Ini dikenali sbg konsep kerajaan
menurut uu (government by law) yg bermakna
bhw kuasa kerajaan itu hendaklah berasaskan
uu yg tetap & sesebuah kerajaan itu tidak blh
bertindak sewenang-wenangnya/mengikut
sesuka hati mrk.
Perbezaan antara Kedaulatan
UU (Rule of Law) &
Pemerintahan Menurut UU
(Rule by Law)
• Konsep kedaulatan uu bukan shj menghendaki
kerajaan menjalankan pemerintahan mrk menurut uu
shj. Konsep kedaulatan uu juga memperlihatkan bhw
sesuatu uu itu harus mempunyai nilai-nilai & kualiti-
kualiti tertentu di mana uu itu perlu menegakkan
keadilan, melindungi hak & kebebasan asasi rakyat
serta menegakkan sekatan-sekatan tertentu terhadap
kuasa kerajaan dan juga memperuntukkan sebuah
badan kehakiman yg bebas utk melindungi &
mempertahankan kedaulatan uu.
• Manakala pemerintahan menurut uu
sebenarnya menggambarkan suatu keadaan di
mana walaupun kerajaan sesebuah negara itu
menjalankan pemerintahannya menurut &
berlandaskan kpd uu tetapi uu itu tidak
semestinya mencerminkan konsep kedaulatan
uu.

• Cthnya, ialah dgn membezakan sebuah kerajaan

diktator spt rejim Nazi di bawah Adolf Hitler yg.
telah menjalankan pemerintahan diktator & kuku
besi mrk menurut uu berbanding dgn sebuah
kerajaan demokratik yg juga menjalankan
pemerintahannya menurut & berlandaskan kpd uu.
 
• Kedaulatan uu bukan shj bermakna bhw
kuasa kerajaan itu dijalankan menurut uu
tetapi menekankan bhw uu itu hendaklah
mencerminkan nilai-nilai & kualiti-kualiti
tertentu di mana uu yg dibuat itu
hendaklah mewujudkan sebuah kerajaan
yg adil & juga kuasa mrk tertakluk kpd
sekatan-sekatan tertentu.
• Pd. tahun 1948, Pengisytiharan Sejagat
Hak Asasi Manusia (Universal Declaration of
Human Rights) olh PBB tlh menetapkan
bhw:
• “Adalah menjadi suatu perkara yg
mustahak sekiranya kita tidak mahu
manusia terdorong supaya memberontak
sbg pilihan terakhir memberontak
menentang kezaliman serta penindasan,
maka adalah penting bagi hak asasi
manusia dipertahankan olh kedaulatan uu”.
Sejauhmanakah Konsep
Kedaulatan UU Diamalkan dlm
Perlembagaan Persekutuan
M’sia
• Konsep kedaulatan uu di M’sia dicerminkan olh
Perlembagaan Persekutuan yg merupakan uu utama
mengikut Per. 4(1). Kedaulatan uu juga merupakan
salah satu drpd 5 perinsip yg penting yg terdapat dlm
Rukun Negara di mana kedaulatan uu merupakan
perinsip ke-4.
• Perlembagaan Persekutuan juga mempunyai
peruntukan-peruntukan tertentu mengenai kebebasan
asasi di M’sia yg termaktub dlm bhgn 2 Perlembagaan
Persekutuan iaitu dlm Per. 5 – 13.
• Konsep kedaulatan uu juga menekankan
pentingnya setiap negara mempunyai sebuah
badan kehakiman yg bebas (an independent
judiciary) yg memainkan peranan penting utk
memelihara kedaulatan uu & keluhuran &
keutamaan perlembagaan (supremecy of the
constitution) iaitu kuasa yg dimiliki olh mahkamah
utk mengisytiharkan uu yg dibuat olh badan
perundangan yg bercanggah dgn perlembagaan
sbg tidak sah & juga mengawal segala tindakan
badan eksekutif supaya menurut uu.
Garis panduan bagi memenuhi ciri-
ciri kedaulatan uu,
• Kebebasan badan kehakiman
• Semua warganegara yg terjejas hak mrk diberi hak di
mahkamah
• Hak utk didengar mesti diberikan kpd semua warganegara
kecuali dlm keadaan-keadaan tertentu yg terhad &
ditakrifkan dgn jelas
• Kepatuhan ketat terhadap keperluan prosedur yg tlh
ditentukan sama ada olh perlembagaan bertulis/uu
• Pihak berkuasa pentadbiran negara mesti mematuhi
prinsip-prinsip yg dikembangkan atau diperkenalkan olh
mahkamah bila menggunakan kuasa budibicara
• Kesimpulannya : Rule of law merupakan
konsep dlm uu awam (public law) yg
merupakan sistem nilai yg menentukan
semangat uu.
• Ia adalah salah satu konsep luhur yg
menekankan kptgn nilai-nilai moral.
• Semua org, termasuk pemerintah, adalah
sama di sisi uu. Dan tidak ada sesiapa pun yg
berhak mdpt layanan istimewa/dikecualikan
dari pelaksanaan & t/jawab uu.
• Tidak ada org yg blh dihukum tanpa melalui
perbicaraan di mahkamah.
• Doktrin kedaulatan uu pd umumnya telah
diterima pakai & dimaktubkan dlm
perlembagaan di negara-negara dunia,
umpamanya di bawah peruntukan
hak/kebebasan individu. W/b/pun,
sejauhmana peruntukan ini mencerminkan
doktrin rule of law sepenuhnya terbuka
kpd perbincangan di kalangan ahli uu.
Doktrin
Ketertinggian/Keluhuran
Parlimen (Parliamentary of
Sovereignty)
• Doktrin ketertinggian parlimen adalah salah
satu drpd prinsip perlembagaan British.
Parlimen terdiri drpd anggota-anggota yg
dipilih olh rakyat & sering dilihat sbg simbol
demokrasi, oleh itu tidaklah menghairankan
jika kuasa tertinggi diberikan kpdnya.
• Parlimen di United Kingdom (UK)
merupakan badan tertinggi & utama krn
ketiadaan suatu perlembagaan bertulis.
Oleh krn parlimen di UK merupakan badan
tertinggi & utama, maka tidak terdapat
apa-apa sekatan terhadap kuasa parlimen
utk membuat uu di UK.
• Ini bersesuaian dgn pendapat Coke &
Blackstone & diperluaskan olh Dicey iaitu:
• “Parlimen mempunyai hak utk
membuat/tidak membuat apa saja uu, dan
seterusnya tiada seseorg/badan pun yg
diiktiraf olh uu England sbg mempunyai
hak utk mengenepikan uu parlimen”.
Konsep supremecy or
sovereignty of Parliament
• bermaksud ketinggian kuasa membuat uu atau
ketinggian perundangan (legislative
supremecy) & tanggungjawab pemerintah kpd
parlimen (responsibility of the executive to
parliament). Ini bermakna parlimen berkuasa
membuat uu dlm segala perkara tanpa had &
mahkamah mesti menerima uu yg dibuat olh
parlimen sbg sah & suatu parlimen tidak blh
menghadkan kuasa parlimen yg akan datang.
• Konsep ketertinggian parlimen wujud dari
segi teori uu shj, bukan dari segi politik.
Ini krn dari segi politik, parlimen tidak
mempunyai ketertinggian krn umur
sesuatu parlimen itu tidak melebihi 5
tahun & blh dikurangkan jika sblm drpd itu
ia dibubarkan.
• Dari segi uu, konsep ini bermakna parlimen
mempunyai kuasa membuat uu dlm apa
perkara sekalipun & mahkamah tidak boleh
mengisytiharkan uu itu sbg terbalat/tidak
sah.
• Walaupun dari segi uu, parlimen
mempunyai kuasa tidak terbatas, tapi dari
segi politik, parlimen yg diketuai olh kerajaan
pasti tidak akan mencuba meluluskan uu yg
blh menimbulkan kerumitan politik/yg
berlawanan dgn uu antarabangsa.
• Konsep keluhuran parlimen yg wujud di UK
tidak wujud di kalangan negara-negara yg
mempunyai suatu perlembagaan bertulis
krn perlembagaan tersebut sebenarnya
merupakan uu utama & tertinggi.
• doktrin ketertinggian parlimen tidak
diamalkan di M’sia krn dlm perlembagaan
persekutuan tidak ada satu institusi yg blh
dianggap tinggi (supreme). Apa yg tinggi &
utama di M’sia ialah Perlembagaan
Persekutuan.
• Di bawah sistem persekutuan, kuasa
membuat uu bukan shj diberi kpd parlimen,
tetapi juga kpd 13 badan perundangan
negeri.
• Parlimen hanya mempunyai kuasa
perundangan dlm perkara-perkara yg diberi
kuasa kpdnya olh perlembagaan & uu yg
dibuat olh parlimen blh dicabar di mahkamah.
• Mahkamah diberi kuasa utk mengisytiharkan
sesuatu uu yg dibuat olh parlimen sbg tidak
sah.
• Parlimen hanya supreme dlm bidangkuasa
yg diberikan kpdnya yg tidak bercanggah
dgn perlembagaan. Ini selaras dgn konsep
ketertinggian perlembagaan yg diamalkan
di M’sia.
Konsep Ketertinggian
Perlembagaan
• Bila terdapat perlembagaan bertulis, maka
perlembagaan tersebut dikatakan uu
utama negara berkenaan.
• Ini berbeza dgn sistem kerajaan British di
mana tidak terdapat perlembagaan
bertulis & parlimen adalah supreme.
• Perlembagaan Persekutuan merupakan uu
utama & paling tinggi negara spt yg
diperuntukkan dlm Per 4(1). Peruntukan
ini menjelaskan tentang konsep
keutamaan/ketertinggian/keluhuran
perlembagaan (constitutional supremecy).
• Olh krn perlembagaan itu sendiri
merupakan uu utama & tertinggi maka
badan perundangan bukanlah badan
utama & tertinggi.
• Peruntukan ketertinggian perlembagaan spt
yg termaktub dlm Per 4 adalah penting bagi
perjalanan sistem pemerintahan Persekutuan,
khususnya bila berlaku konflik antara uu
negeri & persekutuan. (Perkara 75
Perlembagaan Persekutuan)
• Dari segi teori & amalan perlembagaan, uu
persekutuan mesti sentiasa mengatasi uu
negeri. Uu yg dibuat olh parlimen & perjanjian
yg ditandatangani olh kerajaan persekutuan
adalah mengatasi mana-mana perlembagaan
negeri/enakmen yg berlawanan/bercanggah.
• Perlembagaan sbg uu bertulis tlh
diisytiharkan sbg uu utama di M’sia. Olh
itu, doktrin ketertinggian parlimen tidak
blh dipakai di M’sia olh krn keterbatasan
kuasa dikenakan ke atas parlimen &
dewan undangan negeri (Lihat kes Ah
Thian vs Government of M’sia (1976) 2
MLJ 112).
Kuasa Mahkamah di Malaysia
mengisytiharkan undang2 tidak
sah dlm 3 keadaan iaitu:
• Jika parlimen/dewan undangan negeri
membuat sesuatu uu di luar bidangkuasanya
- legislatif competency
• Jika parlimen/dewan undangan negeri
membuat uu yg bercanggah dgn
perlembagaan persekutuan spt yg
diperuntukkan dlm Per 4(1) – ultra vires
• Jika uu negeri (state laws) yg diluluskan
olh dewan undangan negeri bercanggah
dgn uu persekutuan (federal laws) yg
diluluskan olh parlimen – ultra vires
 
Pengecualian kpd Konsep
Ketertinggian Perlembagaan
Persekutuan
• UU darurat yg diluluskan sama ada olh
Parlimen/YDPA di bwh perkara 150 blh
bercanggah dgn perlembagaan persekutuan.
& mahkamah tak blh mengisytiharkan uu
darurat ini sbg tak sah/terbatal.
• UU yg dibuat olh Parlimen utk meminda
perlembagaan di bwh perkara 159 juga blh
bercanggah dgn perlembagaan persekutuan.
Prinsip al-Hakimiyyah
Menurut UU Perlembagaan
Islam
• Al-Hakimiyyah juga dikenali sbg al-siyadah
atau sovereignty yg bermaksud ketertinggian
& kedaulatan. Menurut sains politik moden,
sovereignty bermakna pertuanan
mutlak/kekuasaan tertinggi di mana segala
perintah & uu yg dikeluarkan wajib dipatuhi.
• al-Siyadah menurut perspektif Islam sbg
kuasa mutlak tertinggi yg satu-satunya
berhak mengeluarkan uu thdp segala
sesuatu & semua perbuatan.
• Prinsip al-hakimiyyah menurut uu
perlembagaan Islam adalah hak mutlak
kepunyaan Allah semata-mata.
• Allah shjlah yg berhak menggubal semua uu
yg berkaitan dgn urusan kehidupan m’sia.
• Segala uu Allah tlh diturunkan melalui al-
Quran & al-sunnah yg blh disingkap melalui
proses ijtihad.
• Ayat-ayat al-Quran yg menegaskan ttg
konsep al-hakimiyyah antaranya Surah al-
Hadid 57: 5, Yusuf 12: 40, al-A’raf 7: 3 dll.
• Segala uu yg akan diperkanunkan olh bdn
perundangan negara Islam mestilah selaras dgn
prinsip al-hakimiyyah yg menjadi hak Allah.
• Justeru segala arahan bdn eksekutif &
keputusan bdn kehakiman, kesemuanya adalah
terikat dgn prinsip tsbt.
• Segala tindak tanduk & keputusan yg dibuat olh
kuasa-kuasa awam dlm Islam yg bertentangan
dgn al-Quran & al-Sunnah serta ruh
pensyariatan uu Islam adalah dianggap ultra
vires dgn perlembagaan Islam krn ia menyalahi
prinsip al-hakimiyyah.
• Segala tindak tanduk & keputusan yg dibuat
olh kuasa-kuasa awam dlm Islam yg
bertentangan dgn al-Quran & al-sunnah
serta ruh pensyariatan uu Islam adalah
dianggap ultra vires dgn perlembagaan
Islam krn ia menyalahi prinsip al-
hakimiyyah.
• Olh itu, ia terbatal setakat mana yg
bertentangan itu. Prinsip inilah yg menjadi
faktor pembeza utama antara kerajaan
Islam dgn kerajaan demokrasi yg tlh
meletakkan al-hakimiyyah hanya pd rakyat.
Prinsip Syura Menurut UU
Perlembagaan Islam

• Syura ialah satu proses perbincangan olh

mrk yg berpengalaman utk mencapai
keputusan yg paling hampir dgn
kebenaran.
• Ia blh membawa kpd pertimbangan idea-
idea yg berbeza-beza utk memblhkan
pemilihan idea yg paling hampir dgn khdk-
khdk & asas-asas syariat Islam.
 Kepentingan Syura
• Suatu metod yg blh membawa kpd penyelesaian yg tepat &
betul
• Utk mencapai keputusan yg benar
• Satu penghormatan kpd pemikiran/akal
• Satu manifestasi konsep persamaan sesama Islam dlm
kebebasan berfikir & mengkritik
• Menjadi kawalan/lindungan kpd pemerintah dari berlaku satu
keputusan yg blh memudaratkan rakyat
• Menjadi satu gambaran bhw rakyat mempunyai kekuasaan &
pemerintah mewakili rakyat dlm melaksanakan kekuasaan tsbt.
• Menjadi kawalan/lindungan kpd
pemerintah dari berlaku satu keputusan
yg blh memudaratkan rakyat
• Menjadi satu gambaran bhw rakyat
mempunyai kekuasaan & pemerintah
mewakili rakyat dlm melaksanakan
kekuasaan tsbt.
• Syura diwajibkan & merupakan satu unsur
dari perlembagaan Islam bedasarkan firman
Allah dlm surah Ali Imran: 159 & al-Shura: 38.
• Prinsip syura ini seterusnya diamalkan olh
Rasulullah s.a.w dan diikuti olh pemimpin-
pemimpin Islam yg lain terutamanya khulafa’
al-Rasyidin sbg salah satu dasar utama dlm
pemerintahan negara Islam
• Skop syura sgt luas krn ia meliputi semua
perkara yg bersangkut paut dgn urusan
negara & permaslahan rakyat.
• Namun begitu, perkara-perkara yg tlh
diputuskan olh al-Quran & al-Sunnah adalah
tidak termasuk dlm skop syura melainkan utk
tujuan interpretasi & penguatkuasaan shj.
• Anggota-anggota majlis syura juga tidak
dibenarkan utk membuat keputusan yg
bertentangan dgn khdk-khdk al-Quran & al-
Sunnah serta ruh pensyariatan uu Islam.
Anggota-anggota Majlis al-Syura

• mrk yg berpengetahuan & berpengalaman luas

dlm pelbagai bidang kehidupan supaya proses
perbincangan menjadi kukuh, berkualiti &
mencapai matlamat.
• anggota-anggota majlis syura dinamakan sbg ahl
al-hall wa al-aqd atau ahl al-ikhtiyar.
• beberapa kriteria yg plu dimiliki olh anggota
majlis syura, antaranya ialah adil, berilmu & ahli
fikir.
• Dasar syura yg blh melahirkan kedamaian
dlm masy & mencegah drpd pemerintahan
diktator adalah dianggap sbg jaminan
asasi bagi kemajuan, kesesuaian
pelaksanaan & keutuhan sistem
pemerintahan Islam.
Prinsip Keadilan dlm UU
Perlembagaan Islam

• Keadilan adalah salah satu prinsip asas

perundangan Islam yg.sangat ditekankan
dlm al-Quran & al-sunnah.
• Al-Quran tlh merakamkan sbyk 28 kali
perkataan al-‘adl & sbyk 25 kali perkataan
al-qist yg sinonim dgn al-‘adl.
• Keadilan ialah pemberian hak kpd org yg
berhak & masy yg adil ialah masy yg
mempunyai sistem & uu yg memudahkan
setiap individu utk memperolhi haknya serta
mencapai tahap kemampuannya yg maksima.
• Keadilan mempunyai hubungan yg rapat dgn
persamaan krn makna keadilan dari segi
bahasa ialah al-taswiyyah fi al-mu’amalah.