ბასკეფი
ბასკეფი — იზოლირაფილი ეთნოლინგვისტური ფანიაშ თიი ესპანეთის (950 ვითოში) დო საფრანგეთის (140 ვითოში). ევროპაშ გალე რე შანულამი დიასპორეფი ობჟათე ამერიკას დო ამერიკაშ აკოართაფილ შტატეფს.
ზოგადი ჩინებეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ჯოხოეფი: ოდაბადური - Euskaldunak; ესპანურო - Vascos; ფრანგულო - Basques.
- ოართე მუდანობა: 1,25 მლნ.
- ნინა: ბასკური. ბასკეფი ჯინჯიერო ჟირნინამეფი რენა.
- მორწუმეეფი: კათოლიკეფი.
ნინა დო კულტურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ბასკეფქ მუნეფიშ ჯოხო Euskaldunak ეჭოფეს ზიტყვაშე Euskara - მუნეფიშ ნინაშ ჯოხოდვალა. ტრადიციული ბასკური კულტურა რეგიონიშ ურბანიზაციაშ დო ინდუსტრიალიზაციაშ რდუალაშ გეშა რკებადიე. ორეწველე ნოღეფიშ უმენტაშობას ხვალე ბასკური წეს-ადათეფი ვარინ, ბასკური ნინა ხოლო გოჭყოლიდაფას მითმიაჩამუ. ბასკური ნინაშა ჯინჯიერო იჩიებუნა მაღალგვალამ შორეულ რეგიონეფს, მარა XX ოშწანურაშ ლიას დახე არძა ბასკი რაგადანდ ესპანურო ვარა ფრანგულო.
დიდი ხანი რე რსებენს არზი, ნამდა ბასკეფი გენეტიკურო ზოხორინელი კათა რენან. გოფაჩილი რე მოარზება, ნამდა ბასკეფი ომოჯგირჷნა იბერიულ-კავკასიურ ნაციეფს, კერზოთ - ქორთუეფს. მუჭოთ ბუნას, თინეფს უღუნა არძაშე მაღალი პროპორცია რეზუს-ვარჸოფილი ზისხირიშ ევროპას (25%) დო ართ-ართი არძაშე მაღალი პროცენტი O-ტიპიშ ზისხირიშ (55%).
ჸოფა-რინა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ტრადიციულო ბასკეფი ამუშენდეს მორჩილი ზჷმაშ მინდორეფს იზოლირებულ გვალამი რეგიონეფს, თექ სოდეთ თინეფი ასე ოხორანან. ოხორინალეფი გორანწკილიე მორჩილი ბუნეფო, ნამუეფუთ ქიმინუნა ოფუტეეფს, ვარა გოფაჩილი რენა მაღალგვალამი ზონეფს. ოხორინალი (ჸუდე, მინდორი დო ფანია) რე არძაშე შანულამი სოციალური ართური. სოციალური ორგანიზაციაშ თე ფორმა თხილერი რდჷ ტრადიციული კანონით მონძეობაშ გეშა, ნამუთ აწესრიგენდჷ ურთიერთალეფს, ნამუშ მეჯინათ ედომუშამი ღჷმალა გჷშმეშჷ ართ მონძეშა. ტრადიციული ბასკური კულტურა გერცხილი რდჷ თე ინდივიდუალურ ოხორინალეფს, ნამუეფსჷთ ჯოხოდ caserios. იზოლირაფილო რინაშ ათეშნერი წესიქ გოპიჯჷ ფანიაშური სოლიდარობაშ ნძალიერი ღიაბი, ნამუთ მუშ ჸურე გუთმოხურგანს სინძალიერეს დო შურდგუმაშუნარალას ბასკური ნინაშ, კულტურაშ დო კოლექტიური იდენტურობაშ.
პოლიტიკური დგომარება
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ბასკეფი დიდი ხანი რე აქტიურენა მუნეფიშ ნინაშობური დო კულტურული ნებეფიშ ოთხილარო, დახე რომიშ იმპერიაშ დოთებაშ პერიოდიშე. XX ოშწანურას, ჭიჭე ხანით (1936-37 წწ) ბასკურქ ქიმიოჭირინუ ოფიციალურ აღიარაფას ბასკეთიშ ავტონომიური მართუალაშ ფორმათ ესპანეთიშ ომენოღალური ლჷმაშ ბორჯის, მარა ფრანკოშ მართუალაშ პერიოდის თე ავტონომიურობაქ მედინჷ. 1975 წანას, ესპანეთის მონარქიაშ ეკონწყუალაშ შვანს, ბასკეფქ გაგინძორეს ჟინჭირა ესპანეთიშ თარობაშ დო 1978 წანას კინე ქიმიღეს ავტონომიაშ ნება, სოდეთ ესპანურქ დო ბასკურქ ოფიციალურ ნინეფო გეგმიცხადჷ.
ათექ გაგშეჭანუ უმოსი დუდიშალა დინახლენური მართუალას, მარა ვა დაბაღინუ უმოსი ექსტრემისტული მოთხუალეფიშ მაღვენჯი ორგანიზაციეფი, მაგალითო, ETA - Euzkadi Ta Azkatasuna („ბასკური ოდაბადე დო დუდიშალა“), ნამუთ ლჷმენს ბასკეთიშ მუშითმართუალაშ დო ესპანეთიშე გჷშართუალაშო. ეტა-შ ხანგინძე გოლინაშ დო საქვარუაშ გეშა რთული ურთიერთალეფქ იჸონდინჷ ბასკეფს დო ესპანარეფს შქას.