ნოქალაქუ (ჯიხანქუჯი)

ნოქალაქუ, (ქორთულო ნოქალაქევი), თაშნეშე ბერძენული ჯოხოდვალათ არქეოპოლისი (ზიტყვაზიტყვათ ჯვეში ნოღა; თაჸურეშე მოურს მუში ქორთული დო მარგალური ჯოხო „ნოქალაქევი“-ნაქალაქევი-ნოქალაქუ), ქორთული წყულეფიშ ციხე–გოჯი (მარგალურო ჯიხანქვიჯი). ისტორიული ჯიხა-ნოღა ბჟადალ საქორთუოს, თეჟამო ოფუტე ნოქალაქუ დო არქოლოგიური საგანო რე სანაკიშ მუნიციპალიტეტის, სამარგალოს, წყარმალუ ტეხირიშ კვარჩხანი ძგა წყარპიჯის. ოეგებიეთ, ნოქალაქუშ ტერიტორიას იდვალუაფუდჷ მითიური ნოღა აია, სოჸურეშეთ არგონავტეფქ ორქოშ საწმისი მიხირეს.

ისტორია

ნოქალაქუშ ბჟაეიოლი გალუანი (დინოხოლენი გინაჯინუ)

თე აბანს წოხოლე შანულამი მარგალურ(ლაზური) ნოღა იდვალუაფუდჷ. რომალი დო ბიზანტიარი ისტორიკოსეფი თის მიშინუანდეს, მუჭოთ არქეოპოლისის, მარა უმოს ორდოიან ქორთულ ქრონიკეფს მუს ციხეგოჯის (ქუჯიშ ჯიხას) უძახჷნა. ისტორიული წყუეფიშ მიკოჯინათ, ეიოგჷ ეგრისიშ დო შონეშ ერიშთარქ ქუჯიქ (ჯვ. წ. III ოშწანურაშ დაჭყაფუ). ჯიხა-ნოღაშ ეგაფა გოპიჯალაფირი რდჷ სტრატეგიული თოლონჭაფუთ დო მახორობაშ მიარალათ. ციხეგოჯი ბჟადალ საქორთუოშ ეგრისიშ ომაფეშ (ლაზიკა) ნანანოღა რდჷ IV-VIII ოშწანურეფს. ბიზანტიაშ დო სპარსეთიშ იმპერიეფს შქას ლაზური ლჷმეფქ (542-562) თე ნოღაშ საგანოეფს იხორციალჷ. ლჷმაშ ბორჯის სპარსალეფქ ჯიხანქვიჯის სუმშა მიანტიის დო ხვალე მასუმა მახუჯინეს თიშ ეჭოფუაქ (554), მარა ნოღა ჭიჭე ხანშა კინე ქაშეჸოთეს ბიზანტიურ-ლაზურ ნძალეფქ. 737-738 წანეფს ნოღა არაბ თარსარდალ მურვან იბნ-მუჰამედიქ (მურვან ჸუნგაქ) მოჯალაგუ. ირალი აკოცჷმაშ დო აკოპარტახუაშ გეშა ნოღაქ დეჩიჩიუ დო ჭიჭე ოფუტეთ გინირთჷ. ოფუტექ გოპეულუ მაჟირაშა (ალაზჷმაფათ) მა-16 ოშწანურას, მუჟამს თაქ სამარგალოშ თარქ დორხველი დოხორე ეკიდჷ. XVI-XVIII ოშწანურეფს რდჷ - ოდიშიშ მამართვალეფიშ - დადიანეფიშ რეზიდენცია.

არქეოლოგიური გონთხორუეფი

ნოქალაქუშ არქეოლოგიურ დოგურაფაქ დიჭყჷ 1930-1931 წანეფს აკადემიკოს ივანე ჯავახიშვილიშ ინიციატივათ. გონთხორუეფი მეურს 1973 წანაშე. ნოქალაქუშ ტერიტორიას რინაშ ნოქური რჩქჷ ჯვ. წ. I ვითოშწანურაშ დაჭყაფუშე. რინაქ ინტენსიურო გინირთჷ ჯვ. წ. V-IV ოშწანურეფშე.

ნოღა 3 ნორთიშე აკმოდირთუდუ (ედომი ფართობი 15 ჰა) დო გოლუანით რდჷ მუკოხურგილი. თარი ნორთი იდვალუაფუდუ წყარმალუ ტეხირიშ ძგას, გარნიზონიშ დარინალი იდვალუაფუდჷ სუკის, დინოხოლენი ჯიხა (ციტადელი) - გვალაშ წვანდის. თუდონი ჯიხაშ ტერიტორიას გჷმილინჷ ეგრისიშ მაფეფიშ IV ოშწანურაშ დო V ოშწანურაშ სუმნიშამი ბაზილიკაშ აკნაცჷმეფქ, VI ოშწანურაშ დაჭყაფუს ჭიჭე ზჷმაშ სუმნიშამი ბაზილიკა რე, ნამუქჷთ მოგვიანეთ გუმბათამ ოხვამეთ გინიქიმინჷ, თი ხანიშ მაფეფიშ დოხორეშ, ჸორშამი ოზეშხიბაშ, 2 აბანოშ დო შხვა ნოსქილედეფქ. არძა ნოგაფუ ეკჷდილი რდჷ ქუათოლირეფით, ვარა ჭიჭეთ დამუშებული ქუათ. გრანდიოზულობათ გჷშეგორუ ეგრისიშ მაფეფიშ მაჟირა, სუმსართულამი დოხორე. ნოღას ჟირი აბანოშ ნოსქილედეფიშ მეგორაფა კომუნალური მეურნებაშ გოვითარაფაშ მაღალ დონეშა მიოწურუანს. თენეფშე ართ-ართი დიდი მასშტაბიშ რთული კომპოზიციაშ ნოგაფალა რე. საქორთუოს გონთხორილ თე პერიოდეფიშ აბანოეფიშ მაგვარო, მუ ცენტრალური გოტიბაფაშ სისტემაშე რე ეგაფილი. ნოღაშ სიმანგარეეფიშ სისტემა რელიეფიშ მოხუჯაფათ რე გინოჭყვიდილი. წყარმალუშ განშე ობჟათეშე დო ბჟადალშე ქჷრქე კჷრდეეფს ხვალე ართი კჷდალა გოჸუნს. ტერშო ეფას მიორინალ ბჟაეიოლიშ განშე გერანწკილი რე 3 კჷდალა. ციტადელს 3 ჰა-შე უმოსი ფართობი უღჷ. გოლუანს ინოკიდილი რე

2 ჸორში, ნამუშეთ ართ-ართი (ასე "ჯიხათ" ჯოხაფილი) კოლხეთიშ რზენიშ ოორუე განს უწენდჷ კონტროლს. ციტადელიშ ოზეს ორდონუელი ხანაშ ჭიჭე ზომაშ დარბაზული ეკლესია გედგჷ. გონთხორუეფქ შანულამი არქეოლოგირი მოღეეფი გჷმალინჷ ნოქალაქუს დო მუშ საგანოეფს. კერამიკა უმოსო აბანური ბადებაშ (წარმოშობაშ) რე, მარა ბრელი რე იმპორტული ხოლო (თენეფ შქას IV-VII ოშწანურეფიშ ამფორეფი).

გონთხორილი რე ჯვ. წ. IV-III ოშწანურეფიშ სამარამი. ღურელეფი ინოჯანჷდეს ლაგვანსაფულეეფს, რჩქვანილურო, პიჯშა მილუძჷდეს კოლხური თეთრი. აბანური დო მუშაღალირი კერამიკაშ მოხ, მეგორაფილქ იჸუ ბრონზეშ ომანჯურეფშა, ძიეფშა, მონეტეფშა დო შხვა. ართ-ართ საფულეს ძირაფილი რე ხელუანური ვანაფერი მინუშეფი: ელინისტური კანთაროსი, უჩალაქამი კერამიკული კულა (სასმისი). ზოხოურ მინაგორეფი მოღეეფიშე გჷშეგორუ ტყვიაშ მუკაბუნაფალი ობეშტალი, ნამუსჷთ ჯვარიშორი მონოგრამა უღჷ, კოპულიშწვანდეფი, ბორზალიშპიჯეფი, ლინჯიშ დო ორქოშ მონეტეფი დო შხვა. მიოღანკალი რე ბიზანტიაშ იმპერატორიშ მავრიკიოსიშ (582-622) ჯოხოთ მოჭკირილი 23 ორქოშ მონეტაშ განძი. აბანური კერამიკაწკჷმა ართო ურცხოულიშ მეგორაფა ეგრისიშ დო ნოქალაქუშ ურცხო ქიანეფწკჷმა გოვითარაფილი ოვაჭარე-ეკონომიკურ კავშირეფშე მოიწურუანს.

ნოქალაქუშ ტერიტორიას ალაზჷმაფათ ჭიჭე მუდანობათ რე ძირაფილი XVI-XVIII ოშწანურეფიშ მოღეეფი.

ფოტოგალერეა

ლიტერატურა

ზაქარაია პ., ლომოური ნ., ლიქვინაძე ს., ნოქალაქევის ექსპედიციის 1973 წლის მუშაობის მოკლე ანგარიში, წიგნ.,:საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის არქეოლოგიური ექსპედიციები, ტ. 4, თბ., 1975
ლომოური ნ., ეგრისის სამეფოს ისტორია, ტბ., 1968
ყაუხჩიშვილი ს., ლექციები ბიზანტიის ისტორიიდან, ტ. 1, თბ., 1948

რესურსეფი ინტერნეტის

ნოქალაქევიშ მუზეუმიშ ვებ-ხასჷლა Archived 2007-07-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
2004 წანაშ ინგლისურ-ქორთული ექსპედიცია ნოქალაქევს
ნოქალაქევიშ მიმართვა დონორეფს Archived 2012-04-11 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.