Dwergpapegaaie
| Agapornis | |
|---|---|
| |
| 'n Rooiwangparkiet eet sade in Chicago, VSA. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Superfamilie: | |
| Familie: | |
| Subfamilie: | |
| Genus: | Agapornis Selby, 1836
|
| Spesies | |
|
Nege - sien teks | |
Dwergpapegaaie (Agapornis) is 'n genus van papegaaiagtige voëls (Psittaciformes) wat in Afrika voorkom. In Engels staan die voëls as "lovebirds" bekend, afgelei vanaf hul wetenskaplike naam, Agapornis (Grieks: αγάπη agape 'liefde'; όρνις ornis 'voëls'). Hulle is klein, liefdevolle en sosiale papegaaie. Sommige van hierdie spesies word as troeteldiere aangehou. Hulle word tussen 10 en 15 jaar oud.[1]
Parkiete is klein papegaaie met lang sterte wat oral ter wêreld gewilde houvoëls is, maar net in die warmer streke wildlewend voorkom. In Suid-Afrika is 2 spesies inheems. In die natuur leef parkiete in groot groepe en in hul trektogte op soek na kos en water kan hulle aansienlike skade aan graan aanrig. Baie parkiete aard goed in gevangenskap. Die gewildste onder die wat as kouvoëls aangehou word, is die grasparkiet, wat oorspronklik van Australië kom.
Die benaming parkiet dui op 'n groot aantal klein papegaaie (orde Psittaciformes) met lang sterte. Net soos hul groter soortgenote het parkiete ook krom snawels en stewige pote en is hulle dikwels helderkleurig. Om die snawelbasis en neusgate is daar 'n washuid. Parkiete kom wildlewend in alle warm wêrelddele, met uitsondering van Europa, voor, maar die meeste spesies word in Australië en Suid-Amerika aangetref.
Oor die algemeen leef parkiete in groot groepe van soms selfs ʼn duisend en hulle trek voortdurend van plek tot plek op soek na kos en water. Die meeste spesies kan ongunstige omstandighede soos droogtes goed deurstaan. Hul voedsel bestaan hoofsaaklik uit saad en vrugte en wanneer 'n groot groep op 'n graanland toesak, kan hulle aansienlike skade aanrig.
Mannetjies en wyfies vorm pare en maak hul neste net soos ander papegaaie in gate in bome of in rotssplete. Hulle bou nie 'n stewige nes nie, maar lê 4 tot 10 eiers op die bodem van die gat, wat soms met takkies of stukkies hout bedek word. Die wyfie begin broei sodra die eerste eiers gelê is en die kuikens kom dan ook nie almal tegelykertyd uit nie. Die mannetjie help nie broei nie, maar bly in die nabyheid van die nes om dit te bewaak en die wyfie te voer. Die kuikens broei na 16 tot 21 dae uit en word deur albei ouers versorg.
Parkiete as troeteldiere
[wysig | wysig bron]Feitlik alle spesies kan in koue aangehou word en 'n groot aantal broei selfs in aanhouding. Aangesien parkiete baie sosiale diere is, is dit wenslik om minstens 'n paartjie saam aan te hou. Die grootte van die spesie en die aantal wat aangehou word, bepaal hoe groot die kou moet wees. 'n Kou van 70 x 30 x 40 cm is groot genoeg vir 'n paartjie grasparkiete, maar wanneer meer voëls aangehou word, moet daar ʼn afsonderlike ruimte vir vlieg en slaap wees.
Die kou mag nie in 'n trek staan nie. Parkiete word hoofsaaklik gevoer met die spesiale parkietsaad wat in winkels te koop is, maar stukkies groente, vrugte en ongeroosterde grondboontjies kan daarby gevoeg word. Hulle moet ook gereeld vitamiene in die vorm van mieliegruis kry. Parkiete drink min water maar bad dikwels en daar moet dus altyd 'n kommetjie water in die kou wees.
Die beste teelresultate word behaal as elke broeipaar 'n eie vlieg- en slaapruimte het. Aangesien hulle van nature in gate broei, moet die kou van neskassies voorsien wees. AI word net een paar aangehou, is dit wenslik om 'n neskassie aan weerskante van die kou aan te bring. Die voggehalte in die omgewing van die nes (ongeveer 90 %) kan met ʼn vogsproeier op peil gehou word en die voëls hou in warm weer ook dikwels daarvan om self onder die sproeier 'n stortbad te neem.
Teenswoordig is daar 'n groot aantal middels op die mark om voëlsiektes te bestry. Die gevreesde papegaaisiekte, wat ook op mense oorgedra kan word, kom teenswoordig minder voor en kan goed met antibiotika behandel word. Wanneer simptome soos lusteloosheid, verstopte neusgate of ʼn bloederige uitskeiding verskyn, moet die voel na 'n veearts geneem word. Gesonde parkiete kan die siekte egter ook op mense oordra. Menslike simptome van papegaaisiekte is onder meer hoë koors en knaende hoofpyne.
Die grasparkiet
[wysig | wysig bron]Naas die kanarie is die grasparkiet (budgerigar of budjie; Melopsittacus undulatus) die gewildste siervoël ter wêreld. Hy kom net in Australië wildlewend voor, waar hy grasgroen is. Hy is aan die begin van die 19e eeu ontdek en in 1840 is hy vir die eerste keer lewend na Engeland gebring. Na die ontstaan van die geel en later blou kleurvariëteit het die teel van grasparkiete bale gewild geword en teenswoordig kom die spesie in meer as 50 kleurvariasies voor.
Dit is maklik om grasparkiete aan te hou en hulle broei ook maklik. Die wyfie lê 3 tot 6 eiers in die neskassie en dit broei na sowat 20 dae uit. Die kuikens is aanvanklik blind en kaal. Hulle verlaat die nes na sowat 20 dae en is na 6 tot 8 maande geslagsryp. Mannetjies en wyfies verskil van mekaar deurdat hulle onderskeidelik 'n blou en bruin neusdop (washuid) het. Die washuid van kuikens is pienk en die volwassenes se kleur kom eers wanneer hulle geslagsryp is, te voorskyn.
Ander parkiete
[wysig | wysig bron]Die Rosellas (genus Platycercus) is besonder kleurryke parkiete. Die meeste spesies leef in besonder groot groepe op die Australiese steppes en kan net in baie groot koue aangehou word. In die natuur vreet hulle buiten saad ook insekte en dit is dus wenslik dat hulle ook in aanhouding insekte gevoer word, veral as hulle kuikens het. Die Pennant-roselia (Platycercus elegans) is veral gewild. Die uitvoer van papegaai-agtiges uit Australië is egter sedert 1960 verbied.
Ander parkiete wat gewilde troeteldiere is, is onder meer die turkooisparkiet (Neophema pulchella), wat weens sy rustige geaardheid goed binnenshuis aangehou kan word, en die Bourke-parkiet (Neophema bourkii), asook 'n aantal Suid-Amerikaanse spesies soos die witoorparkiet (Pyrrhura leucotis), die goudvlerkparkiet (Brotogen's versicolor) en die nandaya-parkiet (Nandayus nenday). In Suid-Afrika word 2 spesies parkiete aangetref, naamlik die rooiwangparkiet (Agapornis roseicollis) en die ringnekparkiet (Psittacula krameri). Die rooiwangparkiet, wat ook dikwels as kouvoël aangehou word, kom hoofsaaklik in die draer noordwestelike dele van die land voor. Hy bou sy nes in rotssplete of gebruik ou neste van versamelvoëls. Die ringnekparkiet kom in Natal voor en maak sy nes in gate in bome.
Spesies
[wysig | wysig bron]Daar is in totaal 9 spesies:[2]
- Agapornis canus
- Agapornis pullarius
- Agapornis taranta
- Agapornis swindernianus
- Agapornis roseicollis - Rooiwangparkiet
- Agapornis fischeri
- Agapornis personatus - Swartmaskerparkiet, Geelkeelparkiet
- Agapornis lilianae - Njassaparkiet
- Agapornis nigrigenis - Swartwangparkiet
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
- Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
- Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name
Bronne
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 090840963X, volume 22, bl. 109
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Alderton, David (2003). The Ultimate Encyclopedia of Caged and Aviary Birds. London, England: Hermes House. pp. 216–219. ISBN 1-84309-164-X.
- ↑ Gill, F., Donsker, D. & Rasmussen, P. (2023). IOC World Bird Names (weergawe 2.6). (en)