Gaan na inhoud

Gewone spekvreter

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Spekvreter
Nominaatsubspesie by 'n kampeer-terrein in die Kamdeboo- Nas. Park
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:
Eukaryota
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Aves
Orde:
Passeriformes
Familie:
Muscicapidae
Genus:
Oenanthe
Spesie:
O. familiaris
Binomiale naam
Oenanthe familiaris
(Wilkes, 1817)
Sinonieme
  • Cercomela familiaris (Wilkes, 1817)
  • Motacilla familiaris Wilkes, 1917

Die spekvreter[1][2] of gewone spekvreter (Oenanthe familiaris) is 'n algemene en redelik mak standvoël wat wydverspreid van Suider- tot Oos- en Wes-Afrika voorkom.[3] Hulle is egter nêrens in groot getalle aanwesig nie,[4] en assosieer ook nie veel met ander spesies nie. Hulle is monogaam en territoriaal. Alhoewel nie stads- of tuinvoëls nie, word hul neste dikwels in ou mure, buitegeboue of tussen verlate implemente geplaas.[5] In Engels staan dit as die familiar chat bekend, en in Sotho as die le-terenyane.[4]

Taksonomie

[wysig | wysig bron]
Die nominaatsubspesie op Tafelberg, een van vier subspesies wat in Suid-Afrika erken word.

Die spekvreter is deur die Franse natuurkundige François Levaillant beskrywe en geïllustreer in Band 4 van sy Histoire naturelle des oiseaux d'Afrique wat in 1805 gepubliseer is. Daarin het hy die voël "Le Traquet Familier" genoem, maar geen binomiale naam verskaf nie.[6] Die binomiale naam Motacilla familiaris is in 1817 deur die Engelse uitgewer John Wilkes voorgestel,[7] en sy titelblad is 1819 gedateer.[lower-alpha 1] Die spesies is daaropvolgend in die genus Cercomela geplaas, wat in 1856 deur Charles Lucien Bonaparte voorgestel is.[10] Molekulêre filogenetiese studies van 2010 en 2012 het aangedui dat genus Cercomela polifileties is, met die spekvreter en vier ander spesies genestel in die bestaande genus Oenanthe.[11][12] Met die herorganisering van spesies om monofiletiese genera te kry, is die spekvreter en vier verwante na die genus Oenanthe verskuif.[13]

Daar is 7 erkende subspesies,[13] en die grootste diversiteit is in Suider-Afrika:[3]

  • O. f. falkensteini (Cabanis, 1875) — Senegal tot noordwestelike Ethiopië, suidelike Uganda en Tanzanië
  • O. f. omoensis (Neumann, 1904) — suidoostelike Suid-Soedan, suidwestelike Ethiopië, noordwestelike Kenia en noordoostelike Uganda
  • O. f. angolensis (Lynes, 1926) — westelike Angola en noordelike Namibië
  • O. f. galtoni (Strickland, 1853) — oostelike Namibië, westelike Botswana en noordelike Suid-Afrika
  • O. f. hellmayri (Reichenow, 1902) — suidoostelike Botswana tot suidelike Mosambiek en noordoostelike Suid-Afrika
  • O. f. actuosa (Clancey, 1966) — oostelike Suid-Afrika en Lesotho
  • O. f. familiaris (Wilkes, 1817) — suidelike Suid-Afrika

Beskrywing

[wysig | wysig bron]

Die voël is 15 cm groot en weeg 14 tot 26 gram. Die oë is bruin en die snawel en pote swart. Dit het 'n somber bruin veredos, maar die oordekvere is roeserig[4] en die kruis en buitenste stertvere is kastaiing gekleurd.[1] Dié wat in die Suid-Afrikaanse kusstrook voorkom is effe donkerder geveerd as die binnelandses,[1] en dié van die Namib weer bleker en slanker.[14] Die genders lyk eenders. Die veredos van jongvoëls is oorwegend donkerder, maar bolangs dof gevlek[4] en onderlangs geskulp.[15] Die spesie kan maklik met die vlaktespekvreter verwar word. Hulle word egter in verskillende habitatte gevind, en kan op alle ouderdomme aan die stertpatroon onderskei word.[14] Hulle het geen luide roepe nie, maar uiter soms 'n kort opgewekte deuntjie. Ook word 'n lae, sagte tjrie-tjrie-tjrie 'n paar keer herhaal, en die alarmroep word beskryf as 'n hoë whie-tjik-tjik.[4]

Verspreiding en habitat

[wysig | wysig bron]

Die spesie word byna regdeur Namibië en Suid-Afrika, en tot noord van die ewenaar in Oos- en Wes-Afrika aangetref. Dit kom voor in enige boomveld- en savannegebiede, van mesiese tot halfdorre klimate, en van seevlak tot oor 1 800 meter bo seespieël.[16] Dit toon wel 'n voorkeur vir ruwe of klipperige areas, soos platorande[16] en die hange van koppies en berge in bosveld- of oper boomveldgebiede. Dit word geredelik in miombo, aan die rande daarvan, of in afgestompte boomveld aangetref.[16] Spoelslote, erosielandskappe,[16] delwerye,[15] plaasopstalle en beeskrale word ook besoek,[4] maar elders is hulle redelik gelokaliseerd. Dit is byna afwesig van die kiaatveld, Mosambiekse laagland en aanliggende Saverivier-vallei, maar word in Kenia en Tanzanië tog naby die kus gevind.[15] Beperkte lokale bewegings word buite die broeityd waargeneem.[3][16]

Gedrag

[wysig | wysig bron]

Die spekvreter is 'n mak maar rustelose en bedrywige voëltjie. Dit maak jag op insekte wat in die lug of op die grond, insluitend in afgebrande veld gevang word.[15] Hulle vreet ook die vet van velle wat buite gedroog word, en sou in die tyd van ossewaens ook die vet aan wawiele vreet, aangesien diervet destyds as smeermiddel gebruik is.[15] By kampeer- en piekniekplekke word stukkies oorskietkos ook benut.[15] 'n Opvallende gedragskenmerk is die vinnige oop- en toevou van die vlerke wanneer dit op 'n wagpos gaan sit.

Broeigedrag

[wysig | wysig bron]

Die nes word in 'n holte onder 'n rots, of in 'n muur, of in 'n gat in die grond (soos dié van knaagdiere, witgatspreeus of byvreters[5]) geplaas. Neste is ook al in 'n ou ketel, blik, petroltregter[2] of ander verlate implemente gevind. Hierin word 'n legsel van drie (2-4) blou eiers (20x15 mm[15]) gelê, wat aan die breër kant 'n band van roesbruin spikkels toon.[1] Die neskoppie van sowat 6,5 cm in deursnee word uit 'n mengsel van versnipperde gras, hare, wol, toutjies en soortgelyke fraiings gebou, en aan die binnekant met dierehare uitgevoer.[5] Nesmaakplekke word herbenut, ook wanneer 'n tweede broeipoging in dieselde seisoen sou plaasvind. Hulle broei in die vroeë somer en die eiers word op dagintervalle gelê, waarna die broeityd twee weke duur. Die kuikens bly 'n verdere twee weke in die nes en word deur albei ouers gevoer.[5] In Suidelike Afrika broei dit van Julie tot April.[15] In Zimbabwe duur die broeityd hoofsaaklik van Augustus tot November,[16] wanneer boomveldlower die minste is.

Fotogalery

[wysig | wysig bron]

Voetnote

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ In 1960 het Ernst Mayr en Raymond Andrew Paynter, Jnr. foutiewelik 'n latere outoriteit (Stephens, 1826) in die 10de band van hul Check-list of Birds of the World aangedui.[8][9]

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Bron

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Gill, E. Leonard; Winterbottom, J.M. (hersien) (1975). A first guide to South African birds (7de uitg.). Kaapstad: Maskew Miller. p. 68. ISBN 0623005964.
  2. ↑ 2,0 2,1 Broekhuysen, G.J. (1970 hersien); Perry, John (1966). The Birds around Us – The commoner birds of Southern Africa. Kaapstad: Howard Timmins. p. 121.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Chittenden, H.; Allan, David; Weiersbye, Ingrid; et al. (2012). Roberts geographic variation of southern African birds. Kaapstad: JVBBF. pp. 210–211. ISBN 978-1-920602-00-0.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Prozesky, O.P.M.; Findlay, Dick (1974). Veldgids – Voëls van Suider-Afrika (1ste uitg.). Johannesburg: Perskor Uitgewery. p. 259-260. ISBN 0-628-00266-1.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Tarboton, Warwick (2001). A Guide to the Nests and Eggs of Southern African Birds. Kaapstad: Struik. p. 173. ISBN 1-86872-616-9.
  6. ↑ Levaillant, François (1805). Histoire naturelle des oiseaux d'Afrique (in Frans). Vol. 4. Paris: Delachauchée. p. 97, Plaat 183.
  7. ↑ Wilkes, John (1817). Encyclopaedia Londinensis. Vol. 16. Londen: Self uitgegee. pp. 86–87.
  8. ↑ Mayr, Ernst; Paynter, Raymond A. Jr, reds. (1960). Check-list of Birds of the World. Vol. 10. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. p. 98.
  9. ↑ Rookmaaker, L.C. (1989). The Zoological Exploration of Southern Africa 1650-1790. Rotterdam: A.A. Balkema. p. 324 No. 200. ISBN 978-90-6191-867-7.
  10. ↑ Mayr, Ernst; Paynter, Raymond A. Jr, reds. (1960). Check-list of Birds of the World. Vol. 10. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. p. 96.
  11. ↑ Outlaw, R.K.; Voelker, G.; Bowie, R.C.K. (2010). "Shall we chat? Evolutionary relationships in the genus Cercomela (Muscicapidae) and its relation to Oenanthe reveals extensive polyphyly among chats distributed in Africa, India and the Palearctic". Molecular Phylogenetics and Evolution. 55 (1): 284–292. Bibcode:2010MolPE..55..284O. doi:10.1016/j.ympev.2009.09.023. PMID 19772925.
  12. ↑ Aliabadian, M.; Kaboli, M.; Förschler, M.I.; Nijman, V.; Chamani, A.; Tillier, A.; Prodon, R.; Pasquet, E.; Ericson, P.G.P.; Zuccon, D. (2012). "Convergent evolution of morphological and ecological traits in the open-habitat chat complex (Aves, Muscicapidae: Saxicolinae)". Molecular Phylogenetics and Evolution. 65 (1): 35–45. Bibcode:2012MolPE..65...35A. doi:10.1016/j.ympev.2012.05.011. PMID 22634240.
  13. ↑ 13,0 13,1 Gill, Frank; Donsker, David, reds. (2016). "Chats, Old World flycatchers". World Bird List Version 6.2. International Ornithologists' Union. Besoek op 20 Mei 2016.
  14. ↑ 14,0 14,1 Newman, Kenneth; Sinclair, J.C. (1983). Newman's Birds of Southern Africa. Johannesburg: Macmillan SA. p. 320-321. ISBN 0-86954-136-6.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 15,7 Masterson, A.N.B.; et al. (1990). The complete book of southern African birds. Kaapstad: Struik Winchester. p. 489. ISBN 0-9474-30-11-3.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Irwin, Michael P. Stuart (1981). The Birds of Zimbabwe. Salisbury, Zimbabwe: Quest Publishing. p. 267. ISBN 086-9251-562.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Gewone_spekvreter&oldid=2717398"