Gaan na inhoud

Hartbloedvatsiekte

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Hartbloedvatsiektes
Klassifikasie en eksterne bronne
’n Mikrograaf van ’n hart met fibrose (geel) en amiloïdose (bruin).
’n Mikrograaf van ’n hart met fibrose (geel) en amiloïdose (bruin).
ICD-10 I00–I99
Mediese waarskuwing

Hartbloedvatsiektes is ’n groep siektes wat die hart en bloedvate aantas.[1] Dit sluit in kroonslagaarsiektes soos angina en hartaanvalle.[1] Ander hartbloedvatsiektes is beroertes, hartversaking, rumatiese hartsiekte, kardiomiopatie, hartritmestoornis, hartklepaandoening, hartontsteking, aorta-aneurismes en trombose.[1][2]

Die onderliggende oorsake kan verskil na gelang van die siekte.[1] Kroonslagaarsiektes en beroertes behels aterosklerose.[1] Dit kan onder meer veroorsaak word deur hoë bloeddruk, rook, diabetes, ’n gebrek aan oefening, vetsug, hoë cholesterol, slegte eetgewoontes en te veel alkohol.[1] Hoë bloeddruk lei tot 13% van sterftes aan hartbloedvatsiektes, tabak tot 9%, diabetes tot 6%, gebrek aan oefening tot 6% en vetsug tot 5%.[1]

Voorkoming

[wysig | wysig bron]
Sterftes aan hartbloedvatsiektes per miljoen mense in 2012
██ 318–925██ 926–1 148██ 1 149–1 294██ 1 295–1 449██ 1 450–1 802██ 1 803–2 098██ 2 099–2 624██ 2 625–3 203██ 3 204–5 271██ 5 272–10 233

Daar word voorspel 90% van hartbloedvatsiektes kan voorkom word.[3] Die voorkoming van aterosklerose behels die voorkoming van die risikofaktore: gesonde eetgewoontes, oefening en die beperkte inname van tabak en alkohol.[1] Ook voordelig is die behandeling van risikofaktore soos hoë bloeddruk en diabetes.[1] Die uitwerking van aspirien op mense wat andersins gesond is, is onduidelik.[4][5]

Hartbloedvatsiektes is die grootste oorsaak van sterftes wêreldwyd.[1] Dit geld vir alle dele van die wêreld behalwe Afrika.[1] In 2015 het dit gelei tot 17,9 miljoen sterfgevalle (32,1%), op van 12,3 miljoen (25,8%) in 1990.[6][2] Sterfgevalle op ’n sekere ouderdom weens dié siektes neem toe in ’n groot deel van die ontwikkelende wêreld; sterfgevalle in die ontwikkelde wêreld het sedert die 1970's afgeneem.[7][8] Kroonslagaarsiektes en beroertes is verantwoordelik vir 80% van sterfgevalle weens hartbloedvatsiektes onder mans en 75% onder vroue.[1] Die meeste siektes raak ouer volwassenes.[9] Die gemiddelde ouderdom van sterfgevalle weens dié siektes in die ontwikkelde wêreld is sowat 80 en in die ontwikkelende wêreld sowat 68.[7]

Patofisiologie

[wysig | wysig bron]

Studies het getoon aterosklerose, die grootste voorloper van hartbloedvatsiektes, begin kleintyd. Volgens een ondersoek begin intimale beskadiging in alle aortas en in meer as die helfte van regterkroonslagare in die ouderdom van sewe tot nege jaar.[10] Dit is baie belangrik in die lig daarvan dat een uit elke drie mense sterf weens komplikasies wat aan aterosklerose toegeskryf kan word. Om dié neiging te stuit, is opvoeding en bewusmaking dat hartbloedvatsiektes die grootste bedreiging vir die mens inhou, nodig. Maatreëls om dié siektes te keer moet dus geneem word.

Vetsug en diabetes word dikwels met die siektes verbind,[11] asook ’n geskiedenis van chroniese niersiekte en ’n oormaat cholesterol.[12] Lyers aan diabetes se kans om aan hartbloedvatsiektes te sterf is twee tot vier keer dié van ander mense.[13][14][15]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Shanthi Mendis; Pekka Puska; Bo Norrving; World Health Organization (2011). Global Atlas on Cardiovascular Disease Prevention and Control (PDF). Die Wêreldgesondheidsorganisasie in samewerking met die Wêreldhartfederasie en die Wêreldberoerte-organisasie. pp. 3–18. ISBN 978-92-4-156437-3. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 17 Augustus 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (17 Desember 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442. {{cite journal}}: |first1= has generic name (hulp)
  3. ↑ McGill HC, McMahan CA, Gidding SS (Maart 2008). "Preventing heart disease in the 21st century: implications of the Pathobiological Determinants of Atherosclerosis in Youth (PDAY) study". Circulation. 117 (9): 1216–27. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.107.717033. PMID 18316498.
  4. ↑ Sutcliffe, P; Connock, M; Gurung, T; Freeman, K; Johnson, S; Ngianga-Bakwin, K; Grove, A; Gurung, B; Morrow, S; Stranges, S; Clarke, A (2013). "Aspirin in primary prevention of cardiovascular disease and cancer: a systematic review of the balance of evidence from reviews of randomized trials". PLOS ONE. 8 (12): e81970. doi:10.1371/journal.pone.0081970. PMC 3855368. PMID 24339983.
  5. ↑ Sutcliffe, P; Connock, M; Gurung, T; Freeman, K; Johnson, S; Kandala, NB; Grove, A; Gurung, B; Morrow, S; Clarke, A (September 2013). "Aspirin for prophylactic use in the primary prevention of cardiovascular disease and cancer: a systematic review and overview of reviews". Health Technology Assessment. 17 (43): 1–253. doi:10.3310/hta17430. PMC 4781046. PMID 24074752.
  6. ↑ GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 Oktober 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMID 27733281. {{cite journal}}: |first1= has generic name (hulp)
  7. ↑ 7,0 7,1 Fuster, Board on Global Health; Valentin; Academies, Bridget B. Kelly (2010). Promoting cardiovascular health in the developing world : a critical challenge to achieve global health. Washington, D.C.: National Academies Press. pp. Chapter 2. ISBN 978-0-309-14774-3. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 September 2017. {{cite book}}: Onbekende parameter |editors= geïgnoreer (hulp)
  8. ↑ Moran, AE; Forouzanfar, MH; Roth, GA; Mensah, GA; Ezzati, M; Murray, CJ; Naghavi, M (8 April 2014). "Temporal trends in ischemic heart disease mortality in 21 world regions, 1980 to 2010: the Global Burden of Disease 2010 study". Circulation. 129 (14): 1483–92. doi:10.1161/circulationaha.113.004042. PMC 4181359. PMID 24573352.
  9. ↑ Go, AS; Mozaffarian, D; Roger, VL; Benjamin, EJ; Berry, JD; Borden, WB; Bravata, DM; Dai, S; Ford, ES; Fox, CS; Franco, S; Fullerton, HJ; Gillespie, C; Hailpern, SM; Heit, JA; Howard, VJ; Huffman, MD; Kissela, BM; Kittner, SJ; Lackland, DT; Lichtman, JH; Lisabeth, LD; Magid, D; Marcus, GM; Marelli, A; Matchar, DB; McGuire, DK; Mohler, ER; Moy, CS; Mussolino, ME; Nichol, G; Paynter, NP; Schreiner, PJ; Sorlie, PD; Stein, J; Turan, TN; Virani, SS; Wong, ND; Woo, D; Turner, MB; American Heart Association Statistics Committee and Stroke Statistics, Subcommittee (1 Januarie 2013). "Heart disease and stroke statistics--2013 update: a report from the American Heart Association". Circulation. 127 (1): e6–e245. doi:10.1161/cir.0b013e31828124ad. PMID 23239837.
  10. ↑ Vanhecke TE, Miller WM, Franklin BA, Weber JE, McCullough PA (Oktober 2006). "Awareness, knowledge, and perception of heart disease among adolescents". Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 13 (5): 718–23. doi:10.1097/01.hjr.0000214611.91490.5e. PMID 17001210.
  11. ↑ Highlander P, Shaw GP (2010). "Current pharmacotherapeutic concepts for the treatment of cardiovascular disease in diabetics". Ther Adv Cardiovasc Dis. 4 (1): 43–54. doi:10.1177/1753944709354305.
  12. ↑ NPS Medicinewise (1 Maart 2011). "NPS Prescribing Practice Review 53: Managing lipids" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 November 2012. Besoek op 1 Augustus 2011.
  13. ↑ Kvan E.; Pettersen K.I.; Sandvik L.; Reikvam A. (2007). "High mortality in diabetic patient with acute myocardial infarction: cardiovascular co-morbidities contribute most to the high risk". Int J Cardiol. 121 (2): 184–188. doi:10.1016/j.ijcard.2006.11.003.
  14. ↑ Norhammar A.; Malmberg K.; Diderhol E.; Lagerqvist B.; Lindahl B., Ryde; et al. (2004). "Diabetes mellitus: the major risk factor in unstable coronary artery disease even after consideration of the extent of coronary artery disease and benefits of revascularization. J". Am Coll Cardiol. 43 (4): 585–591. doi:10.1016/j.jacc.2003.08.050.
  15. ↑ DECODE, European Diabetes Epidemiology Group (1999). "Glucose tolerance and mortality: comparison of WHO and American Diabetes Association diagnostic criteria". Lancet. 354 (9179): 617–621. doi:10.1016/S0140-6736(98)12131-1. PMID 10466661.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Hartbloedvatsiekte&oldid=2370512"