Kramp

'n Deelnemer ontvang hulp nadat hy aan 'n wedloop deelgeneem het en 'n kramp ontwikkel het.

Dit is dikwels onmoontlik om die oorsaak van die kramp, 'n meestal skadelose verskynsel, te bepaal. Tetanie (rukkramp) en tetanus (klem-in-die-kaak) gaan gepaard met hewige krampe wat veroorsaak word deur onderskeidelik ʼn gebrekkige kalsuimgehalte in die bloed en besmetting deur 'n bakterie wat 'n gifstof produseer.

'n Kramp is 'n hewige sametrekking van 'n spier of groep spiere en wissel in tydsduur. Anders as 'n normale spiersametrekking, is 'n kramp onwillekeurig. 'n Kramp kan in die dwarsgestreepte (willekeurige) spiere van die geraamte en in die gladde (onwillekeurige) spiere van die inwendige organe voorkom. Krampe van die kuitspiere kan dikwels voorkom, veral net voor slapenstyd. Die oorsaak daarvan is nie duidelik nie - moontlik 'n verminderde bloedtoevoer vanweë ʼn verandering in of beknelling van die liggaamsposisie.

Vermoeienis of die ophoping van afbreekprodukte (metaboliete) speel moontlik ook ʼn rof. Swanger vroue, asook die in hul oorgangsjare, kry gereeld die skadelose kuitkramp. 'n Kramp kan ook ontstaan wanneer 'n persoon in koue water swem en kan verdrinking tot gevolg hê as dit hewig is. In hierdie geval is daar ook geen spesifieke oorsaak nie, maar 'n vermindering in die bloedtoevoer na die spiere is ʼn moontlike faktor; veral in die geval van 'n persoon wat na 'n groot maaltyd gaan swem - die bloed hoop naamlik in die dermvate op.

Die verkeerde gebruik van bepaalde spiere kan ook krampe tot gevolg hê. Mense wat baie skryf of 'n snaarinstrument bespeel, kry byvoorbeeld soms onderskeidelik "skrywerskramp" en "violistekramp". Eersgenoemde het in sommige gevalle 'n sielkundige oorsprong; die skrywers het byvoorbeeld 'n weersin in hut beroep. Die senuweetrekking in veral die gesigspiere is 'n ander vorm van spierkramp wat meestal 'n psigologiese oorsaak het.

Dieselfde geld vir die tipe kramp in die vroulike bekkenspiere waardeur seksuele omgang onmoontlik gemaak word (vaginismus). Bewuste of onbewuste seksuele angsgevoelens speel in die geval ʼn rol. 'n Kramp is selde 'n aanduiding van 'n spier- of senuweesiekte. Slegs epileptiese krampe spruit hoofsaaklik uit die sentrale senuweestelsel (die brein). Omdat die begrip kramp meestal baie vaag gebruik word, is dit nodig om twee ander verskynsels wat soms as krampe beskryf word, te identifiseer.

Gebrekkige bloedtoevoer na die bene kan tydens die loopbeweging die sogenaamde bloedvatvernouingskreupelheid (claudicatio intermittens) veroorsaak. Dit ontstaan weens vaatvernouing deur aarverkalking. ʼn Oorsaak is ook nog nie vir die simptoom genaamd "rustelose bene" bepaal nie. In die geval pyn die bene snags en kan dit nie stilgehou word nie. Hipersensitiwiteit van die senuweestelsel of die spiere word spasmofilie genoem, wat letterlik ʼn neiging tot krampe beteken.

By kinders kom dit voor as koorsstuipe. Krampe van die gladde (onwillekeurige) spiere van die hol, inwendige organe word koliek genoem, byvoorbeeld galblaas-, derm- en nierkoliek. Hierdie uiters pynlike krampe wat met fisieke rusteloosheid gepaard gaan, ontstaan van wee ontsteking, vergiftiging of irritasie wat deur steentjies veroorsaak word. Selfs die oormatige inname van kos en drank kan soveel irritasie veroorsaak dat koliek ontstaan. Daar is verskeie geneesmiddels vir die bestryding van krampe asook kalmeermiddels wat die spiere laat ontspan.

Tetanie

Krampe is 'n primêre simptoom van tetanie en word deur 'n gebrekkige kalkgehalte in die bloed veroorsaak. Die spiere en senuwees is oorprikkelbaar, en dit bring mee dat skielike krampe, veral in die hande, ontstaan. 'n Ligte graad van tetanie kan net die vingers en mond aantas - trekkings, gepaard met benoudheid en sweet, kom ook voor. In die stadium kan die krampneiging met behulp van Chvostek se teken getoets word: die gesigsenuwee (die tweede kraniale senuwee) word geprikkel en die spiere van die bepaalde gesigshelfte trek saam wanneer daar op die hoek van die kaak geklop word.

Kalk (kalsium) is een van die minerale wat noodsaaklik is vir die normale werking van die menslike liggaam. Dit word in voedsel, byvoorbeeld melk, suiwelprodukte, groente en soms ook drinkwater opgeneem. Kalsium kan alleenlik uit die derms in die bloed opgeneem word wanneer voldoende vitamien D aanwesig is. Klein hoeveelhede kalsium word daagliks deur urine, sweet, dermsappe en gal uitgeskei. Die bloed se kalsiumgehalte wissel gewoonlik in 'n geringe mate – die kalsiumvlak word gehandhaaf deur parathormoon.

Daar is gewoonlik vier byskildkliertjies (paratiroïedkliertjies) agter die skildklier (tiroïedklier) in die nek. Wanneer die kalsiumvlak in die bloed te skerp daal, skei die kliertjies parathormoon af. Die opname van kalsium uit die derms word sodoende bevorder en kalsium word ook uit die bene vrygelaat. Parathormoon sorg terselfdertyd vir bestendigheid tussen die hoeveelheid kalsium en fosfaat in die bloed. Wanneer die byskildkliere nie behoorlik funksioneer nie (hipoparatiroïedisme), styg die fosfaatgehalte en daal die kalsiumgehalte in die bloed.

Die algemeenste oorsaak van die toestand is wanneer die byskildkliere per ongeluk tydens 'n operasie van die skildklier (die byskildklier is aan die skildklier vergroei) verwyder word. Tetanie kom dan voor. Die toestand kan behandel word met die inname van vitamien D en kalsium; in ernstige gevalle word die stowwe met inspuitings toegedien. 'n Natriumtekort kan ook krampe veroorsaak. Dit kom byvoorbeeld tydens oormatige sweet voor – sweet is naamlik ryk aan natrium. Na gelang van die oorsaak van die perspirasie, word dit "mynwerkerskramp", "stokerskramp" en "hittekramp" genoem. Die soort kramp kan verhoed en behandel word deur die inname van tafelsout, wat die natriumvlak normaliseer.

Tetanus

Tetanie en tetanus moet nie verwar word nie. Tetanus is ʼn aansteeklike siekte wat veroorsaak word deur wondbesmetting met ʼn anaërobiese basil, Clostridium tetani, wat veral in straatvullis voorkom. Die bakterie vorm 'n giftige stof (eksotoksien) wat deur die bloedstroom of die senuweeweefsels in die liggaam versprei word. Die siekte gaan gepaard met krampe wat deur die geringste prikkel, selfs 'n ligflits of geluid, ontstaan. Dit begin gewoonlik in die kaakspiere (klem-in-die-kaak) en versprei dan na die ander spiere.

Die krampe is uiters pynlik en soms so hewig dat bene in die liggaam gebreek kan word. Wanneer krampe na die asemhalingspiere versprei, kan 'n persoon sterf. Daar bestaan krampwerende middels vir die toestand asook 'n teengif vir die tetanusbasil. 'n Mens kan teen tetanus geïmmuniseer word, en kinders word vandag op 'n roetinegrondslag daarteen ingeënt. Aangesien die immuniteit na 'n aantal jare geneutraliseer word, kry persone wat besmette wonde opdoen, inspuitings om die immuniteit te herstel.

Verwysings

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409567 band