Robert Broom

Robert Broom
Gebore	30 November 1866 Paisley, Skotland
Oorlede	6 April 1951 (op 84)
Nasionaliteit	Verenigde Koninkryk  Suid-Afrika
Vakgebied	Geneeskunde, paleontologie
Alma mater	Universiteit van Glasgow
Toekennings	Koninklike Medalje (1928) Daniel Giraud Elliot-medalje (1946) Wollaston-medalje (1949)

Dr. Robert Broom (30 November 1866, Paisley – 6 April 1951) was 'n Suid-Afrikaanse wetenskaplike, dokter en paleontoloog. Sy werk op vroeë soogdieragtige reptiele en hul plek in die evolusionêre ontwikkeling het aan hom internasionale erkenning besorg. Hy het selfs meer bekend geword vir sy ontdekkings van die eerste stewige australopithesene aapmens-skedel in 1938 in die grot by Kromdraai, 1,6 km vanaf Sterkfontein, en in 1947 vir die 2,5 miljoen jaar-oue Mev. Ples.

Toe Raymond Dart in 1925 besef het dat die Taung-skedel kenmerke vertoon wat tussen dié van mense en ape was, en dus gewys het dat dit 'n vroeë hominide was, het argeologiese instellings sy bewerings geminag. Broom, wat die eerste besoeker was wat die skedel gesien het, het egter 'n stoere ondersteuner van Dart geword en gehelp om sy teorie van Afrika as die bakermat van die mensdom te bewys deur sy ontdekking van 'n aantal australopithesene oorblyfsels.

Hy is in 1920 'n genoot van die Royal Society van Londen gemaak, het 'n Royal Medalje (1928) ontvang, asook verskeie eredoktorate van oorsese en Suid-Afrikaanse universiteite. Hy was die ontvanger van medaljes van die Nasionale Akademie van Wetenskappe van Washington en die Geologiese Vereniging van Londen. Die Unieregering het 'n bronsborsbeeld in die ingang van die Transvaal Museum opgerig wat op 31 Oktober 1949 deur genl. Jan Smuts in sy teenwoordigheid onthul is.

Presies 100 jaar na sy geboorte is die Robert Broom Museum by Sterkfontein geopen. By die ingang van die Sterkfontein-grotte staan 'n borsbeeld van Broom met 'n replika van die sogenaamde mev. Ples, die amper perfek behoude volwasse Australopithecus africanus-skedel, wat hy in 1947 by Sterkfontein gekry het.

Lewensgeskiedenis

Borsbeeld van Robert Broom en Mev. Ples

Plaket by die Sterkfontein-grotte

Robert Broom is in 1866 in Paisley, Skotland gebore as die seun van John Broom en sy vrou, Agnes Hunter Shearer. Hy het sy mediese studies by Glasgow Universiteit voltooi en as intern by Glasgow Kraaminrigting gewerk.

Hy het groot geword te midde die opgewondenheid van die Darwinistiese polemiek en het sy mediese praktyk bloot gebruik as 'n inkomste terwyl hy op soek was na feite wat met evolusie verband hou. In 1892 het hy na Australië vertrek om primitiewe lewende soogdiere te bestudeer, maar na sy huwelik met Mary Baird Baillie het hy in 1896 na Brittanje teruggekeer. Die volgende jaar het hy na Suid-Afrika vertrek aangesien die versamelings deur Andrew Geddes Bain en later deur prof H.G. Seeley getoon het dat die soogdieragtige reptiele van die Karoo meer lig op evolusie sou werp.

As 'n entoesiastiese fossieljagter, het hy hom in 1900 in Pearston gevestig, maar die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) was ongunstig vir 'n mediese praktyk en fossieljag en daarom het hy professor van dierkunde en geologie by die Victoria Kollege (nou die Universiteit van Stellenbosch) geword. Gedurende sy ses jaar vanaf 1903, het hy ongeveer 'n derde van die 300 referate en monografieë geskryf wat hy deur die eerste helfte van die eeu gepubliseer het. Dit het gehandel oor elke soogdieragtige reptiel wat hy en ander in Suid-Afrika ingesamel het.

Sy Croonian-lesings aan die Royal Vereniging van Londen oor die oorsprong van soogdiere in 1913 het getoon dat hierdie groot groep fossielreptiele wat baie amper verwant is, feitlik die hele denkbare anatomiese gaping tussen die vroegste oerreptiele en die vroegste soogdiere volgestaan het. Hy het volgehou met fossielreptielstudies toe hy distriksgeneesheer by Douglas was (1916–17) en later by Bothaville (OVS) en Leeudoringstad (Tvl) gepraktiseer het tot die regering in 1934 'n spesiale pos vir hom by die Transvaal Museum in Pretoria geskep het.

In 1936, op die ouderdom van 70, naby Krugersdorp en daarna by Kromdraai en Swartkrans ook aan die Witwatersrand, het hy fossieloorblyfsels van honderde australopitesene wesens gevind wat nou, saam met Australopithecus, algemeen erken word as die mees primitiewe mens bekend. Hierdie ontdekkings, asook die werk wat deur die Leakeys in Oos-Afrika gedoen is, het gehelp om Europese en Noord-Amerikaanse wetenskaplikes te oortuig dat die oorsprong van die mens inderdaad in Afrika gevind kon word. Met Schepers en later Robinson se hulp het Broom uitstekende boeke oor die fossielaapmense van Suid-Afrika gepubliseer.

Robert Broom is op 6 April 1951 in Pretoria oorlede. Jan Smuts se opmerking in 1948 het die waarde van Broom se bydrae tot paleontologie in Suid-Afrika opgesom: "Elke Suid-Afrikaanse wetenskaplike voel meer trots deur Robert Broom. Elke Suid-Afrikaner voel belangriker deur sy toedoen."

Bronne

• Rosenthal, Eric. (1966). Southern African Dictionary of National Biography. London: Frederick Warne & Co. bls. 45.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Robert Broom.