Sewe Slapers van Efese
Die Sewe Slapers (Arabies: اصحاب الکھف aṣḥāb al kahf, die metgeselle van die spelonk) van Efese is ’n verhaal oor ’n groep jeugdiges wat omstreeks 250 n.C. in ’n spelonk buite Efese weggekruip het om vervolging vry te spring. Die koning het al sy onderdane gedwing om afgode te aanbid en sou enigiemand doodmaak wat weier. Die mans het ontsnap omdat hul geloof (wat van streek tot streek verskil) hulle daarvan weerhou het om afgode te aanbid. Dit is een van baie weergawes van die verhaal van ’n man wat aan die slaap raak en baie jare wakker word en uitvind die hele wêreld het intussen verander.
’n Ander weergawe is dat die Romeinse keiser Decius gelas het dat hulle in ’n toe grot gevange gehou word om daar te sterf as straf omdat hulle Christene was. Hulle het in die grot aan die slaap geraak en glo ná 180 jaar wakker geword tydens die bewind van Theodosius II, waar hulle deur die mense van die toe Christelike stad gesien is voordat hulle gesterf het.
Die vroegste weergawe van die verhaal kom van die Siriese biskop Jakob van Sarug (omstreeks 450–521), en kom weer van ’n vroeëre Griekse bron wat nou verlore is.[1] ’n Oorsig van die verhaal kom voor in Gregorius van Tours (538-594), asook in Paulus Diaconus (720-799) se Geskiedenis van die Lombarde. Die bekendste Westerse weergawe verskyn in Jacobus de Voragine se Goue Legende.
Die Martyrologium Romanum, die lys heiliges en martelare van die Rooms-Katolieke Kerk, noem die Sewe Slapers van Efese onder die datum 27 Julie.[2] Volgens die Bisantynse kalender is hul feesdae op 4 Augustus en 22 Oktober.
Die verhaal geniet egter groter aansien in die Moslem-wêreld; dit word vertel in die Koran (soera 18:9–26). Die presiese getal van die slapers word nie in die Koran genoem nie, maar dit gee die tyd wat hulle geslaap het aan as 300 sonjare (gelyk aan 309 maanjare). Anders as in die Christelike weergawe, word ’n hond in die Koran genoem wat hulle vergesel het. Dié het ook geslaap, maar vir mense wat by die spelonk verbygeloop het, het dit gelyk of die hond waghou, en dit het hulle bang gemaak om te kyk wat in die spelonk is.
Christelike vertolking
[wysig | wysig bron]
Die verhaal beweer sewe jong mans is tydens die vervolging van Christene omstreeks 250 n.C. onder die Romeinse keiser Decius daarvan beskuldig dat hulle Christene is. Hulle is ’n sekere tyd gegee om hul geloof te verander, maar het eerder hul aardse goed vir die armes gegee en na ’n grot in die berge gegaan om te bid; daar het hulle aan die slaap geraak. Die keiser, wat gesien het hul houding jeens afgode het nie verbeter nie, het opdrag gegee dat die opening van die spelonk toegemessel word.[3]
Decius is in 251 dood, en in die daaropvolgende jare het die Christendom die staatsgodsdiens van die Romeinse Ryk geword. Heelwat later – gewoonlik aangedui as die bewind van Theodosius II (408–450) – het die eienaar van die grond besluit om die toegemesselde opening van die spelonk oop te breek en die grot as ’n kraal vir sy beeste te gebruik. Hy het die Sewe Slapers binne-in aangetref. Hulle het wakker geword en gedink hulle het net ’n dag lank geslaap. Een van hulle is na Efese gestuur om kos te koop met die waarskuwing dat hy versigtig moet wees dat die heidene hom nie herken en vang nie. Toe hy in die stad kom, was hy verbaas toe hy geboue met kruise daar aantref; die mense van die stad was weer verbaas oor die man se ou muntstukke uit die bewind van Decius. Die biskop is laat roep om die slapers te ondervra; hulle het vir hom hul verhaal vertel en is dood terwyl hulle God geprys het.[3]
Terwyl die vroegste weergawes van die verhaal vanaf Efese versprei het, is ’n vroeë Christelike grafkelder mettertyd daarmee verbind en dit het talle pelgrims gelok. Die spelonk van die Sewe Slapers en die ruïnes van die kerk wat later daaroor gebou is, is tydens opgrawings in 1927-'28 buite Efese (naby die hedendaagse Selçuk in Turkye) ontdek. Verskeie honderde grafte uit die 5de en 6de eeu is ook daar gevind. Daar was inskripsies oor die Sewe Slapers aan die mure van die kerk en in die grafte. Toeriste besoek steeds die grot.
Islamitiese weergawe
[wysig | wysig bron]In die Koran
[wysig | wysig bron]
Afrikaanse vertaling Geargiveer 11 Oktober 2015 op Wayback Machine:
Soera 18 vers:
7. Voorwaar, Ons het alles wat op die aarde is, vir haar as ’n ornament gemaak, om te beproef wie van hulle se werke die beste is.
8. En wat daarop is, sal Ons stof maak, sonder gras.
9. Of dink u dat die metgeselle van die Spelonk en van die Inskripsie ook van Ons wonderlike tekens was?
10. Toe die jongelinge in die Spelonk herberg gesoek het, het hulle gesê: Ons Heer! Skenk ons u genade, en wys ons ’n regte weg aan in ons saak.
11. Daarom het Ons hulle vir ’n aantal jare in die Spelonk doofgemaak.
12. Daarna het Ons hulle weer opgewek, sodat Ons kon sien wie van die twee partye die beste rekenskap kan gee van die tyd wat hulle daarin vertoef het.
13. Ons vertel u hulle geskiedenis met waarheid. Voorwaar, hulle was jongelinge wat in hul Heer geglo het, en Ons het hulle in leiding laat toeneem.
14. En Ons het hulle harte versterk toe hulle opgestaan en gesê het: Ons Heer is die Heer van die hemele en die aarde; ons roep geen ander god buiten Hom aan nie, want as ons dít doen, sal ons gruwelike woorde moet uitspreek.
15. Hierdie volk van ons het gode buiten Hom aangeneem. Waarom bring hulle geen duidelike bewyse omtrent hulle nie? Wie is meer onregverdig as hy wat ’n leuen teen Allah versin?
16. En daar is aan hulle gesê: Wanneer julle van hulle en dít wat hulle buiten Allah aanbid, afskeid neem, neem dan julle toevlug tot die Spelonk; julle Heer sal Sy barmhartigheid aan julle bewys en vir julle die saak gunstig laat besleg.
17. En u sal die son, wanneer dit opkom, effens aan die regterkant van hulle spelonk kan sien, en wanneer dit ondergaan, aan hul linkerkant. Daartussen, in die wye holte, was hulle tuiste. Dit is ’n teken van Allah; Hy wat deur Allah gelei word, is op die regte weg; maar vir hom wat Hy in dwaling laat, sal u geen vriend vind om hom reg te lei nie.
18. En u sou dink dat hulle wakker is, terwyl hulle in werklikheid geslaap het, en Ons hulle van links na regs gedraai het; terwyl hulle hond met uitgestrekte pote by die drumpel gelê het. En as u na hulle gekyk het, sou u vlugtend van hulle weggedraai het, en hulle sou u met vrees vervul het.
19. En Ons het hulle laat ontwaak sodat hulle mekaar kon ondervra. ’n Spreker uit hulle midde het gesê: Hoe lank het u vertoef? Hulle het geantwoord: Ons het ’n dag of ’n gedeelte van ’n dag vertoef. Ander weer het gesê: Julle Heer weet goed hoe lank julle vertoef het. Stuur nou een van julle met hierdie silwermuntstuk na die stad en laat hy sien watter voedsel goed en wettig is, en vir julle lewensmiddele daarmee saambring, en laat hy homself vriendelik gedra, en julle saak aan niemand bekend maak nie.
20. Want as hulle die oorhand oor julle kry, sal hulle jul met klippe doodgooi, of julle na hulle godsdiens dwing, en dan sal julle nooit slaag nie.
21. En so het Ons die mense inligting omtrent hulle laat kry, sodat hulle kan weet dat die belofte van Allah waar is en dat daar geen twyfel omtrent die Uur bestaan nie. Toe hulle onder mekaar oor hulle eie saak geargumenteer en gesê het: Rig ’n gebou oor hulle op. Hul Heer weet wat die beste is. Diegene wat die oorhand behaal het, het gesê: Ons sal sekerlik ’n plek van aanbidding oor hulle bou.
22. Sommige sê: Daar was drie en die vierde was hulle hond; en andere sê: Vyf, die sesde was hulle hond; terwyl hulle slegs gis. En nog ander sê: Sewe, en die agste was hulle hond. Sê: My Heer ken hulle getal. Niemand ken hulle nie, behalwe enkeles. Argumenteer daarom nie oor hulle saak nie, behalwe met duidelike bewyse, en vra ook nie een van hulle om inligting nie.
23. En sê nie aangaande iets: Ek sal dit môre doen nie;
24. sonder om daarby te sê: As dit Allah behaag. En wanneer u dit vergeet, dink dan aan u Heer en sê: Dit mag wees dat my Heer my nader as tans na die regte weg sal lei.
25. En hulle het driehonderd jaar in hulle Spelonk gebly, en nog nege.
26. Sê: Allah weet goed hoe lank hulle gebly het. Aan Hom behoort die geheime van die hemele en die aarde. Hoe duidelik kan Hy sien en hoor! Daar is geen voog vir hulle buiten Hom nie, en Hy laat niemand toe om aan Sy besluite deel te neem nie.
Vertolking
[wysig | wysig bron]Die bogenoemde verse uit die Koran is die enigste bekende Islamitiese bron vir die verhaal. Volgens Moslemse geleerdes het God dié verse geopenbaar omdat die mense van Mekka Mohammed met vrae gekonfronteer het wat die Jode van Medina vir hulle gevra het om hul egtheid te toets. Hulle het hom uitgevra oor jong mans wat in die verlede verdwyn het, oor ’n man, Zulqurnain, wat van oos na wes oor die aarde gereis het, en oor die siel.
Die verhaal stem ooreen met die Christelike weergawe en vertel van ’n groep jong gelowiges wat druk deur hul mense om ander gode te aanbid, weerstaan en in ’n spelonk gaan wegkruip het. Daarna het hulle vir lank aan die slaap geraak. Toe hulle wakker word, wou hulle kos in die stad gaan koop en hulle is toe herken aan die ou geld wat hulle wou gebruik. Kort daarna is die metgeselle van die spelonk, soos hulle in die Koran genoem word, dood en die mense het ’n plek van aanbidding daar gebou. Die Koran noem nie ’n spesifieke getal nie; daarvolgens het sommige mense gesê daar was drie, ander vyf en ander sewe plus die hond. Daar word genoem hulle het driehonderd jaar geslaap en nog nege, wat kan beteken 300 sonjare of 309 maanjare (wat ewe lank is).
Die Koran benadruk die feit dat die ware getal en die lengte van hul slaap net aan God en ’n paar mense bekend is en dat dit nie belangrik is nie, maar slegs die lesse wat daaruit geleer kan word.
Ligging van die grot en lengte van slaap
[wysig | wysig bron]
Moslems glo sterk aan die verhaal omdat dit in die Koran voorkom, maar sekere aspekte is nie daaruit duidelik nie: onder meer die presiese ligging van die grot. Sommige beweer dit is by Efese; ander glo dit is naby Amman, Jordanië. Oeigoerse Moslems glo selfs die grot is by Turpan, Xinjiang, omdat dié plek ooreenstem met die beskrywing in die Koran.
Die presiese datums van hul slaap word ook nie genoem nie; sommige beweer hulle het in Decius (250 n.C.) se tyd na die grot gegaan en wakker geword tydens die bewind van Theodosius I (378–395) of Theodosius II (408–450), maar nie een van dié datums stem ooreen met die tyd van 300 of 309 jaar wat in die Koran aangegee word nie. Sommige Islamitiese geleerdes meen egter dié tydperke word deur die vertellers van die verhaal genoem en is nie ’n definitiewe aanduiding deur Allah nie.[4]
Mirza Basheer-ud-Din Mahmood Ahmad oorweeg in sy kommentaar op die Koran die moontlikheid dat die verhaal gegrond is op die vroeëre legende van Josef van Arimatea se besoek aan Glastonbury in Somerset, Engeland, en dat die grot ’n metafoor vir Engeland is. Hy het die grafkelders van Rome egter as ’n meer waarskynlike bron van die legende beskou.[5]
In Suid-Tunisië word ’n moskee van Chenini die "Masiet van die Sewe Slapers" genoem (Masdjid al-Ruqood al-Sebaa) en dit is glo waar die slapers begrawe is. In die omgewing van die moskee kan ’n paar buitengewoon groot graftombes (sowat vier meter lank) gesien word. ’n Gewilde geloof is dat hulle nie tydens hul slaap ophou groei het nie en reuse was toe hulle eindelik wakker word.
Ook ander plekke in Tunisië word as moontlike liggings van die grot genoem,[6] asook Azeffoun in Kabylia (Algerië), waar ’n legende wat deur Auguste Mouliéras neergepen is,[7] vertel van sewe skaapwagters wat na ’n grot gevlug het om van Decius (Deqyus) se vervolging te ontsnap en dat hulle 40 jaar lank daar geslaap het. Dit is ook eers besef toe hulle ’n bakker met ou geld wou betaal. Hulle het toe besluit om weer te gaan slaap. Volgens dié legende slaap hulle steeds daar, in ’n bos wat moeilik bereikbaar is, "’n uur se loop oos van Azeffoun".[8] Die blaf van hul hond, wat hulle oppas, kan soms gehoor word deur mense wat daar verbyloop.
’n "Moskee van die Sewe Slapers" bestaan ook in die Algeriese dorp N'Gaous, maar hier verloop die legende effens anders: sewe mense wat in historiese tye daar gewoon het, het geheimsinnig verdwyn en is baie jare later wonderbaarlik gevind deur die vroom Sidi Kacem (d. 1623), wat toe gelas het dat ’n moskee op die plek gebou word.[9] Dis interessant dat die moskee ’n paar pilare uit die Romeinse tydperk bevat met twee inskripsies wat Trebonianus Gallus, die opvolger van Decius, noem.
Taalkundige afleidings
[wysig | wysig bron]Die legende van die Sewe Slapers het aanleiding gegee tot die woorde sjusovare of syvsover (letterlik ’n sewe-slaper) wat in Sweeds, Noorweegs en Deens gebruik word om na die Sewe Slapers van Efese te verwys. Dit beteken iemand wat "diep en lank slaap". Dit word ook gebruik vir ’n soort hibernerende bosstertmuis.
Die woorde Siebenschläfer in Duits, zevenslaper in Nederlands, hétalvó in Hongaars en sedmispáč in Tsjeggies het ’n soortgelyke betekenis; dit word gebruik vir iemand wat gewoonlik lank slaap en later as normaalweg opstaan. In Wallies kan ’n laatslaper ’n saith cysgadur (sewe-slaper) genoem word, soos in die 1885-roman Rhys Lewis deur Daniel Owen. Dit kan ook beteken iemand wat seweuur soggens opstaan, wanneer die werkdag in ’n Walliese plattelandse opset lankal begin het.
In die Midde-Ooste, en spesifiek Sirië, sê mense: "نومات أهل فسّو", wat vertaal kan word as: "Mag jy slaap soos die mense van Efese."[10]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Pieter W. van der Horst (February 2011). "Pious Long-Sleepers in Greek, Jewish, and Christian Antiquity" (pdf) in The Thirteenth International Orion Symposium: Tradition, Transmission, and Transformation: From Second Temple Literature through Judaism and Christianity in Late Antiquity.: 14–5.
- ↑ Martyrologium Romanum (Libreria Editrice Vaticana 2001 ISBN 88-209-7210-7)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Catholic Encyclopedia, The Seven Sleepers of Ephesus. Fortescue, Adrian. URL besoek op 14 Maart 2015
- ↑ "Surah 18. Al-Kahf". Quran in English (in Engels). (18:25). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Augustus 2012.
They remained in the Cave for three hundred years; and some others add nine more years.
- ↑ Hadhrat al-Hajj Mirza Bashirudeen Mahmood Ahmad – Khalifatul Masih II. The Holy Qur'an, met ’n Engelse vertaling en kommentaar (5 volumes). 1488.
- ↑ Virginie Prevost, L'aventure ibāḍite dans le Sud tunisien (VIIIe-XIIIe siècle): effervescence d'une région méconnue, Helsinki, Academia Scientiarum Fennica, 2008, ISBN 9789514110191, p. 316.
- ↑ "Wid yeṭṭsen i sebɛa di lɣar g Uẓeffun": Auguste Mouliéras, Légendes et contes merveilleux de la Grande Kabylie, Paris 1893–1895, tome I, p. 327-330.
- ↑ Amadaɣ-enni yebɛed af Uẓeffun tikli n esseɛa, i ǧǧiha n eccerq.
- ↑ Laurent-Charles Féraud, "Entre Setif et Biskara" Revue Africaine 21 (1860) p. 187-200.
- ↑ "Sourianet.net". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Julie 2011. Besoek op 10 Oktober 2015.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Quran – Authorized English Version Geargiveer 20 November 2010 op Wayback Machine The Cave- Sura 18 – Quran – Engelse weergawe
- "SS. Maximian, Malchus, Martinian, Dionysius, John, Serapion, en Constantine, Martyrs", Butler's Lives of the Saints
- Foto's van die terrein van die Sewe Slapers. Geargiveer 2 Mei 2003 op Wayback Machine
- Die Spelonk van die Sewe Slapers, Efese Geargiveer 4 Julie 2009 op Wayback Machine
- Die lewe van die Sewe Slapers uit Die Goue Legende deur Jacobus de Voragine, William Caxton se Middel-Engelse vertaling. Geargiveer 15 April 2012 op Wayback Machine
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Sewe Slapers van Efese.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
