Skouergordel
Die skouergordel is die stel bene in die boonste deel van die skelet wat aan albei kante aan die arms verbind is. By mense bestaan dit aan elke kant uit ’n sleutelbeen voor en skouerblad agter; by die spesies met drie bene in die skouer bestaan dit uit die sleutelbeen, skouerblad en korakoïedbeen. Sommige soogdierspesies soos honde en perde het slegs ’n skouerblad.
Die skouergordel se funksie by boonste ledemate is soortgelyk aan die bekkengordel s'n by die onderste ledemate; die gordels is die dele wat die ledemate aan die skelet koppel.
By mense is die sternoklavikulêre of borsbeen-sleutelbeen-gewrigte aan elke kant die enigste ware (anatomiese) gewrigte tussen die skouergordel en die skelet. Geen anatomiese gewrigte bestaan tussen die skouerbene en ribbekas nie; in plaas daarvan laat die spierverbindings, of fisiologiese gewrigte, tussen die twee groot beweeglikheid van die skouergordel toe in vergelyking met die kompakte bekkengordel. Omdat die boonste ledemate gewoonlik nie gewig dra nie, is dit eerder beweeglik as stabiel. By die spesies wat slegs ’n skouerblad het, is daar slegs spiere tussen die borskas en die ledemate en geen gewrigte nie.
By mense
[wysig | wysig bron]Die skouergordel is die anatomiese meganisme wat alle boarm- en skouerbewegings by mense moontlik maak.[1] Die skouergordel het vyf spiere wat aan die sleutelbeen en skouerblad geheg is en die beweging moontlik maak van die sternoklavikulêre gewrig (verbinding tussen die borsbeen en sleutelbeen) en akromioklavikulêre gewrig (verbinding tussen die sleutelbeen en skouerblad).[2] Dié vyf spiere is die monnikskapspier (bo, middel en onder), skouerbladhefspier, reticulum rhomboidalis (groot en klein), serratus anterior en pectoralis minor (klein borsspier).[3]
Gewrigte
[wysig | wysig bron]Die skouergordel is ’n versameling van vyf gewrigte wat in twee groepe verdeel kan word. Drie van hierdie gewrigte is ware, of anatomiese, gewrigte en twee is fisiologiese gewrigte. Laasgenoemde word ook "vals" gewrigte genoem omdat hulle nie die eienskappe van "ware" anatomiese gewrigte soos ligamente en ’n omhulsel het nie, maar hulle is steeds gewrigte omdat die glybewegings wat hulle verskaf ’n belangrike biomeganiese rol speel. Binne elke groep word die gewrigte meganies gekoppel sodat albei groepe gelyktydig bydra tot die verskillende bewegings van die skouer.
In die eerste groep is die skouergewrig die anatomiese gewrig wat gekoppel is aan die fisiologiese tweede skouergewrig, sodat bewegings in die tweede skouergewrig lei tot bewegings in die skouergewrig. In die tweede groep is die skapulokostale gewrig die belangrike fisiologiese gewrig wat nie kan funksioneer sonder die twee anatomiese gewrigte in die groep nie – die akromioklavikulêre en sternoklavikulêre gewrigte aan die kante van die sleutelbeen.[4]
Skouergewrig
[wysig | wysig bron]Die skouer- of glenohumerale gewrig is die verbinding tussen die kop van die boarmbeen en die gewrigsholte van die skouerblad. Dit is ’n vogkoeëlgewrig wat in die rondte en na die kante kan draai en die beweging van die arms na en van die liggaam, asook swaai- en rotasiebewegings moontlik maak.
Akromioklavikulêre gewrig
[wysig | wysig bron]Dié gewrig is die verbinding tussen die skouerpunt en die kant van die sleutelbeen. Dit is 'n vlak soort voggewrig. Die skouerpunt draai op die uitsteeksel van die sleutelbeen.
Sternoklavikulêre gewrig
[wysig | wysig bron]Dit is die verbinding van die boonste deel van die borsbeen en die eerste ribbekraakbeen met die middel van die sleutelbeen. Dit is ’n saaltipe voggewrig, maar funksioneer as ’n vlak gewrig. Die gewrig maak ’n groot reeks bewegings van die skouerblad moontlik en kan tot ’n hoek van 60° gelig word.
Skapulokostale gewrig
[wysig | wysig bron]Dit is ’n fisiologiese gewrig wat gevorm word deur ’n verbinding van die voorste deel van die skouerblad met die agterste deel van die ribbekas. Dit is ’n veselagtige spier en word hoofsaaklik gevorm deur die monnikskapspier, reticulum rhomboidalis en serratus anterior. Die pectoralis minor speel ook ’n rol in sy bewegings. Die glybewegings van die skapulokostale gewrig is: op, af, terug en vorentoe, asook die rotasie van die skouerblad. Aandoenings van die gewrig is seldsaam en is gewoonlik beperk tot ’n knersende of klapsensasie van die skouerblad teen die agterkant van die ribbes.[5]
Tweede skouergewrig
[wysig | wysig bron]Die suprahumerale of tweede skouergewrig is ’n fisiologiese gewrig wat gevorm word deur ’n verbinding van die bindweefsel in die skouergewrig met die kop van die boarmbeen. Dit word gevorm deur die gaping tussen die boarmbeen en die uitsteeksel van die skouerbeen. Dié ruimte is meestal deur weefsel gevul. Die gewrig speel ’n rol tydens ingewikkelde bewegings wanneer die arm uitermate gestrek word by die skouergewrig, soos wanneer ’n gloeilamp vervang of ’n plafon geverf word.
Beserings
[wysig | wysig bron]Skouers is ’n algemene plek vir weefselbeserings, veral as ’n mens oorhoofse sport beoefen soos tennis, vlugbal, bofbal, swem, ens. Volgens Bahr se uitgebreide beseringstatistieke is skouerontwrigtings verantwoordelik vir 4% van die beserings by volwassenes tussen 20 en 30 jaar, en 20% van skouerbeserings is breuke.[6] Die erns van skade aan die skouers en omliggende streke kan wissel na gelang van onder meer die persoon se ouderdom, sport, posisie en die voortdurende abnormale werking van die skouers. Algemene skouerbeserings is breuke aan enige bene van die skouergordel, soos die sleutelbeen, die rek van ligamente, beserings aan die draaispiere of kraakbeen in die skouerblad en ander akute of chroniese toestande wat verband hou met die anatomie van die skouer.
Pyn in die skouergordel kan akuut of chronies wees en kan verskeie oorsake hê. Ontsteking of die besering van senings, bene, spiere, senuwees, ligamente en kraakbeen kan pyn veroorsaak. Beserings in die verlede en stres kan ook tot skouerpyn lei.[7]
Aandoenings
[wysig | wysig bron]Scapula alata
[wysig | wysig bron]Scapula alata kom om twee redes voor: die verlamming van die serratus anterior wat veroorsaak word deur ’n letsel aan die lang borssenuwee, wat die algemeenste is, of ’n letsel aan die hulprugsenuwee, wat verlamming van die monnikskapspier veroorsaak. Dié letsels kan veroorsaak word deur ernstige trauma aan die senuwee, die komplikasie van ’n chirurgiese prosedure of die agteruitgang van die serratus anterior of monnikskapspier. Die voorkoms hiervan kan een- of tweesydig wees; albei skouerblaaie hoef nie aantetas te wees nie.
Serratus anterior-verlamming
[wysig | wysig bron]Soos genoem, word dit veroorsaak deur ’n letsel aan die lang borssenuwee, wat lei tot ’n verswakking van die serratus anterior.
Monnikskapspier-verlamming
[wysig | wysig bron]Die oorsaak is ’n letsel aan die hulprugsenuwee. Probleme in die monnikskapspier word veroorsaak deur ’n effense losraking van die skouerblad en ’n verskuiwing weg van die rugwerwels.[8]
Ander diere
[wysig | wysig bron]_(20254938750).jpg)
Die skouergordel toon ’n geweldige variasie in amniote (diere wat by 'n lewe op land aangepas is), beide by bestaande en uitgestorwe spesies, en die bepaling van eenvormigheid van die borsspier is moeilik. Buiten die borsbeen was hierdie elemente egter teenwoordig in vroeë beenvisse voordat hulle selfs ledemate gehad het. In vierpotiges sonder vingers en tone is die cleithrum (klein sleutelbeen), sleutelbeen en tussensleutelbeen dermaal en vas aan die stertdeel van die kop, terwyl die boarmbeen verbind is met ’n klein skouerbladkraaibekbeen. Toe die eerste vingers en tone verskyn, het die borsspier sy direkte verbinding met die kopskelet verloor, terwyl die skouerbladkraaibekbeen prominenter geword en buitentoe begin wys het. In meer ontwikkelde vierpotiges het die dermale deel van die gordel geleidelik verklein en die skouerbladkraaibekbeen het verdeel in ’n skouerblad aan die rugkant en ’n kraaibekbeen aan die buikkant.[9]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Moezy, A., Sepehrifar, S., Dodaran, M. S. (2014). The effects of scapular stabilization based exercise therapy on pain, posture, flexibility and shoulder mobility in patients with shoulder impingement syndrome: a controlled randomized clinical trial. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran (MJIRI) Iran University of Medical Sciences, (Vol 28.87), 1-15
- ↑ Saladin, K. (2011). Human Anatomy (3de uitg.). New York, NY: McGraw-Hill Companies
- ↑ Lippert, L. (2011). Clinical Kinesiology and Anatomy (5de uitg.). Philadelphia, PA: F. A. Davis Company
- ↑ Kapandji, Ibrahim Adalbert (1982). The Physiology of the Joints, Volume One: Upper Limb (5de uitg.). New York, N.Y.: Churchill Livingstone.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - ↑ Arend CF. Ultrasound of the Shoulder. Master Medical Books, 2013. Free section on snapping scapula available at ShoulderUS.com
- ↑ Bahr, R. (2012). IOC Manual of Sports Injuries : An Illustrated Guide to the Management of Injuries in Physical Activity. Somerset, NJ, USA: John Wiley & Sons
- ↑ "Shoulder Pain: Diagnosis and Management in Primary Care". BMJ. 331 (7525): 1124–1128. 2005. doi:10.1136/bmj.331.7525.1124.
- ↑ Seror, Paul (24 Februarie 2018). "Unilateral winged scapula: Clinical and electrodiagnostic experience with 128 cases, with special attention to long thoracic nerve palsy". Muscle & Nerve (in Engels). 57 (6): 913–920. doi:10.1002/mus.26059.
- ↑ Vickaryous, Matthew K.; Hall, Brian K. (Maart 2006). "Homology of the reptilian coracoid and a reappraisal of the evolution and development of the amniote pectoral apparatus". Journal of Anatomy. 208 (3): 263–285. doi:10.1111/j.1469-7580.2006.00542.x. PMC 2100248. PMID 16533312.
{{cite journal}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) Fig. 1
Nog leeswerk
[wysig | wysig bron]- Roy, André (Junie 2009). "Rotator Cuff Disease Clinical Presentation". MedScape.
{{cite web}}: Ongeldige|ref=harv(hulp)
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Skouergordel.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
