Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede

Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede South African Bureau of Racial Affairs
Tipe	Dinkskrum
Gestig	1948
Hoofkantoor	Stellenbosch, Pretoria, Orania
Sleutelpersone	Gerrit Viljoen (1967-1972) Carel Boshoff (1972-2002)
Gebied bedien	Suid-Afrika
Ontbind	2002

Die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede (Engels: South African Bureau of Racial Affairs), kortweg SABRA, was 'n Afrikaanse Suid-Afrikaanse dinkskrum wat die apartheidswetgewing van die Nasionale Party bestudeer het vanuit die vryheid- en onafhanklikheidsstrewe onder Afrikaners. SABRA het 'n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van apartheid, maar was ook 'n van die eerste invloedryke Afrikaner-organisasies wat gedink het dat die apartheidsbeleid nie langer uitvoerbaar was. Vanaf begin jare 80 het SABRA vir die behoud van Afrikaner selfbeskikking gepleit. Dit moes bereik word met die stigting van 'n Volkstaat en die afskaffing van apartheid.

SABRA het in 2002 met die Afrikaner Vryheidstigting en die Afrikaner Volkswag saamgesmelt en het as die Vereniging vir Ekonomie, Politiek, Omgewing en Geskiedenis (EPOG) 'n filiaal van die Orania Beweging geword.

Geskiedenis

Al vanaf die begin in 1948 was SABRA baie invloedryk in regeringskringe. Later sou 'n breuk plaasvind tussen die regering en SABRA. Dit het veral gebeur op basis van die SABRA se ondersoeke en die bybehorende publikasies. Tydens SABRA se bestaan is 'n vaste roete ontwikkel, waarin voorstelle van SABRA dikwels as regeringsbeleid geëindig het. SABRA het gewoonlik begin met navorsing, waarna die resultate is goedgekeur deur SABRA se akademiese lede. Vervolgens is die voorstelle bespreek in die geheime Afrikaner-Broederbond. Belangrike Afrikaners uit alle sektore van die samelewing (onderwys, ekonomie, weermag, regering, ens.) was deel van die Afrikaner-Broederbond. Nadat voorstelle in die Broederbond bespreek is, is 'n weergawe van dié voorstelle deur die parlement geloods.

SABRA het tydens sy bestaan drie belangrike voorstelle bepleit, en uiteindelik is ál drie die onderwerpe as formele regeringsbeleid ingevoer. Dié voorstelle was:

Tydperk	Voorstel	Wetgewing
1948 – ±1956	Aparte bestuurlike eenhede vir swart Suid-Afrikaners	Wet op Bantoe-owerhede (wet 68 van 1951)
±1956 – 1974	Tuislande vir swart Suid-Afrikaners	Wet op die Bevordering van Bantoe-selfbestuur (wet 46 van 1959) Wet op Burgerskap van die Nasionale State (wet 26 van 1970)
1981 – 2002	Die ontwikkeling van 'n Volkstaat	Akkoord oor Afrikaner-selfbeskikking (1994) Grondwet van Suid-Afrika, artikel 235 (1996)

Stigting

Die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede is in September 1948 op inisiatief van die Afrikaner Broederbond gestig deur 'n aantal akademici van die Universiteit Stellenbosch. SABRA was 'n 'n onafhanklike organisasie sonder winsbejag. Die SABRA se oprigting was 'n direkte antwoord op die bestaan van die Engelse South African Institute for Race Relations. Die lede van SABRA was veral akademici en andere intellektueles uit Afrikaner-samelewing. Onder die medestigters van SABRA is bekende akademici en politici van die tyd soos W.W.M. Eiselen, G.B.A. Gerdener, Daan de Wet Nel en Nic Olivier. Die doel van SABRA was om voorstelle te ontwikkel waarmee die destydse reservate vir swart Suid-Afrikane as tuislande ontwikkel kon word om daarmee die lewensomstandighede van swart Suid-Afrikane in dié reservate te verbeter.

In die beginjare was SABRA voorstander van die behoud van die kleurlingverteenwoordiging in die blanke parlement en van die verleen van bepaal regte aan swart mense in die stede. SABRA het onder sy eerste direkteure 'n verligte karakter gehad, onder meer onder die voorsitterskap van Hendrik Thom.

Die voorstel om die swart stedelike bevolking enige politieke regte te gee, het ontstaan as antwoord op ontwikkelings in die jare 40. Swart Suid-Afrikaners het hulself destyds verenig in vakbonde en daarmee groot ekonomiese en politieke invloed gekry - wat in die oë van SABRA die welvaart en die voortbestaan van blanke Suid-Afrikaners bedreig het. Met sy voorstel om enige politieke regte aan die swart stedelike bevolking te gee, het gehoop SABRA dat dié swart stedelinge hul ekonomiese invloed nie sou aanwend om politieke wense af te dwing nie. Om dié magsposisie op die langtermyn te behou, het SABRA voorgestel om die Suid-Afrikaanse samelewing op te deel op allerlei gebiede, met name langs ekonomiese, politieke, territoriale, sosiale, kulturele en opvoedkundige lyne.

SABRA het goeie informele kontakte met die Broederbond en die Nederduitse Gereformeerde Kerk gehad. Die doel van SABRA was om die apartheidsbeleid te voorsien van wetenskaplike gronde. SABRA het in die 1950s met hul voorstelle groot invloed op die politieke ontwikkelings in Suid-Afrika gehad. So was belangrike lede van SABRA verteenwoordig in die Kommissie-Tomlinson, wat die ontwikkeling van tuislande binne die Unie van Suid-Afrika aanbeveel het. In 1957 het SABRA verklaar dat hulle die Afrikaner volk as 'n 'inheemse blank nasie' beskou het wat saam met die nie-blank bevolking 'n manier sou vind om saam in die 'gemeenskaplike vaderland' te leef.

Invloedryke tydperk

Vanaf 1958, nadat Hendrik Verwoerd tot premier van Suid-Afrika verkies is, was die invloed van SABRA die grootste. Tydens die jaarlikse konferensie van 1958 het aanhangers van Hendrik Verwoerd die oorhand binne SABRA verkry. Daar het 10 tematiese studies op die program gestaan om  bespreek te word. Die lede het onder meer die gaping tussen die aanbevelings van die Kommissie-Tomlinson enersyds en die implementering van die apartheidsbeleid deur die regering andersyds bespreek. Die konferensie is afgeslote met die aanbeveling dat 'n aansienlike deel van die staatsbegroting bestee moes word aan die ontwikkeling word van nie-blanke gebiede en nedersettings. Ook moes voor die einde van die jaar 'n byeenkoms met verteenwoordigers van die swart bevolking gereël word. Weens interne twispunte sou dié byeenkoms pas 'n jaar later, in 1959, plaasvind.

Met die aanbeveling om die staatsbegroting te gebruik vir die ontwikkeling van swart gebiede, was die basis gelê vir die latere reël dat swart Suid-Afrikane (as nie-burgers) geen persoonlike belasting in Suid-Afrika hoef te betaal nie. Slegs blanke belastingbetalers sou vir die implementering van apartheid betaal.

Vanaf 1958 het SABRA 'n nuwe sentrale taak gekry. SABRA studies na die toekomstige apartheidsbeleid uitvoer. In die voorstelle moes die "aparte ontwikkeling" van die verskillende etniese bevolkingsgroepe tot uiting kom.

In 1960 het SABRA-voorsitter Geyer op 'n kongres in Pretoria gewaarsku dat ontwikkelings in Afrika so gou verander dat Suid-Afrika nog maar 10 jaar die tyd had om die verhoudings tussen die verskillende bevolkingsgroepe te verander: "Ons moet by die vorming van ekonomies lewensvatbare Bantoestans sneller skakel, ten minste gou genoeg, om die ontwikkelingspatroon sigbaar te maak en dit moet in elk geval vinniger as ons tot nou toe gedoen het."

Anti-apartheid (vanaf jare 70)

In die jare 70, onder leiding van Carel Boshoff, het SABRA hom meer krities teen die uitvoering van die apartheidsbeleid uitgespreek. Volgens SABRA is apartheidsbeleid nie goed uitgevoer nie, soos SABRA voorgestel het. SABRA was van mening dat daar voldoende moontlikhede vir ekonomiese ontwikkeling aan die tuislande gebied moes word, byvoorbeeld deur gebiede van ekonomiese waarde (soos dele van die Witwatersrand of vrugbare landbougebiede) aan die tuislande af te staan. Die regering het dit onder druk van groot besighede geweier. SABRA het daarop die tuislandebeleid van die NP-regering afgeskryf. Vanaf 1981 was SABRA se mening dat die apartheidstelsel onhoudbaar geword het.

In 1983 het die Suid-Afrikaanse regering 'n grondwetshersiening aangekondig. Volgens die NP-regering was apartheid "voltooi" en dit moes ook in die grondwet weerspieël word. Waar Swart Suid-Afrikaners nie langer burgers van Suid-Afrika was nie maar paspoorte had van hul eie tuislande gekry het, moes blankes, kleurlinge en Indiërs gelyke maar geskeie regte in Suid-Afrika kry. So het elk van dié drie bevolkingsgroepe sy eie kamer in die parlement gekry. SABRA is versoek om dié voorgestelde beleid te ondersoek en sy bevindings aan Staatspresident P.W. Botha te rapporteer. Die eerste bevindings van SABRA was baie krities, waarna die bevindings ter goedkeuring aan SABRA-akademici gestuur is. Hoewel nog geheim, het SABRA se bevindings enkele dae later in die Sondagskoerant Rapport verskyn, sonder dat die akademici SABRA se bevindings ontvang het.

Een van die belangrikste bevindings van SABRA in 1983 was dat die nuwe grondwet (1) die selfbeskikkingsreg vir Afrikaners, Kleurlinge en Asiate in Suid-Afrika ontken het, (2) 'n tipe "onhoudbare integrasie" tussen dié drie groepe voorgestel het en (3) blanke oorheersing van Kleurlinge en Asiate bevestig het, deurdat 'n blanke minderheid 'n meerderheid aan setels in die parlement mog vul.

Hierdie bevindings het gelei tot die skeiding tussen die Afrikaner Broederbond en die Nasionale Party enersyds en SABRA andersyds. So het blanke en swart owerhede hul finansiële steun aan SABRA ingetrek en daarna ook baie private finansiers. So het die Departement van Onderwys onder leiding van ou-SABRA-voorsitter Gerrit Viljoen al R70 000 onttrek. 'n Uitsondering op die onttrekkings was die mynbesigheid Gencor (tans BHP Billiton). Ook moes Carel Boshoff sy voorsitterskap van die Afrikaner Broederbond neerlê. Befondsing van SABRA is daarna weens politieke redes oorgeneem deur die Konserwatiewe Party, wat daarmee geprobeer het die Nasionale Party verder uiteen te dryf. Hierdie befondsing het egter nie beteken dat SABRA die politieke lyn van die Konserwatiewe Party onderbou het. Dit sou nog tot 1993 vat voordat die Konserwatiewe Party ('n andere weergawe van) die volkstaatkonsep van SABRA sou steun.

Onder leiding van Carel Boshoff het SABRA die uitgangspunt ontwikkel dat die selfbeskikkingsreg van Afrikaners en selfbestuur nie vol te hou was op die manier waarop die NP-regering dit (met apartheid) geprobeer het. In die oë van SABRA was swart meerderheidsregering onvermydelik en bowendien het SABRA die deur die regering gevoerde apartheidsbeleid moreel onregverdig gevind:

Die morele regverdigbaarheid van afsonderlike ontwikkeling het in die gedrang gekom toe dit ná 1968 nie meer met oorgawe toegepas is nie. Dit het die indruk laat ontstaan dat die blanke minderheid die swart meerderheid wil onderdruk. — SABRA (1986)

Vanaf die begin van die 1980s het SABRA nie langer die blanke samelewing in sy ondersoeke sentraal gestel nie, maar Afrikaners as kulturele minderheid. 'n Andere belangrike nuwe aanname van SABRA was dat selfbeskikking, demokrasie en menseregte geen teenstrydige idees was nie. Dit het veroorsaak dat SABRA die apartheidsbeleid kon los as enigste oplossing om die selfbeskikkingsreg en selfbestuur van Afrikaners te behoud:

'n Beleid om hierdie samelewing vandag te probeer ontstrengel en elke swart volk sy eie land te vestig totdat daar 'n blanke of Afrikanerland oorbly, is nie 'n lewensvatbare beleid nie. [...] Afrikaners moet daarvan oortuig word dat hulle eie staat, apart van die Republiek van Suid-Afrika, lewensnoodsaaklik is en dat hulle 'n toekomstige goedgesinde owerheid in daardie rigting moet sterk. — SABRA (1989)

Die plan vir 'n Volkstaat, wat 'n tuisland vir Afrikaners (in plaas van vir Swart Afrikaners) moes wees, het al sedert 1966 by SABRA rondgegaan, maar was nooit volledig uitgewerk nie. Na 1983 is dié konsep wel uitgewerk, onder meer deur SABRA-navorser Chris Jooste. Die plan van SABRA vir 'n Volkstaat het die gebiede van die oorspronklike Boererepublieke in die Transvaal en die Oranje-Vrystaat uitgesluit. Dié gebiede het die ekonomiese hartland van Suid-Afrika met baie natuurlike hulpbronne omvat. In plaas daarvan het SABRA op 'n ekonomies onderontwikkelde gebied in die Noordwes-Kaap gefokus wat 'n halfwoestyn is. Dié woestynstaat sou as gevolg van sy onherbergsaamheid nie gevrees of verlang word deur die Suid-Afrikaanse regering. Selfs voorstanders van die idee het erken dat hierdie model beduidende ekonomiese opoffering van Afrikaners, wat na die volkstaat sou skuif, sou vra. Dié model is op die beginsel van eie arbeid gebaseer, wat vereis dat al die werk in die volkstaat deur sy eie burgers gedoen word, insluitend die ploeg van lande, vullisverwydering en tuinmaak: werk wat in die res van Suid-Afrika gewoonlik nie deur Afrikaners gedoen word nie.

Volgens SABRA kan Afrikaners net die meerderheid in 'n gebied wees as Afrikaners hul eie arbeid gaan doen (en dus ophou met die uitbuiting van swart Suid-Afrikaners as goedkoop arbeiders). Met so 'n meerderheid sou Afrikaners op demokratiese wyse in staat wees om beheer oor hul eie instellings te hê, en dus de facto 'n sekere mate van selfbestuur te kry.

'n Eerste poging om 'n Volkstaat te stig, het in die 1980s plaasgevind in Morgenzon, maar dit het misluk. 'n Groep Afrikaners onder leiding van Carel Boshoff het daarop in 1991 die dorp Orania in die Noord-Kaap gekoop om die idees van SABRA uit te voer. Die kantoor van SABRA is in 1994 na Orania verskuif.

SABRA het aan die einde van apartheid slegs 'n klein rol in die Suid-Afrikaanse politiek gespeel, omdat die Nasionale Party en die Konserwatiewe Party die idees van SABRA afgewys het. Nietemin het die SABRA via die Afrikaner Volksfront amper en via die Vrijheidsfront wel daarin geslaag om tot 'n akkoord te kom met die African National Congress om na die Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994 'n staatsorgaan in te stel wat 'n Volkstaat sou ondersoek: die Volkstaatraad. Dié Akkoord oor Afrikaner-selfbeskikking is op 23 April 1994 gesluit.

Verskeie SABRA-lede het uiteindelik sitting in die Volkstaatraad gehad. Nadat in 1999 die eindverslag van die Volkstaatraad met moontlikhede vir 'n Afrikaner Volkstaat aan die Suid-Afrikaanse regering uitgebring is, is die Volkstaatraad opgehef. Hiermee gekom 'n einde aan die staatkundige bydraes van SABRA.

Publikasies

SABRA se publikasies het drie gereëlde publikasies en talle insidentele publikasies omvat:

1. SABRA Nuusbrief (1953–1966)
2. Jaarboek van die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede (1964–1979)
3. Tydskrif vir Rasse-aangeleenthede

• Integrasie of apartheid?: Beleidsverklaring van die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-Aangeleenthede (SABRA) (1950)
• Die Naturellevraagstuk: Referate gelewer op die eerste jaarvergadering van die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede (1950)
• Groepsgebiede en woonbuurtskeiding: Referate gelewer op die derde jaarvergadering van die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede (SABRA) (1952)
• Die Kleurlingbevolking van Suid-Afrika: 'n Verslag (1964)
• Die Toekoms van die Blanke in Suid-Afrika (1966)
• Die Bybel en ons Afrikaanse volkebeleid: Teks van 'n referaat, voor die Jeugkongres van Sabra en die Departement van Kultuursake te Vryburg op 31 Maart 1970
• Bantoe buite die tuislande (1972)
• Die ontwikkeling van Lebowa (1973)
• Huisbediendes: 'n handleiding vir huisvroue (1975)
• Suid-Afrika 1990: Enkele strategiese oorwegings met die oog op nasionale selfhandhawing (1978)
• Korttermyn strategie van die Pretoria-Witwatersrand-Vereeniging-gebied (Referaat 25-27 September 1978)
• 'n Nuwe grondwet vir die RSA : Sabra se kommentaar op die regeringsvoorstelle (1982 en 1983)
• Beleidsomwenteling, van skeiding tot integrasie: SPROCAS se aandeel (1986)
• Die Volkstaat as Afrikanerbestemming (1989)
• Afrikaner self-determination: A current appraisal (1994)

Vereniging vir Ekonomie, Politiek, Omgewing en Geskiedenis

In 2002 het SABRA die navorsingsafdeling van die nuut gestigte Orania Beweging geword, waarin ook die Afrikaner Volkswag en die Afrikaner Vryheidstigting (Avstig) saamgesmelt het. Eenmaal deel van die Orania Beweging geword die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede hernoem as die Vereniging vir Ekonomie, Politiek, Omgewing en Geskiedenis (EPOG). EPOG bewaar ál argiewe van SABRA, die Afrikaner Volkswag, Avstig en verskeie andere Afrikaner organisasies. EPOG het daarvoor onder meer 'n argivaris in diens. In 2009 geword eksterne aktiwiteite, soos navorsing en publikasies, hervat. So publiseer EPOG vier keer per jaar die filosofiese tydskrif Rede. Ook versorg EPOG nou twee keer per week 'n radioprogram op Radio Orania.

Lys van voorsitters

• B.I.C van Eeden (1948-1949)
• H.B. Thom (1950-1951)
• G.B.A. Gerdener (1951-1956)
• W.A. Landman (1956-1958)
• A.L. Geyer (1958-1964)
• Paul Weiss (1964-1967)
• Gerrit Viljoen (1967-1972)
• Carel Boshoff (1972-2002)

Sien ook

• Akkoord oor Afrikaner-selfbeskikking
• Apartheid
• Nasionale Party

Verwysings

Boeke

• (en) Schonteich, M. & Boshoff, H. (2003). `Volk` Faith and Fatherland. The Security Threat Posed by the White Right Pretoria: Institute for Security Studies.besoek op 2 Junie 2015.
• (af) Boshoff, C.W.H. (2012). "Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede", in Dis nou ek: 'n outobiografie, Pretoria: LAPA Uitgewers (p. 245–264).
• Afrikaanse Kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge, 1980. ISBN 0-620-04543-4
• Lazar, John: The role of the South African Bureau of Racial Affairs (SABRA) in the formulation of Apartheid ideology, 1948–1961. www.sas-space.sas.ac.uk
• O'Malley, Padraig: South African Bureau of Racial Affairs by www.nelsonmandela.org
• Posel, Deborah: The meaning of apartheid before 1948. Conflicting interests and forces within the Afrikaner Nationalist alliance. In William Beinart en Saul Dubow (reds.): Segregation and apartheid in twentieth-century South Africa. (op internet)

Ander bronne

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.

Eksterne skakels

• YouTube-kanaal van EPOG