Gaan na inhoud

Vyfde kolonne

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Tweede Wêreldoorlog-plakkaat van die Verenigde State wat die vyfde kolonners aan die kaak stel
Tweede Wêreldoorlog-plakaat van die Verenigde State

'n Vyfde kolonne is enige groep mense wat 'n groter groep van binne ondermyn, gewoonlik ten gunste van 'n vyandelike groep of staat. Die aktiwiteite van 'n vyfde kolonne kan openlik of klandestien wees. Magte wat in die geheim gebou is, kan openlik mobiliseer om 'n eksterne aanval te help. Hierdie term word ook uitgebrei tot georganiseerde optrede deur militêre personeel. Klandestiene aktiwiteite in die vyfde kolonne kan dade van sabotasie, disinformasie of spioenasie behels wat binne verdedigingslyne uitgevoer word deur geheime simpatiseerders van 'n eksterne mag.

Oorsprong

[wysig | wysig bron]

In 1936, aan die einde van die Spaanse Burgeroorlog staan die nasionalistiese leleier, generaal Emilio Mola, buite Madrid gereed om die stad oor te neem. Toe hy gevra is watter van sy vier kolonnes eerste die stad gaan binneval antwoord hy: "Die vyfde". Hy verwys na 'n groep simpatiseerders in die stad. Hierdie konsep "vyfde kolonne" word sedertdien gebruik vir die beskrywing van 'n verraaier, iemand wat die vyand van binne help.[1]:126–127 Die term is toe wyd in Spanje gebruik. Ernest Hemingway gebruik dit ook as die titel van sy enigste toneelstuk, wat hy in Madrid geskryf het terwyl die stad in 1938 gebombardeer is en wat in sy boek The Fifth Column and the First Forty-Nine Stories gepubliseer is .[2]

Alhoewel Mola se gebruik in 1936 algemeen beskou word as die oorsprong van die frase, haal die historikus Christopher Clark 'n brief van die Oostenrykse militêre attaché Joseph Pomiankowski uit Februarie 1906 aan, met die frase 'die vyfde kolonne-werk' "van die [Serwiese] Radikale in vredestyd, wat stelselmatig die houding van ons Suid-Slawiese bevolking vergiftig en kan, as die ergste gebeur, baie ernstige probleme vir ons leër skep."[3][4][5]

Sommige skrywers, met inagneming van die oorsprong van die frase, gebruik dit slegs as verwysing na militêre operasies eerder as die breër en minder gedefinieerde reeks aktiwiteite waaraan simpatiseerders kan deelneem om 'n verwagte aanval te ondersteun.[6]

Tweede Wêreldoorlog

[wysig | wysig bron]

Teen die einde van die dertigerjare, namate Amerikaanse betrokkenheid by die Tweede Wêreldoorlog meer waarskynlik geword het, is die konsep vyfde kolonne gereeld gebruik om teen moontlike sedisie en ontrouheid binne die grense van die Verenigde State te waarsku. Die vrees vir verraad is versterk deur die vinnige inname van Frankryk in 1940, wat sommiges geblameeer het op interne swakheid en 'n pro-Duitse vyfde kolonne. 'n Reeks foto's word in die uitgawe van die tydskrif Life in Junie 1940 gepubliseer en waarsku teen "tekens van die vyfde kolonne van die Nazi's orals." In 'n toespraak in die parlement dieselfde maand het Winston Churchill parlementslede gerusgestel dat 'die parlement ons die magte gegee het om die vyfdekolonne-aktiwiteite met 'n 'sterk hand te beveg'.[7] In Julie 1940 verwys die tydskrif Time na gesprekke oor 'n vyfde kolonne as 'n "nasionale verskynsel".[8]

In Augustus 1940 berig die New York Times oor "...die eerste spasma van vrees wat veroorsaak word deur die sukses van vyfde kolonne in minder bevoorregte lande."[9] Een verslag het deelnemers aan die Nazi-vyfde kolonne as 'partisane van outoritêre regering oral' geïdentifiseer, met verwysing na Pole,[10] Tsjeggo-Slowakye, Noorweë en Nederland. Tydens die Nazi-inval in Noorweë het die hoof van die Noorse fascistiese party, Vidkun Quisling, teen die einde van die eerste gevegsdag die vorming van 'n nuwe fascistiese regering in beheer van Noorweë, met homself as Eerste Minister, verklaar. Die woord "quisling" het gou 'n gonswoord vir "medewerker" of "verraaier" geword.[11]

Die New York Times het op 11 Augustus 1940 drie redaksionele tekenprente met die konsep gebruik.[12] John Langdon-Davies, 'n Britse joernalis wat die Spaanse burgeroorlog gedek het, het 'n verslag met die naam The Fifth Column geskryf wat dieselfde jaar gepubliseer is. In November 1940 bevraagteken Ralph Thomson, in die New York Times, die ondersoek van Harold Lavine se Vyfde Kolonne in Amerika, 'n studie van kommunistiese en fascistiese groepe in die VSA, oor die keuse van die titel: "die frase is so baie gebruik dat dit nie langer enigiets beteken nie."[13]

Onmiddellik na die Japannese aanval op Pearl Harbor, het die Amerikaanse sekretaris van die vloot, Frank Knox, 'n verklaring uitgereik dat "... die doeltreffendste werk in die vyfde kolonne van die hele oorlog op Hawaii gedoen is, met die uitsondering van Noorweë."[14] In 'n rubriek gepubliseer in die Washington Post, op 12 Februarie 1942, skryf die rubriekskrywer Walter Lippmann van die naderende gevaar van optrede wat deur die Japannese Amerikaners geneem kan word. Met die titel "Die vyfde kolonne aan die kus" het hy geskryf oor moontlike aanvalle langs die Weskus van die Verenigde State wat die skade kan vererger wat deur 'n moontlike aanval deur die Japannese vloot- en lugmagte veroorsaak kan word.[15] Vermoedens oor 'n aktiewe vyfde kolonne aan die kus het uiteindelik tot die internering van Japanese Amerikaners gelei.

Tydens die Japannese inval in die Filippyne, lui 'n artikel in die Pittsburgh Post-Gazette in Desember 1941 dat die inheemse Moro-Moslems 'in staat is om met die vyfdekolonners en die invallers te hanteer'.[16] 'n Ander een in die Vancouver Sun die volgende maand het beskryf hoe die groot bevolking Japannese immigrante in Davao in die Filippyne die inval verwelkom het: "die eerste aanval op Davao is aangehelp deur die getal vyfdekolonners - inwoners van die stad."[17]

Latere gebruik

[wysig | wysig bron]
  • Duitse minderheidsorganisasies in Tsjeggo-Slowakye het die Sudeten Deutsche Freikorps gevorm, wat die Derde Ryk gehelp het. Sommige het beweer dat dit 'formasies vir selfverdediging' is wat na die Eerste Wêreldoorlog ontstaan het en wat twee dekades later nie verband hou met die Duitse inval nie.[18] Dikwels word hul oorsprong verdiskonteer en word hulle gedefinieer deur die rol wat hulle in 1938–39 gespeel het: "Dieselfde patroon is in Tsjeggo-Slowakye herhaal. Henlein se Freikorps het in die land die rol van die vyfde kolonne gespeel."[19]
  • In 'n dokument uit 1945 wat deur die Amerikaanse Departement van Buitelandse Sake geproduseer is, word die vroeëre pogings van Nazi-Duitsland om die steun van simpatiseerders in vreemde lande te mobiliseer met die voortreflike pogings van die internasionale kommunistiese beweging aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog vergelyk: "'n kommunistiese party was in werklikheid 'n vyfde kolonne net soveel as enige [Duitse] Bund-groep, behalwe dat laasgenoemde in vergelyking met die Kommuniste ondoeltreffend was."[20] Arthur M. Schlesinger, jr., skryf in 1949: "die spesiale Sowjet-voordeel — die plofkop — lê in die vyfde kolonne; en die vyfde kolonne is gebaseer op die plaaslike kommunistiese partye".[21]
  • Noord-Koreane wat in Japan woon, veral dié verbonde aan die organisasie Chongryun (wat self verbind word met die regering van Noord-Korea) word deur sommige Japannese as 'n 'vyfde kolonne' beskou en is die slagoffer van mondelinge en fisieke aanvalle. Dit het meer gereeld plaasgevind sedert die regering van Kim Jong-il erken het dat hulle mense uit Japan ontvoer het en ballistiese missiele getoets het.[22]
  • Sommige Israeliese Jode, waaronder politici, rabbyne, joernaliste en geskiedkundiges, glo dat Israeliese Arabiere meer met die Palestynse saak identifiseer as met die staat Israel of Sionisme. Diegene wat ongeveer 20% van die bevolking van Israel uitmaak, word beskou as 'n vyfde kolonne.[23][24]
  • Die teen-jihad-literatuur het probeer om Westerse Moslems as 'n vyfde kolonne uit te beeld, wat gesamentlik probeer om die identiteit en waardes van Westerse lande te destabiliseer tot voordeel van 'n internasionale Islamitiese beweging met die doel om 'n kalifaat in Westerse lande te vestig.[25] Na die aanval deur Frans-gebore Moslems in 2015 op die kantore van Charlie Hebdo in Parys, het die destydse leier van die Britse onafhanklikheidsparty Nigel Farage gesê dat Europa 'n vyfde kolonne het wat in ons eie lande woon'.[26] In 2001 het die Nederlandse politikus Pim Fortuyn gepraat van Moslem-immigrante as 'n vyfde kolonne die aand toe hy as leier van Leefbare Nederland ontslaan is.[27]
  • Die term was gereeld in die Russiese media gebruik gedurende die 2014 pro-Russiese onrus in die Oekraïne om enige vorm van kritiek op die Russiese beleid in die Oekraïne te beskryf. Aleksandr Dugin het 'n konsep van "sesde kolonne" voorgestel wat die lede van die Russiese elite beskryf wat nie genoeg entoesiasme toon met die ondersteuning van die amptelike beleid nie en dus die vyand indirek ondersteun.[28]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Holland, James. The Battle of Britain: Five Months That Changed History; May–October 1940. ISBN 9780312675004.
  2. ↑ "The Fifth Column and Forty-Nine Stories". The Literary Encyclopedia. URL besoek op 24 Junie 2010. 
  3. ↑ M., Clark, Christopher (19 Maart 2013). The Sleepwalkers : How Europe Went to War in 1914 (First U.S. uitg.). New York. p. 58. ISBN 9780061146657. OCLC 795757585.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link)
  4. ↑ Günther., Kronenbitter (2003). "Krieg im Frieden" : die Führung der k.u.k. Armee und die Grossmachtpolitik Österreich-Ungarns 1906-1914. München: Oldenbourg. p. 327. ISBN 3486567004. OCLC 53805594.
  5. ↑ Letter from Austrian military attache in Belgrade, Serbia, Joseph Pomiankowski to Beck, cited and quoted from reference #2, Günther Kronenbitter: Krieg im Frieden. Die Führung der k.u.k. Armee und die Großmachtpolitik Österreich-Ungarns 1906–1914 ("War in Peace. The Leadership of the Imperial and Royal Army and the Great Power Politics of Austria-Hungary 1906-1914"), Verlag Oldenbourg, Munich, 2003, ISBN 3-486-56700-4, p. 327
  6. ↑ Albright, Madeleine (2012). Prague Winter: A Personal Story of Remembrance and War, 1937-1948. NY: HarperCollins. pp. 102.Madeleine Albright, byvoorbeeld, het in 'n uitgebreide weergawe van Duitse simpatiseerders in Tsjeggo-Slowakye in die eerste jare van Tweede Wêreldoorlog, nie die frase gebruik nie todat hul optrede in moontlike reaksie op 'n Duitse inval oorweeg het: "Baie, miskien die meeste van die Sudete inwoners, sou die vyand van 'n vyfde kolonne voorsien het"
  7. ↑ Churchill, Winston (4 Junie 1940). "We Shall Fight on the Beaches". winstonchurchill.org. Besoek op 25 Julie 2017.
  8. ↑ Richard W. Steele, Free Speech in the Good War (St. Martin's Press, 1999, 75-6)
  9. ↑ The New York Times: Delbert Clark, "Aliens to Begin Registering Tuesday," August 25, 1940. Retrieved 27 Junie 2012.
  10. ↑ Polish Ministry of Information (2014). The German Fifth Column in Poland. Washington, D.C.: Dale Street Books. pp. 3–6. ISBN 9781941656099.
  11. ↑ Tolischus, Otto D. (16 Junie 1940). "How Hitler Made Ready: I - The Fifth Column" (PDF). The New York Times. Besoek op 7 Julie 2012.
  12. ↑ Barkley, Frederick R. (11 Augustus 1940). "Nation Shapes Defense against Foes at Home" (PDF). The New York Times. Besoek op 7 Julie 2012.
  13. ↑ Thomson, Ralph (27 November 1940). "Books of the Times" (PDF). The New York Times. Besoek op 25 April 2015.
  14. ↑ Niiya, Brian. "Frank Knox" (in Engels). Densho Encyclopedia. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 September 2019. Besoek op 27 Augustus 2014.
  15. ↑ Niiya, Brian. "The Fifth Column on the Coast" (in Engels). Densho Encyclopedia. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2019. Besoek op 27 Augustus 2014.
  16. ↑ "80 Japanese Troop Ships Are Sighted Off Luzon (Continued From Page1)". Pittsburgh Post-Gazette. 22 Desember 1941. p. 7. Besoek op 30 Oktober 2014.
  17. ↑ Curtis, Herbert (13 Januarie 1942). "Japanese Infiltration Into Mindanao". Vancouver Sun. p. 4. Besoek op 30 Oktober 2014.
  18. ↑ Robert G.L. Waite, Vanguard of Nazism: The Free Corps Movement in Post-War Germany, 1918-1923 (1952), 88
  19. ↑ Yale Law School: Nuremberg Trial Proceedings Volume 4, 215, 20 Desember 1945. Retrieved 19 Julie 2012
  20. ↑ Thomas G. Paterson, Meeting the Communist Threat: Truman to Reagan (Oxford University Press, 1988), 10
  21. ↑ Arthur M. Schlesinger, Jr., The Politics of Freedom (Heinemann, 1950), 92-3
  22. ↑ "North Koreans in Japan have long been vilified as a communist fifth column" (Hans Greimel, "Test sparks N. Korea Backlash in Japan", Associated Press dispatch, October 24, 2006 "Test sparks N. Korea backlash in Japan" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op Februarie 5, 2007. Besoek op Januarie 9, 2007.)
  23. ↑ "... they hurl accusations against us, like that we are a 'fifth column'." (Roee Nahmias, "Arab MK: Israel committing 'genocide' of Shiites", Ynetnews 2 Augustus 2006)
  24. ↑ "... a fifth column, a league of traitors" (Evelyn Gordon, "No longer the political fringe[dooie skakel]", Jerusalem Post 14 September 2006)
  25. ↑ Akbarzadeh, Shahram; Roose, Joshua M. (September 2011). "Muslims, Multiculturalism and the Question of the Silent Majority". Journal of Muslim Minority Affairs. 31 (3): 309–325. doi:10.1080/13602004.2011.599540.
  26. ↑ Bordelon, Brendan (7 Januarie 2015). "UKIP's Farage: Multiculturalism Creating 'Fifth Column' in West". National Review (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Maart 2015. Besoek op 8 Januarie 2015.
  27. ↑ "Fortuyn: ramp voor politiek en vaderland" (in Nederlands). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Desember 2019.
  28. ↑ Александр Дугин (21 Mei 2014). За Ахметова грудью встала российская шестая колонна. Nakanune.ru (in Russies). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 September 2019. Besoek op 5 Desember 2019.

Verdere leeswerk

[wysig | wysig bron]
  • The German Fifth Column in Poland. London: Polish Ministry of Info. 1941.
  • Bilek, Bohumil (1945). Fifth Column at Work. London: Trinity.
  • Loeffel, Robert (2015). The Fifth Column in World War II: Suspected Subversives in the Pacific War and Australia. Palgrave.

Eksterne Skakel

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Vyfde_kolonne&oldid=2661369"