Сводешил сияхӀ

Сводешил cияхІ (инг. Swadesh list) буго америкаялъулав лингвист Моррис Сводешица бахъараб аллат, жиндир кумекалдлъун бищун щулияб аслуялъулаб къамус гІадаб сипаталда рекъон батІи-батІиял мацІазда гъоркьоб бугеб гІагарлъиялъул хурхеналъе къимат кьолеб. Гьеб буго кинаб букІаниги мацІалъул кьучІал лексемазул, жал гІага-шагарго «кьучІлъиялда» гІодобе иналда рекъон тартибалд лъурал, стандартлъизабураб сияхІ. Бищун кІвар бугеб лексикаялъул минималияб къадар бихьизабун буго 100 рагІи бугеб Сводешил сияхІалда. Гьединго хІалтІизабула басрияб ва дагьабги семантикияб рахъалъ щулияб, амма дагьабги гІатІидаб 207 рагІи бугеб Сводешил сияхІги.

Вариантал ва авторал

Принцип

Лексикостатистикаялда ва глоттохронологиялда хІалтІизаби

100 рагІи бугеб Сводешил сияхІ

№	Авар	Ингилис
1	дун	I
2	мун	you
3	гьев, гьей, гьеб^{[Комм 1]}	he, she, it
4	ниж, нилІ	we
5	нуж	you
6	дол	they
7	гьаб	this
8	доб	that
9	гьаниб	here
10	доба, гъоба	there
11	щив	who
12	щиб	what
13	киб	where
14	кида	when
15	кин	how
16	гуро^{[Комм 2]}	not
17	киналго, кинабго	all
18	гІемерал^{[Комм 3]}, гӀемер	many
19	чанго	some
20	дагьал^{[Комм 4]}	few
21	батІиял^{[Комм 5]}	other
22	цо	one
23	кӀиго	two
24	лъабго	three
25	ункъго	four
26	щуго	five
27	кӀудияб	big
28	халатаб	long
29	гӀатӀидаб	wide
30	бицатаб	thick
31	бакӀаб	heavy
32	гьитӀинаб	small
33	къокъаб	short
34	чӀедераб	narrow
35	тӀеренаб	thin
36	чӀужугӀадан	woman
37	бихьинчи, чи	man
38	гӀадан, инсан	man (human)
39	лъимер	child
40	лъади, чӀужу	wife
41	рос	husband
42	эбел	mother
43	эмен	father
44	рухІчІаголъи, хӀайван	animal
45	ччугӀа	fish
46	хӀинчӀ	bird
47	гьой	dog
48	нацӀ	louse
49	борохь	snake
50	хӀапаро	worm
51	гъветӀ	tree
52	рохь	forest
53	тӀил	stick
54	пихъ	fruit
55	хьон	seed
56	тӀамах	leaf
57	кьибил	root
58	хъал	bark
59	тӀегь	flower
60	хер	grass
61	квар	rope
62	тӀом	skin
63	гьан	meat
64	би	blood
65	ракьа	bone
66	кьаралъи, тІатІи	fat
67	хоно	egg
68	лълъар (лІар)	horn
69	рачӀ	tail
70	хӀули	feather
71	рас	hair
72	бетӀер	head
73	гӀин	ear
74	бер	aye
75	магІазукъалал	nose
76	кӀал	mouth
77	гӀус, ца	tooth
78	мацӀ	tongue
79	малъ	fingernail
80	хӀетӀе	foot
81	бох (мачІчІуялдаса хІатІиде)	leg
82	наку	knee
83	квер, хъат	hand
84	кваркьи	wing
85	чехь (цІинадаса гъоркье)	belly
86	бакь-кӀач, ургьимес	guts
87	габур	neck
88	мугъ	back
89	керен	breast
90	ракӀ	heart
91	тӀул	liver
92	гьекъезе (лъим)	to drink
93	кваназе	to eat
94	хӀанчӀизе	to bite
95	цӀункӀизе	to suck
96	тузе	to spit
97	лагӀизе	to vomit
98	пузе (гьури)	to blow
99	хӀухьел цӀазе	to breathe
100	релъизе	to laugh
101	бихьизе	to see
102	рагӀизе	to hear
103	лъазе	to know
104	ургъизе, пикру гьабизе	to think
105	махІ чІвазе, сунтӀизе	to smell
106	хӀинкъизе	to fear
107	кьижизе	to sleep
108	гӀумру гьабизе	to live
109	хвезе	to die
110	чӀвазе	to kill
111	къеркьезе, рагъизе (тушмангун)	to fight
112	чан гьабизе (рохьоб)	to hunt
113	кьабизе (цо нухалъ квералъ)^{[Комм 6]}	to hit
114	къотӀизе (носоца)	to cut
115	бикьизабизе, бикьизе	to split
116	къазабизе, хІунчизабизе (нус)	to stab
117	хъарсине	to scratch
118	бухъизе (гвенд)	to dig
119	лъедезе, лъим ххазе (иш гьабизе кІвей)	to swim
120	роржине	to fly
121	рилІине, ине, хьвадизе	to walk
122	рачӀине	to come
123	регизе (бусада)	to lie
124	гӀодор чӀезе	to sit
125	рахъун чӀезе	to stand
126	сверизаризе, руссинаризе^{[Комм 7]}	to turn
127	бортизе, щапизе	to fall
128	кьезе	to give
129	кквезе (квералъ)	to hold
130	данде къазе, тІаде цузе^{[Комм 8]}	to sqeeze
131	лІулІазе (гІемер)	to rub
132	чуризе (кверал)	to wash
133	бацIцӀине (хІур)	to wipe
134	цӀазе (жиндего тІаде)	to pull
135	цузе (цебе, жиндасаго)	to push
136	рехизе (гамачІ)	to throw
137	бухьине (кваралъ)	to tie
138	букъизе (гурде)	to sew
139	рикӀкӀине	to count
140	абизе	to say
141	кечӀ ахӀизе	to sing
142	хӀазе	to play
143	лъедон ине, лъедине (гама)	to float
144	чвахизе	to flow
145	цӀорозе (лъим)	to freez
146	гьорозе (бох)	ro swell
147	бакъ	sun
148	моцӀ	moon
149	цӀва	star
150	лъим	water
151	цӀад	rain
152	гІор, лъар	river
153	хӀор	lake
154	ралъад	sea
155	цӀам	salt
156	гамачӀ, гьецІо	stone
157	сали	sand
158	хӀур	dust
159	ракь	earth
160	накӀкӀ	cloud
161	хьухь, гIодонакIкI	fog
162	зоб	sky
163	гьури	wind
164	гӀазу	snow
165	цӀвер	ice
166	кӀкӀуй	smoke
167	цӀа	fire
168	рахъу, мухIур	ash
169	цІа рекІине, бухӀизе	to burn
170	нух	road
171	мегӀер	mountain
172	багӀараб	red
173	гӀурччинаб	green
174	тӀогьилаб	yellow
175	хъахӀаб	white
176	чӀегӀераб	black
177	сордо	night
178	къо	day
179	сон, лъагІел	year
180	хинаб (гьава-бакъ)	warm
181	цӀорораб (гьава-бакъ)	cold
182	цӀураб (хъаба)	full
183	цӀияб	new
184	басрияб	old
185	лъикӀаб	good
186	квешаб	bad
187	махӀцараб	rotten
188	чорокаб, хъубаб	dirty
189	битӀараб (нух)	straight
190	гургинаб	round
191	бегӀераб (нус)	sharp
192	тӀехIараб (нус)	dull
193	цӀвакараб, битӀараб	smoth
194	биччараб	wet
195	бакъвараб	dry
196	битӀараб, ритІухъаб	correct
197	гӀагараб, аскІосеб	near
198	рикӀкӀадаб	far
199	кваранаб	right
200	квегӀаб	left
201	аскӀоб, -хъ, -да	at
202	жаниб, -лъулІ, -улІ, -об, -иб	in
203	цадахъ, -гун	with
204	ва, -ги	and
205	нагагь, -ани, -ни	if
206	щайгурони, щай абуни, щай гурелъул	because
207	цӀар (инсанасул)	name

207 рагІи бугеб Сводешил сияхІ

ГъоркьегІан кьун буго 207 рагІи бугеб стандартияб Сводешил сияхІ ингилис мацІалдаса дурус гьабураб таржамагун, гьлъул комментариялги гІадахъ росун ва гІемерисел лексемабазул магІнабиги ингилис мацІалда жидер аслияб магІнаяле данде ккезарун.

№	Авар	ИФА		№	Авар	ИФА		№	Авар	ИФА
1	дун	dun		70	хӀули	ˈħu.li		139	рикӀкӀине	ˈri.kːʼi.ne
2	мун	mun		71	рас	räs		140	абизе	ˈʔä.bi.ze
3	эв, эй, эб^{[Комм 1]}	ʔew, ʔej, ʔeb		72	бетӀер	be.ˈtʼer		141	кечӀ ахӀизе	ket͡ʃʼ‿ˈä.ħi.ze
4	ниж, нилӀ	niʒ, nit͡ɬː		73	гӀин	ʕin		142	хӀазе	ˈħä.ze
5	нуж	nuʒ		74	бер	ber		143	лъедине(гама)	ˈɬːe.di.ne
6	дол	doɫ		75	мегІер	me.ˈʕer		144	чвахизе	ˈt͡ʃʷä.χːi.ze
7	гьаб	häb		76	кӀал	kʼäɫ		145	цӀорозе (лъим)	t͡sːʼo.ˈro.ze
8	доб	dob		77	гӀус	ʕus		146	гьорозе (бох)	ho.ˈro.ze
9	гьаниб	ˈhä.nib		78	мацӀ	mät͡sːʼ		147	бакъ	bäq͡χːʼ
10	доба, гъоба	do.ˈbä, ʁo.ˈbä		79	малъ	mäɬ		148	моцӀ	mot͡sːʼ
11	щив	ʃːiw		80	хӀетӀе	ħe.ˈtʼe		149	цӀва	t͡sːʷʼä
12	щиб	ʃːib		81	бох (мачІчІалдаса хІатІиде)	boχː		150	лъим	ɬːim
13	киб	kib		82	наку	ˈnä.ku		151	цӀад	[t͡sːʼäd
14	кида	ˈki.dä		83	хъат	q͡χːät		152	гІор	ʕor
15	кин	kin		84	кваркьи	kʷär.ˈt͡ɬːʼi		153	хӀор	ħor
16	гуро	ˈɡu.ro		85	чехь (цІинадаса гъоркье)	t͡ʃex		154	ралъад	rä.ˈɬäd
17	кинабго, киналго	ˈki.näb.ɡo, ˈki.näɫ.ɡo		86	бакь-кӀач	bät͡ɬːʼ.kʼät͡ʃ		155	цӀам	t͡sːʼäm
18	гІемераб	ʕe.ˈmer.äb		87	габур	ɡä.ˈbur		156	гамачӀ	[ɡä.ˈmät͡ʃʼ]
19	чанго	[ˈt͡ʃ än.ɡo]		88	мугъ	[muʁ]		157	сали	[ˈsä.li]
20	дагьаб	[ˈdä.häb]		89	керен	[ke.ˈren]		158	хӀур	[ħur]
21	батӀияв батІиял	[bä.ˈtʼi.jäw] [bä.ˈtʼi.jäɫ]		90	ракӀ	[räkʼ]		159	ракь (грунт)	[rät͡ɬːʼ]
22	цо	[t͡so]		91	тӀул	[tʼuɫ]		160	накӀкӀ	[näkʼː]
23	кӀиго	[ˈkʼi.ɡo]		92	гьекъезе (лъим)	[he.ˈq͡χːʼe.ze]		161	хьухь, гIодонакIкI	[xux], [ʕo.ˈdo.näkʼː]
24	лъабго	[ˈɬäb.ɡo]		93	кваназе	[kʷä.ˈnä.ze]		162	зоб	[zob]
25	ункъго	[ˈʔunq͡χːʼ.ɡo]		94	хӀанчӀизе	[ˈħän.t͡ʃʼi.ze]		163	гьури	[huˈri]
26	щуго	[ˈʃːugo]		95	цӀункӀизе	[ˈt͡sːʼun.kʼi.ze]		164	гӀазу	[ˈʕä.zu]
27	кӀудияб	[kʼu.ˈdi.jäb]		96	тузе	[tu.ˈze]		165	цӀер	[t͡sːʼer]
28	халатаб	[χːä.ˈɫä.täb]		97	лагӀизе	[ˈɫä.ʕi.ze]		166	кӀкӀуй	[kːʼuj]
29	гӀатӀидаб	[ʕä.ˈtʼi.däb]		98	пузе (гьури)	[pu.ˈze]		167	цӀа	[t͡sʼä]
30	бицатаб	[bi.ˈt͡sːä.täb]		99	хӀухьел цӀазе	[ħu.xel t͡sːʼä.ze]		168	рахъу, мухIур	[rä.q͡χːu], [mu.ˈħur]
31	бакӀаб	[ˈbä.kʼäb]		100	релъизе	[ˈre.ɬi.ze]		169	цІа рекІине, бухӀизе	[ˈt͡sʼä re.kʼi.ne][ˈbu.ħi.ze]
32	гьитӀинаб	[hi.ˈtʼi.näb]		101	бихьизе	[ˈbi.xi.ze]		170	нух	[nuχ]
33	къокъаб	[ˈq͡χːʼo.q͡χːʼäb]		102	рагӀизе	[ˈrä. ʕi.ze]		171	мегӀер	[me.ˈʕer]
34	чӀедераб	[t͡ʃːʼe.ˈde.räb]		103	лъазе	[ˈɬä.ze]		172	багӀараб	[bä.ˈʕä.räb]
35	тӀеренаб	[tʼe.ˈre.näb]		104	ургъизе, пикру гьабизе	[ˈʕur.ʁi.ze] [ˈpik.ru hä.ˈbize]		173	гӀурччинаб	[ʕur.ˈt͡ʃːi.näb]
36	чӀужугӀадан	[t͡ʃːʼu.ʒu.ʕä.ˈdän]		105	сунтӀизе	[ˈsːun.tʼi.ze]		174	тӀогьилаб	[tʼo.ˈhi.läb]
37	бихьинчи	[bi.ˈxin.t͡ʃi]		106	хӀинкъизе	[ˈħin.q͡χːʼi.ze]		175	хъахӀаб	[ˈq͡χːä.ħäb]
38	гӀадан	[ʕä.ˈdän]		107	кьижизе	[ˈt͡ɬːʼi.ʒi.ze]		176	чӀегӀераб	[t͡ʃʼe.ˈʕe.räb]
39	лъимер	[ˈɬi.mer]		108	гӀумру гьабизе	[ˈʕum.ru hä.ˈbi.ze]		177	сордо	[sor.ˈdo]
40	чӀужу лъади	[t͡ʃːʼu. ʒu] [ˈɬːä.di]		109	хвезе	[ˈχʷe.ze]		178	къо	[q͡χʼːo]
41	рос	[rosː]		110	чӀвазе	[ˈt͡ʃʷʼä.ze]		179	сон, лъагІел	[son], [ˈɬä.ʕel]
42	эбел	[ʔe.ˈbel]		111	къеркьезе, рагъизе (тушмангун)	[q͡χːʼer.ˈt͡ɬːʼe.ze], [ˈrä.ʁi.ze]		180	хинаб (гьава-бакъ)	[ˈχi.näb]
43	эмен	[ʔe.ˈmen]		112	чан гьабизе (рохьоб)	[t͡ʃän hä.ˈbi.ze]		181	цӀорораб (гьава-бакъ)	[t͡sʼːo.ˈro.räb]
44	хӀайван	[ħäj.ˈwän]		113	кьабизе(цо нухалъ квералъ)^{[Комм 6]}	[ˈt͡ɬːʼä.bi.ze]		182	цӀураб (хъаба)	[ˈt͡sʼu.räb]
45	ччугӀа	[t͡ʃːu.ˈʕä]		114	къотӀизе (носоца)	[ˈq͡χːʼo.tʼi.ze]		183	цӀияб	[ˈt͡sʼi.jäb]
46	хӀинчӀ	[ħint͡ʃːʼ]		115	хъвалхьине	[ˈq͡χːʷäɫ.xi.ne]		184	басрияб	[bäsː.ˈri.jäb]
47	гьой	[hoj]		116	къазабизе, хІунчизабизе (нус)	[q͡χːʼä.zä.ˈbi.ze]		185	лъикӀаб	[ˈɬːi.kʼäb]
48	нацӀ	[nät͡sːʼ]		117	гаржинабизе хъарсизе	[ˈq͡χːär.sːi.ze]		186	ццидахараб, квешаб	[t͡sːi.ˈdä.χä.räb], [ˈkʷe. ʃäb]
49	борохь	[bo.ˈrox]		118	бухъизе (гвенд)	[ˈbu.q͡χːi.ze]		187	махӀцараб	[ˈmäħ.t͡sä.räb]
50	хӀапаро	[ħä.ˈpä.ro]		119	лъедезе, лъим ххазе (иш гьабизе кІвезе)	[ɬːe.ˈde.ze], [ˈɬːim χːä.ze]		188	чорокаб	[t͡ʃo.ˈro.käb]
51	гъветӀ	[ʁʷetʼ]		120	роржине	[ˈror.ʒi.ne]		189	битӀараб (нух)	[ˈbi.tʼä.räb]
52	рохь	[rox]		121	рилълъине, ине, хьвадизе	[ri.ˈt͡ɬːi.ne], [ˈʔi.ne], [ˈxʷä.di.ze]		190	гургинаб	[ɡur.ˈɡi.näb]
53	тӀил	[tʼil]		122	рачӀине	[ˈrä.t͡ʃʼi.ne]		191	бегӀераб (нус)	[be.ˈ ʕe.räb]
54	пихъ	[piq͡χː]		123	регизе (ракьалда)	[ˈre. ɡi.ze]		192	тӀехIараб (нус)	[ˈtʼe.ħä.räb]
55	хьон	[xon]		124	гӀодор чӀезе	[ʕo.dor ˈt͡ʃːʼe.ze]		193	цӀвакараб, битӀараб	[ˈt͡sːʷʼä.kä.räb], [ˈbi.tʼä.räb]
56	тӀамах	[tʼ.ˈmäχ]		125	рахъун чӀезе	[rä.q͡χːun ˈt͡ʃʼe.ze]		194	биччараб	[ˈbi.t͡ʃːä.räb]
57	кьибил	[t͡ɬːʼi.ˈbil]		126	сверизаризе, руссинаризе («нухдаса унаго, кваранидехун»)	[sːʷe.ri.zä.ˈri.ze], [ˈru.sːi.nä.ri.ze]		195	бакъвараб	[bä.ˈq͡χːʷʼä.räb]
58	хъал	[q͡χːäl]		127	бортизе (битІун гІодобе)	[ˈbor.ti.ze]		196	битӀараб (хІакъикъияб)	[ˈbi.tʼä.räb]
59	тӀегь	[tʼeh]		128	кьезе	[ˈt͡ɬʼːe.ze]		197	гӀагараб, аскІосеб	[ʕä.ˈ ɡä.räb] [ʔäsː.ˈkʼo.sːeb]
60	хер	[χːer]		129	кквезе (квералъ)	[kːʷe.ze]		198	рикӀкӀадаб	[ˈri.kʼːä.däb]
61	квар	[kʷär]		130	данде къазе, тІаде цузе _{(квералъ къуваталдалъун)}	[ˈdän.de ˈq͡χʼːä.ze], [ˈtʼä.de ˈt͡su.ze]		199	кваранаб	[kʷä.ˈrä.näb]
62	тӀом	[tʼom]		131	лъулъазе (гІемер)	[t͡ɬːu.ˈt͡ɬːä.ze]		200	квегӀаб	[ˈkʷe. ʕäb]
63	гьан	[hän]		132	чуризе (кверал)	[ˈt͡ʃu.ri.ze]		201	аскӀоб, -хъ, -да	[ʔäsː.ˈkʼob]
64	би	[bi]	133	бацIцӀине (хІур)	[ˈbä.t͡sːʼi.ne]	202	жаниб, -лъулъ, -улъ, -об, -иб	[ˈʒä.nib] [-ɬuɬ], [-ut͡ɬː], [-ob], [-ib]
65	ракьа	[rä.t͡ɬːʼä]	134	цӀазе (жиндего тІаде)	[ˈt͡sːʼä.ze]	203	цадахъ -гун	[t͡sä.ˈdäq͡χː] [-ɡun]
66	кьаралъи	[t͡ɬʼːä.ˈrä.ɬi]	135	цузе (цебе, жиндасаго)	[ˈt͡su.ze]	204	ва, -ги	[wä], [-ɡi]
67	хоно	χo.ˈno	136	рехизе (гамачІ)	ˈre.χːi.ze	205	-ани, -ни	äni, ni
68	лӀар	t͡ɬːär	137	бухьине (кварица)	ˈbu.xi.ne	206	щайгурони	ˈʃːäj.ɡu.ro.ni
69	рачӀ	rät͡ʃːʼ	138	букъизе (гурде)	ˈbu.q͡χːʼi.ze	207	цӀар (чиясул)	t͡sːʼär

Къокъаб сияхІ

ХІужжаби

^ ^a ^b Авара мацІалда руго III гьумералъул цолъул формялъул цогидал цІарубакІалги: 1) чиясул жинсалъул — гъов [ʁow], гьав [haw], дов [dow]; 2) чІужуялъул жинсалъул — гъой [ʁoj], гьай [haj], дой [doj]; 3) гьоркьохъеб жинсалъул — гъоб[ʁob], гьаб [hab], доб [dob].
^ ХІалтІизабула цогидал каламалъул бутІабазда цадахъ фигІлабазда хутІизегІан. ФигІлабаз гьечІолъи бихьизабула хасаб формаялдалъун.
^ гІемерав — ч. ж., [гІемерай] — чІ. ж.
^ дагьав — ч. ж.; [дагьай] — чІ. ж.; дагьаб — гь. ж.
^ батІияв — ч. ж.; батІияй — чІ. ж.; батІияб — гь. ж.
^ ^a ^b Гьединго бегьула "хъат базе" абураб фигІлуяб фраза хІалтІизабизе.
^ («нухдаса унаго, кваранидехун»)
^ _{(квералъ къуваталдалъун)}

РегІелал

Campbell, Lyle. (1998). Historical Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-262-53267-0.
Embleton, Sheila (1995). Review of An Indo-European Classification: A Lexicostatistical Experiment by Isidore Dyen, J.B. Kruskal and P.Black. TAPS Monograph 82–5, Philadelphia. in Diachronica Vol. 12, no. 2, 263–68.
Gudschinsky, Sarah. (1956). "The ABCs of Lexicostatistics (Glottochronology)." Word, Vol. 12, 175–210.
Hoijer, Harry. (1956). "Lexicostatistics: A Critique." Language, Vol. 32, 49–60.
Holm, Hans J. (2007). "The New Arboretum of Indo-European 'Trees': Can New Algorithms Reveal the Phylogeny and Even Prehistory of Indo-European?" Journal of Quantitative Linguistics, Vol. 14, 167–214.
Holman, Eric W., Søren Wichmann, Cecil H. Brown, Viveka Velupillai, André Müller, Dik Bakker (2008). "Explorations in Automated Language Classification". Folia Linguistica, Vol. 42, no. 2, 331–354
Sankoff, David (1970). "On the Rate of Replacement of Word-Meaning Relationships." Language, Vol. 46, 564–569.
Starostin, Sergei (1991). Altajskaja Problema i Proisxozhdenie Japonskogo Jazyka [The Altaic Problem and the Origin of the Japanese Language]. Moscow: Nauka
Swadesh, Morris. (1950). "Salish Internal Relationships." International Journal of American Linguistics, Vol. 16, 157–167.
Swadesh, Morris. (1952). "Lexicostatistic Dating of Prehistoric Ethnic Contacts." Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 96, 452–463.
Swadesh, Morris. (1955). "Towards Greater Accuracy in Lexicostatistic Dating." International Journal of American Linguistics, Vol. 21, 121–137.
Swadesh, Morris. (1971). The Origin and Diversification of Language. Ed. post mortem by Joel Sherzer. Chicago: Aldine. ISBN 0-202-01001-5. Contains final 100-word list on p. 283.
Swadesh, Morris, et al. (1972). "What is Glottochronology?" in Morris Swadesh and Joel Sherzer, ed., The Origin and Diversification of Language, pp. 271–284. London: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-202-30841-3.
Wittmann, Henri (1973). "The Lexicostatistical Classification of the French-Based Creole Languages." Lexicostatistics in Genetic Linguistics: Proceedings of the Yale Conference, April 3–4, 1971, dir. Isidore Dyen, 89–99. La Haye: Mouton.[1]

КъватІисел регІелал

[:0-1] Авара мацІалда руго III гьумералъул цолъул формялъул цогидал цІарубакІалги: 1) чиясул жинсалъул — гъов [ʁow], гьав [haw], дов [dow]; 2) чІужуялъул жинсалъул — гъой [ʁoj], гьай [haj], дой [doj]; 3) гьоркьохъеб жинсалъул — гъоб[ʁob], гьаб [hab], доб [dob].

[2] ХІалтІизабула цогидал каламалъул бутІабазда цадахъ фигІлабазда хутІизегІан. ФигІлабаз гьечІолъи бихьизабула хасаб формаялдалъун.

[3] гІемерав — ч. ж., [гІемерай] — чІ. ж.

[4] дагьав — ч. ж.; [дагьай] — чІ. ж.; дагьаб — гь. ж.

[5] батІияв — ч. ж.; батІияй — чІ. ж.; батІияб — гь. ж.

[:1-6] Гьединго бегьула "хъат базе" абураб фигІлуяб фраза хІалтІизабизе.

[7] («нухдаса унаго, кваранидехун»)

[8] _{(квералъ къуваталдалъун)}

[Комм 1]

[Комм 2]

[Комм 3]

[Комм 4]

[Комм 5]

[Комм 6]

[Комм 7]

[Комм 8]