Кіпарысавыя

Кіпарысавыя
Кіпарыс вечназялёны
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Хвойныя Клас:  Хвойныя Парадак:  Хвоі Сямейства:  Кіпарысавыя
Міжнародная навуковая назва
Cupressaceae Gray (1822), nom. cons.
Сінонімы
Actinostrobaceae Lotsy Arceuthidaceae A.V.Bobrov & Melikian Athrotaxidaceae Doweld Callitridaceae Seward Cryptomeriaceae Gorozh. Cunninghamiaceae Siebold & Zucc. Diselmaceae A.V.Bobrov & Melikian Fitzroyaceae A.V.Bobrov & Melikian Juniperaceae J.Presl & C.Presl Libocedraceae Doweld Limnopityaceae Hayata Metasequoiaceae S.Miki ex Hu & W.C.Cheng Microbiotaceae Nakai Neocallitropsidaceae Doweld Pilgerodendraceae A.V.Bobrov & Melikian Platycladaceae A.V.Bobrov & Melikian Sequoiaceae C.Koch ex Luerss. Taiwaniaceae Hayata Taxodiaceae Saporta, nom. cons. Tetraclinaceae Hayata Thujaceae Burnett Thujopsidaceae Bessey Widdringtoniaceae Doweld
Тыпавы род
Cupressus L. — Кіпарыс
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   18042 NCBI   3367 EOL   4065 GRIN   f:315 IPNI   77126767-1 FW   54792

Кіпарысавыя (Cupressaceae) — сямейства голанасенных раслін.

Апісанне

Адна- або двухдомныя лістападныя і вечназялёныя дрэвы і кусты. Драўніна без смаляных хадоў, іншы раз з багатай драўніннай парэнхімай і звычайна з аднарадковай поравасцю трахеід. Лісце (ігліца) чаргаванае, супраціўнае ці ў кальчаках па 3—4, лінейна-ланцэтнае, іголка- або лускападобнае, з адной жылкай.

Cupressus sempervirens

Мікрастробілы дробныя, адзіночныя або сабраны ў гронку ці галоўчатае ўтварэнне. Мікраспарафілы размешчаны спіральна, супраціўна або ў кальчаках, нясуць 2—9 (часцей 3—6) свабодных мікраспарангіяў. Пылковыя зярняты без паветраных мяшочкаў. Мужчынскі гаметафіт (зарастак) рэдукаваны, без праталіяльных (зарасткавых) клетак. Жаночыя шышкі маленькія, адзіночныя, на канцах парасткаў, складаюцца з некалькіх пар або кальчакоў лускавінак. Насенная лускавінка больш-менш зрослая з покрыўнай (у падсямейства кіпарысавых цалкам зрослая), нясе каля асновы ад 2 да 12 прамых ці адваротнапавернутых семязародкаў. Архегоніі на жаночным гаметафіце цесна размешчаны ў групах, і ўвесь археганіяльны комплекс звычайна абкружаны агульным пакрывалам. Насенне свабоднае, крылатае або бяскрылае. Зародак звычайна з 2, радзей 5—9 семядолямі.

Пашырэнне

Геалагічная гісторыя кіпарысаў пачынаецца а позняй юры. Вядома больш за 20 родаў, 140 відаў, пашыраныя ва ўмерана цёплым поясе Еўразіі, Паўночнай Амерыкі, Паўночнай Афрыкі. На Беларусі распаўсюджаны дзікарослы ядловец звычайны, інтрадукаваны балотны кіпарыс звычайны, кіпарысавік, платыкладус усходні, туя заходняя, некалькі відаў ядлоўца.

Сістэматыка

Па інфармацыі базы даных The Plant List (на ліпень 2016) сямейства ўключае 32 роды і 166 відаў:

• Actinostrobus Miq.
• Athrotaxis D.Don
• Austrocedrus Florin & Boutelje
• Callitris Vent.
• Callitropsis D.P. Little
• Calocedrus Kurz
• Chamaecyparis Spach — Кіпарысавік
• Cryptomeria D.Don
• Cunninghamia R.Br.
• Cupressus L. — Кіпарыс
• Diselma Hook.f.
• Fitzroya Hook.f. ex Lindl.
• Fokienia A.Henry & H.H.Thomas
• Glyptostrobus Endl.
• Hesperocyparis Bartel & R.A.Price
• Juniperus L. — Ядловец
• Libocedrus Endl.
• Metasequoia Hu & W.C.Cheng
• Microbiota Kom.
• Neocallitropsis Florin
• Papuacedrus H.L.Li
• Pilgerodendron Florin
• Platycladus Spach — Платыкладус
• Sabina
• Sequoia Endl. — Секвоя
• Sequoiadendron J.Buchholz — Секвоядэндран
• Taiwania Hayata
• Taxodium Rich.
• Tetraclinis Mast.
• Thuja L. — Туя
• Thujopsis Siebold & Zucc. ex Endl.
• Widdringtonia Endl.

Выкарыстанне

Сярод кіпарысавых дэкаратыўныя, тэхнічныя, лекавыя, смаланосныя, эфіраалейныя і таніданосцыя расліны.

Літаратура

• Прусакова Б. М. Кіпарысы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 3. Катэнарыя — Недайка / Рэдкал.: I. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1984. — 488 с., іл.
• Сапегін Л. М. Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях. — Гомель: ГДУ, 2012. — 337 с. ISBN 978-985-439-644-6