Рэната Дульбека

Рэната Дульбека
італ.: Renato Dulbecco
Дата нараджэння	22 лютага 1914(1914-02-22)[…]
Месца нараджэння	Катандзара, правінцыя Катандзара, Калабрыя, Італія[…]
Дата смерці	19 лютага 2012(2012-02-19)[…] (97 гадоў)
Месца смерці	Ла-Хоя, Сан-Дыега, акруга Сан-Дыега, Каліфорнія, ЗША
Грамадзянства	Італія[…]  ЗША[…]  Каралеўства Італія
Род дзейнасці	вірусолаг, урач
Навуковая сфера	вірусалогія
Месца працы	Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут Human Genome Project[d] Каліфарнійскі ўніверсітэт у Сан-Дыега Індыянскі ўніверсітэт[d]
Альма-матар	Турынскі ўніверсітэт (1936)
Вядомыя вучні	Хоўард Тэмін
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук
Узнагароды	кавалер Вялікага крыжа ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»[d] (12 сакавіка 1991) вялікі афіцэр ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»[d] (3 студзеня 1981) грант Гугенхайма прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (1964) Selman A. Waksman Award in Microbiology[d] (1974) прэмія Мэрджары Стэфенсана[d] (1973) прэмія Пауля Эрліха і Людвіга Дармштэтэра[d] (1967) прэмія Луізы Грос-Хорвіц (1973) Howard Taylor Ricketts Prize[d] (1965) медаль Джона Скота[d] (1958) медаль Левенгука (1974) honorary doctorate of the University of Las Palmas, Gran Canaria[d] (1996) замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (25 красавіка 1974) ганаровы доктар Брусельскага вольнага ўніверсітэта[d] (1978) AACR-G.H.A. Clowes Award for Outstanding Basic Cancer Research[d] (1961)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рэната Дульбека (італ.: Renato Dulbecco; 22 лютага 1914, Катандзара, Калабрыя, Каралеўства Італія — 20 лютага 2012, Ла-Хоя, Каліфорнія, ЗША) — амерыканскі вірусолаг італьянскага паходжання, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1975 (сумесна з Дэвідам Балтымарам і Хоўардам Тэмінам) за працу над анкавірусамі — адмысловымі вірусамі, якія могуць выклікаць рак пры ўзаемадзеянні з жывёльнай клеткай. Дульбека навучаўся ва ўніверсітэце Турына пад кіраўніцтвам італьянскага анатама і гістолага Джузэпэ Леві разам з іншымі яго вучнямі Сальвадорам Лурыя і Рытай Леві-Мантальчыні, якія пасля заканчэння вучобы пераехалі з Дульбека ў ЗША і таксама пасля сталі лаўрэатамі Нобелеўскай прэміі. У гады Другой сусветнай вайны быў прызваны ў італьянскую армію, але пазней ўступіў у Супраціў.

Ранняе жыццё

Нарадзіўшыся ў Катандзара (Паўднёвая Італія), ён вырас у Лігурыі у прыбярэжным горадзе Імперыя. Скончыўшы ў 16 гадоў школу, паступіў у Турынскі ўніверсітэт. Нягледзячы на вялікую цікавасць да матэматыкі і фізікі, вырашыў вывучаць медыцыну. У 22 гады скончыў універсітэт па спецыяльнасці Паталагічная анатомія і паталогія, пад кіраўніцтвам прафесара Джузэпэ Леві. Падчас навучання пазнаёміўся з Сальвадорам Лурыя і Рытай Леві-Мантальчыні, сяброўства з якімі падштурхне яго да пераезду ў ЗША пазней. У 1936 годзе прызваны на ваенную службу ў якасці ваеннага лекара, дэмабілізаваўся ў 1938 годзе. У 1940 годзе Італія ўступіла ў Другую сусветную вайну і Дульбека быў зноў мабілізаваны і адпраўлены на фронт у Францыю і Расію, быў паранены. Пасля шпіталізацыі і паразы фашызму ён уступіў у Супраціў супраць германскай акупацыі.

Кар’ера і даследаванні

Пасля заканчэння вайны ён аднавіў працу ў лабараторыі прафесара Леві, але неўзабаве разам з Рытай Леві-Мантальчыні пераехаў у ЗША, дзе ў Блумінгтане, Індыяна ён працаваў з Сальвадорам Лурыя над вывучэннем бактэрыяфагаў. Улетку 1949 ён пераехаў у Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут, уступіўшы ў даследчую групу пад кіраўніцтвам Макса Дэльбрука. Тут ён пачаў свае даследаванні на анкавірусах, што паражаюць жывёльныя клеткі, у прыватнасці на прадстаўніках сямейства Поліамавірусы. У канцы 1950-х ён прыняў у сваю групу Хоўарда Тэміна ў якасці студэнта. З ім, а таксама з Дэвідам Балтымарам ён пазней падзяліў Нобелеўскую прэмію па фізіялогіі і медыцыне (1975) за «адкрыцці, якія тычацца ўзаемадзеяння паміж анкавірусамі і генетычным матэрыялам клеткі». Тэмін і Балтымар прыйшлі да адкрыцця зваротнай транскрыптазы спантанна і незалежна адзін ад аднаго. Хоць Дульбека не прымаў непасрэднага ўдзелу ў адным з гэтых эксперыментаў, ён навучыў іх двум метадам, якія яны выкарыстоўвалі, каб зрабіць адкрыццё.

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША(1961) і Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1965), замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства (1974). Падпісаў «Папярэджанне чалавецтву» (1992).

Нобелеўская прэмія

Дульбека і яго група прадэманстравалі, што інфікаванне нармальных клетак з дапамогай пэўных тыпаў вірусаў (анкавірусаў) вядзе да ўбудавання гена віруснага паходжання ў геном клеткі-гаспадара, і што гэта прыводзіць да змены (набыццю пухліннага фенатыпу) клеткі. Як было паказана Тэмінам і Балтымарам, якія падзялілі з Дульбека Нобелеўскую прэмію, перанос генаў віруса ў клетку кантралюецца ферментам, названым зваротная транскрыптаза (ці, больш дакладна, РНК-залежная ДНК-полімераза), якая рэплікуе вірусны геном (у гэтым выпадку з РНК у ДНК), які пасля ўбудоўваецца ў геном клеткі-гаспадара.

Анкавірусы з’яўляюцца прычынай некаторых відаў раку ў чалавека. Даследаванне Дульбека дало падставы для дакладнага разумення плыні малекулярных механізмаў, дзякуючы якім яны размножваюцца, такім чынам дазваляючы людзям лепш змагацца з імі. Акрамя таго, механізмы канцэрагенеза, рэгуляванага анкавірусамі блізка супадаюць з працэсамі, на працягу якіх нармальныя клеткі выраджаюцца ў ракавыя клеткі. Адкрыцці Дульбека дазволілі людзям лепш разумець рак і змагацца з ім. Таксама добра вядома, што ў 1980—1990-х гадах разуменне механізму дзеяння зваротнай транскрыптазы, паходжання, прыроды і ўласцівасцяў Віруса імунадэфіцыту чалавека (ВІЧ, з якіх ёсць два найбольш вывучаных сератыпа, ВІЧ-1, і што радзей сустракаецца і менш вірулентны ВІЧ-2), вірус, які пры нявыяўленні ў канчатковым рахунку выклікае СНІД, прывяло да распрацоўкі першай групы лекаў, якія могуць лічыцца паспяховымі супраць вірусаў, інгібітары зваротнай транскрыптазы, з якіх адзін найбольш вядомы сёння — Зідавудзін. Гэтыя прэпараты да гэтага часу выкарыстоўваюцца як частка сучаснага «кактэйлю» высока актыўнай антырэтравіруснай тэрапіі.

Іншыя ўзнагароды

• Стыпендыя Гугенхайма (1957)
• Медаль Джона Скота (1958)
• Прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (1964)
• Прэмія Говарда Тэйлара Рыкетса (1965)
• Прэмія Пола Эрліха і Людвіга Дармштатэра (1967)
• Прэмія Луізы Грос-Хорвіц (1973)
• Прэмія Сельмана А. Ваксмана ў галіне мікрабіялогіі (1974)
• Лекцыя Левенгука Лонданскага каралеўскага таварыства (1974)

Спасылкі

• Аўтабіяграфія Рэната Дульбека на сайце Нобелеўскага камітэта (англ.)
• Нобелеўская лекцыя Рэната Дульбека (англ.)
• Інтэрв’ю з Рэната Дульбека на сайце Калтэха