Achiles
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cymeriad chwedlonol Groeg  |
|---|---|
| Crefydd | Crefydd groeg yr henfyd |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Arwr Groegaidd y dywedir iddo ymladd yn Rhyfel Caerdroea oedd Achiles, hen ffurf Gymraeg Achil neu Echel (Hen Roeg: Ἀχιλλεύς). Ef yw prif arwr y Groegiaid yn yr Iliad gan Homer, sy'n cymryd Dicter Achiles fel ei thestun.
Roedd Achiles yn fab i Peleus, brenin y Myrmidoniaid, a'r nymff Thetis. Yn ôl un chwedl, pan oedd yn faban, roedd Thetis wedi ei ymdrochi yn afon Styx fel na ellid ei niweidio gan unrhyw arf; heblaw ar ei sawdl, lle roedd hi'n gafael ynddo.
Wedi i Paris gipio Helen, gwraig Menelaos brenin Sparta a'i dwyn i Gaerdroea, lle mae ei dad, Priam, yn frenin, mae Menelaos yn gofyn cymorth ei frawd Agamemnon, brenin mwyaf nerthol y Groegiaid. Gelwir arwyr y Groegiaid at ei gilydd, yn eu plith Achiles a'i gyfaill mynwesol Patroclus. Digia Achiles pan mae Agamemnon yn cymryd y gaethferch Briseis oddi wrtho, ac mae'n gwrthod mynd allan i ymladd. Cymer Patroclus ei le, ond lleddir ef gan Hector, mab hynaf Priam a phrif arwr Caerdroea. Lleddir Hector ei hun gan Achiles, ac mae'n llusgo ei gorff o amgylch Caerdroea, nes yn y diwedd cytuno i'w ddychwelyd ar gais Priam.
Yn nes ymlaen yn yr ymladd, saethir Achiles yn ei sawdl gan Paris, ac mae'n marw o ganlyniad i'r anaf.
Llinellau cyntaf yr Iliad yw:
- μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
- οὐλομένην, ἣ μυρί' Ἀχαιοῖς ἄλγε' ἔθηκεν,
- Cenwch, dduwiesau, am ddicter mab Peleus, Achiles
- y dicter melltigedig ddaeth â phoen i filoedd o'r Acheaid.
