Celt (band)

Band roc yw Celt a sefydlwyd yn Rachub, ger Bethesda yn niwedd y 1980au.

Hanes

Daeth criw o gerddorion lleol at ei gilydd, yn rhannol yn dilyn llwyddiant bandiau lleol megis Maffia Mr Huws rai blynyddoedd ynghynt a’r diddordeb mewn canu pop Cymraeg a ddaeth yn sgil sefydlu gŵyl Pesda Roc. Ymhlith yr aelodau gwreiddiol yr oedd Steven Bolton (llais), Barry ‘Archie’ Jones (gitâr a gitâr fas) ac Alwyn Jones (drymiau). Ychydig yn ddiweddarach, fe ymunodd y canwr Martin Beattie (cyn-aelod o’r grŵp lleol, Machlud), ac yn fuan fe ddatblygodd sain nodweddiadol y band – sef caneuon roc syml a baledi canadwy a gyfansoddwyd yn bennaf gan Barry Jones a roddai bwyslais ar asiad lleisiol arbennig Beattie a Bolton. Daeth Siôn Jones (gynt o Maffia Mr Huws) ar y gitâr flaen yn aelod pwysig maes o law, tra bod Huw Smith o’r grŵp Mojo yn cyfeilio ar yr allweddellau o dro i dro.

Rhyddhawyd record gyntaf y band, Da Di’r Hogia, yn 1989, a Cynffon yn 1991, ill dwy ar eu label eu hunain, gan ddod â sylw i’r band gyda chaneuon hwyliog megis ‘Byw yn Braf yn Gibraltar’. Daeth sylw pellach iddynt yn dilyn eu hymddangosiad yng nghystadleuaeth Cân i Gymru 1993 gyda’r anthemig ‘Dwi’n Amau Dim’. Er na fu’r gân yn fuddugol (cipiwyd y wobr gyntaf gan un o’r Brodyr Gregory), fe’i chwaraewyd yn gyson ar Radio Cymru.

Bu’r band yn perfformio’n gyson ledled Cymru yn ystod y cyfnod, gan fagu dilyniant selog ymysg cynulleidfaoedd, ond bu’n rhaid disgwyl tan 1998 am eu albwm llawn cyntaf. Recordiwyd @.com (Sain, 1998) yn stiwdio Brynderwen ger Bethesda a’i gymysgu gan Les Morrison yn Sain. Bu’r albwm yn llwyddiant, gan werthu rhai miloedd o gopïau. Ar sail caneuon grymus megis ‘Rhwng Bethlehem a’r Groes’, ‘Dros Foroedd Gwyllt’ a’r faled ‘Un Wennol’ daeth Celt yn un o grwpiau mwyaf poblogaidd y 1990au. Dilynwyd @.com gyda EP yn cynnwys y gân ‘Telegysyllta’ (Sain, 2001), ond bu llai o weithgaredd gan y grŵp yn dilyn ymadawiad Martin Beattie. Perfformiodd y band yng Ngŵyl y Faenol, Bangor, yn 2000 ac eto yn 2003. Rhyddhawyd casgliad o’u caneuon gorau, Pwy **** Di Celt?, ar Recordiau Howget yn 2006, ac albwm byw, Cash Is King, ar yr un label yn 2009.

Aelodau

Martin Beattie (llais)
Steven Bolton (llais)
Barry ‘Archie’ Jones (gitâr a gitâr fas)
Siôn Jones (gitâr)
Alwyn Jones (drymiau)
Huw Smith (allweddellau)
Siôn Bayley (gitâr)

Disgyddiaeth

@.com, Albwm (Sain SCD2215, 1998)
"Telegysyllta", CD Sengl (Sain SCD2305, 2001)
Cash Is King (Howget HOWGCD004, 2009)
Pwy **** Di Celt? (LP Goreuon) (Howget HOWGCD001, 2006)

Mae'r erthygl hon yn cynnwys testun o'r cofnod gan Craig Owen Jones, Pwyll ap Siôn a Wyn Thomas ar yr Esboniadur, adnodd addysgiadol agored gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Comisiynwyd y cofnod hwn yn wreiddiol ar gyfer Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru, (Y Lolfa, 2018). Mae gan y cofnod penodol hwnnw'r drwydded agored CC 4.0; gweler testun y drwydded am delerau ail-ddefnyddio'r gwaith.