Gubbio

Gubbio
Math	cymuned
Prifddinas	Gubbio
Poblogaeth	30,479
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Gefeilldref/i	Wertheim, Thann, Salon-de-Provence, Viterbo, Nola, Godmanchester, Szentendre, Jessup
Nawddsant	Ubaldo Baldassini
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Eidaleg
Daearyddiaeth
Sir	Talaith Perugia
Gwlad	Yr Eidal
Arwynebedd	525.78 km²
Uwch y môr	522 ±1 metr
Yn ffinio gyda	Cagli, Costacciaro, Gualdo Tadino, Pietralunga, Sigillo, Valfabbrica, Cantiano, Perugia, Scheggia e Pascelupo, Umbertide, Fossato di Vico
Cyfesurynnau	43.3518°N 12.5773°E
Cod post	06024, 06020
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	mayor of Gubbio
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Tref hynafol a chymuned (comune) yng nghanolbarth yr Eidal yw Gubbio. Fe'i lleolir yn nhalaith Perugia yn rhanbarth Umbria. Saif ar lethr isaf Mynydd Ingino, mynydd bach yn yr Apenninau.

Yng Nghyfrifiad 2011 roedd gan y gymuned boblogaeth o 32,432.^[1]

Hanes

Mae gwreiddiau'r dref yn hynafol iawn. Roedd yn anheddiad bwysig i lwyth yr Wmbri, o dan yr enw Ikuvium yn y cyfnod cyn-Rufeinig. Yn 1444 darganfuwyd yno tabledi efydd, y Tabledi Igufaidd, sy'n cynnwys y testun mwyaf sydd wedi goroesi yn yr iaith Wmbreg.

Ar ôl y goncwest Rufeinig yn yr 2g CC parhaodd y dref yn bwysig, fel y tystiwyd gan ei theatr Rufeinig, yr ail-fwyaf yn y byd i oroesi. Ei henw Lladin oedd Iguvium.

Daeth Gubbio yn bwerus iawn ar ddechrau'r Oesoedd Canol. Anfonodd y dref 1,000 o farchogion i ymladd yn y Groesgad Gyntaf (1096–9). Roedd y canrifoedd dilynol yn gythryblus, ac roedd Gubbio yn rhyfela yn aml yn erbyn trefi cyfagos. Yn un o'r rhyfeloedd hyn ei esgob, Ubaldo Baldassini (c.1084–1160) a arweiniodd fyddin y dref (trwy wyrth yr honnwyd) i fuddugoliaeth ysgubol (1151) a chyfnod o ffyniant i'r dref. Ef bellach yw nawddsant y dref, a bob blwyddyn y mae gwyl fawr (Corsa dei Ceri) ar noswyl ei ddygwyl ar 16 Mai.

Yn y pen draw ymgorfforwyd Gubbio i diriogaethau teulu Montefeltro, dugiaid Urbino. O 1631 hyd 1860 roedd yn rhan o Daleithiau'r Babaeth.

Chwedl Sant Ffransis a'r Blaidd

Mae'r dref yn adnabyddus am chwedl Sant Ffransis o Assisi yn dofi blaidd rheibus a chodai arswyd ar y dref, ond a ddaeth wedyn yn breswylydd hydrin y lle.