Sukhumi

Sukhumi
Math	dinas
Poblogaeth	64,441
Cylchfa amser	UTC+03:00, Amser Moscfa
Gefeilldref/i	Tiraspol, Bandırma, Kursk, Nizhniy Novgorod, Krasnodar
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Abchaseg, Rwseg
Daearyddiaeth
Sir	Gweriniaeth Ymreolaethol Abchasia, Principality of Abkhazia, Kutaisi Governorate, Sukhumi Okrug, Socialist Soviet Republic of Abkhazia, Abkhaz Autonomous Soviet Socialist Republic, Bwrdeistref Sukhumi
Gwlad	Georgia
Arwynebedd	27 km²
Uwch y môr	20 metr
Cyfesurynnau	43.0036°N 41.0192°E
Cod post	384900, 6600
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Prifddinas Abchasia yw Sukhumi, Sukhum (Rwseg: Sukhum; Georgeg: სოხუმი, Sukhumi). Aqwa (Abchaseg: Aҟəa) yw enw Abchaseg ar y lle. Mae'n ddinas fechan ar lan ddwyreiniol y Môr Du. Fe'i difrodwyd yn ystod yn ystod y rhyfel yn 1992-93 gyda lluoedd Jorjia oedd yn ceisio cadw Abchasia yn dalaith o fewn ei gwlad ac sy'n dal i ystyried Abchasia yn rhan o Jorjia, er nad oes rheolaeth de facto gan Jorjia dros Abchasia ers yr 1990au cynnar. Y boblogaeth yw 43,700 o bobl (2003).

Hanes

Mae hanes y ddinas yn fwy na 2,500 mlwydd oed. Mae'n un o'r dinasoedd hynaf yn y byd. Ar safle'r ddinas hyd at y ganrif 4g CC oedd trefedigaeth Roegaidd y Diaspora (a enwyd ar ôl brodyr y Diaspora), a oedd yn ddiweddarach yn perthyn i deyrnas Pontic. Mae'r enw hynaf "Aku" i'w gael mewn arysgrif Roegaidd ar ddarnau arian aur bathdy Colchis (300-200 CC) ac fe'i cymharir ag enw Abchasaidd ar y ddinas - Akua. Yn ddiweddarach, adeiladwyd caer Rufeinig, Sebastopolis yn y lle hwn. Ers 736, gelwir yr anheddiad yn Chum (o'r enw Abkhazian "Guma") fel rhan o deyrnas Abchasia. Yn yr Oesoedd Canol - dinas Chumi yn nheyrnas Georgia, o ail hanner yr 16g - o dan lywodraeth y Twrciaid: ym 1724 adeiladwyd caer Twrcaidd Sukhum-Kale ar y Môr Du. O ddiwedd y 18g hyd 1808 ac o 1864 - prifddinas Abchasia. Fe’i concrwyd gan Ymerodraeth Rwsia ym 1810 a derbyniodd statws dinas ym 1848. Ar ôl diddymu tywysogaeth Abchasia ym 1864, daeth yn ganolbwynt adran filwrol (rhanbarth) Sukhumi o dan lywodraethwr cyffredinol Kutaisi, ac o 1866 ymlaen. o ardal Sukhumi yn nhalaith Kutaisi.

Ar ôl Chwyldro Rwsieg Hydref 1917, fe blymiwyd y ddinas, ac Abchsia yn gyffredinol, i anhrefn rhyfel cartref. Byrhoedlog oedd y rheolaeth Bolsiefic, daeth i ben ym mis Mai 1918 ac ymgorfforwyd Sukhum yng Ngweriniaeth Ddemocrataidd Georgia fel preswylfa Cyngor Pobl Ymreolaethol Abchasia a phencadlys Llywodraethwr Cyffredinol Georgia. Ail-gipiodd y Fyddin Goch a chwyldroadwyr lleol y ddinas oddi ar filwyr Georgaidd ar 4 Mawrth 1921, a chyhoeddi rheolaeth Sofietaidd. Sukhumi oedd prifddinas Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Abchas a unwyd â SSR Georgia 1921 i 1931, pan ddaeth yn brifddinas Gweriniaeth Sosialaidd Ymreolaethol Sofietaidd Abchasia o fewn SSR Georgia. Ym 1989, roedd gan Sukhumi 110,000 o drigolion ac roedd yn un o ddinasoedd mwyaf llwyddiannus Georgia. Roedd yna lawer o gyrchfannau haf arweinwyr Sofietaidd.

Annibyniaeth Abchasia

Yn 1989-1993, Suchum oedd canolbwynt y gwrthdaro rhwng Georgia ac Abchasia, a ddinistriodd y rhan fwyaf o'r ddinas. Yn ystod gwarchae Abchasaidd ar y ddinas (1992-1993), dioddefodd y ddinas a'i chyffiniau streiciau awyr a chregyn bron bob dydd, gyda llawer o anafusion sifil. Ar 27 Medi 1993, daeth y frwydr dros Sukhum i ben gydag ymgyrch dorfol o carthu ethnig yn erbyn mwyafrif y boblogaeth Georgaidd (cyflafan Sukhumi), gan gynnwys aelodau o lywodraeth Abkhaz (Zhivli Shartava, Raul Eshba, ac ati) a Maer Sukhum Guram Gabiskiria Er bod y ddinas wedi'i hailadeiladu'n rhannol, mae'n dal i brofi effeithiau'r rhyfel, ac nid yw wedi ailsefydlu ei hamrywiaeth ethnig flaenorol (tan 1992, defnyddiwyd 9 iaith wahanol yma).

Enw'r ddinas

Yn ystod y goresgyniadau Twrcaidd ac Arabaidd (yr Oesoedd Canol), oherwydd seineg yr ieithoedd Tyrcig ac Arabeg, nad ydynt yn derbyn presenoldeb cytseiniaid olynol (Ts Ch - 'ch' Gymraeg)), absenoldeb y sain "Ts" a'i phontio i'r sain " S ", mae enw'r ddinas yn newid yn raddol - Ts ch um → Shu → Sukhum (Sukhum-kale (" cêl "- caer) (Tyrcig)).

Yng nghyfnod yr Ymerodraeth Rwseg, newidiwyd enwau dan ddylanwad yr iaith Rwsieg - Sukhum, Batum.

O fis Awst 1936, ar ôl ymgorffori Abkhazia yn SSR Georgia ym 1931, fe’i galwyd yn swyddogol yn Sukhumi. Ar 4 Rhagfyr, 1992, yn sesiwn Rada Verkhovna yng Ngweriniaeth Abkhazia, adferwyd enw dinas Sukhum (heb yr i-dot 'Georgaidd).

Demograffeg

Crynodeb hanesyddol o ddemograffeg y ddinas, o ddata cyfrifiad:^[1]

Blwyddyn	Abchasiaid	Armenianiaid	Estoniaid	Georgiaid	Groegiaid Pontic	Rwsiaid	Twrciaid	Iwcraniaid	Cyfanswm
Cyfrifiad 1897	1.8% (144)	13.5% (1,083)	0.4% (32)	11.9% (951)	14.3% (1,143)	0.0% (1)	2.7% (216)		7,998
Cyfrfiad 1926	3.1% (658)	9.4% (2,023)	0.3% (63)	11.2% (2,425)	10.7% (2,298)	23.7% (5,104)	---	10.4% (2,234)	21,568
Cyfrifiad 1939	5.5% (2,415)	9.8% (4,322)	0.5% (206)	19.9% (8,813)	11.3% (4,990)	41.9% (18,580)	---	4.6% (2,033)	44,299
Cyfrifiad 1959	5.6% (3,647)	10.5% (6,783)	---	31.1% (20,110)	4.9% (3,141)	36.8% (23,819)	---	4.3% (2,756)	64,730
Cyfrifiad 1979	9.9% (10,766)	10.9% (11,823)	---	38.3% (41,507)	6.5% (7,069)	26.4% (28,556)	---	3.4% (3,733)	108,337
Cyfrifiad 1989	12.5% (14,922)	10.3% (12,242)	---	41.5% (49,460)	---	21.6% (25,739)	---	---	119,150
Cyfrifiad 2003	65.3% (24,603)	12.7% (5,565)	0.1% (65)	4.0% (1,761)	1.5% (677)	16.9% (8,902)	---	1.6% (712)	43,716
Cyfrifiad 2011	67.3% (42,603 )	9.8% (6,192)	---	2.8% (1,755)	1.0% (645)	14.8% (9,288)	---	---	62,914

Gwybodaeth Gyffredinol

Lleolir Akwa ar fael eang ar ochr ddwyreiniol y Môr Du ac mae'n gweithredu fel porthladd, cyffordd reilffordd a chanolfan wyliau. Mae'n adnabyddus am ei thraethau, sanatoria, sba dŵr mwynol a hinsawdd is-drofannol. Mae Maes awyr Suckumi Dranda hefyd ger llaw y ddinas. Mae'r brifddinas yn cynnwys nifer o westai bychain a chanolig eu maint sy'n gwasanaethu twristiaid o Rwsia, gan fwyaf. Sefydlwyd Gerddi Fotanegol Sukhum yn 1840 a dyma'r ardd fotanegol hynaf yn ardal y Cawcasws.

Mae gan y ddinas nifer o athrofeydd ymchwil gan gynnwys Prifysgol Wladwriaethol Abchasia ac Athrofa Agored Suckum. Rhwng 1945 i 1954 roedd labordy electro-ffiseg y ddinas yn rhan o raglen i ddatblygu arfau niwclear yr Undeb Sofietaidd. Lleolir hefyd Archif Gwladwriaeth Abchasia yn y ddinas - dyma'r Archif genedlaethol a losgwyd yn ilw gan y Georgiaid yn y Rhyfel Annibyniaeth Abchasia yn 1993-94.^[2]

Mae'r ddinas yn aelod o'r International Black Sea Club^[3]