Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/12/2024.
Η ακρίβεια του λήμματος αμφισβητείται.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Από τον 20ο αιώνα, τα πυρηνικά όπλα παραμένουν το κύριο θέμα με το οποίο συνδέεται ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος. Ένας πυρηνικός πόλεμος θα μπορούσε να οδηγήσει στον αφανισμό του ανθρώπινου είδους.

Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι η ονομασία που δίνεται σε μια ενδεχόμενη μελλοντική τρίτη παγκόσμια στρατιωτική σύγκρουση μεγάλης κλίμακας μετά τον Α' και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο όρος χρησιμοποιείται τουλάχιστον από το 1941.[1] Ορισμένοι τον χρησιμοποιούν για περιορισμένες ή και μικρής κλίμακας συγκρούσεις, όπως ο Ψυχρός Πόλεμος ή ο Πόλεμος κατά της Τρομοκρατίας. Αντίθετα, άλλοι θεωρούν ότι μια τέτοια σύγκρουση θα ξεπεράσει τους προηγούμενους παγκόσμιους πολέμους τόσο σε έκταση όσο και σε καταστροφικές συνέπειες.[2]

Στα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου άρχισε η ενεργός ανάπτυξη και χρήση πυρηνικών όπλων, καθώς και η μετέπειτα απόκτησή τους από ορισμένες χώρες. [εκκρεμεί παραπομπή]Επομένως, υπάρχει πιθανή απειλή πλήρους καταστροφής του επίγειου πολιτισμού και της υπόλοιπης ζωής πάνω στον πλανήτη. Τα παραπάνω είναι ένα κοινό θέμα σε διάφορες συζητήσεις για τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια άλλη τερατώδης καταστροφή - ο βιολογικός πόλεμος - μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιο αριθμό θυμάτων. Δημιουργημένα και ενεργοποιημένα από προηγμένη τεχνολογία, βίαια αποκαλυπτικά γεγονότα όπως τα παραπάνω θα μπορούσαν να καταστήσουν την επιφάνεια της Γης ακατοίκητη.

Ήδη πριν από το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου υπήρχε η κοινή πεποίθηση ότι ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) ήταν ο "πόλεμος που θα έβαζε τέλος σε όλους τους πολέμους" και πίστευαν ότι αν μια παγκόσμια σύγκρουση είχε γίνει τόσο θανατηφόρα, ήταν απίθανο να συμβεί σε παρόμοια κλίμακα στο μέλλον. Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος αναφερόταν συνήθως απλώς ως "ο Μεγάλος Πόλεμος". Με το ξέσπασμα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου το 1939, η πεποίθηση ότι η ανθρωπότητα θα μπορούσε να έχει "αρρωστήσει" από την ανάγκη να διεξάγει παγκόσμιους πολέμους μεγάλης κλίμακας εξανεμίστηκε ξαφνικά.[3]

Με το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου το 1945 και την εξάπλωση της τεχνολογίας των πυρηνικών όπλων, η πιθανότητα μιας τρίτης παγκόσμιας σύγκρουσης έμοιαζε πιο πιθανή από ποτέ. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, στρατιωτικοί αναλυτές σε πολλές χώρες προέβλεπαν την πιθανότητα να ξεσπάσει ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος. Τα σενάρια κυμαίνονταν από συμβατικό πόλεμο έως περιορισμένο ή ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, διατυπώθηκε ένα δόγμα που ονομαζόταν Αμοιβαία Εξασφαλισμένη Καταστροφή, σύμφωνα με το οποίο μια παγκόσμια πυρηνική αντιπαράθεση θα κατέστρεφε σίγουρα όλη την ανθρώπινη ζωή στον πλανήτη. Η απόλυτη καταστροφή της ανθρωπότητας μπορεί να ενθάρρυνε τόσο τους Αμερικανούς όσο και τους Σοβιετικούς ηγέτες να αποφύγουν ένα τέτοιο γεγονός, διατηρώντας μια ισορροπία που έγινε γνωστή ως «η ισορροπία του τρόμου».[εκκρεμεί παραπομπή]

Πολλοί σχολιαστές έχουν εκφράσει την άποψη ότι ο πόλεμος Ρωσίας και Ουκρανίας, καθώς και ο πόλεμος Ισραήλ - Χαμάς, που λαμβάνουν χώρα από το 2022 και το 2023 αντίστοιχα, είναι το ξεκίνημα ενός Δευτέρου Ψυχρού Πολέμου, που μπορεί να μετεξελιχθεί σε έναν Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο.[4][5][6]

Πρώτες αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το περιοδικό Time πρωτοχρησιμοποίησε τον όρο "Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος". Η πρώτη χρήση εμφανίζεται στο τεύχος της 3ης Νοεμβρίου 1941 (πριν από την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ την 7η Δεκεμβρίου του 1941) στην ενότητα "Εθνικές υποθέσεις" και με τίτλο "Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος;" για τον Ναζί πρόσφυγα Δρ Χέρμαν Ράουσνινγκ, ο οποίος μόλις είχε φτάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες.[1] Στο τεύχος της 22ας Μαρτίου 1943, στην ενότητα "Διεθνή", το Time επαναχρησιμοποίησε τον ίδιο τίτλο "World War III?" με αναφορά σε δηλώσεις των τότε Αμερικανών. Αντιπρόεδρος Χένρι Ουάλας: "Θα αποφασίσουμε κάποια στιγμή το 1943 ή το 1944 . . . αν θα φυτέψουμε τους σπόρους του Γ' Παγκοσμίου Πολέμου".[7][8] Το Time συνέχισε να τιτλοφορεί ή να αναφέρει σε ιστορίες τον όρο "Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος" για το υπόλοιπο της δεκαετίας και μετά: 1944,[9][10] 1945,[11][12] 1946 ("βακτηριακός πόλεμος"),[13] 1947[14] και 1948.[15] Το Time επιμένει να χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο, για παράδειγμα, σε μια βιβλιοκριτική του 2015 με τίτλο "This Is What World War III Will Look Like".[16]

Στρατιωτικά σχέδια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι στρατιωτικοί σχεδιαστές έχουν χρησιμοποιήσει πολεμικά παιχνίδια για να προετοιμαστούν για διάφορα πολεμικά σενάρια και να καθορίσουν τις καταλληλότερες στρατηγικές. Τα πολεμικά παιχνίδια χρησιμοποιήθηκαν για τον Α' και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.[17]

Αδιανόητη Επιχείρηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ ανησυχούσε ότι, λόγω του τεράστιου αριθμού σοβιετικών στρατευμάτων που στάθμευαν στην Ευρώπη στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, και του «αναξιόπιστου Σοβιετικού ηγέτη» Ιωσήφ Στάλιν, υπήρχε σοβαρή απειλή για τη Δυτική Ευρώπη. Το διάστημα Απριλίου-Μαΐου του 1945, οι Βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις ανέπτυξαν την Αδιανόητη Επιχείρηση, η οποία θεωρήθηκε το πρώτο σχέδιο για τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κύριος στόχος του ήταν «να επιβάλει στη Ρωσία τη βούληση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας».[18] Το σχέδιο απορρίφθηκε από τους Βρετανούς Αρχηγούς του Επιτελείου ως στρατιωτικά μη εφαρμόσιμο.

Επιχείρηση Dropshot[εκκρεμεί παραπομπή]

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Επιχείρηση Dropshot ήταν το σχέδιο των ΗΠΑ για έναν πιθανό πυρηνικό και συμβατικό πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση στα θέατρα επιχειρήσεων της Δυτικής Ευρώπης και της Ασίας.

Τότε, το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ ήταν περιορισμένο σε μέγεθος, βασισμένο κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και εξαρτιόταν από βομβαρδιστικά για παράδοση. Η επιχείρηση περιλάμβανε αποστολές που θα χρησιμοποιούσαν 300 πυρηνικές βόμβες και 29.000 βόμβες υψηλής έκρηξης σε 200 στόχους σε 100 πόλεις και κωμοπόλεις για να καταστρέψουν το 85% του βιομηχανικού δυναμικού της Σοβιετικής Ένωσης με ένα χτύπημα. Μεταξύ 75 και 100 από τα 300 πυρηνικά όπλα χρησιμοποιήθηκαν για την καταστροφή σοβιετικών πολεμικών αεροσκαφών στο έδαφος.

Το σχέδιο δημιουργήθηκε πριν από την ανάπτυξη των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων . Επινοήθηκε επίσης πριν από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντυ και ο Υπουργός Άμυνας του, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, άλλαξαν το σχέδιο πυρηνικού πολέμου των ΗΠΑ από ένα αρχικό σχέδιο «καταστροφής της πόλης» σε σχέδιο «αντίμετρου» (που στόχευε περισσότερο στον στρατό). Τα πυρηνικά όπλα αυτή τη στιγμή δεν ήταν αρκετά ακριβή για να χτυπήσουν μια ναυτική βάση δίχως να καταστρέψουν τη γειτονική πόλη. Ο σκοπός της χρήσης τους ήταν να εξαλειφθεί το βιομηχανικό δυναμικό του εχθρού για να βλάψει την πολεμική οικονομία.

Ασκήσεις "Longstep", "Mainbrace" και "Grand Slam"

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Ιανουάριο του 1950, το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο ενέκρινε τη στρατηγική στρατιωτικής αποτροπής του ΝΑΤΟ[19]. Ο στρατιωτικός σχεδιασμός του ΝΑΤΟ απέκτησε σημασία μετά το ξέσπασμα του Πολέμου της Κορέας στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ωθώντας το ίδιο να δημιουργήσει «μια δύναμη υπό κεντρική διοίκηση ικανή να αποτρέψει την επιθετικότητα και να παρέχει άμυνα στη Δυτική Ευρώπη». Η Συμμαχική Διοίκηση Ευρώπης ιδρύθηκε υπό τον Διοικητή του Στρατού των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, στις 2 Απριλίου 1951 [20] . Ο Οργανισμός Άμυνας της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης είχε πραγματοποιήσει προηγουμένως προετοιμασίες για την Verity, μια πολυμερή άσκηση του 1949 που περιελάμβανε αεροπορικές και υποβρύχιες επιθέσεις.

Στην άσκηση Mainbrace το 1952 συμμετείχαν περίπου 200 πλοία και πάνω από 50.000 άτομα για να εξασκήσουν την άμυνα της Δανίας και της Νορβηγίας σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Ήταν η πρώτη μεγάλη άσκηση του ΝΑΤΟ. Το φθινόπωρο του 1952, αυτές οι ασκήσεις διοικήθηκαν από κοινού από τον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή του ΝΑΤΟ, Λιντ Μακόρμικ και τον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Ευρώπης, Μάθιου Ρίτζγουεϊ.

Σε αυτές συμμετείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς, η Γαλλία, η Δανία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Ολλανδία και το Βέλγιο.

Οι "Grand Slam" και "Longstep" ήταν ναυτικές ασκήσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Μεσόγειο Θάλασσα το 1952 για την εξάσκηση ενεργειών για την εκδίωξη των εχθρικών δυνάμεων κατοχής και την απόβαση. Συμμετείχαν περισσότερα από 170 πολεμικά πλοία και 700 αεροσκάφη υπό τη γενική διοίκηση του ναύαρχου Κάρνεϊ.

Η ΕΣΣΔ ονόμασε τις ασκήσεις «στρατιωτικές ενέργειες» του ΝΑΤΟ με τη συμμετοχή της Νορβηγίας και της Δανίας και προετοιμαζόταν για τις δικές της στρατιωτικές ασκήσεις στη σοβιετική ζώνη.[21][22]

Επιχείρηση Strikeback

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια μεγάλη ναυτική άσκηση του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε το 1957, προσομοιώνοντας μια απάντηση σε μια παγκόσμια σοβιετική επίθεση στο ΝΑΤΟ. Στην άσκηση συμμετείχαν περισσότερα από 214 πολεμικά πλοία, 653 αεροσκάφη και 75.219 στρατιώτες από το Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών, το Βασιλικό Ναυτικό του Ηνωμένου Βασιλείου, το Βασιλικό Ναυτικό του Καναδά, το Γαλλικό Ναυτικό, το Βασιλικό Ναυτικό της Ολλανδίας και το Βασιλικό Ναυτικό της Νορβηγίας . Η μεγαλύτερη ναυτική επιχείρηση σε καιρό ειρήνης μέχρι σήμερα, η Επιχείρηση Strikeback έχει αξιολογηθεί από τον στρατιωτικό αναλυτή Χάνσον Ουάιτμαν Μπάλντουιν των New York Times ως «έχοντας τότε τον ισχυρότερο στόλο κρούσης που συγκεντρώθηκε από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο».[23]

Ψευδείς συναγερμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ψυχρός Πόλεμος, που ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, έφερε μαζί του μια σύγκρουση μεταξύ των σοσιαλιστικών και καπιταλιστικών στρατοπέδων, η οποία, σύμφωνα με τους ιστορικούς, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια παγκόσμια σύγκρουση με χρήση όπλων μαζικής καταστροφής. Η βάση του αμερικανικού στρατιωτικού δόγματος στη δεκαετία του 1950 είναι τα λεγόμενα μαζικά αντίποινα, τα οποία συνεπάγονται ένα αντίποινο που είναι ανώτερο σε καταστροφική δύναμη από το πρώτο.

Σύμφωνα με ορισμένους, η ανθρωπότητα βρισκόταν πιο κοντά στην αρχή του τρίτου παγκόσμιου πολέμου κατά τη διάρκεια της κουβανικής κρίσης πυραύλων του 1962. Η αντιπαράθεση ήταν συνέπεια της ανάπτυξης πυρηνικών πυραύλων από την ΕΣΣΔ στην Κούβα ως απάντηση σε παρόμοιες ενέργειες των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Τουρκία κοντά στα σοβιετικά σύνορα. Στις 25 Οκτωβρίου 1962, ο Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντυ έδωσε εντολή να αυξηθεί η πολεμική ετοιμότητα της Στρατηγικής Αεροπορικής Διοίκησης των ΗΠΑ στο επίπεδο κατάστασης αμυντικής ετοιμότητας 2. Στις 27 Οκτωβρίου 1962, οι στρατιωτικοί σύμβουλοι του Προέδρου των ΗΠΑ του πρότειναν να ξεκινήσει μια εισβολή στην Κούβα, αλλά ο Κέννεντυ αρνήθηκε να το πράξει.[24]

Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, υπήρξαν αρκετές σοβαρές περιπτώσεις «ψευδών συναγερμών» στο σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ και στο σοβιετικό σύστημα προειδοποίησης, οι οποίες θα μπορούσαν να κλιμακωθούν σε σύγκρουση μεγάλης κλίμακας. Μία από τις πιο επικίνδυνες περιπτώσεις συνέβη τη νύχτα της 25ης προς την 26η Σεπτεμβρίου 1983, όταν το σοβιετικό σύστημα προειδοποίησης πυραυλικής επίθεσης κατέγραψε την εκτόξευση του Minuteman ICBM από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο συναγερμός αποδείχθηκε επίσης ψευδής.[25]

Με την ανάπτυξη του στρατιωτικού δυναμικού και των δύο πλευρών, τα «μαζικά αντίποινα» αντικαθίστανται από την πυρηνική αποτροπή. Ο περιορισμός των εξοπλισμών, που συνέπεσε με την περεστρόικα και την επακόλουθη κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1985-1990, μείωσε την πιθανότητα η σύγκρουση να κλιμακωθεί σε γενική ένοπλη σύγκρουση.

Σενάριο και επακόλουθα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πιθανά σενάρια για τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο με τη χρήση πυρηνικών όπλων στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 προέβλεπαν ραγδαίες εξελίξεις. Ο χρόνος πτήσης των Minuteman ICBM που ξεκίνησαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον στόχων στο έδαφος της ΕΣΣΔ ήταν περίπου 35 λεπτά. Περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα θα χρειαζόταν για τους πυραύλους R-36M που βρίσκονταν σε υπηρεσία μάχης στην ΕΣΣΔ για να φτάσουν σε πόλεις και άλλες σημαντικές εγκαταστάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεδομένου αυτού, το πρώτο και αντίποινα χτύπημα, στις δυνάμεις του οποίου θα ήταν να εξαλείψει τις μεγαλύτερες πόλεις και στρατιωτικές βάσεις του εχθρού, θα μπορούσε να συμβεί μέσα σε δεκάδες λεπτά.[25]

Σε περίπτωση μαζικής χρήσης πυρηνικών όπλων στον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο, το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας θα μπορούσε να αφανιστεί (σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα υπάρξουν περισσότεροι θάνατοι αμάχων παρά στρατιωτικοί). Σύμφωνα με ειδικούς της Επιτροπής του ΟΗΕ, μέχρι το τέλος του 1980, το συνολικό απόθεμα πυρηνικών όπλων στη Γη ήταν περίπου 13 γιγατόνοι ισοδύναμοι με εκρηκτικά TNT. Σύμφωνα με το διεθνές περιοδικό της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών, η απόρριψη 5.000 πυρηνικών φορτίων συνολικής χωρητικότητας δύο γιγατόνων στις κύριες πόλεις του βόρειου ημισφαιρίου μπορεί να οδηγήσει στον ταυτόχρονο θάνατο 750 εκατομμυρίων ανθρώπων από έναν μόνο κρουστικό κύμα. Έτσι, σύμφωνα με τον Αντρέι Ζαχάρωφ, στη δεκαετία του 1980, το πυρηνικό οπλοστάσιο της ανθρωπότητας ήταν αρκετό για την πλήρη καταστροφή του.

Στόχοι για την καταστροφή αμυντικών εγκαταστάσεων (στρατιωτικο-βιομηχανικό συγκρότημα) και βασικών στοιχείων της υποδομής των ΗΠΑ, που περιγράφονται σύμφωνα με το σχέδιο της εποχής της ΕΣΣΔ (απαρχαιωμένοι στόχοι και σχέδιο).[26]

Ωστόσο, παρά το υπάρχον στρατιωτικό δυναμικό των κρατών που είναι μέλη της «Πυρηνικής Λέσχης», η πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων από αυτά τα κράτη παραμένει χαμηλή λόγω της τρέχουσας έλλειψης αποτελεσματικής αμυντικής στρατηγικής που θα μπορούσε να προστατεύσει τον «επιτιθέμενο» από αντίποινα από το «θύμα». Οι προσπάθειες δημιουργίας ενός αποτελεσματικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας έχουν κάποια επιτυχία (για παράδειγμα, ως μέρος του προγράμματος SDI), αλλά η αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου συστήματος απέχει πολύ από το 100% και ο κίνδυνος να πέσουμε σε πυρηνική επίθεση στην επικράτειά μας, ακόμη και σε πολύ μικρότερη κλίμακα από ό,τι στο έδαφος του εχθρού, είναι πολιτικά απαράδεκτο για όλα τα αναπτυγμένα κράτη. Στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, συχνά διαδραματίζεται η πιθανότητα το αμυντικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης να ξεφύγει από τον έλεγχο της πολιτικής ηγεσίας της χώρας ή να έρθει ο δικτάτορας της χώρας στην εξουσία, γεγονός που οδηγεί στην αμοιβαία καταστροφή των αντιπάλων, παρά την πρακτική ανούσια στρατηγική απόφαση.

Ο μόνος τρόπος προστασίας από τα πυρηνικά όπλα στην παρούσα φάση είναι η εγκατάσταση οικονομικά σημαντικών εγκαταστάσεων σε βαθιά υπόγεια καταφύγια, τα οποία από οικονομική άποψη θα ήταν ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο να εφαρμοστεί και επομένως μόνο εξαιρετικά σημαντικοί αμυντικοί οργανισμοί (για παράδειγμα, η NORAD, που βρίσκεται στο όρος Τσεγιέν) τοποθετούνται σε υπόγεια καταφύγια.

Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η καταστροφή αμυντικών εγκαταστάσεων (στρατιωτικό-βιομηχανικό συγκρότημα) και βασικών στοιχείων υποδομής (λιμάνια, γέφυρες, συγκοινωνιακοί/σιδηροδρομικοί κόμβοι, σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής κ.λπ.) μαζί με σημαντικό αριθμό αμάχων που ζουν κοντά στους τόπους βομβαρδισμού, παρά τη σοβαρότητα των συνεπειών, εξακολουθεί να μην αποτελεί ανυπέρβλητη καταστροφή σε κρατικό και διεθνές επίπεδο. Η ύπαρξη ενός αποτελεσματικού συστήματος πολιτικής άμυνας μπορεί να μειώσει σημαντικά τις απώλειες μεταξύ του άμαχου πληθυσμού (για παράδειγμα, στην Ελβετία υπάρχει ένα ανεπτυγμένο δίκτυο αντιπυρηνικών καταφυγίων, το οποίο μετά το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό στη Φουκουσίμα έλαβε μια "νέα ζωή" ως καταφύγιο από μια πιθανή ανθρωπογενή καταστροφή αυτού του τύπου). Είναι πιθανό ότι μια σύγκρουση με τη χρήση θερμοπυρηνικών όπλων δεν θα περιοριστεί σε αμοιβαίους βομβαρδισμούς μετά το πρώτο χτύπημα και ένα χτύπημα αντιποίνων – ο πόλεμος μπορεί να αναπτυχθεί με τον παραδοσιακό τρόπο με τα μέρη που εμπλέκονται σε επιχειρήσεις για να αποκτήσουν τον έλεγχο των θεάτρων ορισμένων στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η κατάσταση θα αλλάξει εάν χρησιμοποιηθούν ατομικά όπλα από οποιαδήποτε χώρα κατά τη διάρκεια εχθροπραξιών. Για παράδειγμα, η πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων από κράτη παρίες (για παράδειγμα, τη Βόρεια Κορέα) αποτελεί επί του παρόντος θέμα ανησυχίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένες χώρες.

Πολλές χώρες έχουν συστήματα πολιτικής άμυνας (συμπεριλαμβανομένων των υπόγειων συστημάτων μετρό) κατασκευασμένα σε περίπτωση εχθροπραξιών. Ωστόσο, εάν τα υπόγεια καταφύγια σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης θα είναι σε θέση να σώσουν τους ανθρώπους από το θάνατο και να βοηθήσουν στην επιβίωση του πυρηνικού κλίματος πριν από την ύφεση της ακτινοβολίας είναι ένα αμφιλεγόμενο ερώτημα.

Οι συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου θα μπορούσαν θεωρητικά να οδηγήσουν σε καταστροφικές αλλαγές στις κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες του πλανήτη (θα υπάρξει «πυρηνικός χειμώνας» ή «πυρηνικό φθινόπωρο»). Αυτή η γνώμη καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο των πυρηνικών όπλων ως όπλου στρατηγικής αποτροπής των αντιπάλων από την αρχή μιας πυρηνικής σύγκρουσης.

Οι συνέπειες του Γ ' Παγκοσμίου Πολέμου θα μπορούσαν να είναι πιο σοβαρές εάν η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανταλλάξουν πυρηνικά χτυπήματα σε αυτόν τον πόλεμο. Μια τέτοια εξέλιξη των γεγονότων είναι ριζοσπαστική: οι ατομικές εκρήξεις θα καταστρέψουν μεγάλες πόλεις και κατοικημένες περιοχές και των δύο χωρών, μια τεράστια ποσότητα πυρηνικής σκόνης θα διασκορπιστεί σε όλο τον κόσμο, μετά την οποία το υπόβαθρο ακτινοβολίας θα αυξηθεί στη Γη για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Συγκρούσεις εν εξελίξει

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία: 24 Φεβρουαρίου 2022 – σήμερα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία
Καταστροφή του ρωσικού BMP-3 IFV από τα ουκρανικά στρατεύματα στη Μαριούπολη την 7η Μαρτίου του 2022.

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, ανακοίνωσε μια μεγάλης κλίμακας ειδική επιχείρηση στην Ουκρανία, σηματοδοτώντας μια σημαντική κλιμάκωση του Ρωσο-Ουκρανικού πολέμου που ξεκίνησε το 2014. Η επιχείρηση έχει περιγραφεί ως η μεγαλύτερη στρατιωτική σύγκρουση στην Ευρώπη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.[27] Έτυχε ευρείας διεθνούς καταδίκης, συμπεριλαμβανομένων νέων κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, οι οποίες περιελάμβαναν κυρίως την απαγόρευση της Ρωσίας από το σύστημα SWIFT και το κλείσιμο των περισσότερων δυτικών εναέριων χώρων για τα ρωσικά αεροπλάνα.[28] Επιπλέον, τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της επιχείρηση, ορισμένα από τα 30 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ παρείχαν στην Ουκρανία όπλα και άλλα μέσα υλικής υποστήριξης.[29][30]

Καθ' όλη τη διάρκεια της επιχείρησης, αρκετοί Ρώσοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Πούτιν και του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, προέβησαν σε διάφορες δηλώσεις που θεωρούνται ευρέως ότι απειλούν με χρήση πυρηνικών όπλων, ενώ αρκετοί αξιωματούχοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, προέβησαν σε δηλώσεις που επιβεβαίωναν την αντίδραση του ΝΑΤΟ σε περίπτωση που η Ρωσία επιτεθεί σε οποιοδήποτε κράτος μέλος του ΝΑΤΟ ή χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα,[31][32][33], ενώ παράλληλα επανέλαβαν την ανάγκη να αποτραπεί η μετεξέλιξη της κρίσης σε έναν Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο.[34][35][36][37] Διάφοροι ειδικοί, αναλυτές και άλλοι έχουν περιγράψει την κρίση ως μια κοντινή προσέγγιση ενός Γ' Παγκοσμίου Πολέμου,[38][39][40][41] ενώ άλλοι το απορρίπτουν.[42][43][44]

Στον πολιτισμό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κόμικ Ατομικός πόλεμος! (Νοέμβριος 1952) επικεντρώνεται σε έναν υποθετικό τρίτο ατομικό παγκόσμιο πόλεμο.

Η απεικόνιση ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου - που σχεδόν πάντα διεξάγεται με ατομικά όπλα - είναι το κύριο θέμα διαφόρων αποκαλυπτικών μυθιστορημάτων, που γράφτηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των τελών της δεκαετίας του 1950 και της δεκαετίας του 1980 και σε ορισμένες περιπτώσεις μεταφέρθηκαν σε ταινίες, κόμικς και ορισμένες τηλεοπτικές σειρές.

Διάφορα έργα έχουν προσπαθήσει να απεικονίσουν το ξέσπασμα του πυρηνικού πολέμου και τις καταστροφικές συνέπειές του με κάποια αληθοφάνεια, στέλνοντας ουσιαστικά ένα ισχυρό αντιμιλιταριστικό μήνυμα. Για παράδειγμα, στο μυθιστόρημα του Nevil Shute The Last Beach (1957), στο οποίο βασίστηκε η ομώνυμη ταινία του 1959, το τέλος της ανθρώπινης ζωής στη Γη φαντάζεται μετά από έναν ολοκληρωτικό ατομικό πόλεμο, και αφηγείται από την οπτική γωνία των τελευταίων επιζώντων που δεν έχουν ακόμη πληγεί από τη ραδιενέργεια. Το βιβλίο Level 7 (1959) του Μορντεκάι Ρόσβαλντ, είναι το ημερολόγιο ενός από τους μάρτυρες της πυρηνικής καταστροφής της ανθρωπότητας (στρατιώτης υπεύθυνος για τον πραγματικά αυτόματο μηχανισμό ατομικών αντιποίνων). Στο Farewell, Babylon (Αλλοίμονο, Βαβυλώνα, 1959) του Pat Frank, η γρήγορη εξέλιξη της ατομικής σύγκρουσης παρακολουθείται από ένα απομακρυσμένο χωριό της Φλόριντα που γλιτώνει από την καταστροφή. Το μυθιστόρημα του Γουίλσον Τάκερ Το έτος του ήσυχου ήλιου (1970) χρησιμοποιεί τη συσκευή του ταξιδιού στο χρόνο για να διαπιστώσει τις πιο απαισιόδοξες πολιτικές και κοινωνικές προβλέψεις της εποχής, ένα δυσοίωνο μέλλον που ο πρωταγωνιστής ανακαλύπτει μέσα από διαδοχικά άλματα στο χρόνο.

Στον κινηματογραφικό τομέα, μπορεί ενδεικτικώς να αναφερθεί η σατιρική ταινία Dr. Strangelove (Dr. Strangelove, Stanley Kubrick, 1964), στη συνέχεια την τηλεοπτική ταινία The Day After (Η επόμενη μέρα) του 1983 και την ταινία Red Dawn (Κόκκινη Αυγή, 1984), στην οποία φαντάζεται μια μερική εισβολή των ΗΠΑ από σοβιετικά στρατεύματα και τους συμμάχους τους στην Κεντρική Αμερική- αλλά εδώ, σε αντίθεση με τις άλλες δύο ταινίες, δεν χρησιμοποιούνται πυρηνικά όπλα.

Υπάρχουν επίσης πολυάριθμα άλλα περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατα έργα μετα-αποκαλυπτικής επιστημονικής φαντασίας που διαδραματίζονται μετά από έναν υποθετικό τρίτο ατομικό παγκόσμιο πόλεμο, στο πλαίσιο ενός πολιτισμού που πεθαίνει ή τουλάχιστον ενός πολιτισμού που έχει οπισθοδρομήσει σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του.

Ο Γ' Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί επίσης θέμα σε διάφορα βιντεοπαιχνίδια, π. χ. στη σειρά Fallout - που διαδραματίζεται σε ένα εναλλακτικό μέλλον, με τις ιδεολογίες και τους φόβους της δεκαετίας του 1950 - και στη διάσημη σειρά Metro 2033, στην οποία οι Ρώσοι καταφεύγουν στους υπόγειους διαδρόμους της Μόσχας, για να επιβιώσουν από τον πυρηνικό πόλεμο που ξέσπασε 40 χρόνια νωρίτερα.

Τραγούδια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 «Foreign News: World War III?». Time. 3 November 1941. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,772740,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  2. ↑ The New Quotable Einstein. Alice Calaprice (2005), p. 173.
  3. ↑ Safire, William (2008). Safire's Political Dictionary. Oxford University Press US. σελίδες 792–3. ISBN 978-0-19-534334-2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2010. 
  4. ↑ Stephens, Bret (2022-03-15). «Opinion This Is How World War III Begins» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 March 2022. https://web.archive.org/web/20220330133322/https://www.nytimes.com/2022/03/15/opinion/russia-ukraine-world-war-iii.html. Ανακτήθηκε στις 2022-03-30. 
  5. ↑ Soros, George (11 Μαρτίου 2022). «Vladimir Putin and the Risk of World War III». Project Syndicate (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2022. 
  6. ↑ Elliott, Larry (24 Μαΐου 2022). «Ukraine invasion may be start of 'third world war', says George Soros». The Guardian (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2022. 
  7. ↑ «Foreign News: World War III?». Time. 22 March 1943. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,796086,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  8. ↑ «International: Or Else?». Time. 15 February 1943. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,774258,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  9. ↑ «Germany: For World War III». Time. 5 June 1944. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,778177,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  10. ↑ «Science: World War III Preview?». Time. 10 July 1944. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,791497,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  11. ↑ «Letters, Oct. 1, 1945». Time. 1 October 1945. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,776125,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  12. ↑ «Policies & Principles: Morgenthau's Hope». Time. 15 October 1945. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,792411,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  13. ↑ «Science: World War III Preview». Time. 25 March 1946. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,888189,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  14. ↑ «Medicine: Germs for World War III?». Time. 29 December 1947. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,804442,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  15. ↑ «The Nations: The Chances of World War III». Time. 15 March 1948. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,779694,00.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  16. ↑ «Security: This Is What World War III Will Look Like». Time. 30 June 2015. http://time.com/3934583/world-war-3/. Ανακτήθηκε στις 12 August 2017. 
  17. ↑ Caffrey, Matthew B. (2019). On wargaming : how wargames have shaped history and how they may shape the future. Naval War College. Press, Naval War College. Center for Naval Warfare Studies. Newport, Rhode Island. ISBN 978-1-935352-65-5. OCLC 1083699795. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022. 
  18. ↑ «Wayback Machine». web.archive.org. 6 Ιουλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2019. 
  19. ↑ Lord Ismay. «NATO the first five years 1949–1954». NATO. www.nato.int. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2001. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2019. 
  20. ↑ NATO. «NATO the first five years 1949–1954». www.nato.int. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2001. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2019. 
  21. ↑ Time, 29 September 1952
  22. ↑ «NATO Ships Enter Baltic Sea» — Sydney Morning Herald, p. 2
  23. ↑ Times, Hanson W. Baldwin Special To the New York (1957-09-22). «100 FIGHTING SHIPS IN VAST EXERCISE; Strongest Part of NATO Force in Norwegian Sea Is the Striking Fleet» (στα αγγλικά). The New York Times. 0362-4331. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-07-23. https://web.archive.org/web/20180723093530/https://www.nytimes.com/1957/09/22/archives/100-fighting-ships-in-vast-exercise-strongest-part-of-nato-force-in.html. Ανακτήθηκε στις 2019-03-15. 
  24. ↑ Ο παράγοντας τύχη και ο πυρηνικός πόλεμος[νεκρός σύνδεσμος].
  25. ↑ 25,0 25,1 "Μισή ώρα από τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο" | Περιοδικό Vlast / No 36 (22. 09. 1998)).
  26. ↑ Federal Emergency Management Agency (FEMA), «Disaster Relief Preparatory Manual for the Washington-DC Metro Area», Page 79, Re-Published 1984 (Original Publication 1974) Original source information: FEMA, 500 °C St SW, Washington, DC 20472 and the phone is (202) 646—2500
  27. ↑ «Russia presses invasion to outskirts of Ukrainian capital». ABC News. Associated Press (Kyiv: American Broadcasting Corporation). 24 February 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 February 2022. https://web.archive.org/web/20220225182137/https://abcnews.go.com/International/wireStory/russia-attacks-ukraine-defiant-putin-warns-us-nato-83078619. Ανακτήθηκε στις 26 February 2022. «[a]mounts to the largest ground war in Europe since World War II.» 
  28. ↑ «Ukraine invasion: Russian planes face near-total airspace ban to west». BBC News. 27 February 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 February 2022. https://web.archive.org/web/20220226211717/https://www.bbc.com/news/world-europe-60539303. Ανακτήθηκε στις 27 February 2022. 
  29. ↑ «Russia warns of World War III ahead of Western summit on arms to Ukraine». South China Morning Post. 26 April 2022. https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3175501/ukraine-invasion-russias-foreign-minister-sergey. 
  30. ↑ «Biden requests $33 billion for Ukraine fight as Congress passes 'lend-lease' arms authorization». The Week. 29 April 2022. https://theweek.com/nancy-pelosi/1013137/nancy-pelosi-meets-with-zelensky-in-kyiv. 
  31. ↑ «Putin's threat rekindles Cold War fears of nuclear war». PBS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 February 2022. https://web.archive.org/web/20220227183156/https://www.pbs.org/newshour/world/putin-waves-nuclear-sword-in-confrontation-with-the-west. Ανακτήθηκε στις 27 February 2022. «As for military affairs, even after the dissolution of the USSR and losing a considerable part of its capabilities, today's Russia remains one of the most powerful nuclear states. ... Moreover, it has a certain advantage in several cutting-edge weapons. In this context, there should be no doubt for anyone that any potential aggressor will face defeat and ominous consequences should it directly attack our country.» 
  32. ↑ «Defiant Putin goes to war in Ukraine with a warning for U.S., NATO». NBC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 February 2022. https://web.archive.org/web/20220227183152/https://www.nbcnews.com/news/world/russia-ukraine-invasion-putin-war-warning-us-nato-rcna17497. Ανακτήθηκε στις 27 February 2022. 
  33. ↑ Sauer, Pjotr (21 Σεπτεμβρίου 2022). «Putin announces partial mobilisation and threatens nuclear retaliation in escalation of Ukraine war». The Guardian (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2022. 
  34. ↑ «Biden says Americans should not worry about nuclear war after Russian actions». Reuters (στα Αγγλικά). 28 Φεβρουαρίου 2022. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2022. 
  35. ↑ Samuels, Brett (11 Μαρτίου 2022). «Biden: Direct conflict between NATO and Russia would be 'World War III'». The Hill. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2022. 
  36. ↑ Khaled, Fatma (13 March 2022). «Russia Hitting NATO Even Accidentally Will Spur 'Full' Response: Sullivan». Newsweek. https://www.newsweek.com/russia-hitting-nato-even-accidentally-will-spur-full-response-sullivan-1687559. 
  37. ↑ «Biden denounces Putin's 'overt' nuclear threats, urges UN allies to reject Russia's invasion of Ukraine». CNBC (στα Αγγλικά). 21 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2022. 
  38. ↑ Elliott, Larry (24 May 2022). «Ukraine invasion may be start of 'third world war', says George Soros» (στα αγγλικά). the Guardian. https://www.theguardian.com/business/2022/may/24/ukraine-invasion-may-be-start-of-third-world-war-says-george-soros. Ανακτήθηκε στις 25 May 2022. 
  39. ↑ Haynes, Deborah (6 March 2022). «Ukraine invasion: Has World War Three already started? Some security experts believe existential global conflict has begun». Sky News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 March 2022. https://web.archive.org/web/20220306124304/https://news.sky.com/story/ukraine-invasion-has-world-war-three-already-started-some-security-experts-believe-existential-global-conflict-has-begun-12559039. Ανακτήθηκε στις 6 March 2022. 
  40. ↑ Herszenhorn, David M. (4 March 2022). «The fighting is in Ukraine, but risk of World War III is real». Politico. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 March 2022. https://web.archive.org/web/20220304213411/https://www.politico.eu/article/fight-ukraine-russia-world-war-risk-real/. Ανακτήθηκε στις 4 March 2022. 
  41. ↑ Zilber, Ariel (7 March 2022). «Bill Ackman: Russian invasion means World War III 'likely already started'». New York Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 March 2022. https://web.archive.org/web/20220307182833/https://nypost.com/2022/03/07/bill-ackman-russian-invasion-means-wwiii-likely-already-started/. Ανακτήθηκε στις 7 March 2022. 
  42. ↑ Faith, Ryan (11 March 2022). «Ukraine Isn't World War III. It's Not Even Close.». The Daily Beast. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 March 2022. https://web.archive.org/web/20220312165320/https://www.thedailybeast.com/ukraine-isnt-world-war-iii-its-not-even-close. Ανακτήθηκε στις 12 March 2022. 
  43. ↑ Simhony, Limor. «NATO Intervention in Ukraine Won't Spark World War III». Foreign Policy (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2022. 
  44. ↑ Miller, Paul. «Ukraine Is Not World War III». The Dispatch (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2022. 
  45. ↑ Stavros. «ΤΡΙΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ: Η ιστορία "του Πέτρου, του Γιόχαν, του Φραντς..."». EDON. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 

Περαιτέρω ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γ΄_Παγκόσμιος_Πόλεμος&oldid=10859653"