Μαυσωλείο της Γάλλας Πλακιδίας
Συντεταγμένες: 44°25′15.676″N 12°11′49.477″E / 44.42102111°N 12.19707694°E
| Μαυσωλείο της Γάλλας Πλακιδίας | |
|---|---|
| Mausoleo di Galla Placidia | |
 | |
 | |
 | |
| Είδος | ρωμαϊκό μαυσωλείο |
| Αρχιτεκτονική | παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική και βυζαντινή αρχιτεκτονική |
| Διεύθυνση | via San Vitale, 17 και via G. Argentario 22 ‒ Ravenna (RA)[1] |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 44°25′16″N 12°11′49″E |
| Θρήσκευμα | Καθολικισμός[2] |
| Θρησκευτική υπαγωγή | ρωμαιοκαθολική αρχιεπισκοπή της Ραβέννας-Τσέρβια |
| Διοικητική υπαγωγή | Ραβέννα |
| Χώρα | Ιταλία |
| Προστασία | τμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς (από 1996) και ιταλικό πολιτισμικό αγαθό[3][4] |
| Ιστότοπος | |
| Επίσημος ιστότοπος | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το Μαυσωλείο της Γάλλας Πλακιδίας (ιταλικά: Mausoleo di Galla Placidia) είναι υστερορωμαϊκό κτήριο στη Ραβέννα της Ιταλίας, που κτίστηκε μεταξύ 425 και 450. [5] Προστέθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς μαζί με επτά άλλες κατασκευές στη Ραβέννα, το 1996. [6] Παρά την ονομασία του, η αυτοκράτειρα Γάλλα Πλακιδία δεν τάφηκε στο κτήριο: είναι μία παρανόηση,που χρονολογείται από τον 13ο αι.,[7]αφού πέθανε στη Ρώμη και τάφηκε εκεί, [8] πιθανώς μαζί με τον αδελφό της Ονώριο στο Μαυσωλείο του Ονωρίου στην Παλαιά Βασιλική του Αγίου Πέτρου. [9]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το "μαυσωλείο" της Γάλλας Πλακιδίας, χτισμένο το 425-450, είναι ένα σταυροειδές παρεκκλήσιο ή χώρος προσευχής, που αρχικά γειτνίαζε με τον νάρθηκα της Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού (Santa Croce) στη Ραβέννα. [5] [10] Ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Βικέντιο.
Η Αελία Γάλλας Πλακιδίας, η πιθανή προστάτιδα της κατασκευής του κτηρίου, ήταν η κόρη του Θεοδόσιου Α΄ και της Γάλλας. Μεγαλωμένη από τη Σερένα, σύζυγο του Στιλίχωνα, η Γ. Πλακιδία είχε γίνει νωβελλίσσιμη (ευγενεστάτη) στα νιάτα της και έλαβε ένα ανάκτορο από τον πατέρα της στην Κωνσταντινούπολη. [10] Είχε μία προχωρημένη εκπαίδευση, τόσο κοσμική, όσο και θρησκευτική, όπως φαίνεται από τις επιστολές της. Παντρεύτηκε τον Αταούλφο, βασιλιά των Βισιγότθων το 414 στην Ισπανία, αφού μετακόμισε στη Δύση, αν και αυτός απεβίωσε σύντομα· μετά η Πλακιδία παντρεύτηκε τον πατρίκιο Κωνστάντιο (αργότερα Κωνστάντιο Γ΄ της Δύσης) το 417. Τα παιδιά τους ήταν η Γιούστα Γκράτα Ονωρία και ο Βαλεντινιανός Γ΄ της Δύσης. Ο Κωνστάντιος Γ΄ έγινε συναυτοκράτορας το 421 από τον Ονώριο της Δύσης, ο οποίος δεν είχε κληρονόμο, έτσι η Πλακιδία έγινε Αυγούστα. Όμως ο Κωνστάντιος Γ΄ απεβίωσε τον ίδιο χρόνο και η Γάλλα Πλακιδία επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Όταν ο Ονώριος απεβίωσε το 423, ο Πριμικήριος (αρχιγραμματέας) Ιωάννης ανακηρύχθηκε ως Αύγουστος στη Δύση. Στη συνέχεια ο Θεοδόσιος Β΄ Αύγουστος στην Ανατολή, μετακινήθηκε στη Δύση για να καταστήσει τον Βαλεντινιανό ως Αυτοκράτορα στη Δύση αντί του Ιωάννη, διορίζοντας τον Βαλεντινιανό ως καίσαρα.
Το κτίριο χρονολογείται μετά το 425. Εκείνο το έτος ο εξαετής Βαλεντινιανός Γ΄ ανέλαβε τα καθήκοντά του ως Αύγουστος το 425 και ο τίτλος της Πλακιδίας ως Αυγούστας εξασφαλίστηκε πάλι, καθώς κυβερνούσε ως αντιβασίλισσα για τον γιο της για δώδεκα χρόνια. Η πολιτική της επιρροή εξασθένιζε με την αυξανόμενη ωριμότητα του γιου της και την ανάδειξη του πατρικίου Φλαβίου Αετίου το 430, αλλά η Γάλλα Πλακιδία παρέμεινε αρκετά ισχυρή έως ότου απεβίωσε το 450. Ήταν ενεργή προστάτης θρησκευτικών ιδρυμάτων, κτίζοντας εκκλησίες στη Ραβέννα, τη Ρώμη και την Ιερουσαλήμ. [10] Συνέβαλε στην ανακαίνιση του Αγ. Παύλου του εκτός των Τειχών (San Paolo fuori le Mura), όπως καταγράφηκε σε επιγραφή εκεί.[11]
Μία βασιλική στη Ραβέννα αφιερωμένη στον Άγ. Ιωάννη τον Ευαγγελιστή (San Giovanni Evangelista) χτίστηκε επίσης από τη Γ. Πλακιδία μετά το 425. Αυτή έγινε σε ανάμνηση της σωτηρίας της Αυγούστας και των παιδιών της από μία απειλητική καταιγίδα κατά τη διάρκεια ενός θαλάσσιου ταξιδιού και ήταν διακοσμημένη με πορτρέτα εκείνης και άλλων μελών της δυναστείας του Θεοδοσίου [5] Η βασιλική δεν επέζησε του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με τη μεσαιωνική Liber Pontificalis Ecclesiae Ravennatis (Ποντιφική Βίβλο της Εκκλησίας της Ραβέννας), μία επιγραφή στην αψίδα αυτής της βασιλικής ανέφερε τα κτήρια ως ex-voto (αφιερωμένα) από ευγνωμοσύνη για τη διάσωση της Γ. Πλακιδίας από τη θάλασσα. Η Liber Pontificalis ισχυρίζεται επίσης ότι η ταφή της ήταν στο "μοναστήρι του Αγίου Ναζαρίου στη Ραβέννα". Αυτός ο ισχυρισμός, που αρχικά πιθανότατα έγινε στη Ρώμη, είναι η πιθανή προέλευση της εσφαλμένης αντίληψης ότι η Γ. Πλακιδία τάφηκε στη Ραβέννα και όχι στη Ρώμη, η οποία κορυφώθηκε στον ισχυρισμό των κατοίκων της Ραβέννας ότι εκείνη τάφηκε στο παρεκκλήσιο, που είναι τώρα γνωστό ως "μαυσωλείο της Γ. Πλακιδίας". [7]
Το κτίριο ήταν παλαιότερα χώρος προσευχής της Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού και τώρα περιέχει τρεις σαρκοφάγους. Η σαρκοφάγος στα δεξιά αποδίδεται στον γιο της Βαλεντινιανό Γ΄ ή στον αδελφό της Ονώριο. Η σαρκοφάγος στα αριστερά αποδίδεται στον σύζυγό της Κωνστάντιο Γ΄. Η μεγάλη σαρκοφάγος εθεωρείτο της Γάλλας Πλακιδίας (απεβ. 450). Το βαλσαμωμένο σώμα της λέγεται ότι τέθηκε εδώ σε καθήμενη στάση, ενδεδυμένο με τον αυτοκρατορικό μανδύα. Όμως το 1577 το περιεχόμενο της σαρκοφάγου κάηκε από ατύχημα.
Το μαυσωλείο ήταν κάποτε συνδεδεμένο με τον νάρθηκα του Τιμίου Σταυρού, την εκκλησία του αυτοκρατορικού παλατιού, κτισμένου το 417, αλλά τώρα πια σε ερείπια. Από τον 5ο αι. το έδαφος έχει υψωθεί 1,5 μ. με σκοπό να μείνει επάνω από την ανερχόμενη στάθμη της άνω Αδριατικής ακτής.
Αρχιτεκτονική και διακόσμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μαυσωλείο είναι διαρρυθμισμένο σε σταυροειδή κάτοψη, με κεντρικό τρούλο που στηρίζεται σε λοφία (σφαιρικά τρίγωνα) και με τέσσερα σκέλη (πτέρυγες) που η δίριχτη στέγη τους απολήγει σε αετωματικό τρίγωνο. Το εξωτερικό του τρούλου περικλείεται σε έναν τετράγωνο πύργο, που υψώνεται επάνω από τα σκέλη. Η είσοδος είναι από το βόρειο σκέλος. Εξωτερικά οι τοίχοι είναι με πλίνθους με λεπτή στρώση συνδετικής λάσπης και διακοσμημένοι με τυφλά τόξα (που σχηματίζουν έτσι ψευδο-στοές). Το φως εισέρχεται μέσω των αλαβάστρινων πλακών των παραθύρων.
Τα εικονογραφικά θέματα που αναπτύσσονται στις διακοσμήσεις, αναπαριστούν τη νίκη της αιώνιας ζωής επί του θανάτου. Η ποικιλοχρωμία και το πλήθος είναι αλληγορικά του παραδείσου. Υπάρχει συμμετρία και γενικά ομοιότητα, όμως στις λεπτομέρειες υπάρχει διαφοροποίηση. Υπάρχει πληθώρα διακοσμητικών ταινιών γύρω από τις παραστάσεις. Το εσωτερικό του μαυσωλείου καλύπτεται με πλούσια ψηφιδωτά. Το εσωτερικό περιέχει δύο διάσημα ψηφιδωτά τύμπανα και το υπόλοιπο εσωτερικό είναι γεμάτο από ψηφιδωτά με σύμβολα χριστιανικά και της αποκάλυψης. Το κάτω μέρος των τοίχων έχει ορθομαρμαρώσεις.
Ψηφιδωτά αποτελούμενα από υάλινες ψηφίδες (tesserae) καλύπτουν τους εσωτερικούς τοίχους των θόλων, των τυμπάνων και του τρούλου· η διακόσμηση είναι υψηλής ποιότητας. [5] Επάνω από την πύλη εισόδου (στο βόρειο σκέλος) υπάρχει ένα ψηφιδωτό, που απεικονίζει τον Χριστό ως τον Καλό Ποιμένα ανάμεσα στο ποίμνιό του. Οι θόλοι του ανατολικού και του δυτικού σκέλους του σταυροειδούς παρεκκλησίου φέρουν φυτικά ψηφιδωτά, αποτελούμενα από ακάνθους και έλικες αμπέλου. Δύο μορφές με λευκά ενδύματα, με το σύμβολο ΧΡ-ΑΩ ανάμεσα στις έλικες, διακοσμούν τους θόλους του ανατολικού και δυτικού σκέλους. Στα τύμπανα του ανατολικού και του δυτικού σκέλους τα μωσαϊκά αναπαριστούν από δύο ελάφια που πλησιάζουν μία πηγή, ίσως αναφορά στο Ψαλμό 41, του οποίου οι πρώτες λέξεις (incipit) είναι «όν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρός σέ, ὁ Θεός». Το δυτικό τύμπανο περιβάλλεται από απλό μαίανδρο, ενώ το ανατολικό από δύο τεμνόμενους μαιάνδρους. Στο τύμπανο του νότιου σκέλους υπάρχει ένα ψηφιδωτό, που απεικονίζει: στα δεξιά έναν άρρενα άγιο που κουβαλά έναν σταυρό στον ώμο του, στα αριστερά ένα ανοικτό ερμάριο με τέσσερα Ευαγγέλια στα λατινικά και στη μέση μία φλεγόμενη εσχάρα.[11] Μεταξύ των ελαφιών (ή μεταξύ του Αγίου και του ερμαρίου) υπάρχει αλαβάστρινο παράθυρο με κάτω σχεδιασμένη την πηγή (ή μία εσχάρα, αντίστοιχα). Το βόρειο τύμπανο με τον Καλό Ποιμένα δεν έχει παράθυρο. Το τόξο του βόρειου σκέλους έχει κλαδιά με φρούτα, ενώ του νότιου σκέλους έχει τρισδιάστατο μαίανδρο. Οι θόλοι του βόρειου και νότιου σκέλους έχουν σε γεωμετρική διάταξη μεγάλα γαλάζια άνθη με 8 ή 10 πέταλα. Το εσωτερικό του τρούλου είναι διακοσμημένο ως εξής: στο βάθος χρυσά αστέρια σε σκούρα μπλε επιφάνεια· στην κορυφή του τρούλου ένας χρυσός σταυρός· και στα 4 λοφία τα τέσσερα σύμβολα των Ευαγγελιστών (τα πλάσματα που αναφέρονται στην Αποκάλυψη 4: 7). Οι τέσσερις τοίχοι, που αποτελούν τη βάση του τρούλου, σχηματίζουν τύμπανα. Αυτά βρίσκονται επάνω από τα τόξα των τεσσάρων πεσσών και κάτω από τα λοφία. Έχουν ψηφιδωτά, καθένα από τα οποία απεικονίζουν δύο Απόστολους με το δεξί τους χέρι υψωμένο. Οι 8 Απόστολοι διαφέρουν στη στάση τους ή στα μαλλιά ή στο γένειο. Μεταξύ τους, κάτω από το αλαβάστρινο παράθυρο, το ψηφιδωτό δείχνει έναν κρατήρα με νερό και δύο περιστέρια εκατέρωθεν.
Ο ουρανός με αστέρια ή σύννεφα απεικονίζεται συχνά ως διακόσμηση τρούλων, αψίδων και οροφών εκκλησιών. Η βασιλική της Σάντα Πουντεντσιάνας, που κτίστηκε στα τέλη του 4ου αι., είναι ένα παράδειγμα που προηγείται του κτηρίου της Γ. Πλακιδίας, ενώ μεταγενέστερα κτήρια στη Ραβέννα επανέλαβαν το μοτίβο, συμπεριλαμβανομένου του παρεκκλησίου του Αγ. Ανδρέα (capella Sant' Andrea) στο Αρχιεπισκοπικό Ανάκτορο και τη Βασιλική του Αγίου Απολλινάριου στην Κλάση (Sant'Apollinare in Classe) του 6ου αι. [12]
Ψηφιδωτό βόρειου σκέλους: ο Καλός Ποιμήν
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η μορφή του Καλού Ποιμένος και οι βουκολικές σκηνές ήταν γνωστές στη χριστιανική σκέψη· απεικονίσεις ενός νεαρού άνδρα, του κριοφόρου, που φέρει στους ώμους του ένα πρόβατο, ήταν γνωστές στον αρχαίο κόσμο από τον 6ο αιώνα π.Χ. και υιοθετήθηκαν από τα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στη χριστιανική τέχνη, ειδικά σε ταφικά θέματα. [13] Ο καθένας αντιλαμβανόταν ότι ο βοσκός αντιπροσώπευε τον Χριστό, όπως αναφέρεται στον Ιωάννη 10: 11-17 και τον Λουκά 15: 4-7. Εδώ η γενειοφόρος φιγούρα του βοσκού φέρει αυτοκρατορική ενδυμασία, φορώντας πορφυρά και χρυσά και φέρει μία με σταυρό στη κορυφή ράβδο στη θέση της συνήθους κυρτής στην κορυφή ράβδου των βοσκών. [14]
Το τύμπανο του Χριστού ως Καλού Ποιμένος επάνω από τη βόρεια είσοδο είναι χαρακτηριστική της Χριστιανικής τέχνης της εποχής της ύστερης αρχαιότητας. Το ψηφιδωτό αντιπροσωπεύει την περίοδο μετάβασης μεταξύ της φυσιοκρατικής αναπαράστασης της κλασσικής εποχής στην ιστορία της τέχνης και των στυλιζαρισμένων αναπαραστάσεων της μεσαιωνικής περιόδου. Οι μορφές έχουν ακόμη τρισδιάστατο όγκο, αλλά οι σκιάσεις στις πτυχές των ενδυμάτων είναι λιγότερο δουλεμένες από ό,τι στο παρελθόν και οι μορφές είναι λιγότερο γήινες. Έτσι στοιχεία ρεαλισμού θυσιάστηκαν, για να εστιάσουμε στα πνευματικά στοιχεία. Ο ποιμήν κρατά σταυρό σαν ράβδο, που συμβολίζει τον συνδυασμό της ουράνιας με τη γήινη κυριαρχία.
Ψηφιδωτό νότιου σκέλους: ο Άγ. Βικέντιος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δεξιά ένας άρρην άγιος κουβαλά έναν σταυρό στον ώμο του. Ο ιστορικός τέχνης Gillian Mackie υποστηρίζει ότι αυτό το ψηφιδωτό αντιπροσωπεύει τον Ισπανό Άγιο Βικέντιο, διάκονο στη Σαραγόσσα και όχι τον Ιταλό Άγιο Λαυρέντιο. [15] Ο Mackie αναφέρει ότι η καταγωγή του πατέρα της Γ. Πλακιδίας, του Θεοδοσίου Α΄, ήταν από την Ισπανία. Επιπλέον ο Άγιος Βικέντιος μαρτύρησε δεμένος σε σιδηρά κλίνη, η οποία απεικονίζεται στο κέντρο. Το θέμα φαίνεται να είναι μία απεικόνιση του ποιήματος του Προυδέντιου, στο έργο του Passio Sancti Vincent Martyris. Στο ποίημα ο Άγιος Βικέντιος διατάσσεται να αποκαλύψει τα ιερά του βιβλία. για να καoύν. Αυτό εξηγεί αριστερά το ερμάριο που περιέχει τα Ευαγγέλια, το οποίο δεν έχει ικανοποιητική εξήγηση στην όμοια ιστορία του Αγίου Λαυρεντίου: από την ίδια πόλη της Ισπανίας ήταν και ο Άγ. Λαυρέντιος και με τον ίδιο τρόπο μαρτύρησε (τον έψησαν σε σιδερένια εσχάρα)· εκείνος δεν έδωσε τους θησαυρούς της εκκλησίας στους διώκτες του, αλλά τους μοίρασε στους φτωχούς.
Σαρκοφάγοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αυτή στο ανατολικό σκέλος έχει τρεις αμνούς και στις άκρες από έναν φοίνικα. Η σαρκοφάγος στο νότιο σκέλος έχει ένα ορθογώνιο, ενώ αυτή στο δυτικό τρία θυρώματα. Όλες είναι από λευκό μάρμαρο και έχουν διαφορετικό κάλυμμα: με ΧΡ ή άλλα μοτίβα.
Επιρροή στη μουσική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μαυσωλείο φημίζεται ότι ενέπνευσε τον Αμερικανό τραγουδοποιό Cole Porter, για να συνθέσει το "Night and Day", ενώ ήταν σε μια επίσκεψη της δεκαετίας του 1920. [16]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Tourer.it. 16088. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2021.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ catalogo.beniculturali.it.
- ↑ Tourer.it.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Leatherbury, Sean V. (2018). «Ravenna, churches of». Στο: Nicholson, Oliver. The Oxford Dictionary of Late Antiquity (στα Αγγλικά). 1. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
- ↑ «Early Christian Monuments of Ravenna». UNESCO.
- ↑ 7,0 7,1 Schoolman, Edward M. (2016). Rediscovering Sainthood in Italy: Hagiography and the Late Antique Past in Medieval Ravenna (στα Αγγλικά). Springer. σελ. 12. ISBN 978-1-349-93225-2.
- ↑ Ousterhout, Robert G. (2019). Eastern Medieval Architecture: The Building Traditions of Byzantium and Neighboring Lands (στα Αγγλικά). Oxford University Press. σελίδες 49–51. ISBN 978-0-19-027273-9.
- ↑ Ulrich, Gehn (2018). «Tombs and Mausolea». Στο: Nicholson, Oliver. The Oxford Dictionary of Late Antiquity (στα Αγγλικά). 1. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Nathan, Geoffrey (2018). «Galla Placidia, Aelia (c.388–450)». Στο: Nicholson, Oliver. The Oxford Dictionary of Late Antiquity (στα Αγγλικά). 1. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
- ↑ 11,0 11,1 Schoolman, Edward M. (2016). Rediscovering Sainthood in Italy : hagiography and the late antique past in medieval Ravenna. New York, NY: Palgrave Macmillan. σελ. 8. ISBN 978-1-349-93225-2. OCLC 957739290.
- ↑ Kotoula, Dimitra (2018). «Sky». Στο: Nicholson, Oliver. The Oxford Dictionary of Late Antiquity (στα Αγγλικά). 1. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
- ↑ Gehn, Ulrich (2018). «Good Shepherd». Στο: Nicholson, Oliver. The Oxford Dictionary of Late Antiquity (στα Αγγλικά). 1. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
- ↑ Kazhdan, Alexander· Patterson Ševčenko, Nancy (1991). «Good Shepherd». Στο: Kazhdan, Alexander. The Oxford Dictionary of Byzantium (στα Αγγλικά). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- ↑ Mackie, Gillian (1990). «New Light on the So-Called Saint Lawrence Panel at the Mausoleum of Galla Placidia, Ravenna». Gesta 29 (1): 54–60. doi:. ISSN 0016-920X.
- ↑ Annelise Freisenbruch, Caesars' Wives: Sex, Power, and Politics in the Roman Empire, New York: Free Press, 2010, p. 232.
