Προεδρικό Παλάτι (Βαρσοβία)

Προεδρικό Παλάτι (Βαρσοβία)
	Pałac Prezydencki w Warszawie και Pałac Prezydencki
Είδος	ανάκτορο
Αρχιτεκτονική	νεοκλασική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	52°14′34″N 21°0′57″E
Διοικητική υπαγωγή	Βαρσοβία
Χώρα	Πολωνία
Έναρξη κατασκευής	1643
Χρήση	επίσημη κατοικία
Αρχιτέκτονας	Constantino Tencalla
Χρηματοδότης	Στανίσουαφ Κονιετσπόλσκι
Προστασία	αμετακίνητο μνημείο
Ιστότοπος
	Επίσημος ιστότοπος
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 52°14′34″N 21°0′57″E / 52.24278°N 21.01583°E / 52.24278; 21.01583

Το Προεδρικό Παλάτι (πολωνικά: Pałac Prezydencki) είναι η επίσημη κατοικία του Πολωνού αρχηγού κράτους και προέδρου, μαζί με το Παλάτι Μπελβέντερ, το οποίο βρίσκεται στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Αρχικά κατασκευάστηκε το 1643 ως αριστοκρατικό αρχοντικό, ανακατασκευάστηκε και ανακαινίστηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του από αξιόλογους αρχιτέκτονες. Το σημερινό νεοκλασικό παλάτι ολοκληρώθηκε το 1818.

Καθ΄ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, το παλάτι ήταν ένας χώρος για σημαντικά ιστορικά γεγονότα στην πολωνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία. Το 1791, η εγκατάσταση φιλοξένησε συγγραφείς και υποστηρικτές του Συντάγματος της 3ης Μαΐου 1791, του πρώτου σύγχρονου ευρωπαϊκού συντάγματος. Το 1818, το παλάτι ξεκίνησε τη συνεχιζόμενη σταδιοδρομία του ως κυβερνητική δομή όταν έγινε η έδρα του Αντιβασιλέα (Ναμιέστνικ) της Πολωνίας του Συνεδρίου.

Μετά την ανάσταση της Πολωνίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1918, το κτίριο καταλήφθηκε από τις πρόσφατα ανασυσταθείσες πολωνικές αρχές και έγινε η έδρα του Συμβουλίου Υπουργών. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, λειτούργησε ως Deutsches Haus για τους Γερμανούς κατακτητές της χώρας και επέζησε ανέπαφο της Εξέγερσης της Βαρσοβίας το 1944. Μετά τον πόλεμο, επανέλαβε τη λειτουργία του ως έδρα του Πολωνικού Συμβουλίου Υπουργών. Στις 14 Μαΐου 1955, υπογράφηκε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας εντός του Προεδρικού Παλατιού μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των χωρών του Ανατολικού Μπλοκ. Από τον Ιούλιο του 1994, το παλάτι είναι η επίσημη έδρα του προέδρου της Δημοκρατίας της Πολωνίας.

Ιστορία

Η κατασκευή του σημερινού Προεδρικού Παλατιού στη Βαρσοβία ξεκίνησε το 1643 από τον Μέγα Χετμάνο Στανίσουαφ Κονιετσπόλσκι, ιδιοκτήτη της πόλης Μπρόντι (80 χλμ. ανατολικά του Λβουφ) και πολλών latifundia που βρίσκονταν στα ανατολικά σύνορα της Πολωνίας, εξ ου και το πρώτο όνομα του παλατιού ήταν Pałac Koniecpolskich — το «Παλάτι Κονιετσπόλσκι».^[2] Λέγεται ότι είχε τόση γη που μπορούσε να διασχίσει το πλάτος της Κοινοπολιτείας περνώντας κάθε βράδυ σε ένα από τα δικά του φέουδα. Το παλάτι δεν ολοκληρώθηκε στη διάρκεια της ζωής του Χετμάνου, καθώς πέθανε απροσδόκητα το 1646 στην κατοικία του στο Μπρόντι, λίγες εβδομάδες αφότου παντρεύτηκε μια νεαρή σύζυγο.

Αρχιτέκτονας του παλατιού ήταν ο Κονσταντίνο Τενκάλα, αρχιτέκτονας του Βασιλιά Βλαδίσλαου Δ΄ της Πολωνίας και σχεδιαστής της Στήλης του Σιγισμούνδου, μπροστά από το κοντινό Βασιλικό Κάστρο, προς τιμήν του Σιγισμούνδου Γ΄ της Πολωνίας. Το παλάτι ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κονιετσπόλσκι, Αλεξάντερ, σε στυλ μπαρόκ κατοικίας, που μιμείται εκείνα της βόρειας Ιταλίας και της Γένοβας. Μια άποψη του παλατιού σε ένα πανόραμα της Βαρσοβίας του 1656^[3] από τον Έρικ Νταλμπέργκ το επιβεβαιώνει.

Ο επόμενος ιδιοκτήτης του παλατιού ήταν ο Γέζι Σεμπάστιαν Λουμπομίρσκι — Μεγάλος Χετμάνος του Στέμματος και Καγκελάριος του Στέμματος, και αργότερα ο ηγέτης μιας εξέγερσης κατά του βασιλιά — ο οποίος αγόρασε το παλάτι από τον Αλεξάντερ Κονιετσπόλσκι.

Το 1674, το παλάτι έγινε, για τα επόμενα 144 χρόνια, ιδιοκτησία της οικογένειας Ραντζίβιουου.

Αγοράστηκε από τους απογόνους του Γέζι Σεμπάστιαν Λουμπομίρσκι — Στανίσουαφ Χεράκλιους Λουμπομίρσκι και Χιερόνιμ Αουγκούστιν Λουμπομίρσκι — από τον Μίχαου Καζίμιες Ραντζίβιουου από τη γραμμή Νιέσβιεζ–Ολίκα, του οποίου η σύζυγος, Καταζίνα, ήταν αδελφή του Βασιλιά Γιαν Γ΄ Σομπιέσκι. Μετά το θάνατό της, ο γιος της, Κάρολ Στανίσουαφ Ραντζίβιουου Α΄, ξεκίνησε την ανακαίνιση του παλατιού και τακτοποίησε το περιβάλλον του. Το έργο αυτό το εμπιστεύτηκε στον αρχιτέκτονα του βασιλιά, Αουγκούστιν Λόκι.

Ο επόμενος, τελευταίος, κληρονόμος στην ουρά του Νιέσβιες-Ολίκα ήταν ο Κάρολ Στανίσουαφ «Εραστής» Ραντζίβιουου, Βοεβόδας του Βίλνιους, γιος του Μίχαου Καζίμιες «Ριμπένκο» Ραντζίβιουου. Είχε κληρονομήσει τεράστια κτήματα από τον πατέρα και τον θείο του, γεγονός που τον έκανε τον πλουσιότερο άρχοντα στην Πολωνία στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους στην Ευρώπη. Μίσθωσε το παλάτι στον Φραντσίσεκ Ριξ για να στεγάσει ένα θέατρο που ανέβαζε θεατρικά έργα και διοργάνωνε χορούς με μάσκες. Κατά τη διάρκεια του Τετραετούς Σέιμ του 1788-1792, κάλεσε όλα τα μέλη των τεσσάρων διαβουλεύσεων να δειπνήσουν εκεί καθημερινά. Δύο γεύματα σερβίρονταν κάθε μέρα: πρωινό πριν από τη συνεδρία της ημέρας, για 300 άτομα και δείπνο μετά τη συνεδρία. Μία από τις πιο εντυπωσιακές εορτές που έδωσε ήταν την Ημέρα της Αγίας Αικατερίνης, 25 Νοεμβρίου 1789, την 25η επέτειο της στέψης του Βασιλιά Στανίσουαφ Αύγουστου Πονιατόφσκι, και για τον εορτασμό της Ένωσης της Λιθουανίας με το Στέμμα του Βασιλείου της Πολωνίας. Τέσσερις χιλιάδες καλεσμένοι ήταν προσκεκλημένοι και η εορτή κόστισε πάνω από 2 εκατομμύρια ζλότι.

Τη νύχτα της 2ης προς την 3η Μαΐου 1791, μια συνωμοτική ομάδα μελών του Τετραετούς Σέιμ, που ήταν αποφασισμένοι να σώσουν την Κοινοπολιτεία, συναντήθηκαν στο παλάτι για να σχεδιάσουν μέσα στρατηγικής για να εξασφαλίσουν την υιοθέτηση, την επόμενη μέρα, του Συντάγματος της 3ης Μαΐου. Αυτό το έγγραφο ονομάζεται «το πρώτο σύνταγμα του είδους του στην Ευρώπη» από τον ιστορικό Νόρμαν Ντέιβις.^[4]

Ο Κάρολ Στανίσουαφ Ραντζίβιουου Β΄ πέθανε ως άρρωστος και τυφλός σε ηλικία 56 ετών. Την περιουσία του κληρονόμησε ο Ντομίνικ Χιερόνιμ Ραντζίβιουου, γιος του ετεροθαλούς αδελφού του, Χιερόνιμ Βιντσέντι Ραντζίβιουου. Ο Ντομίνικ, ο οποίος είχε τραυματιστεί στη Μάχη της Χάναου, πέθανε χωρίς κληρονόμους στις 11 Νοεμβρίου 1813. Η γραμμή των κληρονόμων Νιέσβιες–Ολίκα πέθανε μαζί του.

Το 1818, το παλάτι έγινε η έδρα του Αντιβασιλέα του Βασιλείου της Πολωνίας (όταν απέκτησε το όνομα «Pałac Namiestnikowski» - το Παλάτι του Νιαμέστνικ του Βασιλείου της Πολωνίας). Ο πρώτος αντιβασιλέας, από το 1815, ήταν ο Γιούζεφ Ζαγιόντσεκ (1752–1820), πρώην βοηθός του Χετμάνου Φραντσίσεκ Κσαβέρι Μπρανίτσκι, αναπληρωτής του Τετραετούς Σέιμ, γραμματέας των Φίλων του Συντάγματος (δηλαδή του Σύνταγματος της 3ης Μαΐου 1791), διοικητής τμήματος κατά τον Πολωνο-Ρωσικό πόλεμο του 1792, ήρωας της μάχης του Ζιελέντσε, Πολωνός Ιακωβίνος, στρατιώτης στις λεγεώνες του Γιαν Χένρικ Ντομπρόφσκι και στρατηγός του Ναπολέοντα. Τελικά υιοθέτησε μια δουλοπρεπή στάση απέναντι στον Αλέξανδρο Α΄, βασιλιά της Πολωνίας και τσάρο της Ρωσίας, ο οποίος τον έχρησε δούκα το 1818. Ο Ζαγιόντσεκ είχε χάσει ένα πόδι στον ποταμό Μπερέζινα και τον κουβαλούσαν οι υπηρέτες του σε μια πολυθρόνα.

Ξεκινώντας το 1818, το παλάτι ξαναχτίστηκε σε κλασικιστικό στυλ από τον αρχιτέκτονα Κρίστιαν Πιοτρ Άιγκνερ (1756–1841).^[2] Επέκτεινε το παλάτι (οι κάτω πτέρυγές του έφτασαν στη γραμμή των κτιρίων στην οδό Κρακόφσκιε Πσεντμιέστσιε), τοποθέτησε μια νέα μεγάλη σκάλα μεταξύ του κύριου σώματος του κτιρίου και της βόρειας πτέρυγας του, αναμόρφωσε τις προσόψεις του παλατιού και αναδιακόσμησε τα δωμάτια στον πρώτο και τον δεύτερο όροφο του κύριου σώματος του κτιρίου. Λόγω του τεράστιου θόλου του, το ισόγειο παρέμεινε αμετάβλητο. Ο Άιγκνερ είχε δύο συνεργάτες: τον Καμίλο Λαντίνι, ο οποίος σμίλεψε τα τέσσερα πέτρινα λιοντάρια που φρουρούσαν την αυλή του παλατιού στην πλευρά της Κρακόφσκιε Πσεντμιέστσιε, και τον Μικόουαϊ Μόντι, έναν Ιταλό ζωγράφο. Το κύριο σώμα του κτιρίου ανακαινίστηκε κατά τον Κορινθιακό ρυθμό και διακοσμήθηκε με κίονες, παραστάδες, κιγκλιδώματα και πέτρινα αγάλματα. Ο Άιγκνερ είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το Viceregal (πολωνικά: Namiestnikowski) - σήμερα, Προεδρικό Παλάτι - ως δημιουργός του κλασικιστικού εξωτερικού του, το οποίο επιβιώνει αναλλοίωτο μέχρι σήμερα.

Το έτος 1852 έφερε καταστροφή στο παλάτι. Μια φωτιά έκαψε το κύριο σώμα του κτιρίου σχεδόν ολοσχερώς. Έμειναν μόνο απανθρακωμένοι τοίχοι. Η ανοικοδόμηση ανατέθηκε στον Άλφονς Κροπιβνίτσκι (1803–1881). Η ανοικοδόμηση του παλατιού ολοκληρώθηκε το 1856. Το ανάκτορο απέκτησε το ίδιο αρχιτεκτονικό εξωτερικό με πριν από την πυρκαγιά, αλλά το εσωτερικό εμπλουτίστηκε με νέα διακοσμητικά στοιχεία.

Στο ανοικοδομημένο παλάτι, γίνονταν συγκεντρώσεις της Αγροτικής Εταιρείας και οργανώνονταν δεξιώσεις χορού όταν οι τσάροι επισκέπτονταν την Πολωνία. Το 1870, ένα άγαλμα του Ιβάν Πασκέβιτς αποκαλύφθηκε εκεί. Το 1879, στην αίθουσα κιονοστοιχίας του παλατιού, οι κάτοικοι της Βαρσοβίας είδαν για πρώτη φορά τη «Μάχη του Γκρούνβαλντ», έναν ιστορικό πίνακα του Γιαν Ματέικο. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το Παλάτι Ταρνόφσκι στα δεξιά (νότια) του κτιρίου κατεδαφίστηκε και το 1899-1901 χτίστηκε στη θέση του το πολυτελές Ξενοδοχείο Bristol, σχεδιασμένο από τον Βουαντίσουαφ Μαρκόνι. Ένας από τους μετόχους της κοινοπραξίας που κατασκεύασε το ξενοδοχείο ήταν ο διάσημος πιανίστας και πρωθυπουργός της Πολωνίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Ιγκνάτσι Γιαν Παντερέφσκι.

Το 1918, το κτίριο καταλήφθηκε από τις πρόσφατα ανασυσταθείσες πολωνικές αρχές και η ανακαίνιση του παλατιού ανατέθηκε στον Μάριαν Λαλέβιτς. Το κτίριο έγινε η επίσημη έδρα του προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου (του πρωθυπουργού) και του ίδιου του Υπουργικού Συμβουλίου. Οι πλευρικές πτέρυγες στέγαζαν τα γραφεία της καγκελαρίας του Υπουργικού Συμβουλίου. Όπως ανακαινίστηκε από τον Λαλέβιτς, το κτίριο θαυμάστηκε πολύ από τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Βαρσοβίας. Ο Γερμανός Χέρμαν Γκέρινγκ, όταν τον Φεβρουάριο του 1937 καλούσε εκεί τον Πρωθυπουργό Στρατηγό Φελίτσιαν Σουάβοϊ Σκουατκόφσκι, έδειξε τόσο έντονο ενδιαφέρον για το παλάτι που έφτασε αργά στη συνάντησή του με τον Πολωνό Υπουργό Εξωτερικών, Γιούζεφ Μπεκ.

Το 1939, το παλάτι υπέστη ελάχιστες ζημιές. Το 1941–1942 ανακατασκευάστηκε ριζικά σε Deutsches Haus από τους Πολωνούς αρχιτέκτονες Γιάνους Ναγκόρσκι και Γιαν Λουκάσικ. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, η διακόσμηση ροκοκό στα δωμάτια με θέα στον κήπο ανακαινίστηκε με μεγάλη προσοχή. Στη σκάλα αποκαλύφθηκαν δύο πίνακες ζωγραφικής με γκριζάι, με μοτίβα αετού και όπλων. Οι Γερμανοί ήθελαν να αφαιρέσουν τους αετούς ως πολωνικά εθνικά εμβλήματα, αλλά τους επέτρεψαν να παραμείνουν αφού εξηγήθηκε ότι επρόκειτο για ναπολεόντειους αετούς, ένα αγαπημένο μοτίβο της περιόδου της Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Στο ισόγειο της δεξιάς πτέρυγας τοποθετήθηκε εστιατόριο με ξύλινα δοκάρια στην οροφή και ευρύχωρο βεστιάριο. Το παλάτι επέζησε ανέπαφο της Εξέγερσης της Βαρσοβίας.

Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το παλάτι ανακατασκευάστηκε πλήρως από τους Αντόνι Μπρούσκε και Αντόνι Γιαβορνίτσκι. Το 1965, το κλασικιστικό έφιππο άγαλμα του Πρίγκιπα Γιούζεφ Πονιατόφσκι από τον Μπέρτελ Θόρβαλντσεν, το οποίο προηγουμένως βρισκόταν μπροστά από το τώρα κατεστραμμένο κτίριο του Γενικού Επιτελείου της Πολωνίας (το «Σαξονικό Παλάτι») στην κοντινή Πλατεία Πιουσούτσκι (κάποτε γνωστή ως «Σαξονική Πλατεία»), μεταφέρθηκε στο την αυλή μπροστά από το «Παλάτι του Αντιβασιλέα».

Το ανακατασκευασμένο παλάτι χρησίμευσε και πάλι ως έδρα του Συμβουλίου των Υπουργών, μέχρι που το τελευταίο μετακόμισε στη σημερινή του έδρα στην Καγκελαρία στη Λεωφόρο Ουγιάζντουφ.

Από τον Ιούλιο του 1994, το παλάτι είναι η επίσημη έδρα του προέδρου της Δημοκρατίας της Πολωνίας,^[2] αντικαθιστώντας το μικρότερο Παλάτι Μπελβέντερ. Ωστόσο, ο Πρόεδρος Μπρονίσουαφ Κομορόφσκι αποφάσισε να μεταφέρει την κατοικία πίσω στο Μπελβέντερ, υποτίθεται προς τιμήν του Γιούζεφ Πιουσούτσκι και των πρώτων προέδρων της Πολωνίας, αλλά η κίνηση έγινε κατανοητή ως μια προσπάθεια να αποφευχθούν συγκρούσεις με τους πενθούντες του εκλιπόντος προέδρου Λεχ Κατσίνσκι, που σκοτώθηκε στην αεροπορική καταστροφή στο Σμολένσκ της Ρωσίας τον Απρίλιο του 2010, που συγκεντρώνονταν μπροστά από το παλάτι.