külək

See also: kulak, Kulak, kulák, kułak, and Kułak

Azerbaijani

Other scripts
Cyrillic		күләк
Abjad		کولک

Etymology

Cognate with dialectal Turkish külek, dialectal Kumyk кулек (kulek, “strong wind”), Chagatai [script needed] (külek).^[1] Most recorded senses in Chagatai have connotations of "sea wind, sea storm, sea waves" (ibid.).

etymology note

Has been compared to dialectal Azerbaijani tülex (“wind”),^[2] for which senses “brisk, lively; sly, cunning” have been recorded too (in the form tüləx).^[3] These forms are, no doubt, related to Upper-Kondoma variety of Shor тӱйлек (“mad, crazy; storm, whirlwind”)^[4] and Kondoma Shor тӱӱлек (“storm”) (ib. 388). Levitskaja compares Azerbaijani tülex (“wind”) (seemingly unaware of the senses “brisk, lively; sly, cunning”) with külek and proposes a sound change /k/ -> /t/, deriving the former from the latter.^[5] However, this is implausible, since Azerbaijani tülex has a well-explicable etymology (ultimately ← *tül- 'to be mad'), whereas külek itself is yet unexplained. The sound change of the initial /t/ -> /k/ is rather unprecedented, too, in absence of any visible assimilatory factor, suggesting that tülex is not related, unless reshaped by analogy or re-interpretation.

Compare also dvandva-compounds in Turkmen kül-talkan, Karakalpak kül-talqan, Tuvan хүл-далган (xül-dalgan), Turkmen kül-uşak and dialectal Turkish kül-ufak all meaning “to pieces, into smithereens”, as in “to knock to pieces, to smash into smithereens, to shatter'.^[6] The first element in these compounds corresponds to Azerbaijani kül (“ashes”) (compare e.g. German Schutt und Asche (“wrack and ruin, lit. “rubbish and asches””)). Compare also the second part of the several of the compounds, e.g. Tuvan далган (dalgan, “flour, powder”), which resembles the Oghuz words for 'wave', cf. Azerbaijani dalğa, Turkish dalga and Turkmen tolkun (compare the sea-related senses in Chaghatai), whereas the terms for 'flour' and 'powder' in Oghuz languages go back to other roots. Külək might have originated in such compounds, although this is speculative.

Pronunciation

IPA^(key): [cyˈlæç] (Standard North Azerbaijani)
IPA^(key): [cyˈlæc], [cyˈlæj], [t͡ʃyˈlæt͡ʃ]
Audio (Baku): (file)
Hyphenation: kü‧lək

Noun

külək (definite accusative küləyi, plural küləklər)

wind
Synonyms: yel, ruzigar, əsin

külək enerjisi ― wind power

külək turbini ― wind turbine

Güclü külək əsir. ― A strong wind is blowing.

Külək ağacları qırıb. ― The wind knocked over the trees.

Külək səngidi. ― The wind has died down.

Declension

Declension of külək
	singular	plural
nominative	külək	küləklər
definite accusative	küləyi	küləkləri
dative	küləyə	küləklərə
locative	küləkdə	küləklərdə
ablative	küləkdən	küləklərdən
definite genitive	küləyin	küləklərin

Possessive forms of külək
	nominative
	singular	plural
mənim (“my”)	küləyim	küləklərim
sənin (“your”)	küləyin	küləklərin
onun (“his/her/its”)	küləyi	küləkləri
bizim (“our”)	küləyimiz	küləklərimiz
sizin (“your”)	küləyiniz	küləkləriniz
onların (“their”)	küləyi or küləkləri	küləkləri
	accusative
	singular	plural
mənim (“my”)	küləyimi	küləklərimi
sənin (“your”)	küləyini	küləklərini
onun (“his/her/its”)	küləyini	küləklərini
bizim (“our”)	küləyimizi	küləklərimizi
sizin (“your”)	küləyinizi	küləklərinizi
onların (“their”)	küləyini or küləklərini	küləklərini
	dative
	singular	plural
mənim (“my”)	küləyimə	küləklərimə
sənin (“your”)	küləyinə	küləklərinə
onun (“his/her/its”)	küləyinə	küləklərinə
bizim (“our”)	küləyimizə	küləklərimizə
sizin (“your”)	küləyinizə	küləklərinizə
onların (“their”)	küləyinə or küləklərinə	küləklərinə
	locative
	singular	plural
mənim (“my”)	küləyimdə	küləklərimdə
sənin (“your”)	küləyində	küləklərində
onun (“his/her/its”)	küləyində	küləklərində
bizim (“our”)	küləyimizdə	küləklərimizdə
sizin (“your”)	küləyinizdə	küləklərinizdə
onların (“their”)	küləyində or küləklərində	küləklərində
	ablative
	singular	plural
mənim (“my”)	küləyimdən	küləklərimdən
sənin (“your”)	küləyindən	küləklərindən
onun (“his/her/its”)	küləyindən	küləklərindən
bizim (“our”)	küləyimizdən	küləklərimizdən
sizin (“your”)	küləyinizdən	küləklərinizdən
onların (“their”)	küləyindən or küləklərindən	küləklərindən
	genitive
	singular	plural
mənim (“my”)	küləyimin	küləklərimin
sənin (“your”)	küləyinin	küləklərinin
onun (“his/her/its”)	küləyinin	küləklərinin
bizim (“our”)	küləyimizin	küləklərimizin
sizin (“your”)	küləyinizin	küləklərinizin
onların (“their”)	küləyinin or küləklərinin	küləklərinin

Derived terms

küləkli

Descendants

→ Lezgi: кулак (kulak)

References

^ Tenišev E. R., editor (1984–2006), Sravnitelʹno-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov: [Comparative Historical Grammar of Turkic Languages:] (in Russian), Moscow: Nauka
^ Азәрбајҹан дилинин гәрб групу диалект вә шивәләри (1967), page 242
^ Axundov A. A., Kazımov Q. Ş., Behbudov S. M., editors (2007), “külək”, in Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti [Dialectological Dictionary of the Azerbaijani Language] (in Azerbaijani), Baku: Şərq-Qərb, →ISBN, page 511b
^ Verbickij, V (1884) “külək”, in Slovarʹ altajskovo i aladagskovo narečij tjurkskovo jazyka, Kazan, page 384; republished as Slovarʹ altajskovo i aladagskovo narečij tjurkskovo jazyka, Gorno-Altaysk: Ак Чечек, 2005
^ Levitskaja, L.S Etimologičeskaja mozaika, page 145. in Tenišev E (1996), ed., 90 let N. A. Baskakovu
^ Levitskaja, L. S., Dybo, A. V., Rassadin, V. I. (1997) Etimologičeskij slovarʹ tjurkskix jazykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages] (in Russian), volume V, Moscow: Jazyki russkoj kulʹtury, page 137

[1] Tenišev E. R., editor (1984–2006), Sravnitelʹno-istoričeskaja grammatika tjurkskix jazykov: [Comparative Historical Grammar of Turkic Languages:] (in Russian), Moscow: Nauka

[2] Азәрбајҹан дилинин гәрб групу диалект вә шивәләри (1967), page 242

[3] Axundov A. A., Kazımov Q. Ş., Behbudov S. M., editors (2007), “külək”, in Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti [Dialectological Dictionary of the Azerbaijani Language] (in Azerbaijani), Baku: Şərq-Qərb, →ISBN, page 511b

[4] Verbickij, V (1884) “külək”, in Slovarʹ altajskovo i aladagskovo narečij tjurkskovo jazyka, Kazan, page 384; republished as Slovarʹ altajskovo i aladagskovo narečij tjurkskovo jazyka, Gorno-Altaysk: Ак Чечек, 2005

[5] Levitskaja, L.S Etimologičeskaja mozaika, page 145. in Tenišev E (1996), ed., 90 let N. A. Baskakovu

[6] Levitskaja, L. S., Dybo, A. V., Rassadin, V. I. (1997) Etimologičeskij slovarʹ tjurkskix jazykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages] (in Russian), volume V, Moscow: Jazyki russkoj kulʹtury, page 137

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]