Leon Battista Alberti
Leon Battista Alberti (naskiĝis en Ĝenovo, je la 14-a de februaro 1404 - mortis en Romo, je la 25-a de aprilo 1472) estis itala humanisto, arkitekto, poeto, lingvisto, filozofo, artoteoriisto kaj ĉifrosciencisto. Dank al la multaj sferoj de agadoj, al kiuj li sin dediĉis, li personigis la universalan homon, tio estas, la klera humanisto, lerta pri sennombraj kampoj de aktiveco.
Biografio
[redakti | redakti fonton]Li estis filo legitima de ekzilito en Ĝenovo, kaj apartenis al familio de komercistoj. Siajn unuajn studojn pri beletro li faris en Venecio kaj pli malfrue li iris al Padovo, kie li vizitadis la humanisman lernejon de Gasparino Barzizza kaj studis la latinan kaj eble la grekan. Post la morto de sia patro, en 1421, li dumtempe ekloĝis en Padovo, kie li vivis momentojn de granda malfacileco, konfliktante kun sia parencaro, dezirantaj nek agnoski liajn priheredajn rajtojn nek helpi lin rilate al liaj studoj. En 1428, li diplomiĝis pri Juro en la Universitato de Bolonjo. Lia prijura kariero mallongiĝis dank al malsano kiu kaŭzis al li partan perdon de memorkapablo. Do, liaj interesoj modifiĝis al scienco kaj arto. Atenta leganto de Vitruvio, li verkis la faman traktaton "De re aedificatoria", kiu publikiĝis postmorte, prenante kiel bazo la arton de la antikveco. Alberti amikiĝis kun multaj gravaj intelektuloj, tiel kiel Paolo dal Pozzo Toscanelli (1397-1482) kaj Tommaso Parentuccelli, la estonta papo Nikolao la 5-a.
Elstaris liaj konceptoj pri dezajno kaj projekto. Al li oni ŝuldas la fasadon de la preĝejo de Sankta Maria Novella kaj la Palacon Rucellai[1], en Florenco; la Templon Malatestanon[2][3], en Rimini. Por la preĝejo de Sankta Francisko li kreis fasadon laŭ la formo de triumfa arko.
Inter 1432 kaj 1434 li vivis en Romo, kaj pli malfrue en Florenco, Bolonjo, Mantovo kaj Ferrara kie li aktivis kiel arkitekto. Post 1443, li restis pli da tempo en Romo, kie li koncentris siajn studojn sur la klasika legato de la urbo, kies rezultoj estis priskribitaj en lia verko "Descriptio urbis Roma" (Priskribo de la urbo Romo). Li fariĝis asistanto de la papo Nikolao la 5-a, al kiu li konsilis rilate al sennombraj projektoj, same kiel la dezajno pri reformo de la preĝejo de Sankta Stefano Ronda (itale: Santo Stefano Rotondo). kaj novaj skemaj desegnaĵoj por la Vatikano.
Unu el la plej gravaj aspektoj en Alberti estas liaj teoriaj disertaĵoj, per kiuj ni konas lian artan penson hodiaŭ. La koncepto, kiun li havas pri arto kaj difino de la ideo, estas kurioza. La funkcio de la arkitekto estas matematika, krei, doni proporciojn. Famis lia frazo: "Verko estos kompleta nur tiam, kiam nenion oni povos aldoni, depreni aŭ ŝanĝi, male ĝi plimalboniĝos".
En 1452, li finis, en Romo, sian ĉefan teorian verkon "De re aedificatoria libri decem" (Dek libroj pri arkitekturo), la unua granda traktato pri moderna konstruarto.
Verkoj
[redakti | redakti fonton]
De Re Aedificatoria (1452)
- Apologhi ed elogi
- Cena Familiaris
- De Amore
- De equo animante (Il cavallo vivo)
- De Iciarchia
- De Componendis Cifris
- Deifira
- De lunularum quadratura
- De pictura
- De Porcaria coniuratione
- De re aedificatoria
- De statua
- Descriptio Urbis Romae
- Ecatonfilea
- Elementi di Pittura
- Epistola consolatoria
- Grammatica della lingua toscana(Grammatichetta vaticana)
- Intercoenales
- Istorietta amorosa fra Leonora de' Bardi e Ippolito Bondelmonti
- Quattro libri della famiglia
- Ludi mathematici
- Momo o del principe
- Naufragus
- Philodoxeos fabula
- Profugiorum ab ærumna libri III
- Sentenze pitagoriche
- Sofrona
- Theogenius
- Uxoria
- Villa
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Inĝeniera Lernejo de São Carlos Arkivigite je 2014-08-14 per la retarkivo Wayback Machine
- Mac Tutor Historio de Matematiko
- Wikiquote
- Middle Ages
- Biography - YourDictionary
- Princeton University Arkivigite je 2014-07-03 per la retarkivo Wayback Machine
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Gasparino Barzizza (1360-1431)
- Jacopo della Quercia (1374-1438)
- Filippo Brunelleschi (1377-1446)[4]
- Lorenzo Ghiberti (1378-1455)[5]
- Donatello (1386-1466)
- Paolo dal Pozzo Toscanelli (1397-1482)
- Nikolao el Kuzo (1401-1464)
- Giorgio Vasari (1511-1574)
- Jacob Burckhardt (1818-1897)
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Palaco Ruccellai
- ↑ Templo Malatestano
- ↑ Sigismondo Pandolfo Malatesta: Enciclopedia Italiana
- ↑ Enciclopedia Italiana
- ↑ Enciclopedia Italiana
- 11° E
- 43° N
- Viroj
- Naskiĝintoj en 1404
- Naskiĝintoj la 14-an de februaro
- Mortintoj en 1472
- Mortintoj la 25-an de aprilo
- Italaj humanistoj
- Italaj filozofoj
- Italaj matematikistoj
- Italaj pedagogoj
- Italaj arkitektoj
- Italaj lingvistoj
- Italaj skulptistoj
- Italaj medalistoj
- Italaj renesancaj pentristoj
- Italaj poetoj
- Italaj pastroj
- Katolikaj filozofoj
- Renesancaj latinlingvaj verkistoj
- Kriptologoj
- Universitato de Bolonjo