Listo de cirilaj literoj

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo List of Cyrillic letters en la angla Vikipedio.

Listo de cirilaj literoj^[1]

Ĉi tie estas prezentitaj la cirilaj alfabetoj, kiu estas aŭ estis uzataj. En la subaj tabeloj troviĝas cirilaj literoj, kaj montriĝas respektivaj al ili la ĉefaj sonoj el diversaj lingvoj (detalojn vidu en la artikoloj pri lingvoj). La literoj kun komplikaj supersignoj (kiujn oni rigardas apartaj literoj en neniu lingvo) kaj digrafoj forestas en la tabeloj, krom ѐ kaj ѝ^[a]. Arkaikaj literoj, ne plu uzataj en iu lingvo, same forestas. La blua fono indikas bazajn (kirilicajn) literojn. Ne ĉiuj lingvoj, kiuj uzas aŭ uzis cirilajn alfabetojn ĉeestas la tabelojn.

Uzado de literoj en diversaj lingvoj
Lingvaro	Slava lingvaro							Aliaj Hindeŭropaj			Urala						Kaŭkaza
Lingvo	ru	be	uk	rue	sr^[b]	bg	mk	mo	os	tg	sjd	mhr	mrj	udm	kca	yrk	ab	kbd	ce
А а	/a/		/ɑ/	/a/								/ɑ/			/a/		/ɑ/	/a ː/
Ӑ ӑ
Ӓ ӓ											/ʲ a/		/æ/		/ɐ/
Ә ә															/ɤ/~/ʌ/
Ӛ ӛ															/ɘ/
Ӕ ӕ									/ɐ/
Б б	/b/											/β/, /b/		/b/
В в	/v/		/ʋ/~/w/	/v/
Г г	/g/	/ɣ/	/ɦ/		/g/							/ɣ/, /g/		/g/	/ɣ/, /g/	/g/		/ɣ/	/g/
Ґ ґ			/g/
Ѓ ѓ							/ɟ/
Ғ ғ										/ʁ/
Ӷ ӷ																	/ɣ/~/ʁ/
Ҕ ҕ																	/ɣ/
Д д	/d/											/ð/, /d/		/d/
Ђ ђ					/d͡ʑ/
Е е	/j e/, /e/		/e/								/j e/, /ʲ e/	/e/		/j e/, /ʲ e/	/e/, /ʲ e/, /j e/	/j e/, /ʲ e/, /e/, /ɤ/	/ɛ/	/e/, /j a/, /a j/	/e/, /ɛ/ː, /j e/, /i e/
Ѐ ѐ							/e/
Ё ё	/j o/^[с]	/j ɔ/		/j ɔ/					/j o/	/j ɒ/	/j o/, /ʲ o/	/j o/		/j o/, /ʲ o/					/j o/
Ӗ ӗ
Ҽ ҽ																	/t͡ʂ ʰ/
Ҿ ҿ																	/t͡ʂ ʼ/
Є є			/j e/
Ж ж	/ʐ/		/ʒ/		/ʐ/	/ʒ/											/ʐ/	/ʒ/
Ӂ ӂ								/d͡ʒ/
Җ җ
Ӝ ӝ														/d͡ʒ/
З з	/z/								/z/~/ʒ/	/z/
З́ з́					/ʑ/^[b]
Ҙ ҙ
Ӟ ӟ														/d͡ʑ/
Ӡ ӡ																	/d͡z/
Ѕ ѕ							/d͡z/
И и	/i/		/ɪ/		/i/									/i/, /ʲ i/	/i/			/i/~/ɨ/	/i/
Ѝ ѝ						/i/
Ӥ ӥ														/i/
Ӣ ӣ										/i ː/
І і		/i/
Ї ї			/j i/
Ӏ ӏ																		/ʔ/	/ʢ/
Й й	/j/					/j/		/j/										/j/
Ҋ ҋ											/j̊/
Ј ј					/j/		/j/				/j̊/
К к	/k/																/k ʼ/	/k/
Қ қ										/q/							/k ʰ/
Ҟ ҟ																	/q ʼ/
Ҡ ҡ
Ӄ ӄ															/q/
Ҝ ҝ
Л л	/l/~/ɫ/	/l/				/l/~/ɫ/		/l/							/l/~/ɫ/	/l/		/l/~/ɮ/	/l/
Ӆ ӆ											/l̥/
Љ љ					/ʎ/		/ʎ/
М м	/m/
Ӎ ӎ											/m̥/
Н н	/n/
Ӊ ӊ											/n̥/
Ң ң
Ӈ ӈ											/ŋ/				/ŋ/
Ҥ ҥ												/ŋ/
Њ њ					/ɲ/		/ɲ/
О о	/o/	/ɔ/		/o/		/ɔ/		/o/		/ɔ/	/o/						/ɔ/	/o/
Ӧ ӧ												/ø/		/ʌ/	/ø/
Ө ө															/ŏ/
Ӫ ӫ															/ɵ/~/ɞ/
Ҩ ҩ																	/ɥ/
П п	/p/																/p ʼ/	/p/
Ҧ ҧ																	/p ʰ/
Р р	/r/											/r/~/ɾ/		/r/
Ҏ ҏ											/r̥/
С с	/s/								/s/~/ʃ/	/s/
С́ с́					/ɕ/^[b]
Ҫ ҫ
Т т	/t/																/t ʼ/	/t/
Ҭ ҭ																	/t ʰ/
Ћ ћ					/t͡ɕ/
Ќ ќ							/c/~/t͡ɕ/
У у	/u/																[/u/]; /w/		/u/
Ў ў		/w/
Ӳ ӳ
Ӱ ӱ												/y/			/y/
Ӯ ӯ										/ɵ/~/ø/
Ү ү
Ұ ұ
Ф ф	/f/
Х х	/x/							/h/	/χ/		/x/						/χ/	/x/
Ҳ ҳ										/h/							/ħ/
Һ һ											/ʰ/~/h/
Ц ц	/t͡s/
Ҵ ҵ																	/t͡s ʼ/
Ч ч	/t͡ɕ/	/t͡ʂ/	/t͡ʃ/		/ʈ͡ʂ/	/t͡ʃ/								/t͡ɕ/	/t͡ʃ/	/t͡ɕ/	/t͡ʃ ʰ/	/t͡ʃ/
Ӵ ӵ														/t͡ɕ/
Ҷ ҷ										/d͡ʒ/							/t͡ʃ ʼ/
Ӌ ӌ
Ҹ ҹ
Џ џ					/ɖ͡ʐ/		/d͡ʒ/										/ɖ͡ʐ/
Ш ш	/ʂ/		/ʃ/		/ʂ/	/ʃ/									/ʃ/~/ʂ/	/ʃ/	/ʂ/	/ʃ/
Щ щ	/ɕ ː/		/ʃ t͡ʃ/			/ʃ t/			/ʃ t͡ʃ/	(/ʃ t͡ʃ/)	/ç/	/ʃ t͡ʃ/		/ɕ/(/ː/)	/ʃ t͡ʃ/	/ɕ ː/		/ɕ/
Ъ ъ	^[d]			^[d]		/ɤ/~/ɐ/			^[e]	/ʔ/	^[d]							/ˠ/	/ʔ/
Ы ы	/ɨ/			/ɨ/				/ɨ/		(/i/)	/ɨ/	/ɤ/		/ɨ/~/ɯ/	/ɨ/			/ə/	(/i/)
Ӹ ӹ													/ɯ/~/ə/
Ь ь	/ʲ/					/ʲ/		/ʲ/	(/ʲ/)		/ʲ/								^[f]
Ҍ ҍ											/ʲ/
Э э	/ɛ/	/ɛ/						/ə/	(/e/)	/e/					/e/, /ɛ ː/	/e/, /æ/			/e/
Ӭ ӭ											/ʲ e/
Ю ю	/j u/					/j u/		/j u/										/j u/
Я я	/j a/		/j ɑ/	j a		/j a/		/j a/						/j ɑ/	/j a/	/j ɑ/		/j a/
Lingvo	ru	be	uk	rue	sr	bg	mk	mo	os	tg	sjd	mhr	mrj	udm	kca	yrk	ab	kbd	ce

Uzado de literoj en diversaj lingvoj
Lingvaro	Tjurka lingvaro														Tung.	Mongola			Ĉina
Lingvo	az	tk	kk	ky	krc	ba	tt	alt	kjh	sah	tyv	uz	ug	cv	evn	bua	mn	xal	dng
А а	/ɑ/	/a/	/ɑ/		/a/, /æ/	/a/	/ɑ/			/a/	/ɑ/	/a/~/æ/	/ɑ/	/a/					/a/, /ɑ/
Ӑ ӑ														/ə/
Ӓ ӓ
Ә ә	/æ/					/æ/							/æ/					/æ/	/ɤ/
Ӛ ӛ
Ӕ ӕ
Б б	/b/										/b/~/p/	/b/			/w/	/b/	/p/
В в	/v/	/β/	(/v/)		/v/	/w/	/w/, /v/	(/v/)	/v/	(/v/)		/v/, /w/	/w/ (/v/)	/ʋ/	/v/	(/w/~/β/)	/w/	/w/
Г г	/ɡ/	/ɡ/~/ʁ/	/ɡ/				/ɡ/, /ɣ/		/ɡ/						/ɡ/, /ɣ/	/ɡ/	/ɡ/, /ɢ/		/k/
Ґ ґ
Ѓ ѓ
Ғ ғ	/ɣ/		/ʁ/			/ɣ/			/ɣ/			/ɣ/	/ʁ/
Ӷ ӷ
Ҕ ҕ										/ɣ/~/ʁ/
Д д	/d/										/d/~/t/	/d/					/t/
Ђ ђ
Е е	/e/		/i ɘ/	/j e/, /e/	/e/	/e/	/e/, /j e/, /j ɤ/	/e/	/j e/, /e/	(/e/, /j e/)	/e/, /j e/	/ɛ/, /ɛ/	/e/	/ɛ/	/j e/		/j i/~/j o/	/j e/	/i ɛ/
Ѐ ѐ
Ё ё		/j o/	(/j o/)	/j o/	/ø/	/j o/		(/j o/)	/j o/	(/j o/)		(/j ɔ/)		(/j o/)	/j o/		/j ɔ/		/i ɔ/
Ӗ ӗ														/ɘ/
Ҽ ҽ
Ҿ ҿ
Є є
Ж ж	/ʒ/			/d͡ʒ/	/d͡ʒ/, /ʒ/	/ʒ/				(/ʒ/)	/ʒ/	/d͡ʒ/	/ʒ/	/ʐ/	/ʒ/		/t͡ʃ/		/ʐ/
Ӂ ӂ
Җ җ		/d͡ʒ/					/ʑ/						/d͡ʒ/					/d͡ʒ/	/t͡ʂ/, /t͡ɕ/
Ӝ ӝ
З з	/z/	/ð/	/z/							(/z/)	/z/						/t͡s/
З́ з́
Ҙ ҙ						/ð/
Ӟ ӟ
Ӡ ӡ
Ѕ ѕ
И и	/i/											/ɪ/	/ɪ/, /ɯ/	/i/					/i/, /e i/
Ѝ ѝ
Ӥ ӥ
Ӣ ӣ
І і			/ɘ/						/ɪ/
Ї ї
Ӏ ӏ
Й й	/j/									/j/, /j̃/	/j/							/i/	/j/
Ҋ ҋ
Ј ј	/j/							/ɟ/
К к	/c/ (/k/)	/k/~/q/	/k/	/k/~/q/	/k/		/k/, /q/	/k/		/k/~/q/	/k/					(/k/)	(/k ʰ/~/x/)	(/k/)	/k ʰ/
Қ қ			/q/									/q/
Ҟ ҟ
Ҡ ҡ						/q/
Ӄ ӄ
Ҝ ҝ	/ɟ/
Л л	/l/																/ɮ/		/l/
Ӆ ӆ
Љ љ
М м	/m/
Ӎ ӎ
Н н	/n/
Ӊ ӊ
Ң ң		/ŋ/				/ŋ/			/ŋ/		/ŋ/		/ŋ/					/ŋ/
Ӈ ӈ															/ŋ/
Ҥ ҥ								/ŋ/		/ŋ/
Њ њ
О о	/o/		/u ʊ/	/o/								/ɔ/	/o/		/ɔ/
Ӧ ӧ								/ø/
Ө ө	/ø/		/y ʉ/	/ø/		/ø/				/ø/			/ø/			/ø/	/o/
Ӫ ӫ
Ҩ ҩ
П п	/p/										/p/~/p ʰ/	/p/				(/p/)	(/p ʰ/)		/p ʰ/
Ҧ ҧ
Р р	/ɾ/	/r/	/ɾ/	/r/				/ɾ/	/r/	/ɾ/			/r/						/ɚ/, /r/
Ҏ ҏ
С с	/s/	/θ/	/s/
С́ с́
Ҫ ҫ						/θ/								/ɕ/
Т т	/t/										/t/~/t ʰ/	/t/					/t ʰ/
Ҭ ҭ
Ћ ћ
Ќ ќ
У у	/u/		/w/, /ʊ w/, /ʉ w/	/u/			/u/, /w/	/u/									/ʊ/		/ɤ u/, /u/
Ў ў					/w/							/o/							/u/
Ӳ ӳ														/y/
Ӱ ӱ								/y/
Ӯ ӯ
Ү ү	/y/		/ʉ/	/y/		/y/	/y/, /w/			/y/			/ʏ/			/y/	/u/		/y/
Ұ ұ			/ʊ/
Ф ф	/f/	/ɸ/	(/f/)		/f/				/ɸ/	(/f/)		/f/~/ɸ/	(/f/)	/f/		(/f/)	(/f/~/p ʰ/)	(/f/)	/f/
Х х	/x/~/χ/	/h/~/x/	(/x/)		/h/	/x/								/χ/	/x/
Ҳ ҳ												/h/
Һ һ	/h/		/h/			/h/				/h/			/h/			/h/		/h/
Ц ц		(/t͡s/)											(/t͡s/)	/t͡s/	(/t͡s/)	/t͡s ʰ/
Ҵ ҵ
Ч ч	/t͡ʃ/		(/t͡ɕ/)	/t͡ʃ/			/ɕ/	(/t͡ʃ/)	/t͡ʃ/	/c/	/t͡ʃ/			/t͡ɕ/	/t͡ʂ ʰ/, /t͡ɕ ʰ/
Ӵ ӵ
Ҷ ҷ
Ӌ ӌ									/d͡ʒ/
Ҹ ҹ	/d͡ʒ/
Џ џ
Ш ш	/ʃ/									(/ʃ/)	/ʃ/			/ʂ/	/ʃ/				/ʂ/
Щ щ		(/ʃ t͡ʃ/)	(/ɕ/)	/ʃ t͡ʃ/, /ʃ ː/	(/ʃ/)	/ɕ/	/ʃ ɕ/	(/ʃ t͡ʃ/)	/ɕ ː/	(/ɕ ː/)	(/ʃ t͡ʃ/)			(/ɕ ː/, /ɕ t͡ɕ/)	(/ʃ t͡ʃ/)				/ɕ/
Ъ ъ		^[g]				/ʲ/	/ʔ/		^[g]		/ˤ/	/ʔ/		^[g]		^[d]	^[g]
Ы ы	/ɯ/		/ə/	/ɯ/	/ɨ/	/ɯ/	/ɤ/	/ɯ/						/ɯ/	/i/	/ʉ/	/i/		/ɪ/, /ɨ ə/
Ӹ ӹ
Ь ь		^[g]				/ʲ/	/ʔ/	/ʲ/	^[g]	/ʲ/		^[g]		^[g]	/ʲ/				^[g]
Ҍ ҍ
Э э		/e/	(/e/)	/e/	/e/, /æ/	/e/	/e/, /ʔ/	(/e/)	/e/			/ɛ/		/e/		/ɛ/	/e/		/ɛ/
Ӭ ӭ
Ю ю		/j u/	/j ʉ w/, /j ʊ//w/	/j u/, /j y/	/y/	/j u/	/j u/, /j y/	(/j u/)	/j u/	(/j u/)					[/j u/		/j u/, /j ʊ/	/j ʊ/	/i ɤ u/
Я я		/j a/	/j ɑ/	/j a/, /j ɑ/	/æ/	/j a/	/j a/, /j æ/	(/j ɑ/)	/j a/	(/j a/)			(/j ɑ/	(/j a/)	/j a/				/i a/, /i ɑ/
Lingvo	az	tk	kk	ky	krc	ba	tt	alt	kjh	sah	tyv	uz	ug	cv	evn	bua	mn	xal	dng

^[a] La literojn ѐ kaj ѝ oni rigardas variantoj de literoj е kaj и respektive, do ili ne estas apartaj literoj. Sed ili ja ĉeestas en la tabeloj, ĉar ili estas uzataj en kelkaj sudslavaj lingvoj por eviti ambiguecon kaj havas apartajn Unikodajn kodojn.
^[b] La literoj з́ kaj с́ ĉeestas nur en montenegra alfabeto, la cetero de kiu estas tute identa al la serba alfabeto, do ne estas apartaj kolumnoj.
^[c] En la rusa ordinare la literon ё oni skribas sen tremao, tute same kiel е. Nur en porinfanaj eldonoj kaj en eldonoj por tiuj, kiuj lernas la rusan, oni ĉiam uzas la literon ё.
^[d] En tiuj lingvoj ъ montras, ke antaŭa konsonanto ne estas palataligita.
^[d] En la oseta ъ kune kun konsonanto signifas novajn fonemojn, precipe ejektivojn.
^[f] En la ĉeĉena lingvo ь kune kun konsonantoj aŭ vokaloj signifas novajn fonemojn.
^[g] Uzata nur en pruntovortoj.
Ekzistas multaj lingvoj, por kiuj oni uzas pli ol unu alfabeto (ekzemple, krom la cirila oni uzas la latinan aŭ/kaj la araban alfabeton).
En la belorusa kaj la ukraina oni uzas apostrofon, kiu indikas, ke antaŭa konsonanto ne estas palataligita.
En la azerbajĝana oni uzas apostrofon ⟨ʼ⟩ kiel literon.
En la neneca oni uzas apostrofon ⟨ʼ⟩ kaj duopan apostrofon ⟨ˮ⟩ kiel literojn.

Referencoj

↑ Ager, Simon (ed.) Omniglot: writing systems & languages of the world. Cyrillic script. Alirita 2020-01-05 .

Eksteraj ligiloj

Cirilaj alfabetoj de slavaj lingvoj (angle).
Cirilaj alfabetoj de iranaj lingvoj (angle).
Cirilaj alfabetoj de aliaj lingvoj (angle).

Teĥnika noto: Pro teĥnikaj limigoj iuj TTT-legiloj ne povas montri specialajn signojn, uzatajn en ĉi tiu artikolo. Tiaj signoj povas esti montritaj kiel kvadratetoj, demandosignoj aŭ aliaj sensencaj signoj depende de viaj TTT-legilo, operaciumo kaj instalitaj fontoj. Eĉ se via TTT-legilo kapablas interpreti UTF-8-n kaj vi instalis tiparon, kiu subtenas grandan diapazonon de Unikodo, vi eble bezonos uzi alian TTT-legilon, ĉar tiurilataj ebloj de TTT-legiloj ofte diferencas.

[1] Ager, Simon (ed.) Omniglot: writing systems & languages of the world. Cyrillic script. Alirita 2020-01-05 .

[1]

[a]