'''Otxarkoaga''' [[Bilbo]]ko auzoa da. [[1960ko hamarkada]] hasiera arte baserriak baino ez zeuden ondoko [[Txurdinaga]]koauzoan bezalaxe. Industriiraultzak [[Bilbo]]ra milaka pertsona erakarri zituen [[Espainia]]ko hainbat lekutatik. Zegoen etxebizitza eskasia dela eta, pertsona hauetako askok [[Bilbo]] ondoko mendietan hartu behar izan zuten ostatu, halamoduzko etxebizitzetan, [[Bilboko txabolismoa|txabolismo]] izenez ezagututako prozesuari hasiera emanez.
'''Otxarkoaga''' [[Bilbo]]ko auzoa da. [[1960ko hamarkada]] hasiera arte lur horietan lehen [[Begoñako errepublika|Begoña udalerria]] izan zeneko baserriak baino ez zeuden, ondoko [[Txurdinaga]], [[Bolueta]] eta [[Santutxu]] auzoetan bezalaxe. Berez, ''Otxarkoaga'' izenaren esanahia 'lore hori ugari zituen lekua' da. 1950.eko hamarkadako Industria arloko eztanda [[Bilbo]]ra milaka pertsona erakarri zituen [[Espainia]]ko hainbat lekutatik. Zegoen txebizitza eskasia dela eta, pertsona horietako askok [[Bilbo]] inguruko mendietan hartu behar izan zuten ostatu, hala-moduzko etxebizitzetan, [[Bilboko txabolismoa|txabolismo]] izenez ezagututako prozesuari hasiera emanez.<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Otxarkoagaren urteetako historia, bitxikeriak eta ondarea ezagutzeko bisita gidatuak - Uriola.eus|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/otxarkoaga-txurdinaga/1524726146002-otxarkoagaren-historia-ezagutzeko-bisita-gidatuak|aldizkaria=uriola.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Bilbao Kultura|izenburua=Begoña Herri Garaia - Begoña, Un Pueblo de Altura|data=2015-02-02|url=https://www.youtube.com/watch?v=zwAJZiDnZ2U|sartze-data=2024-08-02}}</ref>
== Historia ==
[[1950eko hamarkada]] bukaeran, [[San Ignazio]]ko auzoko txaboletako biztanleei etxebizitza berriak emateko asmoa erakutsi zuen orduko erregimen frankistak. Horretarako, [[Otxarkoaga]] eta [[Astrabudua]]ko auzoak eraiki ziren. Ehundaka etxebizitza, material merkeez eraikiak, eta altuera ezberdinetako blokeetan banaturik. Otxarkoagan, guztira 3.672 etxebizitza eraiki ziren, urte ta erdiko epean. Etxebizitza-poligonoaren plan partziala 1959an idatzi zen, eta auzoaren eraikuntza 1964an inauguratu.
== Berritzeaeta etorkizuna ==
=== Sorrera (1960-61) ===
[[1950eko hamarkada]] bukaeran, [[San Ignazio (argipena)|San Ignazioko]] auzoko txaboletako biztanleei etxebizitza berriak emateko asmoa erakutsi zuen orduko erregimen frankistak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Amaia|abizena=Igartua Aristondo|urtea=2021-10-07|izenburua=Bilbok ukatutako Bilbo bat|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1885/038/001/2021-10-07/bilbok-ukatutako-bilbo-bat.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2022-03-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=López Simón,|abizena=Iñigo|izenburua=Bilboko etxola batean|argitaletxea=Elkar|data=2021|url=http://worldcat.org/oclc/1273463348|isbn=978-84-1360-109-0|pmc=1273463348|sartze-data=2022-03-03}}</ref> Horretarako, [[Otxarkoaga]] eta [[Astrabudua]]ko auzoak eraiki ziren. Ehunka etxebizitza, material merkeez eraikiak, eta altuera ezberdinetako blokeetan banaturik. Otxarkoagan, guztira 3.672 etxebizitza eraiki ziren, urte eta erdiko epean. Etxebizitza-poligonoaren plan partziala [[1959]]an idatzi zen, eta auzoaren eraikuntza 1964an inauguratu.<gallery mode="packed" heights="180" caption="[[Begoñako errepublika|Begoñako Errepublikaren]] mapa topografikoa (1925)">
Erabilitako materialen egoera txarrarengatik, eraiki eta urte gutxiren buruan hasi ziren etxebizitzak degradatzen. Laster, hasi ziren auzoakideak Rehabilitazioa eskatzen. 1968 urtean, AFO, AUZOKO ELKARTEA (ASOCIACION DE FAMILIAS DE OTXARKOAGA) sortu zen. 1981 urtean hasi zinen lanak.[[1990eko hamarkada]] bukaeratik, Bilboko udalak 20 milioi euro gastatu ditu auzoko kale eta gune berdeeak berriztu eta hobetzen. Horrez gain, udaletxeak etxebizitzak konpontzeko diru-laguntzak ematen dizkie asmo hori duten auzokoei.
Fitxategi:Begoña mapa 1925-7.jpg
Fitxategi:Begoña mapa 1925- Santutxu-Bolueta.jpg
Fitxategi:Begoña mapa 1925 - Legenda.jpg
</gallery>
==== ''Ocharcoaga'' 1961ko film dokumentala ====
''[[Ocharcoaga (laburmetraia)|Ocharcoaga laburmetraia (1961)]]'' [[Jordi Grau]] kataluniar zuzendariak egin zuen [[1961]]ean, [[Otxarkoaga|Otxarkoaga auzoko]] sorrerari buruz.
1958an egindako bisita batean, [[Francisco Franco|Franco jeneralak]], garaiko hedabideen esanetan, ez zuen gustuko Bilbo inguruan zeuden txabola-auzoak eta txabolistentzat etxebizitzak eraikitzeko agindua eman zion. Hori zela eta, Etxebizitza Ministerioak [[Otxarkoaga]] eraikitzeari ekin eta 1960an [[txabola]]k eraitsi zituen. Francori lanaren emaitza erakusteko asmotan, Etxebizitza Ministerioak film bat egiteko enkargua eman zion [[Jordi Grau]] zuzendariari (orduan Jorge Grau). Hamar minutu inguruko pelikula Francorentzat soilik egina zen. Ocharcoaga filmak txabola auzoen miseriaren nahiz auzo berriaren erosotasun eta zerbitzuen irudiak jaso zituen, testu propagandistiko lotsagabeaz lagunduta. Baina Francori ez zitzaion gustatu, biziki haserretu zen, eta irudi berriak erantsiarazi zituen.
Francorentzat bezala, egungo ikuslearentzat erregimena loriatzeko jatorrizko asmoa eta azkenean zuzendariak iradokitzen zuen mezua ez zetozen bat. Hasierako txabolen irudiak alaiak dira, biziak, bertakoak irribarrez agertzen dira, egoera tamalgarrian bizi arren. Eta irudiak musika alaiez lagundu zituen Grauk. Otxarkoagako irudiak aldiz hotzak dira, bizigabeak. Zementua eta angelu zorrotzak dira nagusi eta musikak ere ezinegona eragiten du. Hala, diktadoreari koipe emate hutsa behar zuena, sotilki eta maisuki, kontra-propaganda bihurtu zuen Jordi Grauk, filma ia 50 urtetan beste inork ikusi ez arren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nagore|abizena=Irazustabarrena Uranga|urtea=2011-01-09|izenburua=Ocharcoaga 1961|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2259/ocharcoaga-1961|aldizkaria=Argia|sartze-data=2018-12-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cuando las películas se filmaban para un solo espectador. El General Franco.|hizkuntza=es-ES|data=2010-12-09|url=https://kurioso.es/2010/12/09/una-pelicula-para-un-solo-espectador-el-general-franco/|aldizkaria=Kurioso|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
Francok ez zuen filma gustukoa izan eta ez zuten [[NO-DO]]n eman. Grauk lana berregin behar izan zuen eta filma galdu egin zen gero. Bere balio historiko zela eta, 2008an [[Euskadiko Filmategia]]k dokumentala berreskuratu eta zaharberritu zuen.
Otxarkoagako Auzo-Elkarteak beste dokumental osatuago bat egin zuen geroago: ''Otxarkoaga. El nacimiento de un nuevo Bilbao''.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=otxarkoagacom|urtea=|izenburua=Otxarkoaga. El nacimiento de un nuevo Bilbao. Documental.|argitaletxea=Otxarkoagako Auzo-Elkartea|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.youtube.com/watch?v=kOLqWX5Duh8|sartze-data=2018-12-27}}</ref>
{{Esaera2|Lehen esaten nuena, bada. Infernuan bertan gaudela [...] eta etxola bat zedukaten Ollarganen. Etxolak suntsitu zituztenean, bizileku hau eman zieten, baina han baino hijiene eta osasun bide guttiagorekin bizi dira, edo hiltzen dira, hemen. [...] Dutxan perrezila landatu dute, eta eskaratzean zerri bat gizentzen dute. Gezurra dirudi, baina hala da. [...] Damaso harentzat, bere ilobarekin batean, Jainkoa jaio zen Otxarkoagan, gau hotz haretan. Eta biharamunaren esperantzan, Otxarkoagara bihurtzeko promesan, lokartu egin zen.|'Jainkoa jaio da Otxarkoagan' ipuina, Gabriel Aresti<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Aresti|urtea=1962|izenburua=Jainkoa jaio da Otxarkoagan (Gizonaren bihotzeko bide bihurriak nolakoak diren aditzera ematen duen ipui itsusia) – ipuina.eus|argitaletxea=Egan, Ipuina.eus|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.ipuina.eus/jainkoa-jaio-da-otxarkoagan/|sartze-data=2019-11-02}}</ref>|}}
Erabilitako materialen egoera txarrarengatik, eraiki eta urte gutxiren buruan hasi ziren etxebizitzak degradatzen. Laster, hasi ziren auzokideak etxeen birgaitzea eskatzen. 1968 urtean [[Otxarkoagako Auzo Elkartea]] sortu zen (AFO, ASOCIACION DE FMILIAS DE OTXARKOAGA). 1981 urtean hasi ziren birgaitze-lanak. [[1990eko hamarkada]] bukaeratik, Bilboko udalak 20 milioi euro gastatu ditu auzoko kale eta gune berdeak berriztu eta hobetzen. Horrez gain, udaletxeak etxebizitzak konpontzeko diru-laguntzak ematen dizkie asmo hori duten auzokoei.
1980ko hamarkadan, auzoan zegoen langabeziarengatik eta bazterketa-giroarengatik arazo handiak izan ziren droga-dependentziarekin. Bermeo, Errenterian eta beste hainbat herritan bezala gazte-belaunaldi bateko kide asko hil ziren arrazoi horrengatik. Otxarkoagako 400 bat gazte hil ziren horrela, eta orduan Otxarkoagan 20.000 inguru biztanle baino ez zeuden Auzoak aurre egin zion arazoari, baita gero konpondu ere. Drogekin bizitako tragedia horrek eta auzoak emandako erantzunak eragin handia izan du Otxarkoagako nortasuna eraikitzerakoan. <ref>{{Erreferentzia|izena=Onintza|abizena=Enbeita|urtea=2019|izenburua=48 ordu Otxarkoagan: '80. hamarkadan drogekin bizitako tragediak eragin handia izan du Otxarkoagan'|argitaletxea=EITB|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/48-ordu/bideoak/osoa/6784804/bideoa-karlos-renedo-eta-onintza-enbeita-otxarkoaga-auzoan/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-11-01}}</ref>
=== Bigarren berriztatzea (2005-2006) ===
[[Fitxategi:Retratosdeotxarkoaga.jpg|thumb|Otxarkoagako historiako argazki-liburua (2009)]]
Berritze-prozesu horren barnean, babes ofizialeko etxebizitza berriak eraiki dira Makaldiko gunean, auzokoentzako aparkaleku berria eta parke bat. [[2006]]. urtean igogailu gabeko eraikinetan igogailuak ezartzeko eta biztanleen mugikortasuna hobetzeko asmoarekin, udalak diru-laguntza proiektua aurkeztu zuen. Azpiegiturak berritzearekin batera, [[2005]]ean, auzoko merkataritza-gunearen berritzea burutu zuen udalak "Txinatar merkataritza-gunea" izenekoa, auzoko denda gehienak biltzen dituen eraikina.
=== 2019ko egoera<ref>{{Erreferentzia|izena=Ibai|abizena=Maruri Bilbao|urtea=2019-01-18|izenburua=Bilbotik aparte sentitzen da oraindik|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1921/012/001/2019-01-18/bilbotik_aparte_sentitzen_da_oraindik.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-01-18}}</ref> ===
[[Fitxategi:Otxarkoaga MVarela Azala.jpg|thumb|Auzoko arkitekturaren azterketa (Miriam Varela, 2019)]]
Auzoan bertan ez dago lanpostu asko, daudenak batez ere ostalaritzan edo dendetan kokatzen dira. Baina azkenaldian beste herri batzuetan hipermerkatu asko zabaltzen direnez negozio asko ixten ari dira auzoan. Bilboko langabezia tasa handienetakoa da auzo honetakoa. Auzoko batezbesteko errenta biztanleko Otxakoagan 11.172 euro ziren bitartean, Bilbo osoko batezbestekoa 20.313 eurokoa da, eta Abandon 34.844 eurokoa.
Segurtasun aldetik, auzoko elkarteek marjinazioarekin lotu dituzte lapurreta ugariak. Bilboko Udalaren ''Udal Etxebizitzak'' sozietateak etxebizitza sozialak eraiki eta kudeatzen ditu, eta gehienak Otxarkoagan dituzte; 1.000 inguru. Marjinazio guztia auzo honetara ez ekartzeko eskatzen dute, eta gainera gizarteratzeko plan bereziak sortu behar direla. Hala ere, otxarkoagarrak kexu dira, komunikabide nagusietan auzoko albiste gehienak negatiboak direlako, barruko alde positiboak azaltzen ez direlako.
Otxarkoaga etxebizitza-poligono gisa nola eraiki zen eta geroago nola eboluzionatu duten hirigintzako morfologiak eta eraikinen eta eraikuntza-sistemen tipologiak aztertuta Miriam Varelak 2019an gogoeta bat egin zuen, Otxarkoaga eta beste etxebizitza-poligono batzuen zaharkitzearen aurrean jardun beharraz, horretarako hiri birgaikuntza eta eraldaketa estrategiak erabiliz eta espazio bizigarria birziklatzeko teknikak aplikatuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Otxarkoaga. Lore horiko etxebizitza poligonoa” - Uriola.eus|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/otxarkoaga-txurdinaga/1549445776646-otxarkoaga-lore-horiko-etxebizitza-poligonoa|aldizkaria=uriola.eus|sartze-data=2019-11-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Varela Alonso|urtea=2017-09-12|izenburua=Otxarkoaga Lore horiko etxebizitza-poligonoa. Ocharcoaga, el polígono de las flores amarillas|argitaletxea=Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.educacion.gob.es/teseo/mostrarRef.do?ref=431616|aldizkaria=www.educacion.gob.es|sartze-data=2019-11-02}}</ref>
Badira elkarte eta azpiegitura batzuk gazteentzat , baina gabeziak dira nabarmen, kiroldegirik ez dago, esaterako.
Etxebizitza eta enplegu faltaz gain, beste arrazoi bat dute gazteek auzoa utzi eta beste nonbaitera joateko. Otxarkoagan eskola publiko bakarra dago, eta ikasketak soilik [[A eredua]]n eskaintzen ditu.
Komunikazioak asko hobetu dira metroarekin. Lehen ia ordubete behar zen ospitaleraino autobusez heltzeko, orain 15 minutu baino ez dira.
Berritze prozesu horren barnean, babes-ofizialeko etxebizitza berriak eraiki dira Makaldiko gunean, auzokoentzako aparkaleku berria eta parke bat. [[2006]]. urtean igogailu gabeko eraikinetan igogailuak ezartzeko eta biztanleen mugikortasuna hobetzeko asmoarekin, udalak diru-laguntza proiektua aurkeztu zuen. Azpiegiturak berritzearekin batera, [[2005]]ean, auzoko merkatal-gunearen berritzea burutu zuen udalak "Txinatar merkatal-gunea", auzoko denda gehienak biltzen dituen eraikina.
== Garraio publikoa ==
== Garraio publikoa ==
Garraio publikoa, auzoaren gabezietako bat izan da beti. Otxarkoagako bizilagunen beharrizanetara egokitu nahiean, udalak [[Santutxu]]ko auzorainoko bidaia egiten duten bi linea jarri zituen, horrela, Otxarkoagako biztanleria [[Bilboko metro]]ra hurbilduz.
Garraio publikoa, auzoaren gabezietako bat izan da beti.
=== Metroa ===
Auzoa eta [[Bilbo]] erdigunea elkartzen dituzten [[Bilbobus]] eta [[Bizkaibus]] autobus konpainien lineak honakoak dira:
[[Fitxategi:Estación de Otxarkoaga 4.jpg|thumb|250x250px|Metro geltoki bat Otxarkoagan]]
Metroa auzora heltzen ez zenean Otxarkoagako bizilagunen beharrizanetara egokitu nahian, udalak [[Santutxu]]ko auzorainoko bidaia egiten zuten bi linea jarri zituen, horrela, Otxarkoagako biztanleria [[Bilboko metroa|Bilboko metrora]] hurbilduz. Baina [[2017]]ko [[apirilaren 8]]an martxan jarri zen metroko [[Otxarkoagako geltokia]], [[3. linea (Bilboko metroa)|metroaren 3. linea]] irekitzearekin batera [[Euskotren Trena|Euskotrenen]] [[E1 linea (Euskotren)|E1]], 1D eta [[E3 linea (Euskotren)|E3 lineak]] ere hartu daitezke lurpeko geltoki horretan.
Auzoa eta [[Bilbo]] erdigunea elkartzen dituzten [[Bilbobus]] eta [[Bizkaibus]] autobus konpainien lineak honakoak dira: zen
|'''A-2321'''|| [[Santutxu]] - [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]] autopistatik||30´
|}
|}
=== Metroa ===
=== Taxi geltokiak ===
[[2007]]an [[EuskoTren]]en "Metroaren Hirugarren Linea"k auzoa [[Bilbo]] erdigunearekin eta aireportuarekin batuko du. Auzoko plaza nagusian (Kepa Enbeita plazan) egongo da metroaren geltoki berria, Pau Casals etorbidetik gertu. Oraindik zehaztu ez den arren, [[2006]]an aurkezturiko egitasmoaren arabera Otxarkoagako lurpeko metro geltokiak bi sarbide izango lituzke, bata plazan bertan eta bestea Otxarkoaga auzoko goiko partean.
* Gabriel Aresti Etorbidea 13 (Anbulatorioa)
=== Taxi geltokiak ===
* Gabriel Aresti Etorbidea 13 (Anbulategia)
* Julian Gaiarre Etorbidea 1
* Julian Gaiarre Etorbidea 1
* Kepa Enbeita Plaza z/g
* Kepa Enbeita Plaza z/g
== Kale garrantzitsuenak ==
== Kale garrantzitsuenak ==
[[Fitxategi:Kepaenbeita_1.jpg|thumb|250px|right|Auzoko erdialdea den [[Kepa Enbeita]] "Urretxindorra" enparantza, herrikoiki ezaguna "geralekua" edo, gazteleraz, "la parada" bezala.]]
[[Fitxategi:Kepaenbeita_1.jpg|thumb|250px|eskuinera|Auzoko erdialdea den [[Kepa Enbeita]] "Urretxindorra" enparantza, ezaguna "geralekua" edo, gazteleraz, "la parada" bezala.]]
* Pau Casals Etorbidea
* [[Pau Casals]] Etorbidea
* Txotena Kalea
* Txotena Kalea
* Ugarte kalea
* Ugarte kalea
* Aixe-ona etxaldea
* Aixe-ona etxaldea
* [[Fitxategi:Otxarkoagako errebote plaza luzea.jpeg|thumb|250x250px|Otxarkoagako [[errebote]] plaza luzea Lozoño kalean, institutuaren parean. Erreboterako ez da erabiltzen baina.]]Lozoño kalea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Calle Lozoño – Otxarkoaga|hizkuntza=es-ES|url=http://www.otxarkoaga.com/calles-lozono/|sartze-data=2019-11-01}}</ref>
* Lozoño kalea
* Irumineta kalea
* Irumineta kalea
* Garate bidea
* Garate bidea
* Garaizar kalea
* Garaizar kalea
* Langaran kalea
* Langaran kalea
* Arbolantza zeharbidea
* [[Arbolantxa kalea|Arbolantza zeharbidea]]
== Elkarteak ==
== Elkarteak ==
* [[Pa...Ya]] (konpartsa)
=== A.F.O. Otxarkoagako Familia Elkartea / Asociacion de Familias de Otxarkoaga ===
* [Sukabi gazte lokala [http://www.blogak.com/sukabi]]
1968an sortu zen. Otxarkoagako auzo-elkarte nagusia da. Auzoko etxe guztien berrizteko eskatu eta lortu zuen, 25 urteko lanak behar izan ziren auzoa berrizteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Asociación de Familias – Asociación de Familias de Otxarkoaga|hizkuntza=es-ES|url=http://www.otxarkoaga.com/afo/que-es-la-asociacion-de-familias-de-otxarkoaga/|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Rodolfo|abizena=Ares Taboada|urtea=|izenburua=Rehabilitación de Otxarkoaga. Memoria|argitaletxea=Bilboko udala|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://www.otxarkoaga.com/afo/wp-content/uploads/2009/01/1989-rehabilitacion-de-otxarkoaga-memoria.pdf|aldizkaria=www.otxarkoaga.com|sartze-data=2018-12-28}}</ref> 1978an AFOkide ziren 20 lagun Bilboko udaletxean itxialdi bat egin zuten, alokairu-saria igotzen zitzaielako eta auzoaren arazoengatik. Udaletxetik aterarazi zituztenean manifestazio batean bildu ziren auzoko 300 lagun orduko Gobernu Zibileraino (Bilboko Plaza eliptikoan).<ref>{{Erreferentzia|izena=Kerman|abizena=|urtea=2007|izenburua=Vecinos de un barrio bilbaíno, desalojados del Ayuntamiento por la policía|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://otxarkoaga.es/2007/12/25/vecinos-de-un-barrio-bilbaino-desalojados-del-ayuntamiento-por-la-policia/|aldizkaria=otxarkoaga.es|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
* [Otxarkoagako gazte topagune berria][http://www.topagune.com]
* A.F.O. (asociacion de familias de Otxarkoaga)
Gainera auzorako zerbitzu berriak ere lortu zituzten: osasun-zentroa, zentro zibikoa, kirol instalazioak, janari-azoka, parke eta loretokiak, bertakoentzako parkinak, eta abar.
* La Caldera (Musika Elkartea)
* Grupo Scout Goizalde
=== Kaiene ===
* Txirula Kultur Taldea
Kaiene besteak beste ateneoa, eskola eta errefuxiatuentzako harrera-etxea izan nahi du. Gatazka armatuetatik eta pobreziatik ihesi Bilbora heldu diren pertsonentzat harrera etxea eta aholkularitza gunea sortu nahi dute. Otxarkoagako hainbat talde eta lagun elkartu dira horretarako: familia elkartea, merkatariak, euskararen aldeko mugimendua, hainbat alderdi politiko, Elizatik gertu dauden talde batzuk, errefuxiatuen aldeko taldea eta abar. <ref>{{Erreferentzia|izena=Axier|abizena=Lopez|urtea=2018-01-11|izenburua=Kaiene: Otxarkoagari eta errefuxiatuei irekitako proiektua abian da|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/kaiene-otxarkoagari-eta-errefuxiatuei-irekitako-proiektua-abian-da|aldizkaria=Argia|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kaiene aterpea jaio da, Otxarkoagatik mundura - Uriola.eus|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/otxarkoaga-txurdinaga/1515408501040-kaiene-aterpea-jaio-da-otxarkoagatik-mundura|aldizkaria=uriola.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
* Tendel
* Aso. Audiovisual Tular
=== Harrobia Eskena ===
* Basasagu
Bilbo-Otxarkoagako Ekoizpen Eszenikorako Berrikuntza Zentroak<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=HARROBIA {{!}} Bilbo-Otxarkoagako Ekoizpen eszenikorako Berrikuntza Zentroa {{!}} Centro de Innovación en Producción Escénica de Bilbao|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.harrobia.org/?lang=eu|sartze-data=2018-12-28}}</ref> arte eszenikoa bertan garatzeko tresneria eskaintzen du, aspaldiko eliza berregokitu batean 3 solairutan banatuta dauden 1.000m²-etan. Arte eszenikoen sorkuntza eta promozioa modu profesional batean garatzeko aukera eskaintzen die hiritarrei. Zentrua ''Eskena'' elkarteak kudeatzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ongietorri Harrobiara! {{!}} HARROBIA|hizkuntza=eu|url=http://www.harrobia.org/?p=464&lang=eu|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref name="#1"/>
=== [[Pa...Ya]] konpartsa eta kultur elkartea ===
Pa...Ya [[Bilboko konpartsak|Bilboko konpartsen federakundeko]] kidea da 1995etik eta [[Otxarkoaga]] auzokoa. [[Arbolantxa bidea|Arbolantxan]] dauka lokala. Otxarkoaga diharduen baina 1989. urtean Baionan sortu zen Pa..Ya Peñaren barruan kokatzen da (Baionako Patxa taldearekin adiskidetze jai batean sortu zen).<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Pa-ya.biz|urtea=|izenburua=Pa-Ya 1989-2010|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://www.pa-ya.biz/index.php?id_saila=6&id_edukia=42|aldizkaria=www.pa-ya.biz|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pa...Ya!|hizkuntza=eu|url=https://www.bilbokokonpartsak.eus/konpartsak/paya|aldizkaria=Bilboko Konpartsak|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
[[Fitxategi:Karpagunea PaYa.jpg|thumb|250x250px|PaYa konpartsako bazkaria Bilboko Aste Nagusian]]
Urtero [[Bilboko Aste Nagusia]]n parte hartu dutenean txosnan antolatu dituzte kontzertuak, txapelketak, bazkariak, umeei zuzendutako ekintzak, eta ekimen internazionalistak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pa...Ya Konpartsa - Uriola.eus|url=https://uriola.eus/komunitatea/paya|aldizkaria=uriola.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref> [[Arantza Garbayo]] kidea aste nagusiko txupinera izan zen [[1999]]<nowiki/>an, baina orduan preso politikoa zenez, txupineraren ekitaldi guztietan kartoizko irudi bat egoten zen bere ordez.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Arantza Garbayo se reencuentra con las txupineras 14 años después|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20130823/418923/es/Arantza-Garbayo-reencuentra-txupineras-14-anos-despues|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
Otxarkoagako Justu eguneko jaia berriro antolatzen hasi ziren [[1995]]ean Arbolantxa auzoko memoria historikoa eta bertako euskararen bitartez bertako izaera berreskuratzeko. Auzo kontzientzia berrartuta, Justu egunean bertako baserrietako familiak biltzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Abuztuko lehen zapatuan Justugune Arbolantxan - Uriola.eus|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/otxarkoaga-txurdinaga/1500635406393-abuztuko-lehen-zapatuan-justugune-arbolantxan|aldizkaria=uriola.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== Aixeberri konpartsa ===
Aixeberrik jai eredu herrikoiaren alde jarduten du, Bilboko Konpartsek antolatutako ekintzetan partzen ditu:aratusteak, Aste Nagusia, Tomas Deuna… Baina auzo-konpartsa izanez, Otxarkoagan ere aktiboki parte hartzen du: Maiatzean ospatzen diren umeentzako jardunaldietan, jaietan sukaldaritza lehiaketa antolatzen eta auzo elkarte laguntzen (Tendel, Otxartabe…). “Club de Baloncesto Amigos de Otxarkoaga” saskibaloi taldea babesten duu eta 2012.an Aixemendi mendi taldea sortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aixeberri|hizkuntza=eu|url=https://www.bilbokokonpartsak.eus/konpartsak/aixe-berri|aldizkaria=Bilboko Konpartsak|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=aixeberri konpartsa|argitaletxea=aixeberri bloga|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu-ES|url=http://aixeberri.org/eu|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== La Caldera (Musika Elkartea) ===
“La Caldera” Elkartea oso errotuta dago Otxarkoaga auzoan. 1988an sortua rock musikarekin lotutako gazteen entsegu-lokal batean; gaur egun, kontzertuak programatu ez ezik, ikastaroak ere gestionatzen ditu eta auzoan inplikatuta jarraitzen du, musikaren alorrean. 2018ko goi saria jaso zuen, Otxarkoaga auzoari egindako ekarpenagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbao.eus, 03 Barrutia: Otxarkoaga / Txurdinaga, Albisteak, IÑIGO GÓMEZ, IKUS-ENTZUNEZKOEN ARLOKO EKINTZAILEARENTZAT ETA “LA CALDERA” MUSIKA ELKARTEARENTZAT 2018ko GO! SARIAK, OTXARKOAGA AUZOARI EGINDAKO EKARPENAGATIK|hizkuntza=eu|url=http://www.bilbao.eus/cs/Satellite?c=BIO_Noticia_FA&cid=1279184349168&language=eu&pageid=3012593044&pagename=Bilbaonet/BIO_Noticia_FA/BIO_Noticia|aldizkaria=www.bilbao.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== Txirula Kultur Taldea ===
Otxarkoagako XXVI. Umeen Jardunaldiak 2008ko apirilaren 12 eta 13 egunetan zirela eta, Txirula Kultur Taldeak haurrentzako literaturgintza bultzatu nahian ipuin lehiaketa antolatzen hasi zen. Harrezkero urtero antolatu du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TXIRULA KULTUR TALDEA|url=http://txirulakulturtaldea.blogspot.com/2008/02/|aldizkaria=txirulakulturtaldea.blogspot.com|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== AMUGE (Asociación de MUjeres Gitanas de Euskadi) ===
Euskadiko emakume ijituen elkarteak ijitu komunitatearen eskubideen alde lan egiten du, emakume ijituei laguntzan arreta berezia jarriz.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Onintza|abizena=Enbeita|urtea=2019|izenburua=48 ordu Otxarkoagan. Noemi eta Cintia: 'Bilbon emakume ijitoa izatea zaila da, aurreiritzi asko daude'|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/48-ordu/bideoak/osoa/6785017/bideoa-noemi-eta-cintia-bilbon-emakume-ijitoa-izatea-zaila-da/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-11-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Idazkaria {{!}}|izenburua=amuge – Asociación de Familias de Otxarkoaga|hizkuntza=es|url=http://www.otxarkoaga.com/afo/accion-social-2/amuge/|sartze-data=2019-11-01}}</ref> [[Noemi Amaya]] eta [[Cinthya Claverie]] [[Amuge]] kideak dira. Noemi gizarte-integrazioan lan egiten du [[Eskola porrot|eskola-porrotari]] aurre egiteko [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzaren]] programa baten barruan <ref name=":02">{{Erreferentzia|urtea=2020-02-02|izenburua=Noemi Amaya eta Cinthya Claverie, Euskadiko emakume ijitoen Amuge elkarteaz -- Amarauna irratsaioa -- Amuge Emakume ijitoak|argitaletxea=Euskadi Irratia, EITB|hizkuntza=eu|data=2020-02-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7002193/noemi-amaya-cinthya-claverie-amuge-euskadiko-emakume-ijitoen-elkartea--/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-03-28}}</ref>
=== Tendel ===
Tendel elkartea ume eta gazteentzako astialdirako jarduera sortzaile, integratzaile eta solidarioak antolatzen ditu 1999tik. Tular Irratia ere sortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Asociación Tendel – Los activos del barrio|hizkuntza=es-ES|url=https://asociaciontendel.org/|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== Tular irratia ===
[[Fitxategi:Otxar8.JPG|thumb|Ramón y Cajal ikastetxea. Tular irratia bertatik emititzen da.|alt=|250x250px]]
Ramón y Cajal ikastetxetik emititzen du (107.2 FM). Irrati komunitarioa da, gutxienez 12 lagun koordinatzen dituena. Tular ikusentzun Elkartea / Asociación Audiovisual Tular<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Radio Tular Irratia|hizkuntza=es|url=http://radiotular.blogspot.com/|aldizkaria=radiotular.blogspot.com|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== Basasagu ===
Basasagu elkarte ekologikoak 20 urtetik gora ditu, TENDEL taldean integratu da azken urteetan. artean hiri barruko baratzeak lantzea da jarduereetako bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huertos para educar en Otxarkoaga|hizkuntza=es|data=2017-11-08|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/huertos-educar-otxarkoaga-20171107181804-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
=== Sukabi gazte lokala ===
* Sukabi gazte lokala biltokia da auzoko gazteentzat. 2007an sortu zen Ugarte kaleko bloke bateko beheko lokaletan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SUKABI gazte lokala - Blogak.eus|url=https://blogak.eus/sukabi|aldizkaria=blogak.eus|sartze-data=2018-12-27}}</ref>
=== Otxarkoagako gazte topagune ===
* Otxarkoagako gazte topagune (2000n sortua)<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2008-01-08|izenburua=Zorionak Otxarkoaga!Zorionak Gazte Topagune!|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://blogak.eus/sukabi/zorionak-otxarkoagazorionak-gazte-topagune|aldizkaria=Sukabi gazte-lokala|sartze-data=2018-12-27}}</ref>
=== Mahats Herri konpartsa (1978-1983) ===
Bilboko Aste Nagusia errotik aldatu zenean [[1978]]an, [[Mari Jaia]] eta konpartsak sortu zirenean, Otxarkoagako talde handi batek Mahats-Herri konpartsa sortu zuen Arabella-Remar, Txurdinaga eta Ugarteburu-Zumalakarregiko beste talde batzuekin.
Fitxategi:Otxarkoaga10.jpg|[[Karl Marx|Marx]] (ezkerrean) eta [[Vladimir Lenin|Leninen]] (eskuinean) irudiak auzoan kokatutako monumentuan.
</gallery>
</gallery>
</center>
</center>
== Euskerea ==
== Euskara ==
[[Iñaki Gaminde]] hizkuntzalari erreakaldetarrak ikertu duen [[bilboko euskera]]ren hiru aldaeretako bat dugu Begoñako ''euskerea'' edo ''euskerie'', besteak [[Buia]] eta [[Larraskitu]]koak direlarik. Hiztunen testigantzak Arbolantxa, [[Egirleta|Egirleta/Santo Domingo]] eta Azkarai auzuneetan jaso zituen.
[[Iñaki Gaminde]] hizkuntzalari [[Errekalde (Bilbo)|errekaldetarrak]] ikertu duen [[bilboko euskara|Bilboko euskeraren]] hiru aldaeretako bat dugu ''Begoñako'' ''euskerea'' edo ''euskerie'', besteak [[Buia (argipena)|Buia]] eta [[Larraskitu]]koak direlarik. Hiztunen testigantzak [[Arbolantxa bidea|Arbolantxa]], [[Egirleta|Egirleta/Santo Domingo]] eta [[Azkarai (Begoña)|Azkarai]] auzuneetan jaso zituen.
Otxarkoagak 2011n zituen 10.000 bat biztanleetarik 1.771 euskaldunak ziren (%17), eta beste 2.779 ia euskaldunak. Guztira, auzokideen %43k euskaraz hitz egiteko edo ulertzeko gaitasuna zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otxarkoagan dagoen "indar handia" - Uriola.eus|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/otxarkoaga-txurdinaga/1527059366907-otxarkoagan-dagoen-indar-handia|aldizkaria=uriola.eus|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
== Otxarkoagar ospetsuak ==
* José Montero Rico (1912-2004): margolari eta errestauratzailea.
* Joseba Bakaikoa. Otxarkoaga auzoa eratzen zen bitartean 32 urtez abadea izan zen Otxarkoagan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Onintza|abizena=Enbeita|urtea=2019|izenburua=48 ordu Otxarkoagan. Joseba Bakaikoa: '18 hilabetetan sortu zuten Otxarkoaga 13.000 biztanlerentzat'|argitaletxea=EITB|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/48-ordu/bideoak/osoa/6784623/bideoa-joseba-bakaikoa-18-hilabetetan-sortu-zuten-otxarkoaga/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-11-01}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El barrio Otxarkoaga de Bilbao, esta noche, en '48 Ordu'|hizkuntza=es|data=2019-10-16|url=https://www.eitb.eus/es/television/detalle/6742244/el-barrio-otxarkoaga-bilbao-jueves-31-octubre-48-ordu/|aldizkaria=Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2019-11-01}}</ref>
* Josu Agirre. Etxepintoko baserrikoa, 2019ra arte Otxarkoagan baserritar moduan bizi zen euskaldun zaharra.<ref>{{Erreferentzia|izena=Onintza|abizena=Enbeita|urtea=2019|izenburua=48 ordu Otxarkoagan. Josu Agirre baserritarra, Bilboko 'azken mohikanoa'|argitaletxea=EITB|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/48-ordu/bideoak/osoa/6784713/bideoa-josu-agirre-baserritarra-bilboko-azken-mohikanoa-otxarkoagan/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-11-01}}</ref><ref name=":1" />
* Juan Ramón López (1959): izotz gaineko hockeylaria euskal selekzioan eta Espainiakoan aritutakoa.
* José Manuel Vesga (1960): idazlea, escritor,"Breve historia de España" liburuaren egilea (Alianza Editorial, 2004).
* Jesús María Paredes: idazle, irakasle eta entrenatzailea Euskadiko saski-baloi taldean.
* José Miguel Aguilar: Dardotan txapelduna Europa mailan 2010ean.
* José Pedro Roseiro (Pepe Extremadura): abeslaria eta musika-egilea. Ereserki bat egin zuen 2016an Europan kultur hiriburua Cáceresek egin zuen hautagaitzerako.
* Mikel Álvarez (1960): Everestera igo zuen lehen bizkaitarra (2001).
* Begoña Gil Llanos (1967):
* [[Begoña Gil|Begoña Gil Llanos]] ([[1967]]) [[PSE-EE|PSE-EEko]] zinegotzia Bilbon hamasei urtetan.
* José Miguel-Alonso (1967): Irakasle katedraduna Euskal Herriko Unibertsitateko Informatika Fakultatean.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.sc.ehu.es/acwmialj/index.html|izenburua=José Miguel-Alonso|sartze-data=2018-12-28|egunkaria=UPV/EHU|aldizkaria=|abizena=Miguel-Alonso|izena=José|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=}}</ref>
* Nuria Orbea: sopranoa. Nazioarteko lehiaketak irabazi dituena: Austria, Alemania, Frantzia, Portugal...
* Juan Pascual (Juan Flahn moduan ezaguna) (1966): zinema eta -zuzendari eta gidoilaria.
* Sonia Charcán (1968): kazetaria.
* [[Óscar Javier Tabuenka Berges]] (1971): [[Athletic|Bilboko Athletic Club]]-eko jokalaria.
* Richard Sahagún: aktorea.
* Kerman Oliva (1973): kazetaria, idazle, irakasle, Tendel elkarteko fundatatzailea eta eragilea auzoan
* [[Xabier Landabidea|Xabier Landabidea Urresti]] (1981): Deustuko Unibertsitateko ikertzailea, baita [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUko]] Komunikazio Sailburua eta Talde Eragileko kidea ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UEUko Talde Eragilea: Nor da nor? – UEU365|hizkuntza=eu|url=http://www.unibertsitatea.net/blogak/ueu365/2017/10/02/ueuko-talde-eragilea-nor-da-nor/|sartze-data=2018-12-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Profesores {{!}} Deusto|hizkuntza=es|url=https://www.deusto.es/cs/Satellite/deusto/es/universidad-deusto/sobre-deusto-0/deusto-quienes-somos/profesores/profesores/profesor|aldizkaria=www.deusto.es|sartze-data=2018-12-28}}</ref>
* Iñigo Gomez (1984): zinema produktorea. Bi Goya sari irabazi zituen animaziozko laburrekin.
* Andoni Gago (1985): Boxeadorea. Luma kategoriako txapelduna Europa mailan.
* [[Noemi Amaya]] ([[1988]]) eta Cynthia Clavería. AMUGE elkarteko sustatzaileak Otxarkoagan(Asociación de MUjeres Gitanas de Euskadi). Naomi unibertsitateko ikasketak hasi zen lehen neska ijitua izan zen.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
== Ikus, gainera ==
* [[Mahatserri]]
* [[Mahatserri]]
* [[Begoñako errepublika]]
* [[Manolo Legina]]
== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* ''"Bilbotarron euskararen zuzuan"''. [[Iñaki Gaminde]]. [[Asapala Kultur Elkartea]], [[2004]].
* ''"Bilbotarron euskararen zuzuan"''. [[Iñaki Gaminde]]. [[Asapala Kultur Elkartea]], [[2004]].
* Iñigo, López Simón,.  (2021). ''Bilboko etxola batean.''  Elkar [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Berezi:BookSources/978-84-1360-109-0|978-84-1360-109-0]]. [[PubMed Central|PMC]] 1273463348. 
== Kanpo loturak ==
== Kanpo estekak ==
{{atari|Bilbo|Bilbo}}
{{atari|Bilbo|Bilbo}}
*[https://uriola.eus/otxarkoaga-txurdinaga/ Uriola-Otxarkoaga-Txurdinaga] [[Txurdinaga]] eta [[Otxarkoaga]] auzoak [[Uriola.eus]] komunikabide digitalean.
* {{es}} [http://www.youtube.com/watch?v=NSDmeqcCHEw Otxarkoaga eta bere historiari buruzko bideoa Youtuben]
* {{es}} [http://www.youtube.com/watch?v=NSDmeqcCHEw Otxarkoaga eta bere historiari buruzko bideoa Youtuben]
* [http://www.eitb.com/multimedia/audios/2008/12/02/33179/otxarkoaga0212.mp3 Euskadi Irratiak AFOko bi elkartekideei egindako elkarrizketa]
* [http://www.eitb.eus/multimedia/audios/2008/12/02/33179/otxarkoaga0212.mp3 Euskadi Irratiak AFOko bi elkartekideei egindako elkarrizketa]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/2259/ocharcoaga-1961/osoa Otxarkoagari buruz 1961ean egin zen dokumentala hizpide ''Argia''n]
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/2259/ocharcoaga-1961/osoa Otxarkoagari buruz 1961ean egin zen dokumentala hizpide ''Argia''n]
* [https://web.archive.org/web/20170213090533/http://uriola.tok-md.com/pdf/berton196.pdf Berton aldizkariko] ale gehienetan, 10.orrialdeko "Begoña eta Euskerea" atalak informazio histokiko ugari argitaratzen ditu aspaldiko Begoña udalerriaz.
* [https://ikonografia.bilketa.eus/ark:/12148/btv1b84452272?posInSet=3&queryId=N-d1b181aa-50cc-4e87-96cf-9e0653fbc3ff Begoña-Bilbo-Abando eta inguruak. 1811] Gge Bois St Lys, Capitaine adjudant major de la place de Vittoria (1811ko mapa). [[Bilketa (web ataria)|Bilketa]] - Gallica
{{Bilboko auzo aurkibidea}}
{{Bilboko auzo aurkibidea}}
Hauxe da oraingo bertsioa, 11:01, 13 iraila 2024 data duena
OtxarkoagaBilboko auzoa da. 1960ko hamarkada hasiera arte lur horietan lehen Begoña udalerria izan zeneko baserriak baino ez zeuden, ondoko Txurdinaga, Bolueta eta Santutxu auzoetan bezalaxe. Berez, Otxarkoaga izenaren esanahia 'lore hori ugari zituen lekua' da. 1950.eko hamarkadako Industria arloko eztanda Bilbora milaka pertsona erakarri zituen Espainiako hainbat lekutatik. Zegoen txebizitza eskasia dela eta, pertsona horietako askok Bilbo inguruko mendietan hartu behar izan zuten ostatu, hala-moduzko etxebizitzetan, txabolismo izenez ezagututako prozesuari hasiera emanez.[1][2]
1950eko hamarkada bukaeran, San Ignazioko auzoko txaboletako biztanleei etxebizitza berriak emateko asmoa erakutsi zuen orduko erregimen frankistak.[3][4] Horretarako, Otxarkoaga eta Astrabuduako auzoak eraiki ziren. Ehunka etxebizitza, material merkeez eraikiak, eta altuera ezberdinetako blokeetan banaturik. Otxarkoagan, guztira 3.672 etxebizitza eraiki ziren, urte eta erdiko epean. Etxebizitza-poligonoaren plan partziala 1959an idatzi zen, eta auzoaren eraikuntza 1964an inauguratu.
1958an egindako bisita batean, Franco jeneralak, garaiko hedabideen esanetan, ez zuen gustuko Bilbo inguruan zeuden txabola-auzoak eta txabolistentzat etxebizitzak eraikitzeko agindua eman zion. Hori zela eta, Etxebizitza Ministerioak Otxarkoaga eraikitzeari ekin eta 1960an txabolak eraitsi zituen. Francori lanaren emaitza erakusteko asmotan, Etxebizitza Ministerioak film bat egiteko enkargua eman zion Jordi Grau zuzendariari (orduan Jorge Grau). Hamar minutu inguruko pelikula Francorentzat soilik egina zen. Ocharcoaga filmak txabola auzoen miseriaren nahiz auzo berriaren erosotasun eta zerbitzuen irudiak jaso zituen, testu propagandistiko lotsagabeaz lagunduta. Baina Francori ez zitzaion gustatu, biziki haserretu zen, eta irudi berriak erantsiarazi zituen.
Francorentzat bezala, egungo ikuslearentzat erregimena loriatzeko jatorrizko asmoa eta azkenean zuzendariak iradokitzen zuen mezua ez zetozen bat. Hasierako txabolen irudiak alaiak dira, biziak, bertakoak irribarrez agertzen dira, egoera tamalgarrian bizi arren. Eta irudiak musika alaiez lagundu zituen Grauk. Otxarkoagako irudiak aldiz hotzak dira, bizigabeak. Zementua eta angelu zorrotzak dira nagusi eta musikak ere ezinegona eragiten du. Hala, diktadoreari koipe emate hutsa behar zuena, sotilki eta maisuki, kontra-propaganda bihurtu zuen Jordi Grauk, filma ia 50 urtetan beste inork ikusi ez arren.[5][6]
Francok ez zuen filma gustukoa izan eta ez zuten NO-DOn eman. Grauk lana berregin behar izan zuen eta filma galdu egin zen gero. Bere balio historiko zela eta, 2008an Euskadiko Filmategiak dokumentala berreskuratu eta zaharberritu zuen.
Otxarkoagako Auzo-Elkarteak beste dokumental osatuago bat egin zuen geroago: Otxarkoaga. El nacimiento de un nuevo Bilbao.[7]
«
Lehen esaten nuena, bada. Infernuan bertan gaudela [...] eta etxola bat zedukaten Ollarganen. Etxolak suntsitu zituztenean, bizileku hau eman zieten, baina han baino hijiene eta osasun bide guttiagorekin bizi dira, edo hiltzen dira, hemen. [...] Dutxan perrezila landatu dute, eta eskaratzean zerri bat gizentzen dute. Gezurra dirudi, baina hala da. [...] Damaso harentzat, bere ilobarekin batean, Jainkoa jaio zen Otxarkoagan, gau hotz haretan. Eta biharamunaren esperantzan, Otxarkoagara bihurtzeko promesan, lokartu egin zen.
»
—'Jainkoa jaio da Otxarkoagan' ipuina, Gabriel Aresti[8]
Erabilitako materialen egoera txarrarengatik, eraiki eta urte gutxiren buruan hasi ziren etxebizitzak degradatzen. Laster, hasi ziren auzokideak etxeen birgaitzea eskatzen. 1968 urtean Otxarkoagako Auzo Elkartea sortu zen (AFO, ASOCIACION DE FMILIAS DE OTXARKOAGA). 1981 urtean hasi ziren birgaitze-lanak. 1990eko hamarkada bukaeratik, Bilboko udalak 20 milioi euro gastatu ditu auzoko kale eta gune berdeak berriztu eta hobetzen. Horrez gain, udaletxeak etxebizitzak konpontzeko diru-laguntzak ematen dizkie asmo hori duten auzokoei.
1980ko hamarkadan, auzoan zegoen langabeziarengatik eta bazterketa-giroarengatik arazo handiak izan ziren droga-dependentziarekin. Bermeo, Errenterian eta beste hainbat herritan bezala gazte-belaunaldi bateko kide asko hil ziren arrazoi horrengatik. Otxarkoagako 400 bat gazte hil ziren horrela, eta orduan Otxarkoagan 20.000 inguru biztanle baino ez zeuden Auzoak aurre egin zion arazoari, baita gero konpondu ere. Drogekin bizitako tragedia horrek eta auzoak emandako erantzunak eragin handia izan du Otxarkoagako nortasuna eraikitzerakoan. [9]
Berritze-prozesu horren barnean, babes ofizialeko etxebizitza berriak eraiki dira Makaldiko gunean, auzokoentzako aparkaleku berria eta parke bat. 2006. urtean igogailu gabeko eraikinetan igogailuak ezartzeko eta biztanleen mugikortasuna hobetzeko asmoarekin, udalak diru-laguntza proiektua aurkeztu zuen. Azpiegiturak berritzearekin batera, 2005ean, auzoko merkataritza-gunearen berritzea burutu zuen udalak "Txinatar merkataritza-gunea" izenekoa, auzoko denda gehienak biltzen dituen eraikina.
Auzoko arkitekturaren azterketa (Miriam Varela, 2019)
Auzoan bertan ez dago lanpostu asko, daudenak batez ere ostalaritzan edo dendetan kokatzen dira. Baina azkenaldian beste herri batzuetan hipermerkatu asko zabaltzen direnez negozio asko ixten ari dira auzoan. Bilboko langabezia tasa handienetakoa da auzo honetakoa. Auzoko batezbesteko errenta biztanleko Otxakoagan 11.172 euro ziren bitartean, Bilbo osoko batezbestekoa 20.313 eurokoa da, eta Abandon 34.844 eurokoa.
Segurtasun aldetik, auzoko elkarteek marjinazioarekin lotu dituzte lapurreta ugariak. Bilboko Udalaren Udal Etxebizitzak sozietateak etxebizitza sozialak eraiki eta kudeatzen ditu, eta gehienak Otxarkoagan dituzte; 1.000 inguru. Marjinazio guztia auzo honetara ez ekartzeko eskatzen dute, eta gainera gizarteratzeko plan bereziak sortu behar direla. Hala ere, otxarkoagarrak kexu dira, komunikabide nagusietan auzoko albiste gehienak negatiboak direlako, barruko alde positiboak azaltzen ez direlako.
Otxarkoaga etxebizitza-poligono gisa nola eraiki zen eta geroago nola eboluzionatu duten hirigintzako morfologiak eta eraikinen eta eraikuntza-sistemen tipologiak aztertuta Miriam Varelak 2019an gogoeta bat egin zuen, Otxarkoaga eta beste etxebizitza-poligono batzuen zaharkitzearen aurrean jardun beharraz, horretarako hiri birgaikuntza eta eraldaketa estrategiak erabiliz eta espazio bizigarria birziklatzeko teknikak aplikatuz.[11][12]
Badira elkarte eta azpiegitura batzuk gazteentzat , baina gabeziak dira nabarmen, kiroldegirik ez dago, esaterako.
Etxebizitza eta enplegu faltaz gain, beste arrazoi bat dute gazteek auzoa utzi eta beste nonbaitera joateko. Otxarkoagan eskola publiko bakarra dago, eta ikasketak soilik A ereduan eskaintzen ditu.
Komunikazioak asko hobetu dira metroarekin. Lehen ia ordubete behar zen ospitaleraino autobusez heltzeko, orain 15 minutu baino ez dira.
1968an sortu zen. Otxarkoagako auzo-elkarte nagusia da. Auzoko etxe guztien berrizteko eskatu eta lortu zuen, 25 urteko lanak behar izan ziren auzoa berrizteko.[14][15] 1978an AFOkide ziren 20 lagun Bilboko udaletxean itxialdi bat egin zuten, alokairu-saria igotzen zitzaielako eta auzoaren arazoengatik. Udaletxetik aterarazi zituztenean manifestazio batean bildu ziren auzoko 300 lagun orduko Gobernu Zibileraino (Bilboko Plaza eliptikoan).[16]
Gainera auzorako zerbitzu berriak ere lortu zituzten: osasun-zentroa, zentro zibikoa, kirol instalazioak, janari-azoka, parke eta loretokiak, bertakoentzako parkinak, eta abar.
Kaiene besteak beste ateneoa, eskola eta errefuxiatuentzako harrera-etxea izan nahi du. Gatazka armatuetatik eta pobreziatik ihesi Bilbora heldu diren pertsonentzat harrera etxea eta aholkularitza gunea sortu nahi dute. Otxarkoagako hainbat talde eta lagun elkartu dira horretarako: familia elkartea, merkatariak, euskararen aldeko mugimendua, hainbat alderdi politiko, Elizatik gertu dauden talde batzuk, errefuxiatuen aldeko taldea eta abar. [17][18]
Bilbo-Otxarkoagako Ekoizpen Eszenikorako Berrikuntza Zentroak[19] arte eszenikoa bertan garatzeko tresneria eskaintzen du, aspaldiko eliza berregokitu batean 3 solairutan banatuta dauden 1.000m²-etan. Arte eszenikoen sorkuntza eta promozioa modu profesional batean garatzeko aukera eskaintzen die hiritarrei. Zentrua Eskena elkarteak kudeatzen du.[20][1]
Pa...Ya Bilboko konpartsen federakundeko kidea da 1995etik eta Otxarkoaga auzokoa. Arbolantxan dauka lokala. Otxarkoaga diharduen baina 1989. urtean Baionan sortu zen Pa..Ya Peñaren barruan kokatzen da (Baionako Patxa taldearekin adiskidetze jai batean sortu zen).[21][22]
PaYa konpartsako bazkaria Bilboko Aste Nagusian
Urtero Bilboko Aste Nagusian parte hartu dutenean txosnan antolatu dituzte kontzertuak, txapelketak, bazkariak, umeei zuzendutako ekintzak, eta ekimen internazionalistak.[23]Arantza Garbayo kidea aste nagusiko txupinera izan zen 1999an, baina orduan preso politikoa zenez, txupineraren ekitaldi guztietan kartoizko irudi bat egoten zen bere ordez.[24]
Otxarkoagako Justu eguneko jaia berriro antolatzen hasi ziren 1995ean Arbolantxa auzoko memoria historikoa eta bertako euskararen bitartez bertako izaera berreskuratzeko. Auzo kontzientzia berrartuta, Justu egunean bertako baserrietako familiak biltzen dira.[25]
Aixeberrik jai eredu herrikoiaren alde jarduten du, Bilboko Konpartsek antolatutako ekintzetan partzen ditu:aratusteak, Aste Nagusia, Tomas Deuna… Baina auzo-konpartsa izanez, Otxarkoagan ere aktiboki parte hartzen du: Maiatzean ospatzen diren umeentzako jardunaldietan, jaietan sukaldaritza lehiaketa antolatzen eta auzo elkarte laguntzen (Tendel, Otxartabe…). “Club de Baloncesto Amigos de Otxarkoaga” saskibaloi taldea babesten duu eta 2012.an Aixemendi mendi taldea sortu zuten.[26][27]
“La Caldera” Elkartea oso errotuta dago Otxarkoaga auzoan. 1988an sortua rock musikarekin lotutako gazteen entsegu-lokal batean; gaur egun, kontzertuak programatu ez ezik, ikastaroak ere gestionatzen ditu eta auzoan inplikatuta jarraitzen du, musikaren alorrean. 2018ko goi saria jaso zuen, Otxarkoaga auzoari egindako ekarpenagatik.[28]
Otxarkoagako XXVI. Umeen Jardunaldiak 2008ko apirilaren 12 eta 13 egunetan zirela eta, Txirula Kultur Taldeak haurrentzako literaturgintza bultzatu nahian ipuin lehiaketa antolatzen hasi zen. Harrezkero urtero antolatu du.[29]
Tendel elkartea ume eta gazteentzako astialdirako jarduera sortzaile, integratzaile eta solidarioak antolatzen ditu 1999tik. Tular Irratia ere sortu zuen.[33]
Ramón y Cajal ikastetxea. Tular irratia bertatik emititzen da.
Ramón y Cajal ikastetxetik emititzen du (107.2 FM). Irrati komunitarioa da, gutxienez 12 lagun koordinatzen dituena. Tular ikusentzun Elkartea / Asociación Audiovisual Tular[34]
Basasagu elkarte ekologikoak 20 urtetik gora ditu, TENDEL taldean integratu da azken urteetan. artean hiri barruko baratzeak lantzea da jarduereetako bat.[35]
Bilboko Aste Nagusia errotik aldatu zenean 1978an, Mari Jaia eta konpartsak sortu zirenean, Otxarkoagako talde handi batek Mahats-Herri konpartsa sortu zuen Arabella-Remar, Txurdinaga eta Ugarteburu-Zumalakarregiko beste talde batzuekin.
Otxarkoagak 2011n zituen 10.000 bat biztanleetarik 1.771 euskaldunak ziren (%17), eta beste 2.779 ia euskaldunak. Guztira, auzokideen %43k euskaraz hitz egiteko edo ulertzeko gaitasuna zuten.[38]
Joseba Bakaikoa. Otxarkoaga auzoa eratzen zen bitartean 32 urtez abadea izan zen Otxarkoagan.[39][40]
Josu Agirre. Etxepintoko baserrikoa, 2019ra arte Otxarkoagan baserritar moduan bizi zen euskaldun zaharra.[41][40]
Juan Ramón López (1959): izotz gaineko hockeylaria euskal selekzioan eta Espainiakoan aritutakoa.
José Manuel Vesga (1960): idazlea, escritor,"Breve historia de España" liburuaren egilea (Alianza Editorial, 2004).
Jesús María Paredes: idazle, irakasle eta entrenatzailea Euskadiko saski-baloi taldean.
José Miguel Aguilar: Dardotan txapelduna Europa mailan 2010ean.
José Pedro Roseiro (Pepe Extremadura): abeslaria eta musika-egilea. Ereserki bat egin zuen 2016an Europan kultur hiriburua Cáceresek egin zuen hautagaitzerako.
Mikel Álvarez (1960): Everestera igo zuen lehen bizkaitarra (2001).
Iñigo Gomez (1984): zinema produktorea. Bi Goya sari irabazi zituen animaziozko laburrekin.
Andoni Gago (1985): Boxeadorea. Luma kategoriako txapelduna Europa mailan.
Noemi Amaya (1988) eta Cynthia Clavería. AMUGE elkarteko sustatzaileak Otxarkoagan(Asociación de MUjeres Gitanas de Euskadi). Naomi unibertsitateko ikasketak hasi zen lehen neska ijitua izan zen.[30][40]
Berton aldizkariko ale gehienetan, 10.orrialdeko "Begoña eta Euskerea" atalak informazio histokiko ugari argitaratzen ditu aspaldiko Begoña udalerriaz.
Euskal Herria
Bizkaia
Auzoaren ikuspegia Ugarte kaletik.
Otxarkoagako eraldatze urbanistikoaren ereduetako bat: elizaren atzekaldeko haurrentzako eta adinekoentzako jolasak.
Zizeruena kaleko merkatalgunea, "txinatarra" edo gazteleraz "el chino", bezala ezaguna.
Otxarkoaga auzo-etxea.
Lorategiak Lozoño eta Pau Casals kaleen artean.
Etxebizitza blokeak Zizeruena kalean.
Baserri zahar bat Pau Casals etorbidean.
Otxarkoagako auzoaren ikuspegia.
